پایان نامه اوقات فراغت

فصل اول :  کلیات

1-1 مقدمه

یکی از عرصه‌هایی که زندگی روزمره را بازنمایی می‌کند و قدرت و مقاومت را در زندگی انسان‌ها به نمایش می‌گذارد عرصه‌ی فراغت است.

فراغت عرصه‌ای است که اختیار و آزادی انسان‌ها در آن عرصه بیشتر قابل اعمال است. در نتیجه برخلاف کار که انضباط بیشتری را ایجاب می‌کند، فضای مناسبی برای مقاومت در برابر رویه‌های فرهنگی جا افتاده و برای پدید آوردن روال‌ها و کردارهای جدید است. از این روست که گفته‌اند فراغت می‌تواند فرهنگ ایجاد کند و هویت افراد را اشکار سازد.

برخی از پژوهشگران بر این باورند که پدیده  فراغت در سرتاسر تاریخ زندگی بشر وجود داشته و خاص زمان مشخصی نیست . اما برخی دیگر فراغت را پدیده‌ای می‌دانند که با تمدن صنعتی پیود دارد و معتقدند که دارای دو ویژگی و شرایط خاص است که عبارتند از: 1 تحت ‌تأثیر مراسم اجباری و الزامات فرهنگی و اجتماعی نیست، بلکه با اراده و اختیار فرد سپری می‌شود. (براون ،1996 صفحه92)

2 از سایر فعالیت های ضروری زندگی روزمره نظیر خوردن متفاوت است. (دومازیه،1372،صفحه56)

چنانچه این دو شرط ملاک باشد، اوقاعت فراغت در جواع بیش پیش صنعتی وجود نداشته زیرا افراد در گذراندن فراغت خود نظیر تفریحات و سرگرمی نوعی تابع الزامات فرهنگی اجتماعی بوده اند.(فکوهی، ناصر 1382). واقعیت آن است که امروزه وجود و اهمیت بخشی به آن هم نتیجه‌ی رشد صنعت و هم نتیجه‌ی جامعه‌ی مصرفی بوده است فعالیت های اوقات فراغت امروزه از چنان اهمیتی برخوردار است که حتی از آن به مثابه آینه فرهنگ جامعه یاد می‌کنند. به این معنی که چگونگی گذران اوقات فراغت افراد یک جامعه تا حد زیادی معرف ویژگی‌های فرهنگ آن جامعه است و ازاین نظرگاه،  کوشش برای شناسایی چگونگی‌گذران اوقات فراغت در یک جامعه یا یک گروه اجتماعی حائز اهمیت ویژه‌ای است. (چگونگی پرداختن به فعالیت‌های فراغت در بین جوانان و نوجوانان ،شریفیان، مسعود، صفحه 5)
2-1 بیان مسأله

اوقات فراغت بخشی از ساعات زندگی روزمره ی انسانهاست که فارغ از کار و تعهدات شغلی به آن می پردازند. همچنین به زمانهایی اطلاق می شود که افراد کار ضروری برای انجام ندارند و معمولا در این مواقع جهت تفریح و سرگرمی و رفع خستگی تمایل به انجام فعالیت های فرحبخش  و نشاط آور دارند. در تحقیق حاضر اوقات فراغت در محدوده ی جوانان مطرح می شود. چرا که نزدیک به 2 میلیون نفر از جوانان آینده ساز کشور را قشر دانشجو تشکیل می دهند. و این دانشجویان در فردایی نه چندان دور به عنوان مدیر، پزشک ، معلم و ... به کار و فعالیت می پردازند. پس طبیعیست که نحوه گذراندن اوقات فراغت این قشر نسبت به دیگر افراد جامعه حساسیت و اهمیتی مضاعف پیدا کند. به طور کلی می توان گفت که در عین حال که کار کرد اوقات فراغت در وجوه رفع خستگی و تفریح و سرگرمی اموری غیر قابل انکار هستند، عنایت به کارکرد دیگر آن که باعث پیشرفت تحصیلی نیز شود حائز اهمیت ویژه ای است. البته باید در نظر داشت که این کارکرد مورد انتظار اوقات فراغت است و چه بسا که گذران اوقات فراغت به گونه ای باشد که خلاف چنین انتظاری رخ نماید.

سوال های اساسی که در این پژوهش مطرح می شود بدین قرارند:

انواع  فعالیت های فوق برنامه ی دانشجویان در طول سال تحصیلی چیست؟

نوع فعالیت ها چه تأثیری بر موفقیت تحصیلی دانشجویان دارد؟

انگیزه ی دانشجو ازانجام فعالیت های فوق برنامه چیست؟

میزان رضایت دانشجویان از این فعالیت ها به چه میزان است؟

پایگاه اجتماعی دانشجویان چه تأثیری بر میزان و نوع این فعالیت ها دارد؟

6-

از آن‌جا که مقوله‌ی فوق برنامه یک پدیده‌ی دوسویه است از یک طرف در نظر عده‌ای معمولاً زمانی‌که به فعالیت‌های فوق برنامه اختصاص داده می‌شود در برنامه‌ی جوانان سهم عمده‌ای دارد و همچنین بازتاب‌های متفاوتی دارد. فعالیت‌های فوق برنامه اعم ازآ موزشی و غیرآموزشی در برنامه‌ی جوانان قرار می‌گیرد. بحث بر سرتأثیر این فعالیت‌ها بر موفقیت تحصیلی است. یعنی این‌که چگونه این فعالیت‌ها می‌توانند منجر به موفقیت یا عدم موفقیت در تحصیل شوند. با توجه به این‌که رویکرد آموزش سنتی معمولاً به گونه‌ای بود که فعالیت‌های فوق برنامه‌ها محدود و اصولاً زمانی بر آن قائل نمی‌شود و در سال‌های اخیر توجه به این فعالیت‌ها در برنامه‌های آموزشی بیشتر شده است، بررسی اصولی این فعالیت‌‌ها و تأثیر آن‌ها بر تحصیل راهگشا می‌نماید. عده‌ای معتقدند زمانی‌که معمولاً به این کلاس ها اختصاص داده می‌شود. گاهاً سبب کم‌کاری در برنامه‌‌های آموزشی اصلی می‌شود و بنابراین به این فعالیت‌ها به صورت معمولاً مکمل می‌نگرد بلکه حتی دلایلی هستند که در جای خود قابل بحث است و با ذکر این دلایل معتقد به تأثیر این فعالیت‌ها بر عملکرد تحصیلی جوانان هستند. با توجه به ا ین جریان دو سویه سعی شده است تا در این پژوهش با تعبیراتی فعالیت‌ها و نشان دادن آن با عملکرد تحصیلی به تأثیر آن بر موفقیت یاعدم موفقیت در تحصیل پی‌ببریم.

4-1 اهداف تحقیق

در این پژوهش هدف اصلی:

تأثیر فعالیت‌های فوق برنامه بر موفقیت‌های تحصیلی دانشجویان است.

1-4-1 اهداف فرعی

1 بررسی انگیزه‌ها و علل شرکت یا عدم شرکت دانشجویان در فعالیت‌های فوق برنامه

2 تعیین میزان رضایت دانشجو از فعالیت‌های فوق برنامه

3 تعیین نوع فعالیت‌های فوق برنامه انجام شده در طول سال تحصیلی

4- توصیف ارتباط بین جنسیت، وضع تأهل، دوره‌ی تحصیلی،‌ سکونت، پایگاه اجتماعی، رضایت فردو انگیزه وی با فعالیت‌های فوق برنامه

5-1 تعریف مفاهیم و اصطلاحات

تعریف اسمی

1-5-1 اوقات فراغت

اوقات فراغت را می‌توان مهمترین و دلپذیرترین اوقات آحاد بشر دانست. این اوقات مستعد است که برای مومنان لحظه‌های نیایش با معبود، برای عالمان دقایق تعمق و تفکر و برای هنرمندان زمان ساختن ابداع باشد و در عین حال برای عده‌ای نیز این اوقات به جای فراغت ملال‌آورترین لحظه‌هاست.

(شریفیان، محمود،چگونگی پرداختن به فعالیت‌های فراغت بین نوجوانان وجوانان،ص5)

2-5-1 اوقات فراغت در لغت

واژه‌ی اوقات فراغت خود از دو کلمه‌ی اوقات و فراغت ترکیب شده است و ضروریست که قبل از بیان تعریف مفهوم آن به معنای لغوی این دو کلمه اشاره‌ای داشته باشیم.

3-5-1 اوقات در لغت

وقات را در لغت به معنی جمع کلمه‌ی وقت، هنگام‌ها، روزه‌گارها، ساعات و ازمنه. (مین، محمد، فرهنگ فارسی، ج 1، ص 404)

و در فرهنگ عمید اوقات به معنی: جمع وقت، هنگام‌ها، گاه‌ها و زمان‌ها آورده شده است. (3) (عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، ص 173)

دکتر محمد معین معانی بیشتر و دقیق‌تری برای وقت بیان نمود است که عبارتند از تعدادی از زمان که برای امری فرض شد.

مقداری از زمان که برای امری فرض شد.

هنگام

عهد، عصر

فصل

موقع، مقام (معین، محمد فرهنگ فارسی، ج 4، ص 5044)

در میان معانی که برای وقت بیان شده است زمان بیشترین کاربرد و نزدیک‌ترین مفهوم را به وقت دارد (نشان می‌دهد). در زمان پدیده‌ای‌ست که همه‌ی موجودات عالم هستی متأثر و نیازمند به آن هستند از خلقت و آفرینش آن‌ها گرفته تا مرگ و نیستی.

3-5-1 فراغت در لغت

فراغت در لغت به معنی آسودگی و آسایش است و معمولاً در مقابل اشتغالات و درگیری‌های روزمره که نوعاً موجب خستگی می‌شود به کار می‌رود. (شریفیان، معسود چگونگی پرداختن فعالیت‌های فراغت بین نوجوان و جوانان، ص 3)

در تعریف دیگری آمده است که:

فراغ در لغت به معنی آسودگی و آسایش، آسوده شدن از کار و آزد بودن از کار روزانه معنی می‌شود(صافی،قاسم،تحقیقی درزمینه کاربردزمان فراغت دانشجویان دانشگاه تهران،صفحه5).

در فرهنگ معین در مقابله‌ی کلمه‌ی فراغت این معانی آمده است:

فراغ: 1 پرداختن از فراغ 2 آسایش، استراحت، آسودگی، آرامش 3 بی‌اعتنایی وارستگی 4 فرصت و مجال (معین محمد، فرهنگ فارسی، جلد 2، صفحه 2504).

4-5-1 موفقیت در لغت:

 فرهنگ عمید موفقیت را این‌گونه تعریف کرده، پیروزی، کامروایی، کامیابی، به خواسته‌های خود رسیدن، سبقت گرفتن از افراد هم سطح (عمید، حسن فرهنگ فارسی عمید،جلد2 )

5-5-1 موفقیت تحصیلی

 هنگامی که محصلین از هم ردیفان خود سبقت بگیرند تا به وضعیت بهتری دست یابند، به موفقیت تحصیلی رسیده‌اند.(اوقات فراغت و شکل گیری شخصیت فرهنگی در دبیرستان های تهران، ناصر فکوری- انصاری مهابادی، فرشته ، 1376)

فصل دوم : پیشینه ی تحقیق

فصل دوم: ادبیات تحقیق

فراغت:

درواقع زمان و فرصتی است که یک فرد رشد یافته و مسئولیت پذیر در طول زندگی خود فارغ از انجام کارهای موظف و بعد از پرداختن به امور دینی و عبادی باید با میل و رغبت و اراده شخصی و درنهایت آزادی از آن بهره گیرد و به فعالیتی بپردازد که آن را دوست دارد.

زمان و فراغت:

ارزشمندترین لحظات، ساعات و روزهای زندگی انسان است، بدیهی است که ارزشمندی اوقات فراغت به موازات رشد فکری و توسعه قابلیتهای شخصی و مسئولیت پذیری های خانوادگی، حرفه ای و اجتماعی، مضاعف می شود.

اوقات فراغت، به ویژه در روزهای نسبتاً طولانی هم چون تابستان، علاوه بر اینکه مناسب ترین بستر پس از شکستن عادتهای نامطلوب، توسعه مهارتهای شناختی و فعالیتهای جسمی و حرکتی، زدودن غبار اضطراب و پریشانی های فکری، دستیابی به سلامت و آرامش روانی و اعتلای شخصیت و حضور فعال در عرصه های زندگی اجتماعی و تعامل بین فردی است، بهترین فرصت برای ظهور و پیدایش خلاقیتهای ذهنی و نوآوری های فکری است چرا که کودکان، نوجوانان و جوانان در طول سال تحصیلی یا حین انجام وظایف موظف فرصت چندانی برای پرداختن به اندیشه های بدیع و ایده های نو و تجربه مفروضات فکری خود نمی یابند و لذا زمان فراغت، *** بروز و ظهور نوآوری های ذهنی، خلاقیتها و تولیدات فکری و تجربه باورهای ***است.

ورزش و کارکردهای آن:

حرکت و جوشش از ویژگی های ذاتی انسان است و نشانه سلامت و نشاط و پویایی اوست بی اعتنایی به این ویژگی ذاتی یا بازدارندگی انسان از جوشش و تحرک در حقیقت خلاف مقتضای طبع انسان است و موجب افسردگی و بروز بسیاری از نابهنجاری ها در انسان می شود و اصولاً بی توجهی به استعدادهایی که خداوند حکیم در درون شب نهاده و به معنای مهمل انگاشتن آن استعداد در انسان است و موجب نقض و عیب در مسیر کمال انسان می شود. ورزش در حقیقت نوعی فعالیت و حرکت سامان یافته است که شکوفا کننده بسیاری از استعدادهای خدادادی در انسان است.

کارکرد اجتماعی ورزش:

کارکرد دیگر ورزش آماده کردن نسل جوان برای ورود به عرصه های اجتماعی است. در میدانهای ورزشی است که روحیه مشارکت پذیری، جمع گرایی تعاون، مسئولیت پذیری، وحدت و قانون مداری، رقابت سالم توأم با رفاقت، استقامت، تلاش برای پیروزی، تقویت اراده پذیرش شکست و تلاش برای جبران آن شکل می گیرد و محلی برای تمرین شایسته سالاری است.

کارکرد سیاسی ورزش:

امروزه ورزش کارکرد سیاسی نیز دارد حضور قهرمانان ها در کشورهای بیگانه و پیروزی آنان بر حریفان و برافراشته شدن پرچم جمهوری اسلامی ایران و کسب مدال و افتخار بین المللی موجب مطرح شدن کشور، آرمانها و اعتقادات آن در دنیا و زمینه ای برای تبادل فرهنگ هاست.

آسیب شناسی اوقات فراغت:

تأثیر آن برانگیزه و آموزش:

بارورترین و خلاقترین بخش شخصیت در غیررسمی ترین و آزادترین اوقات تکوین می یابد اوقات فراغت را غالباً به معنای بی کاری اوقات غیرموظف، ساعات بدون برنامه اوقات غیررسمی و ... تلقی می نمایند به همین علت بزرگسالان، مربیان و اولیاء برای جلوگیری از هدر رفتن اوقات سعی می کنند با برنامه ها، سرگرمی ها و اشتغالات مختلف اوقات مختلف را برای جوانان و نوجوانان پر کنند.

اوقات فراغت در دایره شناخت:

در شرایط حاضر بحث اوقات فراغت و چگونگی گذران آن در میان کارشناسان تربیتی و اجتماعی بسیار گرم است و رسانه ها نیز به شکلهای مختلف، جسته و گریخته به آن می پردازند. امّا آنچه به عنوان سؤال مطرح می باشد این است که آیا مردم اوقات فراغت را بخوبی دریافته و وجوه تمایز آن را از سایر اوقات میدانند؟ بررسیهای موجود تا حد زیادی نشانگر عدم شناخت صحیح نیست به این موضوع است، چنانچه عده ی کثیری از مردم بین وقت آزاد بیکاری و اوقات مُرده تفاوت چندانی قائل نبوده و همه را در دایره اوقات فراغت معرفی می کنند برای مثال عده بسیاری اوقات معطلی خود را در صفهای گوناگون، یا فاصله زمانی نقل و انتقال از مبدأ به مقصد می گذرانند و هر نوع بیکاری را نیز در این محدوده آورده و بر این باورند که بیشتر وقت مردم در سایه اوقات فراغت سپری می گردد، در حالی که اوقات فراغت به طور ذاتی دارای ویژگی های متمایزی است و بر پایه این ویژگی ها و معیارهاست که شکل می گیرد از مهمترین این ویژگی ها می توان به مالکیت بر وقت موردنظر اشاره کرد چنانچه وقت در اختیار و انحصار صاحب آن باشد نه در استخدام کسی دیگر و اینکه وقت به میل و طبع او برنامه ریزی شود و بگذرد به نحوی که از گذران این زمان برای او احساس رضایت و خرسندی فراهم گردد و نهایتاً این که شخص در زمان مورد بحث از امنیت خاطر برخوردار باشد. در نتیجه اوقات فراغت به وقت و زمانی اطلاق می گردد که شخص در طول آن تعهد، تکلیف و وظیفه ای را عهده دار نباشد و این زمان را به اختیار خود و به هر شکلی که مایل است و باعث رضایتمندی اوست صرف کند.