پایان نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد
گرایش : تحقیق در ارتباطات
چکیده تحقیق
امروزه با بررسی های زیادی که بر روی خوانندگان روزنامه ها انجام شده است ، نشان داده شده که خوانندگان به منظور تامین نیازهای آنی و آتی و آگاهی از محیط اطراف ، همه مطالب روزنامه را نمی خوانند بلکه آنچه را که مورد نظر است ، بر می گزینند . مخاطبان با نگاه به عکس های مختلف ، مطالبی را که برایشان جذابیت دارند و به نوعی با کار و زندگیشان ارتباط می یابند ، انتخاب می کنند و سپس می خوانند . بسیاری از مردم ، روزنامه را با دیدن عکس های صفحه اول آن بر روی دکه روزنامه فروشی ها خریداری می کنند . به همین دلیل ، صفحه اول اکثر روزنامه ها به سبک ویترینی و با عکس های بزرگ آرایش می شوند . در چنین روزنامه هایی بزرگی یا کوچکی عکس ، خود اهمیت آن عکس را القاء می کند . به عبارتی ارتباط خواننده با روزنامه از طریق صفحه اول تا آن اندازه دارای اهمیت است که می تواند مخاطب را ترغیب به خرید روزنامه کند و یا اورا از خرید روزنامه منصرف سازد . در واقع عکس های صفحه اول روزنامه ها این ذهنیت را به خواننده القاء می کنند که مهمترین وقایع روز همان است که آنان در صفحه اول خود به صورت عکس نشان داده اند .
اما متأسفانه دست اندر کاران بسیاری از روزنامه ها نتوانسته اند از این وسیله بیانی نیرومند به خوبی بهره بگیرند و بیشتر به عکس های غیر خبری ، چهره ای و آرشیوی توجه نموده و فضای بسیار کمی را به این وسیله بیانی در صفحه اول خود اختصاص داده اند .
بنابراین با توجه به اهمیت فراوان عکس و تصویر در مطبوعات بویژه در صفحه اول روزنامه ها و با توجه به این که ارزش یک عکس می تواند در بسیاری از موارد از صدها صفحه مطلب خبری و تفسیری بیشتر باشد ، تحقیق حاضر به شناخت تشابهات و تمایزات تصاویر مورد استفاده در صفحه اول چهار روزنامه شرق ، صاحب قلم ، جمهوری اسلامی و رسالت از نظر سطح زیر چاپ ، زاویه و موقعیت ، منطقه رویداد ، موضوع ، جهت دار بودن و یا خنثی بودن ، نوع نما ، شخصیت مدار بودن یا رویداد مدار بودن ، خبری بودن یا نبودن ، مرتبط بودن عکس با تیتر اول صفحه اول و نوع مطلب همراه با عکس پرداخته است . تا شاید از این طریق بتوان توجه افراد بویژه دست اندر کاران روزنامه ها را به عکس بویژه در صفحه اول روزنامه جلب ، و تا اندازه ای درک آنان را در مورد عکس خبری دگرگون ساخت .
از این رو کلیه عکس های صفحه اول دو روزنامه شرق و صاحب قلم ( به دلیل خوب بهره گرفتن از عکس در صفحه اول خود ) و دو روزنامه رسالت و جمهوری اسلامی ( به دلیل ضعیف بودنشان در استفاده از عکس در صقحه اول ) که تعدادشان به 185 عکس می رسد به عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شده اند .
این تحقیق به به مدت یک ماه در دوره زمانی اردیبهشت ماه سال 1385 به صوت تمام شمارشی با روش تحلیل محتوا انجام گرفته و داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS پردازش و تحلیل شده است .
پیشگفتار
هر کدام از ما در زندگی روزمره خود به نوعی تحت تاثیر رسانه های گروهی هستیم و بطریقی از آنها بهره گیری می کنیم خواه رسانه های گروهی دیداری ( تلویزیون ) ، شنیداری ( رادیو ) و نوشتاری ( مطبوعات ) که تقریبا همه روزه بطور مستقیم یا غیر مستقیم از آنها بهره می گیریم ، یا رسانه های گروهی یا عوامل اطلاع رسانی دیگری مانند : تئاتر ، سینما ، پوستر و عکس ، که با آنها بطور غیرمستقیم بر خورد داریم ، یعنی گهگاه از آنها بهره می گیریم . هنگامی که درباره رسانه های گروهی صحبت می کنیم ، در درجه اول به مهمترین ویژگی کار آنها که برقراری ارتباط با مخاطبان برای انتقال پیام است بر خورد می کنیم . هر کدام از رسانه های گروهی شیوه و روش خاصی برای بیان پیام خود دارند و نحوه و طریق ایجاد ارتباط هریک از آنها با مخاطبینشان متفاوت از دیگر رسانه هاست . این تفاوت ها سبب می شوند که هر یک از آنها به استثناء عکس به تنهایی و مستقل از دیگر رسانه ها عمل کنند . بعنوان مثال : رادیو بدون نیاز به تلویزیون و بطور مستقل برنامه های خود را پخش می کند و تلویزیون بدون نیازمندی به مطبوعات این کار را انجام می دهد . درجه وابستگی و نیازمندی هر کدام از این رسانه های ارتباطی به یکدیگر بسیار اندک است . آنها قادر هستند بدون کمک گرفتن از یکدیگر و مستقلا با مخاطبین خود ارتباط برقرار کنند . این برقراری ارتباط ، ارتباط مستقیمی با فراگیری یا دربرگیری آنها دارد ، یعنی اینکه هرچه آنها بتوانند با مخاطبین خود ارتباط بهتری برقرار کنند مسلما میزان در برگیری یا فراگیری آنها بیشتر است .گفتیم که به استثناء عکس ، دیگر رسانه ها به تنهایی و مستقل عمل می کنند عکس به عنوان یک رسانه گروهی ، کاملا شناخته شده نیست ، و نحوه ارتباط آن با مخاطبین ، با دیگر رسانه ها فرق دارد زیرا ، اطلاعات حاوی عکس را نمی توان همیشه مانند پیام های رسانه های دیداری ، شنیداری و نوشتاری مستقیما به مخاطبین عرضه کرد . عکس ها به دو طریق با مخاطبین ارتباط برقرار می کنند . اول به طور مستقیم ، و آن هنگامی است که عکس ها برای بازدید مردم در نمایشگاهی قرار داده می شوند . در این وضعیت در برگیری و فراگیری آن بسیار اندک است ، زیرا عموم مردم با عکس ، بعنوان یک رسانه ، آشنایی ندارند و بازدید از نمایشگاههای عکس ، معمولا محدود به عده خاصی می شود که با این وسیله ارتباطی آشنایی دارند و به نحوی با آن در ارتباط هستند . در اینجا عکس به صورتی مستقل از رسانه های دیگر ، سعی بر ایجاد ارتباط با مخاطبین دارد ، ولی همان طور که می دانیم در برگیری ارتباطی آن کم است . طریق دیگر برقراری ارتباط با مخاطبین ، بطور غیر مستقیم یا غیر مستقل است و به کمک یک رسانه گروهی دیگر انجام می شود . تنها رسانه گروهی که می تواند بعنوان مکمل عکس در امر پیام رسانی به آن کمک کند ، رسانه های نوشتاری هستند . یعنی استفاده و بکارگیری از عکس ها در روزنامه ها ، هفته نامه ها ، ماهنامه ها ، فصل نامه ها ، گاهنامه ها ، سالنامه ها و بالاخره در کتابها و کتابهای مصور . در اینجا عکس ها به تنهایی می توانند با داشتن و یا بدون داشتن زیر نویس پیامی را به بیننده منتقل کنند و یا اینکه با کمک گرفتن از نوشتار به صورت خبری تکمیلی پیام رسانی کنند . در این صورت از ترکیب عکس و نوشتار یعنی این دو وسیله ارتباطی یک عنصر پیام رسانی جدید بوجود می آید که از آن به عنوان عکاسی در مطبوعات یا فتوژورنالیسم صحبت می کنیم .
بطور کلی انسان بیشترین اطلاعات را از دنیای خارج از طریق تصاویر ( چشم ) دریافت می کند و عکاسی ، پدیده عصر معاصر به عنوان مکمل دستگاه بینایی انسان در دریافت اطلاعات دنیای خارج غیرقابل چشم پوشی است . به وسیله عکس حتی با چشم دیگران هم می توان به دنیا نگریست و شاهد عینی آن بود ( نه اینکه به وسیله روایت حقیقت ، برای خود و دیگران تصویری ذهنی ساخت ) در نتیجه انعکاس اطلاعات از طریق عکس بسیار مهمتر از نوشتار است . عکس زبانی جهانی دارد . مطبوعات مهد پرورش بسیاری از انواع عکاسی است جایی که عکس با تیراژ زیاد چاپ می شود و در معرض دید ، قضاوت و همچنین مورد مصرف تعداد کثیری قرار می گیرد . ( دزواره ، 1377 ، ص 17 – 18 )
عکس در واقع ثبت لحظات جالبی از فعالیت های بشری است و عکس مطبوعاتی علاوه بر این باید به نحوی ارائه دهنده ارزش های خبری نیز باشد . در هر حال باید توجه داشت که عکس مطبوعاتی با عکسی که بعنوان یادگاری در آلبوم خانوادگی قرار می گیرد یاحتی زینت بخش نمایشگاه ها می شود متفاوت است . عکس های خبری به علت اینکه به مقیاس وسیع چاپ و پخش می شوند از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند چرا که مردم عکس را باور دارند . به طور کلی مخاطبان روزنامه ها با نگاه به عکس های مختلف ، مطالبی را که برایشان جذابیت دارند و به نوعی با کار و زندگیشان ارتباط می یابند ، انتخاب می کنند و سپس می خوانند . به همین دلیل ، صفحه اول اکثر روزنامه ها به سبک ویترینی و با عکس های بزرگ آرایش می شوند . در چنین روزنامه هایی بزرگی یا کوچکی عکس ، خود اهمیت آن عکس را القاء می کند . به عبارتی ارتباط خواننده با روزنامه از طریق صفحه اول تا آن اندازه ای دارای اهمیت است که می تواند مخاطب را ترغیب به خرید روزنامه کند و یا اورا از خرید روزنامه منصرف سازد . در واقع عکس های صفحه اول روزنامه ها این ذهنیت را به خواننده القاء می کنند که مهمترین وقایع روز همان است که آنان در صفحه اول خود به صورت عکس نشان داده اند . بنابراین با توجه به اهمیت فراوان عکس در صفحه اول روزنامه ها ، در این تحقیق سعی شده است که عکس های صفحه اول چهار روزنامه شرق ، صاحب قلم ، جمهوری اسلامی و رسالت مورد مقایسه قرار گیرند .
طرح مسأله
امروزه در میان شاخه های گوناگون عکاسی ، رشته ای که بطور گسترده و گاه پیچیده زندگی انسان را احاطه کرده است ، عکاسی مطبوعاتی است . در حقیقت این نوع عکاسی روایت مستند و مصوری است از آنچه که در جهان ما می گذرد . از همین رو است که در میان شاخه های گوناگون عکاسی ، عکاسی مطبوعاتی توانسته است ضمن نفوذ در بخش مهمی از فکر و زندگی مردم ، جایگاه والایی برای خود کسب کند تا آنجا که در هر گوشه زندگی انسان ها ، می توان از آن نشانی یافت . در واقع اگرچه عکس ، خود ابزار ارتباطی مستقلی است اما هنگامی که فتوژورنالیسم به عنوان یک هنر ارتباطی در اختیار مطبوعات قرار می گیرد نقش خود را به عنوان یک رسانه واسطه ایفا می کند و مفهوم کلمات را به تصویر کشیده و عرضه می کند . بنابراین ضروری است که نقش این وسیله ارتباطی حساس که از نقش مکمل برای وسایل ارتباط جمعی بر خوردار است به خوبی شناخته شود .این ضرورت از آنجا ناشی می شود که استفاده بجا و مناسب از عکس های جذاب خبری در مطبوعات ، باعث جذب مخاطبان بیشتر و این نیز باعث بالا رفتن تیراژ می شود . اگرچه نمی توان گفت که تنها با به کار گیری صحیح عکس خبری ، تیراژ مطبوعات بالا می رود ، اما در هر حال نمی توان تاثیر این وسیله ارتباطی را در جلب هر چه بیشتر مخاطبان نادیده گرفت که این نیز به طور غیر مستقیم در افزایش تیراژ موثر است . به طور کلی باید گفت : با توجه به اینکه مخاطبان مدت زمان اندکی را صرف توجه به عکس های موجود در روزنامه ها می کنند بنابراین عکس های موجود باید منعکس کننده محتوی اخبار باشند ، تا بتوان از طریق آنها توجه مخاطبان را به اخبار جلب کرد . حتی گاهی اوقات در صورت گویا بودن عکس می توان از آن برای تکمیل خبر و یا حتی در مواردی به جای خبر استفاده کرد . در نتیجه روزنامه هایی که بتوانند از این وسیله به بهترین شکل ممکن بهره گیرند قادر خواهند بود مخاطبان بیشتری را برای خود کسب کنند . ( دزواره ، 1377 ، ص 6 )
اما متأسفانه دست اندر کاران بسیاری از روزنامه ها نتوانسته اند از این وسیله بیانی نیرومند به خوبی بهره بگیرند و بیشتر به عکس های غیر خبری ، چهره ای و آرشیوی توجه نموده اند . و به طور کلی عکاسی خبری در ایران نه تنها پیشرفتی نداشته ، بلکه سیر نزولی را هم طی کرده است و بخشی از این عدم توجه و بها ندادن به آن ، از سوی دست اندرکاران مطبوعات و مقامات مسئول فرهنگی مملکت به دانش آموختگان رشته های ارتباطات و مسئولین آموزشی آن مربوط می شود . بنابراین با بررسی تفاوت ها و شباهت های موجود در عکس های صفحه اول روزنامه های شرق ، صاحب قلم ، رسالت و جمهوری اسلامی از نظر سطح زیر چاپ ، زاویه و موقعیت ، منطقه رویداد ، موضوع ، نوع عکس از نظر آرشیوی و به روز بودن ، جهت دار بودن و یا خنثی بودن و نوع نمای عکس خبری شاید بتوان توجه افراد بویژه دست اندر کاران روزنامه ها را به آن گسترده و تا اندازه ای درک آنان را در مورد عکس خبری دگرگون ساخت .
هدف تحقیق
امروزه عکس به صورت قسمت مکمل و متمم روزنامه نگاری در آمده است و این کار یعنی بهره گیری از عکس برای عینیت بخشیدن به خبر ، در واقع عکس نیروی جاذبه روزنامه است . و عکس های خبری به علت اینکه به مقیاس وسیع چاپ و پخش می شوند از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند چرا که مردم عکس را باور دارند . ( برسون ، 1376 ، ص 79 )
بطور کلی با توجه به اهمیت فراوان عکس و تصویر در مطبوعات بویژه در صفحه اول روزنامه ها و با توجه به این که ارزش یک عکس می تواند در بسیاری از موارد از صدها صفحه مطلب خبری و تفسیری بیشتر باشد ، تحقیق حاضر به شناخت تشابهات و تمایزات تصاویر مورد استفاده در صفحه اول چهار روزنامه شرق ، صاحب قلم ، جمهوری اسلامی و رسالت از نظر سطح زیر چاپ ، زاویه و موقعیت ، منطقه رویداد ، موضوع ، جهت دار بودن و یا خنثی بودن ، نوع نمای عکس خبری ، شخصیت مدار بودن یا رویداد مدار بودن ، خبری بودن یا نبودن ، مرتبط بودن عکس با تیتر اول صفحه و نوع مطلب همراه با عکس پرداخته است .
سوالات تحقیق
1– آیا بین عکس های چاپ شده در صفحه اول روزنامه های شرق ، صاحب قلم ، جمهوری اسلامی و رسالت از نظر سطح زیر چاپ تفاوتی وجود دارد ؟
2 – آیا بین عکس های چاپ شده در صفحه اول روزنامه های شرق ، صاحب قلم ، جمهوری اسلامی و رسالت از نظر زاویه تفاوتی وجود دارد ؟
3 – آیا بین عکس های چاپ شده در صفحه اول روزنامه های شرق ، صاحب قلم ، جمهوری اسلامی و رسالت از نظر منطقه رویداد تفاوتی وجود دارد ؟
4 – آیا بین عکس های چاپ شده در صفحه اول روزنامه های شرق ، صاحب قلم ، جمهوری اسلامی و رسالت از نظر شخصیت مدار بودن یا موضوع مدار بودن تفاوتی وجود دارد ؟
5– آیا بین عکس های چاپ شده در صفحه اول روزنامه های شرق ، صاحب قلم ، جمهوری اسلامی و رسالت از نظر جهت دار بودن و یا خنثی بودن تفاوتی وجود دارد ؟
6 – آیا بین عکس های چاپ شده در صفحه اول روزنامه های شرق ، صاحب قلم ، جمهوری اسلامی و رسالت از نظر نوع نمای عکس خبری تفاوتی وجود دارد ؟
7 – آیا بین عکس های چاپ شده در صفحه اول روزنامه های شرق ، صاحب قلم ، جمهوری اسلامی و رسالت از نظر موضوع عکس تفاوتی وجود دارد ؟
8 – آیا بین عکس های چاپ شده در صفحه اول روزنامه های شرق ، صاحب قلم ، جمهوری اسلامی و رسالت از نظر خبری بودن یا نبودن عکس تفاوتی وجود دارد ؟
9 – آیا بین عکس های چاپ شده در صفحه اول روزنامه های شرق ، صاحب قلم ، جمهوری اسلامی و رسالت از نظر مرتبط بودن عکس با تیتر اول صفحه تفاوتی وجود دارد ؟
10 - آیا بین عکس های چاپ شده در صفحه اول روزنامه های شرق ، صاحب قلم ، جمهوری اسلامی و رسالت از نظر نوع مطلب همراه با عکس تفاوتی وجود دارد ؟
11- آیا بین عکس های چاپ شده در صفحه اول روزنامه های شرق ، صاحب قلم ، جمهوری اسلامی و رسالت از نظر موقعیت ( لوکیشن ) عکس تفاوتی وجود دارد ؟
Abstract:
Today, having Studied many newspaper’s readers, it has been indicated that in order to provide future and momentary needs and being informed of the surrounding environment, they don’t read all materials of the newspaper, but select what have been Considered . the audiences would select the materials which are attractive for them and life. And then read them. Many people pick newspapers when watching the pictures on front pages. That’s why, all front page are decorated with large pitures in style of shops’ windows. In such newspapers, the size of pictures 2 reflects their importance.
In other words, reader’s relation with newspaper through front page is so important that it can tempt the audience to buy the paper or avoid him to buy it. In fact, pictures of front pages en courage the subject that major doily events are those depicted with picture in front page.
But, unfortunately, the staff of many newspapers have net been able to use this expressive tool in a good way and Consider much more to pictures net being news or being facial and achieves and allocate much less space to this expressive tool in front page.
There of ore, regarding much importance of pictures and images in press, especially in front pages and considering the value of a picture can be much more than that of a hundred news materials and interpretations. This research has studied the recognition of similarities and distinctions of used pictures in front pages of four papers, shargh, sahebe Ghalam, Jomhori Eslami and Resalat regarding the level of circulation, position and angle, event’s area, Subject, Orientation, type of profile, personal based or event-based, news-based or not based on news, relation of picture to headline of front page and type of maternal associated with picture. So, we can orient the views of paper’s staff toward the picture, especially in front page and to some extent understanding them about the news picture. Thus, all pictures in front pages of two papers, Shargh and sahebe ghalam end two papers of Resalat and Jomhori Eslami which numbers reach to 185 pictures, have been Considered as statistic Community.
This research was carried out during the period of march 2006 in a manner of numbering with the method of content analysis and the data were processed and analyzed using spss.