رشته مهندسی برق ( الکترونیک)
مقدمه
امروزه وسایل اندازه گیری متعددی در دنیا ساخته شده اند که هر یک به منظور خاصی بکار می روند . علت این تعدد ، وجود عناصر و نیز پارامترهای مختلف مانند ولتاژ ، جریان ، توان و غیره آن هم در رنج های گوناگون میباشد که باعث شده شرکت های مختلف سازنده وسایل اندازه گیری الکتریکی و الکترونیکی رقابت تنگاتنگی در جهت بهینه نمودن هر چه بیشتر این وسایل داشته باشند . نمونه بارز این رقابت را می توان دستگاه های اسیلوسکوپ نام برد که امروزه بسیار پیشرفته تر شده اند و حتی می توان با نصب یک کارت (بورد) ساده بر روی Slot کامپیوتر با هزینه بسیار کمتر یک اسیلوسکوپ پیشرفته داشت . همین طور می توان دستگاه های اندازه گیری را مثال زد که Probe این دستگاه که بصورت یک قلم بزرگ میباشد ، خودش یک سیستم اندازه گیری نیز می باشد تا هم سبکتر و هم راحت تر باشد .
اما در این میان هنوز هم پارامتر هایی هستند که شاید تا به حال به آن ها زیاد توجه نشده باشد . علت این امر آن است که شاید تا بحال ضرورتی پیدا نشده تا اندازه گیری شوند یا شاید با یک فرمول ساده از مقادیر دیگر بدست آیند .
یکی از این پارامترها دی الکتریک و دیگری رسانایی قطعات مختلف می باشد. البته جهت ساخت دستگاهی که بتواند این مقادیر را اندازه بگیرد ، باید توجه داشت که این پارامتر ها با پارامتر هایی نظیر مقاومت ، جریان ، ولتاژ ، ظرفیت خازن و غیره تفاوت عمده ای دارند و آن این است که در پارامتر های مذکور سه دیمانسیون طول ، عرض و ارتفاع نقشی ندارند و محدودیتی از این نظر وجود ندارد ، اما در مورد دی الکتریک و رسانایی ( رسانایی ویژه ) باید توجه داشت که اندازه جسم نیز باید مد نظر باشد .
حال فرض می کنیم کارخانه ای برای بهینه سازی تولید محصولات خود میخواهد این مقادیر را اندازه بگیرد تا با بررسی این خاصیت بتواند محصولات خود را با یک درجه خلوص بسازد ( همان طور که می دانیم با تغییر درجه خلوص در یک ماده جامد ضریب دی- الکتریک آن فرق خواهد کرد ) . بنابراین می دانیم که اندازه کلیه این محصولات تولید شده همگی به یک صورت بوده و با توجه به صفحات معینی که با فاصله به خصوصی از هم تعبیه شده اند این جسم را در بین آن دو صفحه قرار داده و به راحتی با فشردن یک دکمه ضریب دی الکتریک و یا رسانایی آن را اندازه می گیریم.
مسلماً ضریب دی الکتریک همان طور که از اسمش هم پیداست بیشتر برای عایق ها و رسانایی برای اجسام رسانا مانند فلزات مناسب می باشند . نکته حایز اهمیت این است که چطور سیستمی بسازیم تا هم بتواند دی الکتریک و هم بتواند رسانایی اجسام ( با یک اندازه معین ) را محاسبه کرده و به ما نشان دهد .
فصل اول : ضرایب رسانایی و دی الکتریک
همان طور که می دانیم در مدار های الکتریکی سه عنصر هستند که پایه (Base ) کلیه مدارهای الکتریکی و نیز الکترونیکی را تشکیل می دهند . این عناصر عبارتند از مقاومت ( R ) ، خازن ( C ) و سلف ( L ) .
هدف ذکر مطالبی است که در خصوص ساخت دستگاه اندازه گیری ضرایب دی الکتریک و رسانایی حایز اهمیت هستند .
مقاومت (R ) که اولین عنصر مهم در ساخت مدارات می باشد و جزء لاینفک هر مدار محسوب می شود به صورت فرمول زیر تعریف می شود :
(ρ بر حسب اهم در متر می باشد ) R = ρ
که با توجه به مطالبی که تا کنون آموختیم می دانیم ρ ضریب مقاومت ویژه بوده و فقط بستگی به جنس ماده مورد نظر دارد و نیز بر حسب این که چه ضریبی باشد میتواند معرفی کند که جسم رسانا ، نیمه رسانا و یا نارسانا (عایق) می باشد .
l طول جسم بوده و A سطح مقطع آن می باشد ( البته باید توجه داشت این سطح مقطع به گونه ای فرض شده که در تمام طول ماده مقداری ثابت باشد ، وگرنه باید مقادیر سطوح یکسان مختلف را با هم جمع کرده و یا انتگرال گرفت ) .
حال اگر جنس ماده مورد نظر تغییر کند مسلما مقدار ρ فرق خواهد کرد و این همان موردی است که برای سیستمی که در مقدمه توضیح داده شد مناسب می باشد ، یعنی با توجه به رابطه ساده زیر :