پروژه تحقیقاتی تربیت بدنی و روانشناسی

مقدمه

تحقیقات مختلف بر روی این نکته تاکید میکنند که افراد جامعه چه زن و یا چه مرد، در همۀ سنین می توانند کیفیت زندگی خود را با فعالیتهای جسمانی بهبود بخشند.

فعالیتهای منظم ورزشی بطور وسیع، خطر مرگ ناشی از بیماریهای قلبی- عروقی را که امروزه از شایعترین شیوع علل مرگ و میر می باشد را کاهش دهد.

فعالیت های بدنی به سلامت روانی، پرورش عضلات، استخوانها و مفاصل کمک کرده و باعث عدم وابستگی به دیگران در دوران سالمندی می شود.

فعالیت جسمانی و یا به عبارتی دیگر ورزش روزانه و مستمر باعث سوختن مواد غذایی و جلوگیری از چاقی می شود و همچنین موجب باز شدن ریه ها، اکسیژن گیری کافی، سرعت گردش خون و خون رسانی کافی به اعضای مختلف بدن را موجب می گردد.

و بالاخره سبب رفع خستگی شده و در نهایت خواب راحت و آرامش اعصاب و روان را برای بشر به ارمغان می آورد.

انسان چه شاهکار عجیبی است! چقدر در عقل

ومنطق بالاست! چقدر در توایایی فکری نامحدود

است! در شکل و حرکت چقدر سریع و قابل تحسین

است! در عمل چقدر شبیه یک فرشته است! در

ادراک چقدر به خدا نزدیک است.

« شکسپیر »

فصل اول: اصول، فلسفه و اهداف تربیت بدنی (ورزش)

1-1 ورزش[1] چیست:

فرایندی است آموزشی، تربیتی که هدف آن بهبود بخشیدن به اجرا و رشد انسان از طریق فعالیت های جسمانی. به عبارتی دیگر ورزش بخشی از تعلیم و تربیت، وسیلۀ سالم سازی انسانها و در نهایت جامعه تعریف شده است.

2-1 ورزش و حوزه های وابسته به آن

تندرستی، تفریحات سالم و حرکات موزون به عنوان حوزه های وابسته به تربیت بدنی و ورزش شناخته شده اند. هدف این حوزه ها پرورش تمام ابعاد وجودی انسان و بهبود سطح کیفی زندگی اوست. ارتقای سطح تندرستی، دنبال کردن فعالیتهای مفید تفریحی، تجاربی هستند که همراه فعالیت های حرکتی در قلمرو تربیت بدنی و وورزش، استعداد بهبود زندگی را در تمام افراد بوجود می آورد.

1-2-1 تندرستی[2]:

نیل به تندرستی نیازمند کوشش همگانی هست تا سلامت و بهداشت مناسب برای عموم افراد جامعه را بوجود آورد. در این راستا تربیت بدنی و انجام حرکات جسمانی نقش حائز اهمیتی دارد. با معرفی دانش ورزش به جامعه بشری، آگاهی از خواص سلامت بخش فعالیت های جسمانی روبه افزایش است. پیشگیری از بیماریهای قلبی، فشار خون، دیابت، پوکی استخوان، چاقی و مشکلات روحی و روانی از جمله مزیت های فعالیت های جسمی مداوم است. یافته های علمی مؤید نقش بارز و معنی دار فعالیت های بدنی در حفظ تندرستی است.

2-2-1 تفریحات سالم: تفریحات سالم از دیگر حوزه های وابسته به تربیت بدنی و ورزش است. فعالیت های اختیاری که بوسیلۀ آنها فرد از نظر روحی و جسمی بازپروری می شود با تفریحات سالم افراد استفادۀ مفید و سازنده از اوقات فراغت را یاد می گیرد.

3-2-1 حرکات موزون: حرکات موزون سومین حوزۀ وابسته به تربیت بدنی و ورزش هست. این حرکات فعالیتهایی آمیخته از و هنر هستند. حرکات موزون هنری هستند که رابطه ایده ها و احساسات را نشان می دهند و مانند سایر رشته های هنری مکمل تجارب تربیتی بوده و در نبرد سطح کیفی زندگی مؤثر است. ارتقای سطح تندرستی، دنبال کردن فعالیت های مفید تفریحی و اظهارات خلاق از طریق حرکات موزون تجاربی هستند که زمینۀ بهبود زندگی را در افراد بوجود می آوردند. بخصوص اجرای این حرکات، در کودکان، فرصت ابتکار و تلاش فردی را به آنها می بخشد.

3-1 اهداف جسمانی تربیت بدنی

این هدف به ساختن توان بدنی از طریق برنامه های تمرینی که موجب توسعه و تکامل دستگاه های مختلف بدن می شود، مربوط است. رشد بدنی، باعث توانایی در حفظ سازگاری، قابلیت برگشت به حالت اولیه و مقاومت در مقابل خستگی می شود این حقیقت که « شخص هر چه فعالتر باشد اجرای بهتری خواهد داشت و سیستمهای ارگانیکی بدن هر چه کاملتر و کارآتر باشد، سلامت و  تندرستی پایدارتر است» اساس  این هدف است. اصطلاح ارگانیک شامل گردش خون، دستگاه گوارش ، تنظیم درجۀ بدن، تنفس و سایر سیستمهای بدن می باشد. فعالیت بدنی در کارایی این سیستمها مفید و موثر است. همچنین فعالیت شدید عضلانی نتایج سودمند متعددی را به دنبال دارد، قلب فردی که از آمادگی خوبی برخوردار است، کل بدن را بهتر خون رسانی می کند و با ضربانی کمتر نسبت به افراد غیر ورزشکار تغذیه سلولی و دفع ضایعات را بطور مؤثرتری انجام می دهد.

از طلوع تا غروب آفتاب انسان به نیروی زیستی، استقامت و بنیۀ کافی را برای وظایف روزمره، آمادگی در مقابل وقایع اضطراری و هدایت مؤثر زندگی نیاز دائمی دارد. بنابراین ورزش فرد تمرین کرده را در روند تکاملی زندگی کمک کرده بطوریکه او به عنوان یک فرد سالم و بشاش قابلیت بهتری برای انجام وظایف روزمرۀ زندگی کسب خواهد کرد.

4-1 اهداف روانی تربیت بدنی  

ورزش به عنوان یکی از روشهای درمان فشار روانی در سه دهۀ گذشته به شکل قابل ملاحظه ای مورد توجه قرار گرفته است. ورزش در کاهش اضطراب نقش بسزایی دارد. همچنین فعالیتهای عمومی جسمانی نقش مثبتی در کاهش انقباضهای مداوم و غیرطبیعی عضلانی ناشی از ترس، هیجانات و مسائل عصبی- روانی دارد. در نتیجه اجرای این تمرینات تنش اضاف عضلات از بین می رود، رگها در حالت استراحت بیشتری قرار می گیرد. و جریان خون در رگها براحتی و سهولت انجام می پذیرد. همان یکی از محققین برجستۀ علوم و ورزشی توصیه می کند: برای اینکه تجربه ای در پیشبرد رشد روانی موثر باشد باید انسان لذت موفقیت را تجربه کند و این تجربه در بازی محقق می شود. با تجارب موفق از بازیها شخص اعتماد به خود را افزایش می دهد یعنی اعتماد به نفس پیدا کرده و لذت موفقیت و توانایی را می چشد.

بطور کلی ورزشی به چند طریق به عنوان راهبرد مقابله ای (مقابله با فشارهای روانی) مورد استفاده قرار می گیرد.

تنظیم هیجانات (آرام سازی عضلات) راهبردی برای موفقیت استرس زا را فراهم می کرد می تواند کارکرد مبتنی بر مساله (برای مثال فکر کردن در تمام مدت دویدن) را تسهیل کند و یا با فراهم کردن تجاربی که فرد اجازه می دهند تا به سلامت فیزیکی (جسمانی) اعتماد به نفس فرد را افزایش دهد.

5-1 اهداف اجتماعی تربیت بدنی

هر فردی نیازهای اجتماعی پایداری دارد که باید برآورده شوند مانند احساس تعلق، مورد تقدیر و و تصدیق قرار گرفتن و خودباوری و عشق.

کودکان و بزرگسالان از طریق فعالیت های اجتماعی- ورزشی به شیوۀ زندگی فعال و پرتحرک می رسند. اگر این نیازها برآورده شود فرد آسانتر به سازگاری اجتماعی می رسد و در غیر این صورت، زمینه های بروز شخصیت ضد اجتماعی روی می آورد.

یکی از اهداف مهم اجتماعی تربیت بدنی، حفظ سلامت اجتماعی بواسطۀ سلامت فردی است بطوریکه از مجموع اعضای سالم و تندرست، جامعه ای سالم به وجود می آید که جامعه، بواسطۀ این سلامتی عمومی از زمینه مساعدی برای ایجاد شرایط زندگی بهتر، کاهش میزان انحرافات اجتماعی و کسب نشاط و شادابی عمومی اعضای خود را مهیا می سازد لذا نحوه ای که بر اساس آن اعضای جامعه اوقات فراغت خود را سپری می کنند دارای اهمیت بسیار زیادی می باشد. یعنی کیفیت برنامه ریزی، طراحی برنامه های مربوط به تفریحات سالم اجتماعی جهت پر کردن اوقات فراغت اعضای جامعه، ابزاری ارزشمند در راستای تحقق اهداف اجتماعی تربیت بدنی محسوب می گردد و برعکس عدم توجه کافی در جدی نگرفتن اوقات فراغت اعضای جامعه، بویژه در میان جوانان، زمینۀ مستعدی را برای بروز رفتارهای نابهنجار مانندی بی بندوباری، اعتیاد و سایر فعالیت هایی که به نوعی مغایر با فرهنگ و معیارهای اجتماعی حاکم بر جامعه می باشند را فراهم می آورد.

یکی دیگر از اهداف اجتماعی تربیت بدنی مفهوم "تعامل" است. تعامل در ورزش را می توان به مردم آمیزی دوستی و پیوندجویی تعبیر کرد. محیط ورزشی نه تنها امکان تعامل کلامی را فراهم می‌آورد بلکه ارتباط غیر کلامی را در فعالیتهای ورزشی سبب می گردد و از همین طریق احساس تفاهم و همبستگی ایجاد می گردد نتیجه اینکه «ورزش تربیت اخلاقی را تسهیل می کند.»

فصل دوم: فعالیت جسمانی و انسان مدرن

1-2 انسان یک ارگانیزم پیچیده:

انسان خیلی بیشتر از مقداری استخوان، عضله، خون و لنف می باشد. انسان یک ارگانیزم زنده موثر بی نظیر و بطور باورنکردنی پیچیده است. در میان چیزهای دیگر انسان دارای ظرفیت[3] و میل به حرکت است. حرکت انسان به اسکلت دستگاههای عصبی، دستگاه گردش خون، دستگاه تنفسی، حفره های درونی و بسیاری از اجزاء دیگر بدن بستگی دارد. این دستگاهها نیز برای ادامۀ فعالیت سالم و مؤثر خود به حرکت بستگی دارد.

ری و اندریچ[4] در مقاله ای تحت عنوان « بیماری ناشی از کاهش فعالیت حرکتی» نقش حرکت را این چنین بیان می دارد: حرکت ضرورت اولیۀ تکامل کلیه جنبه های جسمانی و روانی انسان است. حرکت متشابه داده ها[5] و اطلاعات حواس می باشد. حرکت افق ادراکی را گسترده تر می کند. حرکت وسیله ای است که از طریق آن یک فرد رابطۀ خود را با محیط اطرافش می آموزد.

انسان دارای نیازها، خواست ها و سائقه هایی است که بقای او به عنوان یک فرد به آنها بستگی دارد. یکی از اساسی ترین نیازها، نیاز به حرکت است. داشتن مهارت در حرکت و شرکت در فعالیت جسمانی اغلب می تواند وسیله ای برای پذیرش یک فرد از طرف همسالان، والدین، معلمان و مربیان گردد. احترام به نفس، خودشناسی و خویشتن شناسی را می توان از طریق بازی و شرکت در حرکات موزون و یا رقابت در یک ورزش مشکل تیمی کسب و ارتقا نمود.

انسان بازیهای المپیک را سازمان داده،  در جنگ ها شرکت کرده، بمب های اتمی به کار برده، کامپیوترها را ساخته، تظاهرات بپا کرده، دست به اغتشاش زده است. فضا را کشف کرده و درنوردیده و خدا را پرستش کرده، انسان زندگی می کند، کار می کند، بازی می کند و با دیگران تعامل برقرار می کند. بنابراین نسان ابعاد زیادی دارد.

2-2 فرایند وابسته به تعلیم و تربیت

ما با این ایمان و اعتقاد به آینده می نگریم که اصلاح و بهبودی هرچه بیشتر بشر بصورت فردی و اجتماعی که او قسمتی از آن را تشکیل می دهد امری شدنی است. آموزش و پرورش می بایست در تحقق بخشیدن این در یعنی اجتماع و فرد تلاش مداوم نماید. والدین امیدوارند که فرزندانشان با معلمان متعهدی  سرو کار داشته باشند که آنها را بطور بارزی در راه رسیدن به شناسایی نفس، خویشتن شناسی و خودکامیابی هدایت کنند. این نوع آموزش و پرورش باید شرایطی ایجاد نماید که حداکثر نمو و تکامل در اندامها و دستگاه عصبی – عضلانی بدن عملی گردد. اگر آموزش و پرورش کامل باشد به عملکرد و بازده آن نسلی متعهد به جامعه خواهند بود که حقوق دیگران را رعایت کرده و فلسفۀ زندگی را آن چنان می آموزند که با متانت و بردباری در برابر فشارهای زندگی دنیای امروز ایستادگی کنند.

3-2 هدفها و مقصودها

در برنامه های تربیت بدنی و ورزشی بهتر است که هدفها و مقصودهای زیر دنبال گردند.

1- فراهم کردن محیطی که در آن حداکثر سلامتی و رشد معمولی انجام گیرد.

2- توسعه سرعت، استقامت، چابکی و سرعت به اندازه کافی

3- توسعه هماهنگی عمومی و مهارتهای حرکتی مورد نیاز زندگی روزمره (از قبیل راه رفتن، ایستادن، بلند کردن، هول دادن، دویدن و بالا رفتن )

4- مهیای فرصت هایی برای ابراز عقاید و خصوصیات خود از طریق پویش حرکتی، فعالیت های موزون بازیها، مسابقه ها و فعالیت های مشابه دیگر

5- برآوردن نیازهای مربوط به احترام نفس، احساس تعلق و آزمایش برتری ها از طریق گسترش قابلیت ها در بازیها، حرکات موزون و ورزشها

6- فراهم کردن محیطی برای تعامل یعنی کنش متقابل اجتماعی، جائیکه افراد می توانند همدیگر را درک کرده و به روشهای مطلوب و سالم در کنار هم زندگی کنند.

7- فراهم کردن فرصت هایی برای رهبری و در عین حال تبعیت از دیگران، همکاری و رقابت، تقسیم مسئولیت ها، پیروزیها و شکستها. از طریق همین تجربیات است که دوستی ها بوجود می آید، اعتماد به نفس قوت می گیرد و شخصیت شکل می پذیرد.

8- آزمایش کردن فرد از لحاظ جسمانی، هیجانی و اخلاقی از طریق شرکت در فعالیت های شدید و رقابتی بطوریکه در خلال این رقابت ها منابع بالقوه می بایست آشکار شده و به عمل درآیند.

9- برآوردن نیازهای مربوط به تفریح، استراحت و رضامندی کمال که برای سلامتی ذهنی و جسمانی ضروری هستند.

4-2 نقش استثنای مربیان ورزشی

مربیان ورزشی، معلمان تربیت بدنی هستند. آنها در رابطه با تکامل افراد از طریق فعالیت جسمانی کار می کنند.

مربیان ورزشی در شرایط ویژه ای کار می کنند. چیزهای بسیار عجیبی دربارۀ زندگی مربی ورزش وجود دارد. زندگیش مملو از روابط معنی داری با ورزشکارانش است که از تشریک مساعی آنها در تجربیات و ماجراهای همدیگر ناشی می شود. خاطرات شیرینی که تمام افکار یک مربی ورزش را به خود مشغول می دارد به سادگی قابل کنار گذاشتن نیستند. وفاداری و همدردی که در « رویدادهای بزرگ ورزشی » موجود است و لذات گردهمایی های که در هنگام اختمام مسابقات، کنفرانس ها و دیگر رویدادهای ورزشی امکان پذیر است بسادگی قابل چشم پوشی نخواهد بود. و مهمتر از همۀ اینها اگر یک مربی احساس کند که مقداری از موفقیت شاگردش مدیون آموزش و مربیگری او بوده، بینهایت خوشحال شده و لذت خواهد برد.

مربیان ورزش اغلب در زیر نور خیره کنندۀ نورافکن های جامعه عمل می کنند، یعنی طرفداران، محصلان، دانشجویان، خبرگزاریها و مطبوعات گوناگون هر حرکت مربیان را مورد رسیدگی و موشکافی قرار می دهند. صفحات ورزشی برد و باخت ها را به عنوان پیروزی ها و شکست ها منتشر می کنند. هر اشتباهی که از ورزشکار سر بزند بحساب مسئولیت مربی گذاشته می شود. شاید کار یک مربی ورزشی بیشتر از هر عضو دیگر یک موسسه آموزشی در معرض دید قرار دارد. این موضوع درجاهایی که جو ورزش خیلی بالاست صدق می کند. از این رو ممکن است میزان توجه عمومی به مربی ورزش از یک موسسه ورزشی نسبت به دیگری فرق کند.