پایان نامه ارتقاءکیفیت زندگی در فضا های شهری با تاکید بر رویکرد مدرن شهر دینی (نمونه موردی محله شیخ صفی)

2-1 مقدمه

2-2بخش اول:مفاهیم پایه و رویکردهای نظری مربوط به  کیفیت زندگی در فضا های شهری

2-2-1 تعریف کیفیت

در فرهنگ لغات و منابع تخصصی علوم تربیتی از کیفیت تعاریف متفاوتی به‌عمل آمده است در لغت‌نامه دهخدا کیفیت صفت و چگونگی ، چونی ، چگونگی ، و حالت وصفی که حاصل باشد در چیزی ، معنی شده است. فرهنگ معین کیفیت را مترادف با چگونگی و چونی آورده است و در فرهنگ عمید نیز کیفیت به‌عنوان صفت ، حالت و چگونگی چیزی آمده است.دانشنامه آزاد ویکی پدیا مفهوم واژه کیفیت را غیر پستی،برتری از چیزی ،صفات یا یک استعداد بیان می کند. ( www.wikipedia.org)

2-2-2 کیفیت زندگی

واژه کیفیت زندگی سرچشمه روشنی ندارد و اگر چه جذابیت و معنی عام دارد،یک تعریف پذیرفته عام ندارد.فقدان یک تعریف استاندارد از این مفهوم،باعث شده است که گهگاه از واژه هایی نظیر رفاه،سطح زندگی،رضایت مندی از زندگی و... نیز به جای واژه کیفیت زندگی در ادبیات مطروحه در این زمینه استفاده شود کیفیت زندگی مفهومی است که برای ترسیم توسعه رفاه جامعه به کار میرود و در بیان کلی به مولفه های کامیابی یا رضایتمندی بیشتر یا کمتر در زتدگی مردم مربوط می شود.(لطفی،صدیقه).

کیفیت زندگی( موضوعی )چند رشته ای و چند شاخه ایست ،از این رو مفهومی چند بعدی است.

)Ulengin,2001p342).

هر عبارتی که در تعریف کیفیت زندگی بکار می رود،کیفیت زندگی یک فرد به حقایق عینی و خارجی زندگی اش و دریافتها و ادراکات درونی و ذهنی او از این عوامل و نیز از خودش وابسته است این مساله تقریبا توسط اکثر پژوهشگران مورد تصدیق قرار گرفته است.(لطفی ،صدیقه)

اصولا واژه کیفیت زندگی ،واژه ای پیچیده چند بعدی و کیفی در رابطه با شرایط و وضعیت جمعیت فدر یک مقیاس جغرافیایی خاص(شهر،منطقه ،محله ،بخش...)است که هم متکی به شاخصهای ذهنی یا کیفی و هم متکی به شاخص های عینی یا کمی است.(کوکبی،افشین1386)

با این وجود مفهوم کیفیت زندگی چند مشخصه جالب توجه دارد:

(تصاویر در فایل اصلی قابل مشاهده است )

الف)تنها به زندگی انسانی ارجاع دارد.

ب)بندرت در (صیغه)جمع به کار رفته (یعنب بصورت کیفیات زندگی)است.

ج)به عنوان یک عبارت عام و غیر قابل تقسیم می باشدکه معنایش می تواند ناب( و خالص) باشد.

د)مشکل است که آن را به هر رده مجزا از علوم مرتبط با جامعه شناسی طبقه بندی نمود

.(Dissart, 2000p165).

کیفیت زندگی مفهومی است که برای ترسیم توسعه رفاه جامعه به کار میرود و در بیان کلی به مولفه های کامیابی یا رضایتمندی بیشتر یا کمتر در زتدگی مردم مربوط می شود.(لطفی،صدیقه).کیفیت زندگی ضمن دارا بودن ابعاد عینی و وابستگی به شرایط عینی و ذهنی و در نهایت به تصورات و ادراک فرداز واقعیت های زندگی بستگی دارد(قالیباف،روستایی،لسبویی و...1390)

مطالعه کیفیت زندگی بررسی عوامل موثر در احساس خوب داشتن،وفهوم زندگی،و شادی های مردم می باشد.در واقع نظریه کیفیت زندگی ترویج و توسعه مفاهیم کیفیت محیط زندگی مردم است تا بهترین شیوه های زیستی برای آنها فراهم شود.لذا هدف غایی مطالعه کیفیت زندگی  کیفیت زندگی و کاربرد متعاقب آن برای این است که مردم قادر به داشتن یک زندگی با کیفیت بالا باشند،بطوری که این زندگی هم هدفمند و هم لذت (Parker, 2005:238)  بخش باشد.

کورت اویسون در(1) مطالعات خود زمینه های کیفیت زندگی شهری را 7 عامل زیر می داند.:

-کثرت خرده فروشی ها

-زمین های بازی خوب

-دسترسی خوب به پزشکان محلی و بیمارستان های کودکان

-اجاره ارزان

-زیر ساخت خوب برای دو چرخه

-دسترسی خوب  به میوه ها و سبزیجات با کیفیت و ارزان

-کیفیت خوب در خطوط راه آهن

در همین راستا ویکتوریا کرامر کیفیت زندگی را با 7 شاخص زیر مطرح می کند:

سلامت جسمی ،زندگی در یک رابطه با ثبات با شریک زندگی،ازدواج،تراکم جمعیت کمتر در یک منطقه،داشتن یک آموزش وپرورش خوب، درآمد خوب و جوانتر بودن زن.                              ;104) (Cramer,2004

 (تصاویر در فایل اصلی قابل مشاهده است )

  ;362) (ulengin,2001

2-2-3 رویکردهای ارزیابی کیفیت زندگی شهری

در مطالعات کیفیت زندگی شهری دو رویکرد عینی و ذهنی وجود دارد. این رویکردها غالبا بصورت مجزااز همدیگر و به ندرتدر ترکیب با هم برای سنجش کیفیت زندگی شهری به کار می روند.

2-2-3-1رویکرد ذهنی

کیفیت زندگی در ابعاد ذهنی ،ادراک و ارزیابی افراد را از وضعیت زندگی خود منعکی می سازد.و با استفاده از شاخص های ذهنی اندازه گیری می شود.کیفیت ذهنی زندگی به روشهای مختلفی قابل اندازه گیری است.در یکی از مهمترین روشها ،کیفیت ذهنی زندگی می تواند میزان تجمعی از سطح رضایت در قلمروهای مختلف زندگی باشد.براساس این روش زندگی به قلمروهای مختلفی تقسیم شده وترکیب میزان رضایت حاصل از هریک از قلمروها ،کیفیت کلی زندگی را نشان می دهد.شکل (1).    

این مدل نشان می دهد که کیفیت زندگی در کل یک مجموع وزن داده شده از میزان رضایت در قلمروها و جنبه های مختلف زندگی است.

در روش دیگر ،کیفیت ذهنی زندگی بر حسب رضایت کلی افرتد از زندگی و به عنوان یک کل اندازه گیری می شود.در این روش رضایت کلی از زندگی معمولا با استفاده از پاسخ شهودی یا منطقی اندازه گیری می شود.در روش شهودی افراد در مورد زندگی خود به عنوان یک کل مورد سوال قرار می گیرند.اما در روش منطقی ریا،ابتدا افراد در مورد احساس خود از قلمروهای مختلف زندگی همچون مسکن، محیط طبیعی،امنیت ،شغل،درامد و ...مورد سوال قرار می گیرند.و هنگامی که افراد به این سوالها پاسخ  دادند احساس آنها در مورد زندگی به عنوان یک کل مورد سوال قرار می گیرند.در نتیجه آنها می توانند پاسخی منطقی با توجه به جنبه های مختلف زندگی ارائه دهند.اندازه گیری هر دو پاسخ شهودی و منطقی به بررسی این موضوع کمک می کندکه آیا تغییری در دید پگاه افراد در مورد احساس آنها نسبت به زندگی پس از توجه به قلمروهای مختلف زندگی وجود دارد . اراهیم و چانک اظهار کرده اند که استفاده از هر دو پاسخ دستیابی به سنجه های دقیقتر کیفیت ذهنی زندگی را تسهیل می کند.   لی بیان می کند که کیفیت باید ذهنی باشد.و مناسبترین شیوه برای کشف کیفیت زندگی ،پرسیدن ادراک مردم از زندگی آنهاست.   .وی همچنین معتقد  است که شاخص های ذهنی برای اهداف برنامه ریزیو سیاست گذاری نسبت به شاخص های عینی ارجح تر است،زیرا این شاخص ها بازخوردهای ارزشمندی را برای برنامه ریزان و سیاستگذاران فراهم می کنند.با وجود این شاخص های ذهنی پایایی کمترو قابلیت اطمینان بیشتری دارند.یکی از دلائل پایایی کمتر گزارشات ذهنی ،ناتوانی این شاخص ها برای نمایش وضعیت محیط زندگی مردم است.

2-2-3-2 رویکرد عینی

کیفیت عینیزندگی،شرایط بیرونی زندگی را نمایش می دهد. کیفیت عینی زندگی با استفاده از شاخص های عینی که مرتبط با واقعیات قابل مشاهده و ملموس زندگی هستند ،اندازه گیری می شود.این شاخص ها از داده های ثانویه مانند تراکم جمعیت ،نرخ جرم ،میزان تحصیلات،خصوصیات خانوار و...حاصل می شود.واقعیت خیلی مهم این است که کیفیت نمی تواند تنها از طریق شرایط عینی تعیین شود،بلکه در نظر گرفتن بهزیستی ذهنی افراد نیز دارای اهمیت است(رضوانی و همکاران1388).فو اظهار می کند که شاخص های عینی  به تنهایی نمی تواند کیفیت واقعی زندگی را نمایش دهند،زیرا این شاخص ها دارای پایایی بالا اما قابلیت اطمینان پایین در ارزیابی بهزیستی انسانی هستند. بحث های متناقضی در مورد شدت رابطه بین کیفیت عینی و ذهنی وجود دارد.مثلا برتون و همکاران نشان دادند که رابطه ای قوی بین این دونوع شاخص وجود دارد.در حالی که مک کری و همکاران     و داس به این نتیجه رسیدند که رابطه ای ضعیف بین کیفیت عینی و ذهنی زندگی وجود دارد.

2-2-4 کیفیت زندگی در فضاهای شهری

مقوله کیفیت فضاهای شهری که به تعبیری هدف یا یکی از اهداف برنامه ریزی وطراحی شهری میباشد توجه بسیاری از نظریه پردازان را در دهه های اخیر به خود جلب کرده است.چنانچه فضاهای شهری متناسب با نیازهای همه‌ افراد جامعه باشد تاثیرمستقیم بر روی کیفیت زندگی افراد خواهد داشت.

کیفیت یک فضا در شهراز بر آیند مولفه هایی حاصل می شود که با شناسایی کارکردها و تاثیرات مناسب هر یک از آنها بر فضا می توان راهکارهایی برای بهبود کیفیت فضاهای  شهری ارائه داد.(علی پور و همکاران ،1391)امروزه ببه دلیل  .......... ..........ارتقای کیفیت فضاهای شهری اهمیت فراوانی یافته است.

2-2-4-1فضا های شهری

(تصاویر در فایل اصلی قابل مشاهده است )

2-2-4-2 فضاهای عمومی شهری و شکل گیری تعاملات اجتماعی

برخی از کیفیت های محیطی ارتباط تنگاتنگ و ناگسستنی دارند.به عبارت دیگر کیفیتهای محیطی همچون ایمنی،امنیت،پیاده مدلری و اجتماع پذیری همپای یکدیگر در ارتقای حیات اجتماعی شهری نقش دارند(راست بین و همکاران1391ص 46).                                                                                          

-پیاده مداری:پیاده راه و نظام عملکردی که حرک پیاده را حمایت می کند.می تواند در توسعه شبکه های اجتماعی و ارتقا سطح تعاملات اجتماعی موثر باشد.(گل 1987)    

امنیت:اشاره به جریان و رفتارهای آنومیکی علیه اشخاص و اموال آنها دارد که در صورت عدم تامین شرایط پیشگیری کننده ،اموال و جان حاضران فعابران و ناظران را بصورت بالقوه و بالفعل تهدید خواهد کرد(صالحی،1387:112).

-ایمنی:اشاره به موارد و عوامل محیطی است که در صورت عدم تامین شرایط مطلوب ،وقوع حوادث اجتناب نا پذیر است و خطرات بصورت باالقوه و باالفعل جان و مال حاضران ،عابران و ناظران را تهدید خواهد کرد.(صالحی،1387:112)

اجتماع پذیری:

یان گهل در تعریف فضا های اجتماع پذیر شهری بر دعوت کنندگی فضا های شهری بیش از سایر شاخصه های آن تاکید می کندو جذابیت یک شهر را با توجه به انبوه مردمی که در فضاهای همگانی آن گرد هم می آیند ووقت خودشان را در آنجا می گذرانند،مفهوم می بخشد. به زعم وی فضای شهری دعوت کننده فضایی است که بتوانیم با همشهری هایمان چهره به چهره دیدار کنیمو بطور مستقیم از راه حواسمان به تجربه اندوزی بپردازیم.  gehl 1987   .جان لنگ از فضاهای اجتماع پذیر تحت عنوان مکان های پذیرا یاد می کندو  بر این باور است که چنین فضاهایی محیط هایی هستند که بتوانند تجربه انسان را بهبود بخشند.دارای مقیاس انسانی بوده ،بستر فعالیتها و فعالیتهای متنوعی باشد.و توانایی و استطاعت پذیرش رفتارهای دلخواه شهر وندان را داشته باشد.lang1987

2-2-4-3 فعالیت ها در فضاهای عمومی

مردم و جامعه فضاها را بوجود آورده و تغییر میدهند.رابطه بین فضا و جامعه یک فرایند دو طرفه است.بطوریکه که چنانچه بخواهیم به فضا بدون توجه به بستر اجتماعی آن و یا به جامعه بدون توجه به ظرف فضایی آن بپردازیم بسیار مشکل خواهد بود.گل معتقد است(زندگی بین ساختمانها،1996) با برخی محدودیتهای منطقه ای اقلیمی و اجتماعی ممکن است بر تعداد استقاده کنندگان از قضا ،بر دوام عملکردها ،و نحوه گسترش آنها در محیط اثر گذاشت.فعالیتهای بیرونی در فضای باز عمومی به سه دسته می توانند تقسیم شوند:

1-فعالیتهای ضروری:عملکردهای کمابیش اجباری می باشند.چون استفاده کنندگان حق انتخاب دیگری ندارند،این نوع عملکردها فقط کمی تحت تاثیرمحیط قرار دارند.

لینک دانلود پروپوزال این پایان نامه