پایان نامه بررسی نگرش دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی پیرامون عوامل موثر در ازدواج

پایان نامه علوم تربیتی و روانشناسی

جهت اخذ مدرک کارشناسی مشاوره

چکیده:

یکی از مهمترین رفتارهای اجتماعی انسان تشکیل خانواده و تلاش برای حفظ بقاء است در تمام ادیان الهی نیز به این امر توجه ویژه‌ای شده است. در قرآن مجید آیات بسیاری درباره ازدواج در ضرورت آن آمده است. مردم کشور ما نیز با عنایت فرهنگی غنی و ریشه‌دار خود و همچنین با تکیه بر اصول متعالی دین مبین اسلام همواره برای ازدواج و تشکیل خانواده اهمیت خاصی قائل بوده‌اند. در سالهای اخیر بدنبال تغییرات شگرف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، و اقتصادی در سطح جامعه، نوسانات چشمگیری نیز در کیفیت و کمیت ازدواج و طلاق در بین جوانان بروز نموده است که البته در مقایسه با جوامع دیگر این ارقام کمتر می‌باشد. ولی با عنایت به ریشه‌های عمیق فرهنگی و پشتوانه دینی در مردم کشورمان ضرورت بررسی مساله ازدواج و نقاط قوت و ضعف آن در جامعه از جهات مختلف احساس می‌گردد در راستای چنین احساسی نیاز و با توجه توان به محدودیت موضوع بر آن شدم تا مطالعه مقطعی (نظرسنجی) بر روی گروهی که آسیب‌پذیرترین اقشار جوان جامعه یعنی دانشجویان رشته‌های مختلف دانشگاه شهید بهشتی انجام دهم ابزار اصلی پژوهش پرسشنامه ما خود ایفایی می‌باشد که اعتبار آنها تایید شده بود و این پرسشنامه‌ها برای دو گروه دانشجویان دختر و پسر به طور یکسان تهیه شده بود و سوالات آنها به شکل سئوالات بسته انتخاب گردید. از نتایج قابل توجه این طرح تاکید و اهتمام دختران و پسران بر عوامل معنوی و دینی و اخلاقی است به طوریکه اکثر ایشان ایمان و اصالت خانوادگی و تفاهم اخلاقی را از نکات بسیار موثر بر زندگی زناشویی دانسته‌اند. همچنین اکثر ایشان انگیزه ازدواج خود را برای دستورات الهی، احساس نیاز به داشتن یک همدلی و همرازی پیشگیری از آلوده شدن به مفاسد اجتماعی می‌دانند. هر دو گروه دختران و پسران به این واقعیت اذعان داشتند که اساسی‌ترین معضل در امر ازدواج مشکلات و نارسایی‌های اقتصادی است. آنچه از موضوع نتایج حاصل می‌آید آن است که دانشجویان عزیز ارزشهای منطبق بر ارزشهای دینی و ملی خود در امر ازدواج در نظر دارند ولی مشکلات و موانع بسیاری در راه تحقیق خواسته‌های ایشان وجود دارد که شایسته است مسئولین ذیربط و خانواده‌ها در جهت رفع موانع و تسهیل امر ازدواج تلاش درخور و کاربردی اعمال نمایند.

مقدمه

از جمله آیات خداوند این است که از جنس خودتان براش شما جفت آفریده که با آن انس بگیرید و بین شما محبت و الفت ایجاد کرده، در این امر برای مردم متفکر آیات حکمت خداوندی نمایان است، نهاد انسان احتمال گرایش عمیق به تشکیل خانواده دارد تا بدین وسیله ما معنی آرام و آشیانه‌ای مطلوب برای خود فراهم نماید و در این بین به حق ظرافتهای بسیار شگفت‌انگیز درون آدمی به ودیعه گذاشته است. در دین مبین اسلام ارزش زیادی به ازدواج داده شده و احکام بسیاری در جهت ایجاد کانون گرم و آرام خانواده وجود دارد. تفاهمی اجمالی به تاریخ تمدن بشر نیز مبین این مطلب است که با وجود اختلافات بسیار در آداب و سنن جوامع بشری و تغییرات چشمگیری جوامع در بستر زمان، ازدواج یکی از مراسم منحصر به فردی است که همواره با بشر بوده است  این دورانست در کتاب ارزشمند تاریخ تمدن خود مساله ازدواج را در گاهواره تاریخ و در میان اقوام مختلف بشرح وسط داده است و ثابت نموده که ازدواج در انسان معنای بسیار والاتر و برتری نسبت به انتخابات جفت در حیوانات دارد. عادات و رسوم اجتماعی و اخلاق سرپناه و محافظ محیط مقدس خانواده می‌باشند و راه نفوذ قوانین را می‌بندند لیکن با صنعتی شدن جوامع به دلیل ماشینی شدن زندگی‌ها و سیاستهای سودجویانه بشر امروزی انسان به موجودی مسخ شده مبدل گردیده است که در دریای پرتلاطم زندگی، به هدف به این سو و آنسو کشیده می‌شود و جمال تفکر را نمی‌یابد و شاید بهتر است بگوییم که نمی‌تواند تفکر منطقی داشته باشد و در این بین ازدواج و کانون گرم و مقدس خانواده نیز دستخوش تغییر شده است و مفهوم معنویش کم‌رنگ گشته است. فرهنگ میهن عزیزمان ایران با تکیه بر تمدن غنی اسلامی و تاریخی خود کمتر از طوفان تمدن نوین بشری متاثر گردیده در کانون گرم خانواده هنوز بهترین مأمن است ولی باید به این واقعیت تلخ اذعان نمود که در طی دو سه دهه اخیر به دنبال نفوذ در فرهنگهای بیگانه و تغییرات نسبی عادات اجتماعی و فردی جامعه و همچنین وضعیت اجتماعی و سیاسی کشورمان تغییرات پرشتاب نگران کننده‌ای در نگرشها و برخوردهای اجتماعی و خانوادگی صورت گرفته است البته در مقایسه با جوامع غربی این روند کندتر است به طوریکه در آمریکا میانگین میزان طلاق 30% کل ازدواجها در ایران برای جمعیت شهری 12% بوده است ولی با توجه به سنت‌های دیرین خانوادگی و مالتبعه مردم کشورمان برای زندگی زناشوئی قائلند و همچنین باورها دینی و اسلامی که از پایه‌های اساسی تفکر اجتماعی افراد کشور است به تعیین آمار ازدواج و طلاق و کیفیت آنها می‌باید از روند کندتر و ارقام نازلتر برخوردار می‌باشد. برطبق آمار ازدواجهای ثبت شده در سال 1361 میانگین سن ازدواج برای مردان 25 و برای زنان 20 سالگی بوده است. جوانان بیشترین و سازنده‌ترین نیروهای جامعه می‌باشند و پیشرفت و تعالی کشور وابسته به همت این قشر می‌باشد. لذا بررسی مشکلات و تلاش برای حل مشکلات ایشان از اهمیت بسزایی همانگونه که آمار نشان می‌دهد در شرایط فعلی شاید با اطمینان بتوان ادعا کرد که بزرگترین مشکل جوانان ازدواج و تشکیل خانواده می‌باشد. دانشجویان به دلیل مدت تحصیل و شرایط کاری خاص بیش از سایر جوانان با این مشکل دست به گریبان هستند دلیل این مدعا مقایسه متوسط ازدواج دانشجویان است که برای پسران 1/29 و دختران 2/27 سالگی است در این پژوهش سعی شده است که ابعاد مختلف مساله ازدواج و عوامل موثر بر آن از دیدگاه دانشجویان بررسی شود تا با شناخت عوامل ترغیب کننده و تضعیف کننده آن در بین دانشجویان که با اتخاذ سیاستهای مناسب و همچنین با آگاهی دادن به جوانان بتوان معضلات جامعه را حل نمود.

بیان مسئله تحقیق:

مسئله ازدواج یکی از مهمترین مسائل زندگی می‌باشد که باعث رشد و شکوفایی انسان در مراحل بعدی زندگی او می‌گردد و این امر از ابتدای خلقت وجود داشته و در هر اجتماعی و هر زمانی مطرح بوده است و هر روزه قشر جوان در این خصوص دیدگاه خاصی را مورد نظر قرار می‌دهند، خصوصاً در سالهای اخیر که با صنعتی شدن جوامع تغییرات چشمگیری در امر ازدواج و نوع خانواده و رابطه بین اعضاء خانواده و بخصوص زن و شوهر بر جای گذاشته است. نوعاً هر دختر و پسری که به حد بلوغ و رشد رسیده باشند یک کشش باطنی شدید نسبت به جنس مخالف در خود احساس می‌کنند و این کشش و جاذبه نامرئی با گذشت زمان و بارور شدن قوای جوانی به تدریج به تمایل شدید مبدل گردیده تا آنجا که به صورت خواسته‌ای حتمی و ضروری خودنمایی می‌کند. (احمدی، سید احمد، 1371، ص22)

در واقع این پژوهش بر آنست که ابعاد مختلف مسأله ازدواج و عوامل موثر بر آن را از دیدگاه دانشجویان بررسی نماید.

بیان فرضهای تحقیق:

فرضهای تحقیق در این مقوله جای می‌گیرند:

1 آیا از دیدگاه جوانان، ازدواج موقت می‌تواند راه حل خوبی بشری مشکل ازدواج باشد؟

2 آیا از نظر جوانان مشکلات تحصیل و ترس از افت تحصیلی از موانع ازدواج می‌باشد؟

3 آیا از نقطه نظر جوانان، معیارهای معنوی و ارزشهای فرهنگی از مهمترین ملاکها برای انتخاب همسر می‌باشد؟

4 آیا برای دختران جوان، وفاداری و مسئولیت‌پذیری و با ایمان بودن همسران آینده‌شان دارای اهمیت می‌باشد؟

5 از نظر پسران جوان جامعه ما، تحصیل کرده بودن همسران آینده‌شان اهمیت زیادی در انتخابشان دارد؟

6 زیبایی همسر آینده برای پسران جوان تا چه اندازه دارای اهمیت است؟

7 چند درصد از جوانان در زمینه همسرگزینی با خانواده خود تفاهم کامل دارند؟

8 انگیزه جوانان چه دختر و چه پسر برای ازدواج چه می‌باشد؟

9 چند درصد از جوانان جامعه ما برای گریز از تنهایی ازدواج می‌کنند؟

10 چند درصد از جوانان گذراندن دوران نامزدی را لازمه یک ازدواج موفق می‌دانند؟

هدف تحقیق:

این پژوهش در زمینه بررسی ابعاد مختلف مسأله ازدواج هدفهای زیر برای را دنبال می‌کرد:

1 نظرسنجی از دانشجویان پیرامون مشکلات موجودی سر راه تشکیل خانواده

2 تعیین عوامل موثر در ایجاد انگیزه برای ازدواج بین دانشجویان 3) ارزیابی نظرات دانشجویان پیرامون معیارها و صفات انتخاب همسر 4) بررسی راههای عملی‌تر جهت تسهیل امر ازدواج از دیدگاه دانشجویان

ضرورت تحقیق:

جوانان کشور بهترین و مشکلات ایشان از اهمیت بسزایی برخوردار است و هماهنگونه که آمار نشان می‌دهد در شرایط فعلی شاید با اطمینان بتوان ادعا نمود که بزرگترین مشکل جوانان ازدواج و تشکیل خانواده می‌باشد. در سالهای اخیر بدنبال تغییرات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در سطح جامعه، رفتارها و عادات اجتماعی و فردی مردم دچار تحولات بسیاری شده است. ازدواج نیز از این قاعده مستثنی نبوده است و نوسانات چشمگیری در کیفیت و کمیت ازدواج و طلاق با توجه به آمارهای موجود مشاهده می‌شود بطوریکه متوسط این ازدواج و میزان طلاق در بین جوانان افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است. (حسینی، 1375) البته در مقایسه با جوامع دیگر این ارقام کمتر می‌باشند ولی با عنایت به ریشه‌های عمیق فرهنگی و پشتوانه دینی در مردم کشورمان ضرورت بررسی مساله ازدواج و نقاط قوت و ضعف آن در جامعه از دیدگاههای گوناگون احساس می‌گردد.

تعریف مفاهیم تحقیق: الف تعریف نظری مفاهیم

ازدواج: ازدواج در لغت به مغنای «با هم جفت شدن» «زن گرفتن و شوهر کردن و زناشویی» بوده و همچنین در اصطلاح علم بدیع آنست که شاعر در شعر خود و کلمه و تلفظ شبیه به هم و در معنا مختلف باشد بیاورد. تعریف حقوقی ازدواج عبارتست از رابطه حقوقی که برای همیشه با مدت معین بوسیله عقد مخصوص بین زن و مرد حاصل شده و به آنها حق می‌دهد که از یکدیگر تمتع جنسی ببرند. و در واقع عقد خاصی که موجب رابطه ازدواج بین زن و مرد می‌شود و رابطه‌ای است که با عقد مخصوص برای همیشه بین زن و مرد ایجاد می‌شود و آنان حق دارند از یکدیگر تمتع ببرند. به بیان دیگر ازدواج و ملیتی است میان دو فرد (زن و مرد) که این پیوند آغازگر زندگی جدید خانوادگی می‌باشد. ادوارد وسترمارک» در کتابی به نام «تاریخ ازدواج انسانی» تاهل را به منزله ارتباط کم و بیش پایدار بین دو جنس می‌داند که پس از تولید مثل و حتی بعد از آمدن فرزند دوام می‌یابد. «ارنست گراوز» که یکی از محققان بزرگ درباره ازدواج و خانواده است، ازدواج را به منزله اعتراف علنی و ثبت رسمی فراوجت می‌داند. «روبرت لاوی» که مردم‌شناس است ازدواج را بعنوان ارتباطی تقریباً پایدار بین یک مجاز تعریف می‌کند. «دکتر علی اکبر مظاهری» ازدواج را نوعی ترکیب بین دو انسان و دو خانواده می‌داند و بیان می‌کند که زندگی مشترک یک پدیده مرکب است که اجزاء اصلی و اساسی آن زن و مرد می‌باشند