پایان نامه جهت دریافت مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی
چکیده:
هدف اصلی پژوهش بررسی رابطه بین شیوه های فرزندپروری، پرخاشگری،و اعتیاد در بین معتادین خود معرف به مراکز ترک اعتیاد می باشد.روش پژوهش از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری کلیه افراد معتادی که برای ترک اعتیاد به واحدهای خود معرف بهزیستی مراجعه کرده اند نمونه پژوهش حاضر از بین کلیه افراد معتاد مراجعه کننده فوق 30 نفر به صورت نمونه در دسترس انتخاب می شوند.،که این افراد با پرسش نامه های آزمون شیوه های فرزندپروری بامریند و آزمون پرخاشگری باس و پری ارزیابی شده اند.داده های بدست آمده با نرم افزار(اس پی اس اس) تکمیل شده و نتایج حاکی از ان است که پرخاشگری افراد در شیوه های فرزند پروری آنها تاثیر گذار است .نمرات همبستگی نشان میدهد که افرادی که پرخاشگری بالایی دارند از شیوه فرزند پروری دموکراتیک کمتر استفاده میکنند . در حالت کلی آزمون نشان میدهد که افرادی که پرخاشگری بالا دارند از شیوه فرزند پروری استبدادی استفاده میکنند.
واژه های کلیدی: شیوه فرزند پروری ، اعتیاد ، پرخاشگری
مقدمه
از شیوه های فرزندپروری، روش هایی است که والدین برای تربیت فرزندان خود به کار می گیرند. و بیانگر نگرش هایی است که آن ها نسبت به فرزندان خود دارند هم چنین شامل معیارها و قوانین است. که برای فرزندان خویش وضع می کنند ولی باید پذیرفت که رفتارهای فرزندپروری به واسطه فرهنگ، نژاد، قوانین و گروههای اقتصادی تغییر می کند.
به همین جهت می توان گفت که خانواده نقش مهمی را در بهداشت روانی فرزندان ایفا می کند و با شیوه های تربیتی نامناسب، رفتارهای نامناسب را از قبیل پرخاشگری و غیره را به وجود آورند.
پرخاشگری معمولاً به رفتاری اطلاق می شود که قصد آن صدمه زدن (جسمانی یا رفتاری) به فرد یا نابود کردن دارایی فرد است. واژه ی اصلی این تعریف قصد نیت رفتار کننده است یعنی یک رفتار آسیب زا در صورتی که پرخاشگری محسوب می شود که از روی قصد و عمل به منظور صدمه زدن به دیگری یا برخورد انجام گرفته است.
خشونت فرایند است که به دلیل فشارهای درونی و بیرونی به فرد تحمیل می شود و درواقع نوعی عدم تعادل رفتاری و شخصیتی است پرخاشگری رفتاری است که پیامدهای متعدد دارد که از جهتی باعث خسارت و زیان به فرد یا اموال افراد دیگر است.
پرخاشگری موقعیت اجتماعی فرد را در بیان گروه برای حفظ امتیاز و بدست آوردن غذای بیشتر و پناهگاه بهتر تثبیت می کند پرخاشگری یک نوع واکنش روانی است. فرد بوسیله پرخاش و اعمال ضداجتماعی می خواهد ناکامی خویش را جبران کند اگرچه این واکنش موقتاً او را ارضا می کند اما نه تنها کمکی به رفع ناکامیش نخواهد کرد بلکه ناکامی های جدید دیگری به وجود خواهد آورد.
اینکه پرخاشگری در مقابل ناکامی حاصل می شود شکی نیست اما ناکامی همیشه به پرخاشگری منجر نمی شود. و واکنش ها و اعمال دیگر نیز می تواند جایگزین آن باشد.
ناکامی متضمن یک کمبود رفتاری است. چون فرض بر آن بوده است که شخص فاقد مهارتهای اجتماعی است و به دشواری می تواند موفقیت ها را تجزیه و تحلیل کند و راههایی را به طور صحیح برای ابزار وجود کردن خودش مشخص سازد این افراد به طور مفرط از بازداری ها استفاده می کنند افرادی منفعل هستند. اعتماد به نفس ندارند و قادر به تصمیم گیری نیستند. و با توجه به فقدان جرأت فقدان مهارت تصمیم گیری صحیح در برابر خواسته های دیگران و با توجه به مواجهه با ناکامی فراد در مقابل اعتیاد آسیب پذیر می شود. اعتیاد عبارت از وابستگی به موادی که مصرف آن با کمیت مشخص و در زمان های معین از نظر مصرف کننده ضروری بوده دارای ویژگی های زیر است:
ایجاد وابستگی جسمی- ایجاد وابستگی فکری- پیدایش پدیده تحمل در بدن نسبت به مواد مصرفی- به دست آوردن مواد مصرفی به هر شکل و طریقی- تأثیر مخرب بر مصرف کننده، خانواده و جامعه و در این میان خانواده است.
بیان مسأله
خانواده اولین و مهم ترین بافت اجتماعی را برای رشد انسان فراهم می سازد در جریان رشد طبیعی هر کودک یک رشته تغییرات شناختی، عاطفی و اجتماعی را شاهد هستیم تقریباً در همه کودکان در طول رشد و در جریان سازگاری با این تغییرات دچار مشکل می شوند و استرس و تعارض را که به دنبال می آید می تواند به مشکلات رفتاری- عاطفی و یادگیری در آن بیانجامد به عبارت دیگر وجود مشکلات رفتاری کودک به منزله روابط معیوب اعضای خانواده با یکدیگر است. و با روش های تربیتی نادرست والدین و تعاملات معیوب آن ها با فرزندان ارتباط دارد.
شیوه های فرزندپروری، روشهایی که والدین برای تربیت فرزندان خود به کار می گیرند و بیانگر نگرش هایی است که آن ها نسبت به فرزندان خود دارند.
شیوه های فرزندپروری شامل دو معیار عمده هستند: محبت و کنترل والدین
کنترل والدین آن دسته از رفتارهای والدین را شامل می شود که در خدمت جامعه پذیری، فرایند انتقال ارزش های اجتماعی از والدین به فرزندان، کودک قرار دارد. این امر به صورت توانایی والدین در اعمال رهنمود، ثبات، توانایی تحمل رفتارهای نامطلوب (برای مثال فریاد کشیدن، گریه کردن) و استفاده از مشوق ها و تقویت ها، نمود دارد. محبت نیز شامل صمیمیت- علاقه- مهربانی- عاطفه والدین می باشد. براساس این دو شاخص مهم، شیوه های فرزندپروری را به سه دسته عمده تقسیم می کنند :
شیوه مقتدرانه، شیوه سهل گیرانه، شیوه استبدادی
1- شیوه سهل گیرانه: در این شیوه خانواده ها به خاطر آزادی عمل بسیار فرزندان اعتماد بنفس بچه هایش بیش از حد رشد می کنند لذا هر چه دلش می خواهد دنبالش می رود.
2- شیوه مقتدرانه: والدین در عین گرم و صمیمی بودن با فرزندان خود، کنترل کننده و مقتدر هستند.
3- شیوه استبدادی: والدین کمترین مهرورزی و محبت را از خودشان نشان می دهند- پرتوقع بوده و پذیرای نیازها و امیال کودکان نیستند.
رفتار پرخاشگرانه همیشه بعد از محرومیت ایجاد می شود یعنی وجود محرومیت همیشه منجر به نوعی رفتار پرخاشگرانه خواهد شد براساس تجارب روزانه می شود که به آسانی می تواند رفتار پرخاشگرانه را به محدودیت بخصوصی که سبب ایجاد آن شده است مرتبط دانست.
عواملی که در پرخاشگری موثر هستند. از جمله 1- نیرومندی پرخاشگری ارتباط مستقیم با نیرومندی انگیزه ناکام شده دارد. 2- نیرومندی پرخاشگری بستگی به موقعیت ظاهر شدن ناکامی در رفتار دارد. هر چه در نزدیکی رسیدن هدف ناکامی ایجاد شود حالت پرخاشگری شدیدی ایجاد خواهد شد.
3- نیرومندی پرخاشگری بامیزان اختلال در رفتار بستگی دارد.
4- نیرومندی پرخاشگری بستگی به دفعات تکرار عوامل ناکام کننده دارد. به عبارت دیگر اثرات ناکامی با یکدیگر ترکیب می شوند یک سلسله عوامل ناکام کننده غیرقابل توجه ممکن است به صورت پاسخ شدید پرخاشگرانه ای ظاهر گردد و فرد را به تعجب و حیرت درآورد.
5- نیرومندی پرخاشگری با نوع عوامل ناکام کننده بستگی دارد.
اعتیاد عبارت از وابستگی به عوامل یا موادی که تکرار مصرف آنها با کم و کیف و مشخص و در زمان معین از دیدگاه معتاد ضروری می نماید. یعنی تداوم بخشیدن به مصرف مواد و عوامل مخدر درمانی عامیانه، غیرمعمول، دور از این موازین علمی و معتاد کسی است نیازمند و وابسته روانی- جسمانی به مواد و عوامل مخدر و عادت زا می باشد که به منظور برآوردن آن بایستی از این مواد به طور مداوم و در فواصل مشخص استفاده کند.
فرد معتاد کسی است که اساساً یا از خود یا از محیط خود و یا از هر دو احساس نارضایتی و ناراحتی ناخشنودی دارد و در چنین نامطلوبی ناگزیر از مصاحبت با افرادی که بر خلاف او دنیا را محل مناسبی برای زیستن یافته اند. و علی رغم مسائل و مشکلات آن بگونه ای خود را با شرایط زندگی وفق داده اند آن را عقل می کنند معتادان در توهمات خود یک دنیای صفای نسبتاً رضایت بخش برای خویش مقصورند. که نه تنها بر هیچ گونه تغییری یا در خود یا در محیط مبتنی نیست. بلکه دنیای خیالی آنان تنها براساس حضور مواد در بدنشان و نیاز به آن و رفع آن نیاز استوار است غالباً آنان ا احساس خشم- بی کفایتی- ناامنی- نفرت- افسردگی- اضطراب شدیدی- و به ویژه کششها و تعارضات درون فرد بگونه ای رنج می برند و به هر حال اعتیاد یک پدیده مخرب اجتماعی است زیرا اثرات نامطلوب و عواقب وخیم آنها تنها دامنگیر شخص معتاد نمی شود بلکه همه افراد را که بگونه ای با آنان وابستگی و ارتباط نزدیک دارند را فرا می گیرد.
تحقیقات نشان می دهد شیه های تربیتی نامناسب زمینه ی انحراف را به وجود می آورد و پرخاشگری در آن دیده می شود.
تحقیقات نشان می دهد که افرادی که شخصیت های پرخاشگرانه ای دارند مستعد اعتیاد به مواد مخدر هستند زیرا مصرف مواد مخدر نیازهای روانی را کاملاً برطرف می کند فرد با استفاده از مواد مخدر در مرتبه اول احساس سرخوشی می کند به گونه ای که احساس می کند نیازهای روانی یا ژنتیکی او را برطرف نموده است بدین ترتیب از نظر روانی معتاد به مواد مخدر می شود و به مرور با استفاده مکرر از مواد به آنها وابسته می شود.
افراد پرخاشگر کسانی هستند که فاقد مهارتهای اجتماعی هستند و او برابر تقاضای دیگران جرأت کمتری دارند وتسلیم می شوند و این باعث وابستگی به مواد مخدر می شود.
آگاهی از نیاز به آموزش مهارتهای اجتماعی غالباً از طریق بررسی ارتباط رفتار اجتماعی و پشرفت تحصیلی عاید می شود (کارترج ویل سون، 1978).
محققان در نتیجه پژوهش دریافتند اگر کسی در کودکی مورد ضرب و شتم والدین قرار گیرند احتمال آن که در بزرگسالی خشونت را راه حل مشکلات بداند افزایش می یابد (میدیام ارسانت). معتادان به مواد مخدر چون همیشه نگران تأمین مواد مخدر اعتیاد خود هستند و آن را همه چیز رجحان می دهند تأمین نیازهای عاطفی و مادی زن و فرزند برای آنها مطلع نیست معتادان بی عاطفه اند و از محبت خانوادگی بی بهره اند (کی نیا)
کودکانی که در خانواده های سخت گیرانه استبدادی بزرگ می شوند مطیع و فرمانبردارند ولی در انواع -تعریف- در نوع تشخیص – اکثر موارد رفتار آن ها توأم با پرخاشگری است (هافمی)
- حال اگر سوال اصلی مطالعه حاضر این است که پرخاشگری در شیوه فرزندپروری چه تأثیراتی در میزان اعتیادپذیری دارد؟
اهمیت و ضرورت پژوهش
افزایش سرسام آور مصرف مواد مخدر در جهان و قاچاق روزافزون این مواد، پیامدهای وحشتناکی خواهد داشت که مستقیماً نسل جوان و بشریت را تهدید می کند.
گسترش شبکه قاچاق بین المللی و دام اعتیاد، میلیون ها نفر جوان را به فساد و کام مرگ می کشاند و سودگران مرگ را به ثروت و قدرت می رساند.
اعتیاد یک بیماری زیست شناختی، روان شناختی و اجتماعی است و عوامل متعددی در ایتولوژی سوء مصرف و اعتیاد موثر هستند که از جمله پرخاشگری شدید- اعتیاد به نفس پایین، فقدان مهارت در رد پیشنهادی خلاف که در تعامل با یکدیگر منجر به شروع مصرف و سپس اعتیاد می شود عوامل موثر بر فرد محیط فرد و کلیه علل و عوامل در هم بافته ای هستند که بر یکدیگر تأثیر می گذارند درک کلیه علل و عوامل زمینه ای موجب می شود تا روند پیشگیری، شناسایی، درمان و پیگیری به طور هدفهمند طرح ریزی می شود.
بنابراین آشنایی با عوامل زمینه ساز مستعد کننده در مقابل آن از دو جهت ضرورت دارد.
1- شناسایی افراد در معرض خطر اعتیاد و اقدامهای پیشگرانه لازم برای آنان
2- انتخاب نوع درمان و اقدامهای خدماتی، حمایتی و مشاوره ای لازم برای معتادان
اهداف پژوهش
هدف کلی
بررسی رابطه بین شیوه های فرزندپروری، پرخاشگری و اعتیاد
اهداف اختصاصی
تعیین رابطه بین پرخاشگری و اعتیاد
تعیین رابطه بین شیوه های فرزندپروری- پرخاشگری و اعتیاد
فرضیه ها
بین شیوه های فرزندپروری، اعتیاد و پرخاشگری رابطه وجود دارد.
تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش
تعریف مفهومی شیوه های فرزند پروری
شیوه های فرزندپروری به روش هایی اطلاق می شود که والدین در برخورد با فرزندان خود اعمال می کنند که می تواند در رشد و تکامل فرد در دوران کودکی و خصایص بعدی شخصیت وی تاثیر فراوان و عمیق داشته باشد.
تعریف عملیاتی شیوه فرزندپروری
منظور نمره ای است که آزمودنی در آزمون بامریند به دست می آورد.
تعریف مفهومی پرخاشگری
پرخاشگری: یعنی تمایل به نشان دادن رفتارهایی که از نظر تصمیماتی خصمانه یا ویرانگر محسوب می شوند. و به عبارت دیگر پرخاشگری غریزه خشونت و ناکامی است. (گنجی، 1377).
خشم پلی است بین هر دو نوع پرخاشگری فیزیکی و کلامی و خصومت از این رو اگر بخواهیم پرخاشگری و خصومت را کم کنیم باید یاد بگیریم چگونه خشم خود را کنترل کنیم. (باس و پری 1992).
تعریف عملیاتی پرخاشگری: منظور از پرخاشگری نمره ای است که آزمودنی در آزمون باس و پری به دست می آورد.
تعریف مفهومی اعتیاد
یک بیمار روانی، اجتماعی، اقتصادی است که فعل و اتصال تدریجی بین بدن انسان و مدار شیمیایی تحت تأثیر یک سلسله شرایط اوضاع و احوال خاص روانی اقتصادی اجتماعی به وجود می آید.
تعریف عملیاتی معتادان: منظور از معتاد افرادی هستند که توسط روانپزشک تشخیص اعتیاد داشته و جهت ترک به واحدهای خود معرف مراجعه کرده اند.