پایان نامه تاثیر تلویزیون بر رفتار کودکان و جوانان

چکیده :

بسیاری از دانش پژوهان، متفکران و مصلحان اجتماعی عصر حاضر را با نام های متفاوتی چون «عصر تکنیک»، «عصر ارتباطات» «دهکده جهانی» و رهبری از راه دور نامیده اند البته رهبری از راه دور نه تنها در مورد ماهواره ها و فضا پیماها صادق است، بلکه هدایت از مسافت دور به وسیله رسانه های گروهی در مورد انسان نیز صدق می کند.

تا قرن 20، رهبری و ارشاد انسان رویا رو و بر اساس ارتباط بود، در صورتی که در عصر حاضر ارتباطات یک طرفه و از راه دور صورت می گیرد. به طوری که بین شنونده و گوینده، یا بهتر بگوییم بین موثر و متاثر به طور نسبی فاصله زیادی وجود دارد. برخی معتقدند که رسانه های گروهی دارای چنان قدرتی هستند که می توانند نسلی تازه در تاریخ بشر پدید آورند، نسلی که با نسل های پیشین بسیار متفاوت است.

لارو سفلدومرتن (Lazerseld & Merton) در تشریح این عقاید متفکران می نویسند:

«وسایل ارتباط جمعی جدید ابزاری بس نیرومندند که می توان از آن در راه خیر و شر با تاثیری شگرف سود برد و چنانچه کنترل مطلوب وجود نداشته باشد، امکان استفاده از این وسایل در راه شر بیشتر از خیر آن است.[1]

تقریباً در اکثر کشورها، به ویژه کشورهای در حال رشد تعداد نسل جوان بیشتر و دلبستگی آنان بر رسانه های جمعی فزونتر است. تحقیقات انجام شده در شهر تهران، حاکی از آن است که بیشتر تماشا کنندگان تلویزیون کودکان زیر 15 ساله و بعد از آنان بانوان خانه دار و سپس جوانان بیشتر از 15 سال هستند.[2]

امروزه بررسی اثرات این وسایل از پیچیده ترین مباحث انحرافات اجتماعی است. به همین دلیل، جامعه شناسان در صحت نتایج و پژوهش هایی از این قبیل، تردید نشان می دهند. البته علیرغم تاثیر انکار ناپذیر رسانه های جمعی در آموزش فرهنگ سازی، القاء عقیده و غیره باید اذعان داشت که در زمینه اثر این وسایل در رفتار انسان، تحقیقاتی بعمل آمده است که البته تحقیقاتی که بتواند اثرات تلویزیون سینما و مطبوعات را در انحراف و بزهکاری جوانان در کشور ثابت کند بسیار کم است در این تحقیق تاثیرات رسانه هایی تصویری چون تلویزیون، بر رفتار کودکان و نوجوانان مورد بررسی قرار می گیرد.

مقدمه

از دیرباز ارتباط، برقراری ارتباط و انتقال پیام به مخاطبان مورد توجه جوامع بشری بوده و می باشد از زمانیکه انسان به فکر ایجاد ارتباط با همنوعان خود افتاد در صدد برآمد تا ابزار آن را شناخته و بدست آورد تا بوسیله آن از موقعیت انسانهای دیگر با خبر شود به همین منظور ابتدا از کشیدن تصاویر روی سنگها و تنه های درخت و بعد گفتار و نوشتار با یکدیگر ارتباط برقرار می کردند ولی به همان شکل باقی نماند و رفته رفته بر حسب نیاز جامعه پیشرفت می کرد و تحولات عظیمی در آن رخ می داد.

از عوامل بسیار مهمی که باعث گسترش روابط از لحاظ تجاری و تبادل فرهنگی گردید بوجود آمده راههای ارتباطی بین روستاها و شهرهای کوچک و بزرگ بودن با نزدیک شدن مسیر شهرها و روستاها روابط انسانها شکل جدیدی به خود گرفت و باعث تغییر الگوها و ارزشهای جوامع روستایی و شهری گردید راه اطلاع سریع انسانها را از دستاوردهای جدید کشاورزی و صنعتی میسر ساخت و این امر سبب دگرگونی در روابط اقتصادی سیاسی اجتماعی فرهنگی و همچنین در تعیین الگوهای مصرف، سیستم معیشتی و هنجارها بود.

برقراری ارتباط بین افراد گروهها مستلزم وسایل خاصی است که به کمک آنها بتواند پیامها و خواسته های خود را به یکدیگر منتقل کنند با محیط زندگی بهتر آشنا شوند خود را با آن هماهنگ سازد و یا برای بهبود شرایط آن اقدام نمایند برای آنکه چگونگی انعکاس واقعیت عینی اشیاء در فکر انسان به دیگران منتقل شود باید بار دیگر آن را عینی ساخت و افکار را که محصول انعکاس دنیای خارج است بصورت عادی و قابل فهم در آورد عادی کردن و قابل انتقال ساختن انعکاس واقعیتها محیط زندگی در فکر انسان با وسایل و روش های گوناگون صورت می گیرد به طور کلی استفاده از وسایل مختلفی که برای بیان اندیشه های انسانی و شناخت محیط زندگی به کار می روند تابع شرایط و اوضاع تاریخی جوامع انسانی است زیرا در هر جامعه به تناسب نیازها و پیشرفت های آن برای برقراری ارتباط بین افراد و انتقال افکار و اطلاعات وسایل معینی ایجاد می شوند[3]

به طور مثال ورود وسایل ارتباط جمعی نظیر روزنامه، رادیو، تلویزیون، به درون یک قبیله دور افتاده با یک روستای منزوی موجبات باز شدن آن را بسوی دیگر قبایل و روستاها وبه طور کلی جهان فراهم می سازد و جامعه به سوی اقتصاد بازار و به طور کلی پیدایی عصر مبادله چه بصورت پایاپای چه با استفاده از ابزار مبادله صورت می پذیرد.

پیدایش تلویزیون اروپایی به عنوان اولین گام در راه جهانی شدن ارتباطات جمعی علیرغم همه موانعش نظیر مشکلات زبان فرهنگ آداب و سنن و ... نوید بخش تجربه ها و اندیشه های نو در این باب گردید و آنچنانکه هم امروزه سخن از تلویزیون آسیایی به میان آمده است تمامی این تجربیات به نزدیکی بیشتر با یکدیگر در پرتو عصر ارتباطات خواهد انجامید.[4]

در جهان امروز، وسایل ارتباط جمعی روزنامه، رادیو و تلویزیون و سینما با انتقال اطلاعات و معلومات جدیدی و مبادله افکار و عقاید عمومی در راه پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری نقش بزرگی بعهده گرفته اند و به طوری که بسیاری از دانشمندان قرن بیستم را عصر ارتباطات نام گذاشته اند. رسانه های جمیعی عبارتند از مطبوعات رادیو تلویزیون فیلم سینمایی تصاویر و انواع کاست صوتی و ویدئو.[5]

«طرح مسئله »

تلویزیون تنها رسانه ای است که مورد استفاده همگان قرار می گیرد و بیش از هر رسانه ای دیگر زمینه را برای نزدیک شدن جلب توجه کودکان و نوجوانان به خود فراهم می کند و وقت زیادی از اوقات فراغت این قشر را به خود اختصاص می دهد.

با توجه به قابلیتها تکنولوژی که دارد بیش از هر رسانه اطلاعات را برای دوران نخست اجتماعی شدن کودک مهیا نموده و آنها را آگاه و یا جهت انجام کاری ترغیب می نماید و گاهی نیز احساسات آنها را بر می انگیزد و البته در مواردی دیگر بصورت مستقیم و غیر مستقیم آسیبهای به آنها وارد نموده و چه بسا اثرات منفی آن ماندگار باشد به همین جهت عده ای معتقدند تلویزیون عجایب و بیهودگی است با توجه به تحقیقات هرچه کارکرد سایر نهادهای مرتبط با کودکان و نوجوانان نامناسب و ناهمگون باشد تاثیر تلویزیون بر کودکان و نوجوانان بیشتر خواهد بود و طبق یافته ها در ده سالگی کودکان هر روزه بیننده تلویزیون می باشند و آنهم به دلیل کیفیت جذاب آن است که توجه را به حرکت در یک فضای کوچک معطوف نموده و این ویژگی مهم لاینفک از تلویزیون است. وقتی که مادر مورد تأثیر تلویزیون صحبت می کنیم[6]در واقع در مورد چگونگی استفاده کودکان از تلویزیون گفتگو می کنیم . کودک برای نیاز خاصی به تلویزیون رو می کند.

کودکان از یک محتوای تلویزیونی واحد به  شیوه‌های گوناگون استفاده می کنند. اما بخشی از گزینه کودکان به تجارب انباشته شده آنها و سرانجام به درک آنها از مسائل، ارزشهای مورد قبول آنها و رفتارهایشان لبریز می شود و سری می یابد. به این ترتیب این گزینه می تواند در شرایطی خاص در جنایت، خشونت یا اخلاق سهل آنگارانه و در شرایطی دیگر در درک بهتر از زندگی بزرگسالان و ارزشهای دموکراتیک سهیم باشد یا در دیگر شرایط در هیچکدام نقشی ایفا نکند. چیزی در زندگی آنها را وادار می کند تا برای تجربه خاصی دست به سوی تلویزیون دراز کند سپس این تجربه وارد زندگی آنها می شود و از میان تجارب اندوخته کودکان، ارزشهای رمز گردان شده، روابط اجتماعی و نیازهای عامل و آنی که قبلاً بخشی از زندگی آنها را تشکیل می داده راه خود را بناچار می گشاید و در نتیجه تجربه نخستین دچار تغییر می شود چیزی به دور انداخته می شود چیزی اندوخته می شود و شاید نوعی رفتار آشکار از کودک سرزند.

این تاثیر تلویزیون است به این اوصاف آنچه را که می کوشیم تا درک کنیم نقشی است که تجربه تلویزیون در زندگی کودکان بازی می کند. در این خصوص سئوالهایی مطرح می شود؟

آیا تلویزیون بی خبری کودکان و نوجوانان را عمیقتر می کند یا موجب گسترش آگاهی و دانش آنها می شود؟

آیا خشونت موجود در برنامه های تلویزیونی موجب می شود که نوجوانان خشونت با جنایت را یاد بگیرند.

اهمیت و فواید موضوع تحقیق :

تلویزیون که نوعاً یک پدیده شهری هستند جزء وسایل ارتباطی تأثیر ناپذیر محسوب می شوند. این وسیله فرهنگ عمومی چیزی نیست که مصرف کنندگان بتوانند مستقیماً در مقابل آنها عکس العمل نشان دهند و یک رابطه دو طرفه برقرار سازند.

رابطه تلویزیون اکثر اوقات یک طرفه، از طرف کارگردانان آن به سوی مصرف کنندگان است امکان اینکه مصرف کنندگان بتوانند آن را تحت تأثیر قرار دهند بسیار اندک است.

در واقع می توان گفت که در تلویزیون به جای «یاگول»[7] «گفتگوی دوطرفه یک حات «منولوگ»[8] گفتگوی یک طرفه) وجود دارد. تلویزیون معمولاً ارزش های کلان اجتماعی و جنبه های هنری خرده فرهنگها[9] را به مردم عرضه می دارند مثلاً در فیلم ها و تلویزیون تأکید روی ارزش های کلان چون میهن پرستی، وظایف افراد به عنوان مادر، پدر، فرزند، شوهر و غیره و یا مسائل دینی است.

الگوهای خرده فرهنگ مانند تبلیغات تجارتی، مقررات و آئین های گروهی یا قشر خاص از طریق تلویزیون به اعضای جامعه کلان منتقل می شود پیرو جوان، زن، و مرد به طور پیوسته تحت تأثیر تصاویر و گفتار برنامه های سینمایی یا رادیوئی و تلویزیونی قرار می گیرند. آمارها گویای اثر شگرف تلویزیون می باشند. به طوری که در کشورهای باختری هر هفته میلیون‌ها نسخه نشریه های مربوط به برنامه های تلویزیونی بفروش می رسند و صدها میلیون نسخه روزنامه در میان مردم دست به دست می گردند و میلیون ها عدد نوار شنیداری یا دیداری- شنیداری «ویدئوکاست» فروش عرضه می شوند. بازرگانان و سوداگران همگی از اثرات «معجزه انگیز» تلویزیون در بالا بردن میزان فروش کالاها آگاه هستند و بدین جهت همه روزه مبالغ گزافی برای تبلیغ کالاهای خویش از طریق مطبوعات، سینما، رادیو و تلویزیون اختصاص می دهند و مسلماً از برکت همین وسایل چندین برابر سود به کف می‌آورند. این پدیده به خوبی اثر انکار ناپذیر تلویزیونها را در انتخاب و تصمیم گیری (برای مواد مصرفی، و غیره نشان می دهد. تنها گروه اجتماعی فوق الذکر نیستند که از اثرات شگفت انگیز تلویزیون آگاهی دارند بلکه سیساتمداران و سیاست گذاران نیز به نقش تعیین کننده این وسایل برای موقعیت در جامعه و جلب طرفداران، نظرات و هنر خویش را چون کالائی به تلویزیون می سپارند تا به گوش یا دید مردمان برسانند و پیروزی آنان را تضمین کنند در چنین وضعی مصرف کنندگان تلویزیون، بویژه سرپرستان خانواده ها، کاملاً حق دارند از خود بپرسند:

«این برنامه ها و این صحنه ها چه تأثیری در روحیه و عواطف فرزندانمان دارد؟

علت تاکید روی نسل جوان و کودکان این است که تقریباً در اکثر کشورهای در حال رشد، تعداد این نسل بیشتر و دلبستگی آنان بخصوص تلویزیون فزونتر است. تحقیق مربوط تهران نیز حاکی است که بیشترین نگرندگان تلویزیون کودکان کمتر از 15 سال و بعد از آنان بانوان خانه دار و سپس جوانان بیشتر از 15 ساله هستند.[10]

اهمیت خاص تلویزیون در دنیایی که هر روزه بیش از روز به گسترش این وسایل می انجامد و در نهایت موجبات سلطه، نفوذ و تاثیر آنها را فراهم می‌آورد علاقمندان  را بر آن داشته است  تا در راه شناخت بهتر  تلویزیون بکوشد و از ابزار دقیق تحقیقی سودجویند اهمیت اصلی تحقیق در تأثیر تلویزیون از آن روست که این وسیله بیشتر از وسایل دیگر ارتباط جمعی استفاده می شود.

کودکان از ماههای آغازین زندگی خویش با این وسیله در ارتباط هستند و تاثیر چشمگیری در افراد خصوصاً کودکان و نوجوانان بر جا می گذارد و تمامی جهات و ابعاد حیات انسان را اشغال کرده است، علاوه بر این تاثیر این وسیله همواره آگاهانه و به عمد تحقیق نمی پذیرد، بلکه در اکثر موارد انسان بدون آنکه قصد آموزش داشته باشد در کنار این وسیله قرار می گیرد و از محتوای بسیاری را عقیده بر این است که عصر جدید را همانطور که عصر فضا، اتم، و ... می خوانند و با حق باید عصر ارتباطات الکترونیک نیز خواند. عصری است که در آن هیچ حادثه مخصوص فضای جغرافیایی محدود نیست، بلکه به جان با دستکم کره زمین تعلق دارد به تعبیری دیگر انفجار در زمان و فضا موجباتکوچک شدن گیتی و همسایگی ملل دور دست را فراهم ساخته، تلویزیون با خود دنیای نو، ارزشهایی تازه در عین حال اسارتهایی جدید به همراه آورده است.