پایان نامه بررسی تاثیر عزّت نفس در میزان پیشرفت تحصیلی دانشجویان دختر و پسر رشته علوم تربیتی دانشگاه پیام نور شهرستان اردبیل در نوبت اول سال تحصیلی 92 - 91

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی رشته ی علوم تربیتی

 (مدیریت و برنامه ریزی آموزشی)

چکیده :

مقاله حاضر پژوهشی است که به بررسی و مقایسه عزّت نفس و پیشرفت تحصیلی دانشجویان رشته علوم تربیتی پیام نور مرکز شهر اردبیل در نوبت اول سال تحصیلی 92 – 91 پرداخته است . برای انجام این تحقیق با توجه به فرضیه ها ی مطرح شده از روش علی – مقایسه ای استفاده شده است از روش های آماری رگرسیون ،آزمون t  و آزمون آنوا برای تجزیه وتحلیل داده ها استفاده و محاسبهت آماری با نرم افزار SPSS انجام شده است . حجم نمونه مورد مطالعه 30 دختر و 32 پسر از رشته ی علوم تربیتی اند که با روش های نمونه گیری تصادفی ساده و تصادفی خوشه ای انتخاب شده اند . جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه اطلاعات فردی و تحصیلی و خانوادگی و فرم عزّت نفس کوپر اسمیت که شامل 58 سوال است صورت گرفت . نتایج بدست آمده ، نشان می دهد :

 بین عزّت نفس و پیشرفت تحصیلی دانشجویان پیام نور مرکز اردبیل رابطه معنی داری وجود ندارد .

میان میان  عزّت نفس دانشجویان دختر وپسر رشته علوم تربیتی پیام نور مرکز اردبیل تفاوت معنی داری وجود ندارد .

بین میزان پیشرفت تحصیلی و عزّت نفس دانشجویان با میزان تحصیلات پدر ومادر تفاوت معنی داری وجود ندارد .

بین میزان پیشرفت تحصیلی و عزّت نفس دانشجویان دختر و پسر با شغل پدر تفاوت معنی داری وجود ندارد .

فصل اول :

کلیات پژوهش

مقدمه :

یکی از مباحث مهم در امر بهداشت روانی عزّت نفس[1] یا همان خودبزرگواری می باشد . که یکی از خصوصیات مهم و اساسی شخصیت هر فردی را تشکیل می دهد. و به طور حتم روی سایر جنبه های شخصی اثر می گذارد . و کمبود یا فقدان آن باعث عدم رشد سایر جنبه های شخصیت یا ناموزونی آنها خواهد شد و حتی ممکن است پایه گذار بیماریهای روانی گوناگونی مانند افسردگی ، کمرویی ، پرخاشگری ، ترس و ... شود ( بیابانگرد ، 1373 ) .

بدون تردید عزّت نفس و اعتماد به نفس از ویژگیهایی است که هر انسانی طالب آن است . هر شخصی خواستار این مهم است که به عنوان فردی با عزّت نفس شناخته شود. زیرا این خصیصه به طور ناخودآگاه ، ویژگیهای مثبت دیگری را نیز به ذهن می آورد . هنگامی که به زندگی اشخاص نامی و مشهور مراجعه می کنیم که در زمینه های مختلف علمی ، هنری ، اجتماعی و غیره به درجات عالی رسیده اند ، در می یابیم که بیشتر آنان از اعتماد به نفس بالایی برخوردار بوده اند.

باتوجه با اینکه پرورش عزّت نفس در دوران کودکی ریشه دارد ،نقش والدین بسیار مهم است . اگرچه والدین خواهان داشتن فرزندانی با عزت نفس و اعتماد به نفس بالا هستند ، اطلاعات لازم در جهت پرورش این ویژگی  ندارند و نمی دانند از چه راهبردهایی باید استفاده کنند و در بعضی موارد شیوه های غلطی را به کار می بردند.

همچنین باد به این نکته توجه کنیم که پرورش درست عزّت نفس در سالهای اولیۀکودکی می تواند پایه های محکم و قابل اطمینانی برای فرزندانمان در سالهای بعد زندگی در مواجه شدن با فشارهای گروه همسالان ، مدرسه ، محیط اجتماعی و غیره ایجاد کند و این فرصت را به آنان بدهد که بتوانند در رویارویی با مشکلات مختلف از شیوه هایی مناسب و اصولی بهره مند شوند.

عزّت نفس ، داشتن احساسی خوب در مورد خود است و هرکسی برای خوب عمل کردن به آن نیاز دارد . چگونگی احساسمان در مورد خودمان بر چگونگی یادگیری ، احساس ، تفکر ، کار ، بازی ، ارتباط بادیگران ، و درحقیقت بر هر علمی که انجام می دهیم مؤثر است . عزّت نفس شالوده و پایۀ شادمانی و موفقّیت است . همۀ ابعاد زندگی مانند سلامت جسمانی ، ثبات  عاطفی ، پیشرفت تحصیلی ، کیفیت روابط خویشاوندی ، انتخاب همسر ، برآوردن هدفها ، معلومات و فضایل شغلی را تحت تأثیر قرار می دهد  ( آرام نیا ، حسینی ، 1388 ) .

بیان مسأله :

عزّت نفس عبارت است از ارزیابی مداوم شخص نسبت به ارزشمندی «خویشتن» خود . عزّت نفس نوعی قضاوت نسبت به ارزشمندی وجود خود است . این صفت در انسان حالت عام دارد و محدود و زود گذر نیست . روانشناسی به نام کوپر اسمیت[2] با به کار بردن مفاهیم و روش های راجرز[3] در تحقیقات خود ، به این نتیجه رسید که  کودکانی که عزّت نفس بیشتری ندارند ، افرادی هستند که احساس اعتماد به نفس ، استقلال ، خلاقیت ، و خود اعمالی می کنند و به راحتی تحت تأثیر و نفوذ عوامل محیط قرار نمی گیرند . طبق نظریۀ راجرز ، این احساسات عزت نفس در اثر« نیاز به نظر مثبت » دیگران به وجود می آید . نیاز به نظر مثبت دیگران در قالب بازخورد ها ، برخورد های گرم و محبت آمیز ، احترام  ، صمیمیت ، پذیرش و مهربانی از طرف محیط و به خصوص اولیای کودک دریافت می شود (شاملو ، 1390 ) .

عزّت نفس از تجارب شخصی و افکار اندوخته شده شکل می گیرد . پرورش عزّت نفس سالم از بدو تولد اغاز می شود و به عنوان یک ارزیابی متغیر پیش رونده ، در طول زندگی ادامه می یابد . همچنین باید گفت که ما بیشتر عزت نفسمان را از دیگران و از طریق ارزیابی درک آنان نسبت به خودمان به دست می آوریم . نحوۀ رفتار دیگران با ما نشاندهندۀ چگونگی تفکر و احساس آنان نسبت به ماست  ( آرام نیا ، حسینی ، 1388 ) .

یکی از مؤلفه های مهم خود- آگاهی عزّت نفس است . عزّت نفس وسیع ، عمیق و ریشه دار بوده و ریشه آن در ریشه هستی است . عزّت نفس را می توان یک زمینه مساعد و مناسب برای پرورش و باروری همه باورها و ارزشمندی به حساب آورد و اعتماد به نفس پاداشی است که از موفقّیت در پرتو تلاش برای تحقق این باورها نصیب ما می شود . اعتماد به نفس حاصل تلاشی است که ارزشهای نو را به ثمر می رسانند . اگر بخواهیم این ارزشها را پایدار و برقرار سازیم باید آن را به عزت نفس تبدیل کنیم . اگر کسی در دنیا اعتماد به نفس را به عزّت نفس تبدیل نکند نمی تواند به حالت بهنجار زندگی کند .

منظور این نیست که کسی که عزّت نفس دارد کامل و بی عیب و نقص است ، بلکه منظور این است که یک فرد با عزت نفس فقط در مقابل خدا احساس ضعف و ناتوانی دارد . حال آنکه یک فرد با اعتماد به نفس پایین تقریبأ در برابر همه چیز احساس حقارت می کند . احساس ضعف در برابر خدا ، باور داشتن  عظمت اوست و باور به چنین عظمتی حقارت ها و ضعف ها ی دیگر را حقیر می شمارد .

آیا جایی هست که ما در آنجا احساس ضعف کنیم ؟ کجا ؟ و چگونه ؟

خود ارزشیابی منفی همراه با احساس ضعف ، درماندگی ، نا امیدی ، ترس ، آسیب پذیری ، نقص ، تزلزل ، بی ارزشی و عدم لیاقت .

افسردگی و اضطراب در سطوح متوسط و شدید همراه با تنبیه خود

نفرت از خود و احساس طرد شدگی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم .

همۀ افراد صرف نظر از سن ، جنس ، زمینه فرهنگی ، جهت و نوع کاری که در زندگی دارند ، نیازمند به عزّت نفس هستند و عزّت نفس بر همۀ سطوح زندگی  اثر می گذارد . عدم ارضای نیاز عزّت نفس نیاز های اساسی تر و گسترده تر دیگر را نیز محدود تر می سازد . پژوهش ها نشان داده است که نوجوانانی که از عزّت نفس بالا برخوردارند خیلی زود یاد می گیرند روابط مفیدی با دیگران بر قرار کرده ، بهتر می توانند از فرصت استفاده کنند . مولد و خود کفا باشند ، همچنین در مقایسه با نوجوانان و جوانان که عزّت نفس پایینی دارند دیدگاه روشن تری نسبت به مسیر زندگی خویش دارند ( اکبری ، 1389 ) .

تحقیقات زیادی مؤید این نکته است که عزّت نفس به عنوان یک مسیر فرهنگی در مقابل اضطراب مورد استفاده قرار گیرد . اصولاً ارتباط متقابلی بین عزّت نفس و تصور فرد از توانایی خود وجود دارد . و بیان کننده ی این واقعیت است که اگر احساس ارزشمندی یک فرد کاهش یابد ، احساس ضعف و ناتوانی در فرد ایجاد می شود . و بر عکس اگر آن را افزایش دهیم ، احساس توانمندی و ارزش را در فرد مهیا می کند و تغییرات مثبتی همچون افزایش پیشرفت تحصیلی ، افزایش تلاش برای موفقّیت ، داشتن اعتماد به نفس ، بلند همت بودن ، تمایل به سلامت بیشتر ، لذت بدن از روابط با دیگران و پیش بینی مثبت نسبت به موقعیت های بعدی در او پایدار می شود.

عزّت نفس بالا یا پایین استنباطی است که از سلامتی یک فرد می شود . عزّت نفس بالا به عنوان یک نشانه از میزان سلامتی شخص مطرح می گردد . از آنجایی که عزّت نفس نقش اساسی در کاهش و از بین بردن افسردگی ، اضطراب و ناراحتی روحی دارد ، دارای ارزش ویژه و بالایی است . بهره مندی از عزّت نفس علاوه بر آنکه جزئی از سلامت روانی به حساب می آید ، بلکه رابطه نزدیکی با پیشرفت تحصیلی نیز دارد ( خیاطی ، 1390 ) .

یکی از مشکلات شایع نظام آموزشی در بسیاری از کشورهای جهان ، پدیده ی افت تحصیلی است که زیان های علمی ، فرهنگی و اقتصادی زیادی متوجه دولت ها و خانواده ها می کند . تلاش برای شناسایی عوامل مهم در پیشرفت تحصیلی و ارائه ی راهبرد ها و انجام اقداماتی در جهت کاهش خسارات ناشی از افت تحصیلی ، مستلزم تحقیقات بسیار در این زمینه است .

یکی از ابعاد پیشرفت در آموزش عالی ، پیشرفت تحصیلی است که مفهوم آن معلومات یا مهارت های اکتسابی عمومی یا خصوصی در موضوع درسی است که معمولاً به وسیله ی آزمایش ها یا نشانه ها یا هردو – که اساتید برای دانشجویان وضع می کنند – اندازه گیری می شود ( شعاری نژاد ، 1364 ).

اهمیّت و ضرورت مسأله :

مسأله پیشرفت تحصیلی یکی از مهمترین دغدغه ها و چالش های دوران نوجوانی است . دورۀ نوجوانی از طرفی دورۀ فعالیتهای علمی و تحصیل دانش و تقویت پایه های علمی است و از طرف دیگر با توجه به تحولات روانشناختی نوجوان ، دورۀ کاهش مطالعه و گاهی افت تحصیلی و حتی در مواردی افزایش ترک تحصیل یادوره فرار از مدرسه است  . برخی این دوره را دوران دیر آموزی یا دوران انجام ندادن تکالیف تعبیر کرده اند . خلاصه آنکه ، این دوره  ، دورۀ بروز اختلال در حفظ و یادگیری است .

با وجود همۀ توجّهی که نوجوانان نسبت به سرنوشت تحصیلی خود نشان می دهند ، باز هم مسئله مردودی  و افت تحصیلی برای آنان مسأله مهمی است و تأثیرات بسیار نگران کننده ای برجای می گذارد ؛ از این رو لازم است والدین و نوجوانان عوامل مؤثر در موفقّیت و افت تحصیلی را بشناسند و با برنامه ریزی مناسب و همکاری یکدیگر ، موانع پیشرفت تحصیلی را از پیش راه بردارند .

در دوران ما که از آن به عصر اطلاعات یاد می کنند ، از علم و دانش با عنوان معیار قدرت یاد می شود ؛ یعنی ملّتی که از دانش پیشرفته تری برخوردارند ، از قدرت بیشتری برخوردار است ؛ ملّتی که از سطح تحصیلی بالاتری برخوردار باشد ، از جایگاه والاتری بهره مند خواهد بود .

با توجه به اهمّیت علم ودانش در عرصۀ جهانی و آینده سازی دانش آموزان در سرنوشت ملت ها و ماندگاری آنچه انسان در دوران کودکی و نوجوانی می آموزد ، بر نوجوانان است که با برنامه ریزی دقیق و تلاش دو چندان برای تحصیل و کسب دانش و مهارت های علمی بکوشند و آیندۀ خود وکشورشان را درخشان نمایند . اگر نوجوانان در یابند که پیشرفت های تحصیلی و تلاش های علمی آنان تضمینی بر آیندۀ برتر خود آنان و کشورشان است ، می کوشند از موقعیت نوجوانی و جوانی خود بهترین بهره را ببرند .

عزّت نفس ، میزان ارزش و اعتباری است که هر فرد در زمینه های مختلف زندگی ، به ویژه خانوادگی ، تحصیلی ، اجتماعی برای خود قائل است (پناهی و حسینی ، 1389 ) .

سطح عزّت نفس ما متأثر از معیارهایی است که بر حسب تواناییهای واقعی ، ارزشها و نظام خود پاداش دهی بر می گزینیم . شواهدی وجود دارد دال بر اینکه افزایش عزّت نفس باعث بهبود عملکرد می شود . اکثر مردم هم نقاط قوّتی دارند و هم نقاط ضعفی و در برخی از مواقع عملکرد بهتر و مناسبتری دارند .

افرادی که عزّت نفس بالاتری دارند ، تمایل دارند بیشتر به نقاط قوّت خود توجّه کنند تا به نقاط ضعف خود . همچنین این افراد برای پذیرش ارزیابی های مثبت از خود آمادگی بیشتری نشان می دهند . افراد با عزّت نفس پایین احتمالاً بیشتر ارزیابی های منفی را قبول می کنند . در هر صورت سعادت و موفقّیت هر فرد در گرو احساس خود ارزشمندی و احترامی است که وی برای خود قایل است .

به طور کلّی وقتی میزان عزّت نفس بالا باشد ، فرد فعّالیّت خود را افزایش می دهد ، توانایی خود را در مواجهه با مشکلات و انجام وظایف محوّل شده در سطح مطلوب و بالایی ارزیابی می کند .

نیاز اساسی ما در زندگی ، داشتن احساس خوب نسبت به خودمان است . ما نیاز داریم که خود را از نظر جسمی ، فکری ، احساسی و انسانی خوب و با ارزش بدانیم . چنین احساسی ، انگیزه و محرّک ما برای توفیق در انجام اموری است که در زندگی به عهده داریم . از جمله این امور ، پیشرفت تحصیلی است که عزّت نفس با آن در ارتباط می باشد وهمین پیشرفت تحصیلی موردتوجّه اصلی آموزش و پرورش است .