گروه کامپیوتر
مهندسی اینترنت
پیشگفتار
پدیده‌هایی هستند که چنان نرم و آهسته وارد کار، حرفه، فعالیت و نهایتاً زندگی آدمیان میشوند که کسی متوجه ورودشان نمی‌شود.
به خاطر داریم که به محض رسیدن اینترنت پرسرعت به کامپیوترهایمان، وسوسه عضویت در یکی از شبکه‌های تبادل فایل نظیر به نظیر(مانند مورفیوس یا نپستر) هم به سراغمان آمد. اما نمی‌دانیم که با این کار، عملا‌ً از یکی از ثمرات مهم وب2 بهره می‌بریم. شاید آنچنان دقیق به خاطر نداشته باشیم که از چه زمانی، اما می‌دانیم که اکنون، وقتی عکس‌هایمان را از دوربین دیجیتالی به کامپیوتر شخصی منتقل می‌کنیم، آن‌هایی که دوست‌داریم در تماشایشان با دیگران شریک شویم را روی یکی از سایتهای به اشتراک‌گذاری عکس می‌گذاریم و حتی بعضی از ما که ذوق بیشتری دارند، فتوبلا‌گی هم برای خود راه انداخته‌اند.
حتی دیگر جستجو در گوگل، به کاری روزمره تبدیل شده‌است. وب سایت داشتن سازمان‌ها، تشکل‌ها، نشریات و بقیه موضوعی لا‌زم و نه‌چندان مهم تلقی میشود و سفارش یا خرید اینترنتی با همه مشکلا‌تش، کسی را ذوق‌زده نمی‌کند.مفهوم "وب 2" را میتوان از همین قبیل امور به شمار آورد.
مفهوم "وب2" در یک نشست هم‌اندیشی بین O’Reilly و MedialiveInternationl زاییده شد. در‌این جلسه Dale Dougherty، یکی از پیشگامان وب و معاون موسسه O’Reilly، خاطر نشان کرد که نه تنها نمی‌توان وب را "سقوط کرده و شکست خورده" دانست، بلکه با توجه به‌انواع کاربردهای جذاب و جدید و سایتهایی که تعداد آنها همه روزه و با سرعتی عجیب افزایش می‌یابد، وب از هر وقت دیگری مهم‌تر شده‌است.
مقدمه
سیر تکاملی وب رو میشه از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار داد.
دیدگاه اول: تولید محتوا
وب ۱: متشکل از سایتهایی است که محتوای آن توسط افرادی خاص و یا از منابعی خاص ارائه میشود. و کاربران وب فقط مصرف کننده هستند.
وب ۲: متشکل از سایتهایی است که محتوای آن توسط کاربران آن تولید میشود. و هر کاربر میتواند هم مصرف کننده و هم تولید کننده محتوا باشد. (وبلاگها، ویکی ها، اجتماعات اینترنتی و …)
وب ۳: کاربران علاوه بر محتوا میتوانند سایتها را هم بنا به نیاز خود تغییر دهند و خصوصی سازی(customize) کنند. (Facebook, iGoogle و …)
دیدگاه دوم: ماهیت محتوا
وب ۱: سایتها حاوی اطلاعاتی هستند که فقط توسط انسان قابل خواندن است.
وب ۲: سایتها حاوی اطلاعاتی هستند که محتوا از ظاهر جدا شده و ساختار محتوا نیز مشخص شده است. (ساختار محتوا با div و چیدمان با css)
وب ۳: ماهیت محتوا از «اطلاعات» قابل خواندن توسط انسان به «دیتا» در قالب xml تغییر می یابد و امکان استفاده سایر application ها از داده ها و نمایش با استفاده از xslt فراهم میشود. به عبارت دیگر وب۳ یک پایگاه داده عظیم خواهد بود. به همین دلیل آنرا «Data Web» نیز می نامند. (rss , opml و …)
دیدگاه سوم: از لحاظ ارتباطی
وب ۱: متشکل از سایتهایی است با ماهیت نسبتا مستقل نسبت به یکدیگر.
وب ۲: متشکل از سایتهایی که به وسیله شبکه های اشتراکی به صورت یکپارچه به یکدیگر پیوند خورده اند. (del.icio.us ، digg ، technorati و … )
وب ۳: متشکل از سایتهایی که از طریق داده های xml و webservice ها با سایتهای دیگر در ارتباط هستند و محتوا و کارایی سایر سایت ها را در خود جای داده اند . (facebook و google reader و …)
دیدگاه چهارم: رابط کاربری
وب ۱: تعامل کاربر با سایت بسیار محدود است. تمام پردازش ها سمت سرور انجام میگیرد. فقط اطلاعات به مرورگر ارسال میشود.
وب ۲: به کمک جاوااسکریپت و dhtml و ajax بخشی از پردازش اطلاعات در سمت کاربر صورت میگرید، مرورگر با کاربر تعامل دارد و به event های کاربر پاسخ میدهد. در واقع سایت های وب تبدیل به application های تحت وب میشوند.
وب ۳: برای استفاده از وب دیگر نیازی به مرورگر نیست. وب فقط شامل داده ها و webservice هاست و در واقع application ها فقط thin client هایی هستند بر روی کامپیوتر کاربران که با وب در تعامل هستند. از آنها میتوان حتی در حالت آفلاین نیز استفاده کرد. (Adobe AIR، Google Gears)
دیدگاه پنجم: تکنولوژیهای غالب
وب ۱:HTML
وب ۲:HTML و CSS و جاوااسکریپت و Ajax و DHTML و JSON
وب ۳: XML و WSDL و SOAP و XSLT و XQuery و …
در دنیای فناوری اطلاعات، مانند دنیای پزشکی، سیاست، علوم و ... هر از چند گاهی اصطلاحی جدید بر سر زبان‌ها می‌افتد. این بار نوبت Web 2.0 است.
وب 2 حرکتی است از سایتهای ثابت وب به سایتهایی که پویایی بیشتری دارند. Google Map و Flickr دو نمونه بارز از وب 2 هستند.
در محافل IT عموماً از این اصطلاح برای بیان نسل دوم سرویس‌هایی از وب استفاده میشود که امکان همکاری و مشارکت را برای مردم فراهم ساخته‌اند. مفاهیم و فناوری‌هایی که ظاهراً بر وب2 مؤثر هستند وبلاگها، ویکی‌ها، پادکست‌ها، و RSS ها به شمار می‌روند.
وب2 عنوانی است که شرکت اورایلی مدیا در سال 2004 به نسل جدیدی از خدمات وب‌محور دریافت یا ارایه شده در بستر اینترنت(مانند سایتهای ارتباطات اجتماعی، ویکی‌ها، ابزارهای ارتباطی، رده‌بندی مردمی) اطلاق نمود، که تاکیدشان بر همکاری و تسهیم مابین کاربران می‌باشد.
اورایلی مدیا با همکاری مدیالایو انترنشنال از این اصطلاح برای مجموعه‌ای از کنفرانس‌ها استفاده کرد و از سال 2004 تا کنون متخصصین و بازاریاب‌های بسیاری از این اصطلاح استفاده کرده‌اند. معنای دقیق این اصطلاح هنوز محل مناقشه است و حتی افرادی چون تیم برنز لی معنادار بودن آن را زیر سوال برده‌اند.
ولی چه چیزی موجب میشود ما یک برنامه‌کاربردی یا راه‌حل را به‌عنوان "وب1" و دیگری را به‌عنوان "وب2" در نظر بگیریم؟ پاسخ به این سوال بسیار اهمیت دارد. چراکه تبِ وب2 آنچنان گسترده شده است که حتی بعضی از شرکت‌ها در حال حاضر از آن به‌عنوان یک شعار برای بازاریابی استفاده می‌کنند. در حالی‌که بسیاری از‌این شرکت‌ها حتی نمی‌دانند وب2 چیست. از طرفی پاسخ به‌این سوال بسیار دشوار است. چون بسیاری از‌این شرکت‌های تازه‌کار که به استفاده مبتذلانه از عبارت‌های تبلیغاتی عادت دارند، اصلا وب2 نیستند و در عین حال بعضی از برنامه‌های کاربردی‌ای که به‌عنوان وب2 معرفی شده اند، مثل Napster و BitTorrent، را حتی نمی‌توان دقیقا یک برنامه کاربردی تحت‌وب یا Web Application دانست.قدم اول برای پاسخ به‌این سوال، یافتن اصولی است که در نمونه‌های موفق وب1 و در نمونه‌های جالب برنامه‌های کاربردی جدید وب2 دیده میشود.
تعریف وب 2
اشاره :
ترکیدن حباب دات کام در پاییز 2001 نقطه عطفی برای وب بود. استنباط بسیاری از افراد این بود که وب بیش از حد در کانون توجه قرار گرفته است و‌این حقیقت را گوشزد می‌کردند که ظاهرا ً رشد انفجاری و پس از آن رکود و نزول، ویژگی مشترک تمام انقلاب‌های تکنولوژیک است. این رکود و نزول معمولا هنگامی‌رخ میدهد که فناوری روبه‌پیشرفت، جایگاه خود را در صحنه تجارت تثبیت کرده است، هجوم مردم به‌سوی مدعیان ارائه فناوری تمام شده است، نمونه‌های واقعا موفق، توانایی‌های خود را نشان داده‌اند، و جامعه کم کم تفاوت‌ها را درک می‌کند. مفهوم "وب2" در یک نشست هم‌اندیشی بین O' Reilly وMediaLive International زاییده شد. در‌این جلسه Dale Dougherty، یکی از پیشگامان وب و معاون موسسه O' Reilly، خاطر نشان کرد که نه تنها نمی‌توان وب را "سقوط کرده و شکست خورده" دانست، بلکه با توجه به‌انواع کاربردهای جذاب و جدید و سایتهایی که تعداد آنها همه روزه و با سرعتی عجیب افزایش می‌یابد، وب از هر وقت دیگری مهم‌تر شده‌است. مسئله دیگر این است که به‌نظر می‌آید همه شرکت‌هایی که‌این رکود ناگهانی را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند، وجه مشترکی دارند. اگر قبول کنیم که سقوط دات‌کام نقطه عطفی را برای وب مشخص می‌کند،آیا میتوان مفهومی مثل "وب2"را برای فعالیت‌های بعد از‌این سقوط به‌کار برد؟ شرکت‌کنندگان در‌این نشست بر سر‌این موضوع به‌توافق رسیدند و به‌این‌ترتیب، کنفرانس وب2 (www.web2con.com) سربرآورد. در خلال یک سال و نیمی‌که از آن زمان می‌گذرد، مفهوم "وب2" به‌خوبی جا افتاده است و نتایج جستجوی آن روی گوگل به‌بیش از 5/9 میلیون مورد بالغ میشود. ولی هنوز اختلاف نظر‌های بسیاری درباره معنای اصلی وب2 وجود دارد. به‌طوری که بعضی از صاحب‌نظران آن را در حد یک شعار تبلیغاتی بی اهمیت می‌بینند و بعضی دیگر آن را به‌عنوان یک موضوع عمومی قبول می‌کنند. این مقاله سعی می‌کند معنای وب2 را به‌وضوح روشن کند و آنرا شرح دهد.
چه چیزی موجب میشود ما یک برنامه‌کاربردی یا راه‌حل را به‌عنوان "وب1" و دیگری را به‌عنوان "وب2" در نظر بگیریم؟ پاسخ به این سوال بسیار اهمیت دارد. چراکه تبِ وب2 آنچنان گسترده شده است که حتی بعضی از شرکت‌ها در حال حاضر از آن به‌عنوان یک شعار برای بازاریابی استفاده می‌کنند. در حالی‌که بسیاری از‌این شرکت‌ها حتی نمی‌دانند وب2 چیست. از طرفی پاسخ به‌این سوال بسیار دشوار است. چون بسیاری از‌این شرکت‌های تازه‌کار که به استفاده مبتذلانه از عبارت‌های تبلیغاتی عادت دارند، اصلا وب2 نیستند و در عین حال بعضی از برنامه‌های کاربردی‌ای که ما به‌عنوان وب2 معرفی کرده‌ایم، مثلNapster و BitTorrent، را حتی نمی‌توان دقیقا یک برنامه کاربردی تحت‌وب یا Web Application دانست. قدم اول ما برای پاسخ به‌این سوال، یافتن اصولی است که در نمونه‌های موفق وب1 و در نمونه‌های جالب برنامه‌های کاربردی جدید وب2 دیده میشود.
Web 2.0
Web 1.0
Web 2.0
Web 1.0
آخرین و مختصرترین تعریفی که توسط تیم اورایلی ارائه شده است، بدین قرار است: "وب2 انقلابی در کسب‌و کار در صنعت کامپیوتر است که از حرکت به سمت اینترنت به عنوان یک بستره و تلاش در فهم قواعد موفقیت در این بستره ناشی شده است.
اصلی‌ترین قاعده این است: ساختن برنامه‌های کاربردی‌ای برای تحت کنترل در آوردن تاثیر اینترنت به منظور ترغیب کاربران بیشتر برای استفاده از آنها. این همان چیزی است که در جای دیگری آن را مهار نمودن هوش تجمعی نامیده‌ام."
وب 2.0 با اشاره‌ای به شماره نسخه معمول در نرم‌افزارها، به شکل ارتقا یافته‌ای از وب اطلاق میشود. عقیده مدافعان وب2 بر این است که فناوری‌هایی مانند وبلاگها، نشانه‌گذاری اجتماعی، ویکی، پادکست، سرخط‌های RSS (و دیگر اشکال انتشار چند به چند)، نرم‌افزارهای اجتماعی، رابط‌های برنامه‌نویسی وب(API)، استانداردهای وب و خدمات وب‌محور برخط (یا همان وب‌سرویس‌ها) تاثیر عمیقی بر نحوه استفاده مردم از وب داشته است. وب2 همان طور که توسط طرفدارانش به کار گرفته میشود، میتواند به هر یک از موارد زیر نیز اشاره کند:
تبدیل وب‌سایت‌ها از "سیلوی اطلاعات" به منابعی از محتوا و عملکرد و در نتیجه تبدیل آنها به بستره‌ای کامپیوتری برای ارائه خدمات از طریق برنامه‌های کاربردی به کاربران.
پدیده‌ای اجتماعی در ایجاد و نشر محتوای وب که با مشخصاتی چون جامعه باز، صلاحیت غیرمتمرکز، آزادی در تسهیم و استفاده مجدد و "بازار به عنوان گفتگو" شناخته میشود.
سازمان‌دهی و طبقه‌بندی پیشرفته محتوای وب، با تاکید بر ایجاد پیوند عمیق.
صعود یا سقوط ارزش اقتصادی وب، که از تاثیر شرکت‌های اینترنتی (دات‌کام‌ها) نیز فراتر خواهد رفت.
اولین کسانی که از اصطلاح وب2 استفاده کردند، آن را به عنوان معادلی برای "وب معنایی" به کار بردند. در واقع این دو یکدیگر را تکمیل می‌کنند. ترکیب سیستم‌های ارتباطات اجتماعی‌ای مانند FOAF و XFN با رده‌بندی مردمی بر اساس تگ (که از طریق وبلاگها و ویکی‌ها اشاعه یافت) بنیانی برای وب معنایی را بنا نهاده است. در اولین کنفرانس وب2 تیم اورایلی و جان بتل اصول اساسی برنامه‌های کاربردی وب 2.0 را به این صورت خلاصه کردند:
وب به عنوان یک بستره
داده‌ها به عنوان نیروی پیش‌ران
تاثیر شبکه‌ای به وجود آمده از معماری شرکت‌کنندگان
نوآوری در سر هم کردن سیستم‌ها و سایتها از گردآوری امکانات ساخته شده توسط نرم‌افزارسازان مستقل و توزیع شده (نوعی نگرش کدباز)
مدل کسب و کار سبک بر اساس محتوا و خدمات صنفی
پایان دوره پذیرش سیستم (نسخه بتای ابدی)
قرار گرفتن نرم‌افزار بالاتر از سطح یک وسیله منفرد و ارتقای توان "دم دراز"
سهولت در پذیرش اولیه
نت اسکیپ در مقابل گوگل
اگر بگوییم نت‌اسکیپ نماد وب1 است، بدون شک میتوان گوگل را نماد بارز وب2 دانست. یکی از دلایل‌این مدعا این است که نخستین عرضه همگانی سهام‌این‌دو شرکت هرکدام رویدادی تعیین‌کننده در دوره خود بودند. پس بیایید بحث را با مقایسه این شرکت‌ها و موقعیت‌هایشان شروع کنیم.
برداشت نت اسکیپ از "وب به‌عنوان پلتفرم" مطابق با الگوهای نرم‌افزاری قدیمی‌بود. محصول اصلی‌این شرکت یک مرورگر وب بود؛ یک برنامه کاربردی عمومی.
استراتژی آن نیز این بود که با استفاده از تسلطی که در بازار مرورگر داشت، بازاری برای محصولات سرور گرانقیمت ایجاد کند.
داشتن کنترل بر استانداردهای نمایش محتویات و کار با مرورگر، از لحاظ نظری می‌توانست همان قدرتی که مایکروسافت در بازار پی‌سی از آن لذت می‌برد را نصیب‌این شرکت کند. درست همانطور که "کالسکه بدون اسب" اتومبیل را به‌عنوان پیشرفتی برای وسیله آشنای قبلی معرفی کرد، نت‌اسکیپ ادعا کرد که وب‌تاپ (webtop) جای دسکتاپ را خواهدگرفت، و برنامه‌اش‌این بود که وب‌تاپ با اطلاعات و اپلت‌های فراهم‌کنندگان اطلاعات پر شود، که آنها هم برای‌این‌کار باید به‌نوبه‌خود سرورهای نت اسکیپ را می‌خریدند.
در نهایت، هم مرورگرهای وب و هم وب سرورها به‌کالاهایی عادی و بدون ارزش افزوده تبدیل شدند و ارزش تجاری به‌سمت "بالای پشته"، یعنی سرویس‌هایی که روی پلتفرم وب ارائه می‌شدند، کشیده شد.
در مقابل، گوگل از روز اول زندگی خود را به‌صورت یک برنامه‌کاربردی تحت‌وب ذاتی شروع کرد. هیچ وقت فروخته نشد یا به‌صورت یک بسته نرم‌افزاری عرضه نشد، بلکه به‌صورت یک سرویس ارائه شد که مشتریان مستقیما یا غیرمستقیم برای استفاده از آن پول می‌پرداختند. در این مدل هیچ‌یک از محدودیت‌ها و مشکلات قدیمی صنعت نرم‌افزار وجود ندارد. هیچ زمان انتشار برنامه‌ریزی شده و اجباری برای نرم‌افزار وجود ندارد و فقط بهبودهای مداوم در آن اعمال میشود. هیچ مدل مجوزدهی یا قابل‌فروشی نیست، بلکه فقط استفاده است.