پایان نامه حقوق متقابل زن و شوهر در اسلام و مسحیت

رشته:الهیات و معارف اسلامی

گرایش :فقه و مبانی حقوق اسلامی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)

چکیده

عدالت مهم‌ترین آرمان و آرزوی بشر از آغاز خلقت تا کنون بوده است. عدالت عرصه‌های گوناگونی دارد امّا در این میان، عدالت در حقوق متقابل زن و مرد به عنوان دو رکن عالم هستی جایگاهی بس ویژه دارد. زن مظهر جمال و مرد مظهر جلال خداوند می‌باشد و هر کدام در نظام آفرینش مقامی خاص و ویژه دارند و هدف هر دو رسیدن به کمال است بدون این که بر یکدیگر برتری داشته باشند. زن و مرد در انسانیت و بهره‌مندی از فضائل معنوی مساوی هستند و هیچ تفاوتی باهم ندارند امّا در دو بعد جسم و روح در عین داشتن برخی اشتراک‌ها باهم متفاوتند؛ البته خلقت هر دو به احسن وجه است و جای هیچ گونه تردیدی نیست که خداوند عادل حتی در آفرینش این دو موجود به عدالت رفتار نموده و هیچ کدام را بر دیگری برتری نداده است. زن و مرد مکمّل یکدیگرند و هر کدام وظایف و حقوقی خاص دارند. این تفاوت در حقوق به دلیل تفاوت در خلقت، وظایف و نقش‌های آن‌هاست بدون این که تبعیضی در کار باشد. عدالت در حقوق زن و مرد را باید با در نظر گرفتن مجموعه‌ی حقوق هر کدام بررسی نمود تا روشن شود که دین مبین اسلام در وضع حقوق و تکالیف یکی را بر دیگری برتری نداده است.

کلید واژه: حقوق-اسلام و مسیحیت-رابطه زن و شوهر- عدالت- حقوق زن و مرد- تساوی حقوق- تبعیض- تفاوت حقوق

مقدمه

مسئله تفاوت های زن و مرد، یک مسئله تازه که در قرن ما مطرح شده باشد نیست، حداقل دو هزار و چهارصد سال سابقه دارد. زیرا این مسئله به همین صورت در کتاب جمهوریت افلاطون مطرح است.

افلاطون با کمال صراحت مدعی است که زنان و مردان دارای استعدادهای مشابهی هستند و زنان می توانند همان وظایفی را عهده دار شوند که مردان عهده دار می شوند و از همان حقوقی بهره مند گردند که مردان بهره مند می گردند.هسته تمام افکار جدیدی که در قرن بیستم در مورد زن پیدا شده و حتی آن قسمت از افکار که از نظر مردم قرن بیستم نیز افراطی و غیر قابل قبول به نظر می رسد، در افکار افلاطون پیدا میشود. و به همین جهت موجب اعجاب ناظران نسبت به این مرد که پدر فلسفه نامیده میشود گردیده است. زن, به عنوان نیمى از بشریت و عضوى جدّى و غیرقابل چشم پوشى در کانون بزرگ جامعه انسانى و نیز به عنوان یکى از دو رکن پدیدآورنده بنیان خانواده, در طول تاریخ, داورى هاى گوناگونى را نسبت به خود دیده است و شرایط بسیار ناهمگون و نامساعدى را پشت سر نهاده است.نگاهى گذرا به تاریخ چنین مى نماید که زن در بیشتر مقاطع و در بیشتر جوامع از نوعى محرومیّت رنج برده است و حقوق انسانى او تحت سلطه و سیطره مردان و فرهنگ مردسالارى تضییع شده است.

این برداشت, اگر همه جانبه و دقیق نباشد, امّا با آنچه رخ داده است یکسره ناسازگار نیست. چنان که مانند این تضییع حقوق را در مورد کودکان و نیز طبقات ضعیف اجتماعى نیز مى توان مشاهده کرد. و چه بسا بتوان ادّعا کرد, ستمى که بر صالحان و مصلحان و پیامبران و دادخواهان حقوق انسان در تاریخ بشر رفته است, بیشترین و طاقت فرساترین بوده است, امّا نمى توان از نظر دور داشت که هرکدام از این ستمدیدگى ها دلایل خاص خود را داشته است. 

الف)بیان مسئله

زنان و مردان در حقوق فراوانى مانند حقّ حیات، حق آزادى بیان و پرسش گرى، و مانند آن برابر شمرده شده اند. علاوه بر آن، در بسیارى از حقوقى که قرآن براى مردان قائل شده، زنان نیز شریکند، مگر جایى که قرینه اى از آیات و روایات بر اختصاص حکم به مردان وجود داشته باشد. همچنین در روایات و فقه اسلامى برخى از حقوق میان زن و مرد به طور مساوى در نظر گرفته شده است، مثل حق انتخاب همسر، حق برخى از فعالیت هاى تجارى و اقتصادى همچون مضاربه و تجارت. همین امر نشان مى دهد که اصل نخست در حقوق زن و مرد از دیدگاه قرآن تساوى آنها است و به عبارتى زن و مرد در حقوقى که مربوط به انسانیت و جنبه هاى فطرى اوست کاملاً مساوى هستند اما در حقوقى که به نقش اجتماعى آنها باز مى گردد داراى حقوق متفاوت مى باشند چرا که نقش زن در نگاه سیستمى اسلام در درجه نخست نقش مادرى است و نقش مرد، نقش پدرى و مدیریت خانواده است.

در این پایان نامه  به بیان موضوعاتی مى پردازیم که حقوق زن و مرد را در کنار یکدیگر ذکر کرده و موارد تساوى حقوق آنان را ارائه نموده است.

ب) سوالات پژوهش

1-از دیدگاه قرآن, زن چگونه موجودى است؟ 

2آیا زن از جهت شرافت و حیثیّت انسانى با مرد برابر است؟ 

3-دین براى زن و مرد, یک نوع حقوق و وظیفه و یا کیفر قرار داده یا تبعیض و تفاوت قائل شده است؟

-4 آیا وضع قوانین نسبت به زن و مرد یکسان و مشابه است؟ 

5- نگرش دین به زن, نگرشى همراه با تکریم است یا تحقیر؟

6-حضور کم رنگ زن در عرصه هاى سیاسى, اجتماعى و فرهنگى و قرار گرفتن او در حجاب و عفاف, مانع دست یابى او به حقوقش نیست؟

ج)پیشینه تحقیق:

1-استاد شهید مطهرى در  کتاب نظام حقوق زن در اسلام اشاره به اینکه پس از بحث در آفرینش انسان و جایگاه زن در آفرینش, به تفاوت هاى موجود در آفرینش و طبیعت زن و مرد مى پردازد. به باور ایشان این تفاوت ها باعث مى شود که زن و مرد از جهت حقوق طبیعى و فطرى وضع ناهمگونى داشته باشند. به نظر استاد شهید, روابط حقوقى خانوادگیِ زن و مرد در دیدگاه قرآن ویژگى هایى دارد که با فرهنگ جاهلیِ پیش از اسلام و فرهنگ امروزى نیز متفاوت است.

یعنى زن از آن جهت که زن است و مرد نیز از آن جهت که مرد است در جهاتى همانند نیستند, زیرا در آفرینش و طبیعت, یک نواخت نیستند. از این رو با تساوى کاملى که در انسانیّت دارند و از ارزش یکسانى برخوردارند, از جهت مسائل حقوقى, وظایف, تکالیف, مجازات ها و… وضع مشابهى ندارند.

در عصر کنونى سعى مى شود, میان زن و مرد از جهت وضع قوانین, مقررات, حقوق و وظایف, وضع یکسان و همانندى پدید آورند  و تفاوت هاى طبیعى و غریزى زن و مرد را نادیده بگیرند. استاد مطهرى, تساوى حقوق زن و مرد را حقیقتى مسلّم دانسته است, امّا تشابه  و همانندى را نادرست و غیرممکن شمرده است, زیرا با توجّه به ساختار آفرینشى زن و مرد و ویژگى ها و نیازهاى جسمى و روحى آنان, حقوق مشابه, نه ممکن است و نه سزاوار, بلکه شایسته است که زن حقوق متناسب با خود را به دست آورد, و در حدودى که طبیعت زن و مرد تفاوت داشته و اقتضا مى کند حقوق آنان نیز تفاوت داشته باشد. این سخن با عدالت و حقوق فطرى سازگار است و سعادت انسان با چنین منطقِ هماهنگ با آفرینش تأمین مى شود, زیرا زن و مرد با توانایى ها و نیازهاى متفاوتى که از طبیعت گرفته اند در عرصه اجتماعى, خانواده و… ظاهر مى شوند, بنابراین با سندهایى که قانون طبیعى و چگونگى آفرینش به زن و مرد داده, حقوق هریک مشخص مى شود. سرپیچى از این قانونمندى سبب ظلم به زن یا مرد مى شود. با نادیده گرفتن تفاوت طبیعى و چشم بر واقعیّت بستن به حق انسانى تجاوز مى شود, این سرپیچى ممکن است با شعارهاى فریبنده اى چون حقوق مشابه زن و مرد باشد.

2-پایان نامه عدالت، حقوق زن و مرد، تساوی حقوق، تبعیض، تفاوت حقوق نویسنده سمیه فدائی طاهری که در آن اشاره به حقوق زن و شوهر می باشد که در آن آمده است زن و مرد از نظر ساختار روانی و جسمی، تام و کامل آفریده شده اند، اما در مقایسه با یکدیگر، هر کدام دارای ویژگی هایی هستند که دیگری یا در آن ویژگی ها ضعیف است و یا اصلا آنها را ندارد. این امر ضمن آنکه وظایف آنان را در زندگی روشن می سازد، سبب می شود که هر کدام از مرد و زن به یکدیگر احساس نیاز نموده و زمینه ی جذب به سوی هم و تشکیل خانواده فراهم گردد. از همین رو اگر هر کدام از زن و شوهر، رفتار و اعمال خود را در زندگی بر اساس ساختار وجودی، ویژگی ها و وظایف تکوینی(خلقت) و تشریعی ( دستورهای الهی و دینی) خویش تنظیم نماید و جایگاه و منزلت خود را شناخته و از آن تجاوز نکنند، زندگی آنان سرشار از صلح، صفا و همسر دوستی خواهد بود.

 زناشویی اتحادی است دینی و اخلاقی، بین زن و مرد، که به کمک یکدیگر شرکت زندگی را تشکیل می دهند و از نظر احکام شرعی نیز مقید به قیودی گردیده و برای زن و مرد وظایفی تعیین و مقرر شده که هر دو مکلف به اجرای آن می باشند و خداوند ناظر اعمال آنها است، لذا هر گاه یکی از دو طرف، بر وظیفه ی خود عمل نکنند، این اتحاد به هم می خورد و کار زن و مرد به حادثه ی خانمان برانداز طلاق می کشد. خانواده، مانند یک انسان زنده و فعال، نیاز به مراقبت و بهداشت دارد تا سالم و با نشاط بماند و اگر اختلال در آن به وجود آید همانند یک موجود زنده ، بیمار خواهد شد.

3-جان راجرزواعظ سلطنت طلب پنجم،در طی جنگ داخلی پیوریتنی، رساله ای نگاشت که در آن از تساوی زنان با مردان در تمامی امور کشیشی و اداره کلیسا، حمایت کرد. وی این دیدگاه را بر آزادی معنوی و تساوی در مسیح که به همه اشخاص عطا شده بود، مبتنی ساخت.   و این در حدی بود که از متن غلاطیان ، به عنوان متن اصلی خود، بهره می جست. با آنکه در نظام مدنی، تفاوت مقام ها امکان پذیر است وی در انجمن معنوی، همه تفاوت های مرتبه ای، نژلادی یا جنسی از بین می روند. زن و مرد به نحو مساوی از نجات بهره مندند. این تساوی به این معنی است که در اداره معنوی کلیسا، زنان باید به طور مساوی، مردان تمام حقوق و امتیازات کشیشی را هم در سازمان تعلیمی و هم در اداره امور کلیسا اجرا کنند. در حالی که در نشست های کلیسایی [با مردان] حق رأی، انتقاد و پیشنهاد دارند.

4-محمدرضا نیکخواه در مقاله حقوق زن و شوهر از دیدگاه قرآن  اشاره می کند به اینکه در گزارش قرآن از آفرینش انسان به این نکته اشاره شده است که زن بخشی از نفس مرد است و خداوند در آغاز، نفس یگانه ای آفرید و از همان نفس یگانه همسر و جفتش را خلق کرد، (نساء آیه1) در آیات قرآنی از این مسئله به عناوینی چون جعل و خلق تعبیر شده است. خلق به معنای آفرینشی خاص و جعل به معنای وضع و قراردادن است ولی در اصطلاح قرآنی جعل به معنای نوعی قرارداد تکوینی است. از این رو هنگامی که خداوند سخن از انی جاعل فی الارض خلیفه می کند به معنای قرارداد تشریعی و قانونی اختیاری نیست بلکه نوعی جعل و وضع تکوینی است و این نقش و مقام برای وی ثابت است. به این معنا که جعل در برخی از آیات به معنای امری تکوینی است که ثابت و برقرار می باشد.

 شاید به این معنا و مفهوم باشد که مقام و منصب در عالم امر الهی به شکل تکوین و جعل خاص می باشد. زن و مرد از نظر خلقی وابستگی تام و تمام دارند، این، امری است که از نظر علمی اثبات شده است و کسی را نمی توانید بیابید که به طور طبیعی به تنهایی بتواند به کمال مطلوب انسانی برسد و اگر رسید بسیار راه سخت و دشواری را پیمود و راه آسان و سهل را فرو گذاشت و سختی های بسیاری را بر جان خویش همواره ساخت.این نیاز طبیعی و گرایش فطری به جفت و همسر، مساله ای است که قرآن به همه موجودات خلقی نسبت می دهد و می فرماید که برای هر آفریده خلقی، جفت و همسری است. از این رو جفت خواهی، امری طبیعی در همه آفرینش است.

مساله ای که از گرایش طبیعی به جفت ایجاد می شود مساله حقوق و تکالیف است. از آن جایی که جفت بودن به معنای خلقت کاملا وابسته نیست چنان که دلیلی بر استقلال کامل نیز نمی باشد، برای هر یک از مردان و زنان به جهت همین نیم استقلالی که هست علایق خاصی نیز وجود دارد. از این رو تضاد منافع و یا علایق پیش می آید و یا در یک زمان هر یک به چیزی علاقه نشان می دهند. قرآن برای بقای درست ارتباطات همسری، قوانین و تکالیفی را قرار داده و حقوقی نیز برای هر یک ثابت دانسته است.

د)فرضیه ها:

        فرهنگ انسانی خود محصول عوامل عدیده ای همچون عقاید، آداب، سنن و تجارب بشری می باشد. دین در اعتلای                     فرهنگ  انسانی نیز از خود آثار غیر قابل انکاری را در طول تاریخ بر جای گذارده است. قرآن کریم در جلوه دینی خود هدایت جامعه انسانی را بنحوی تحت تأثیر خود قرار داده است که تمدن بشری را به شیوه ای خاص در طی قرون گذشته متعالی نمود. این مقاله با استناد بر این کتاب الهی، به شیوه ای علمی و پژوهش گونه جایگاه و موقعیت حقوقی و اجتماعی زن را مورد بررسی قرار می دهد.

از جمله مشکلات اجتماعی زن که دین در پی ارئه ی راه حل برای آن ها می باشد در ذیل بصورت استفهام مطرح می شوند:

الف: نحوه ی تعامل متون دینی اسلام با جایگاه زن در مقایسه با جایگاه مرد از لحاظ آفرینش چگونه است و جایگاه زن از این جهت در قرآن کریم چگونه جایگاهی می باشد ؟

لینک دانلود پروپوزال این پایان نامه