روش تحقیق تبیین رابطه بین فرهنگ سازمانی و میزان روحیه کارکنان ادارات کل استان خراسان شمالی

بیان مسئله پژوهش :

امام علی ابن ابی طالب (ع) در فرمان تاریخی و ارزشمند خویش به مالک اشتر ، آن سردار دلاور خویش را هشدار می دهد که آداب و سنن شایسته که سران این امت بر آن بوده اند و توده مردم خو گرفته اند مشکن نباید سنتی بنیانگذاری که به پاره ای از سنت های زیبنده گذشتگان آسیب رساند که پاداش او راست که آن نیکو منجر به بال تو راست که آن سنت شکنی .

این سخن ارزنده امام علی(ع) بلافاصله ذهن دانش پژوهان مدیریت را متوجه واژه هایی از قبیل فرهنگ سازمانی oRganizdtion caltare

و جو سازمانی organization climate و به خوبی نشان می دهد که آن امام همام تا چه پایه و مایه ای متضمن این امر عظیم ، در حوزه مدیریت خویش بوده است تردیدی نیست که والاترین هدف و مقصد تمامی سازمانها ، همانا کارآیی و بهره وری و اجرا و اهداف سازمانی  می باشد و سازمان‌ها نیز وسیله ای هستند برای ترکیب منابع انسانی و مادی در جهت تولید و توزیع ، کالا و خدمات و عناصر ضروری سازمان نیز عبارتند از مهارتها ، ارزش های انسانی ، منابع مادی تا تکنولوژی و ... که در این میان نقش نیروی انسانی بسیار بارز و برجسته می باشد لذا پرداختن به مسائل نیروی شاغل در سازمانی به نحوی از آنجا با آن درگیر است بسیار حائز اهمیت است و بلاتردید موضوع فرهنگ سازمانی یکی از مهمترین این موضوعات است و ضرورت توجه به فرهنگ سازمانی تا جایی است که صاحب نظران بر این نظر هستند که اگر قرار است در یک سازمان تغییرات موثر و پایدار و بوجود آید فرهنگ آن سازمان باید دستخوش تغییر شود .

ماهیت محیط های اجتماعی سازمان ها ، از موضوعات مورد توجه علوم رفتاری و اجتماعی است که تحقیقات لوین در دهه 30 و 40 قرن بیستم ، مهر تائیدی بر این مدعاست و ثابت می سازد که رفتار انسان را می توان تعامل پویایی و نیروهای درونی (سائقه ها) و نیروهای محیطی (هنجاریهای اجتماعی) دانست .

لوین معتقد بود که رفتار انسان تابع تعامل شخصیت با نیازهای فرد و با نیروی روانی و اجتماعی محیط فرد می باشد میل توجه به توصیف و تحلیل محیط ها به عنوان میادین نیروهایی ، که رفتار انسان را تحت تاثیر قرار می دهند حائز اهمیت است .

حاصل این اعتنا به محیط های سازمانی ، مطالعات و پژوهش هایی درباره فرهنگ سازمانی ، جوسازمانی و مفاهیمی نظیر آن است .

کریس ارجیریس chrisagyris  وقتی در نوشته ای درباره برخی از علل پایین بودن اثر بخشی سازمانی در وزارت امور خارجه آمریکا فرهنگ سازمانی را نظامی زنده نامید و آن را در قالب رفتاری که مردم در عمل از خود آشکار می سازند ، راهی که بر آن پایه به طور واقعی می اندیشند احساس می‌کنند و شیوه‌ای که به طور واقعی با هم رفتاری می کنند ، تعریف کرد . ( به نقل از مرکز پژوهش منظومه های بین اللملی وزارت امور خارجه 1967)ص2 .

راه ها بر محققان و صاحبنظران بعد از خود باز کرد تا فرهنگ سازمانی را زمینه ای فراگیر از سنت ها ، نمادها ، ریشه ها ، نگرش ها ، اداراک ها ، ارزش ها ، دستورهای اخلاقی ، فلسفه‌ها ، افسانه ها ، قدرت ها و اصول آشکار یا نهفته معرفی کند .(ایران زاده 1377)

بر این اساس محقق در این پژوهش با اعتقاد به این مهم که موفقیت و شکست سازمان ها را باید در فرهنگ آنها جستجو کرد این فرضیه ها را دنبال می کند که در استان های جدید التاسیس همچون خراسان شمالی برای متحول ساختن ادارات آن به منظور بر دوش کشیدن رسالت سنگین و انجام وظایف بزرگی که عهده دار شده اند ، بایستی در نخستین گام ، فرهنگ سازمانیشان را متحول ساخت و با شرایط جدید محیطی ، کشوری و جهانی آن را وفق داد .

پژوهشگر به دنبال این است تا بررسی نماید چه رابطه ای بین فرهنگ سازمانی و میزان روحیه کارکنان ادارات کل استان خراسان شمالی وجود دارد ؟

اهمیت وضرورت پژوهش :

در شرایط  زمانی کنونی تغییر در سازمانها به صورت امری روزمره در آمده است این تغییرات همواره فشارهایی را بر سازمانها وارد می کنند و این نشانه ها زمانی بازتاب بیشتری خواهد داشت که سازمان تجربه زیادی در رابطه با تغییر نداشته باشد به همین دلیل امروزه ، خیلی از سازمان ها تلاش زیادی را برای رفع این کاستی ها و سازگاری با محیط که به سرعت در حال تغییرات آغاز کرده اند . لذا وقتی صحبت از روحیه کارکنان می شود منظور میل و رغبتی که کارکنان برای رسیدن به هدفهای سازمان از خود نشان می دهند .پس می توان گفت روحیه کارکنان اداری در سازمانها از آنجایی ضرورت می یابد که شرط دوام و بقای هر سازمان هماهنگ شدن با تغییرات محیط داخلی و خارجی است .

لذا در بیان اهمیت مساله باید گفت : آنچه که زمینه بستر را برای روحیه کارکنان در سازمانها ما مهیا می‌سازد فرهنگ سازمانی است . همانا فرهنگ باتوجه به ارزشها ، باورها ، نگرشها و اعتقادات فرد در درون سازمان شکل می گیرد . که خود آن نیز بسته به شکل ، نوع و ساختار سازمان است به عنوان مثال در کشور ما مفهوم فرهنگ سازمانی در سازمان فرهنگی مثل آموزش وپرورش با سازمان سیاسی مانند فرمانداری با استانداری متفاوت است این تفاوت خود چالش های زیادی را در رابطه با تاثیر انواع فرهنگ سازمانی بر روی کارکنان دارد گاهی مشاهده می شود . به علت عدم روحیه همیاری کارکنان و اعتماد متقابل در درون یک سازمان با توجه به ساختار به ساختار سازمان که غیر ارگانیک است مشکل می توان از روحیه کارکنان سخن گفت لذا با توجه به اهمیت مساله ضرورت دارد با تغییر فرهنگ در درون سازمانها روشهای جدیدی به عنوان روشهای صحیح و درست پذیرفته شوند تا بتوان تغییر پایا و با‌دوام داشت .

لذا با فرهنگ همکاری مبتنی بر اعتماد متقابل ، توانمندسازی و یادگیری مستمر و مداوم می توان موجبات موفقیت سازمان را فراهم کرد تا در محیطی بسیار پویا و پرتحرک با حفظ ارزشها و باورهای صحیح سد و مانعی برای نفوذ فرهنگ عادت ساز و محافظ کار که می تواند یک عامل باز دارنده باشد.

چرا که در جهان امروز آهنگ دگرگونی شتابان است و زمانی که سرهای حفاظت و حمایت در هم فرو ریزد ، هم چشمی بین المللی شدت می گیرد و تنها در این میان بازیگران هوشمند و جدی می دانند که نمی توانند صبر کنند تا فرهنگشان با آهنگ تکاملی دگرگون شود .

لذا با توجه به اهمیت مساله ضرورت دارد با بررسی انواع فرهنگ سازمانی (مشارکتی – بوروکراسی – کارآفرینی ، ماموریتی) و با توجه به ساختاری اداری در سازمانها زمینه و بستر را پایا و آماده نمود.

اهداف تحقیق :

الف : هدف کلی

تبیین رابطه بین فرهنگ سازمانی و میزان روحیه کارکنان ادارات کل استان خراسان شمالی .

ب: اهداف فرعی (جزئی)

شناسایی نقش فرهنگ مشارکتی در میزان روحیه کارکنان ادارات کل استان خراسان شمالی .

شناسایی نقش فرهنگ بورکراتیک در میزان روحیه کارکنان . ادارات کل استان خراسان شمالی.

شناسایی نقش فرهنگ کارآفرینی در میزان روحیه کارکنان . ادارات کل استان خراسان شمالی.

شناسایی نقش فرهنگ ماموریتی در میزان روحیه کارکنان . ادارات کل استان خراسان شمالی .

شناسایی و تعیین سهم هر یک از فرهنگها در میزان روحیه کارکنان . ادارات کل استان خراسان شمالی.

فرضیه اصلی :

بین فرهنگ سازمانی و میزان روحیه کارکنان رابطه وجود دارد .

فرضیه های فرعی :

بین فرهنگ سازمانی مشارکتی و میزان روحیه کارکنان رابطه وجود دارد .

بین فرهنگ سازمانی بوروکراتیک و میزان روحیه کارکنان رابطه وجود دارد .

بین فرهنگ سازمانی کارآفرینی و میزان روحیه کارکنان رابطه وجود دارد .

بین فرهنگ سازمانی ماموریتی ومیزان روحیه کارکنان رابطه وجود دارد .

سازمانهایی که فرهنگ مشارکتی دارند نسبت به سازمانهایی که با فرهنگ بوروکراتیک هستند از میزان روحیه بیشتری برخوردارند .

سازمانهایی که فرهنگ کارآفرینی دارند نسبت به سازمانهایی که با فرهنگ ماموریتی هستند از میزان روحیه بیشتری برخوردار هستند .

متغییرهای پژوهش :

با توجه به مسئله مورد پژوهش که (بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی و میزان روحیه کارکنان در استان خراسان شمالی ) می باشد .

متغیرهای خواسته شده عبارتند از :

- متغیر مستقل

در این پژوهش متغیر مستقل فرهنگ سازمانی است . که ابعاد آن عبارتند از : فرهنگ مشارکتی ، فرهنگ بوروکراتیک ، فرهنگ کارآفرینی ، فرهنگ ماموریتی .

- متغیر وابسته

در این پژوهش متغیر و ابسته میزان روحیه کارکنان است.

در این پژوهش متغیرهای تعدیل کننده عبارتند از : سن ، جنس ، میزان تحصیلات ، سابقه کار .

تعریف اصطلاحات :

تعاریف نظری

فرهنگ :

فرهنگ واژه ای فارسی و مرکب از دو جزء «فر»و «هنگ» است (فر) غیر پیشودنند و به معنی جلو و بالا است و «هنگ» به معنی کشیدن و نیز تعلیم و تربیت می باشد . در زبان انگلیسی واژه Culture بکار می رود . که معنای آن کشت و کار یا پرورش بوده است . در ادبیات عرب دانشمندان علوم اجتماعی واژه ثقافه را معادل آن قرار داده اند این لغت از ریشه ثقف به معنی آموختن ، ماهر شدن و یافتن آماده است .(روح الامینی، 1368)

فرهنگ :

فرهنگ عبارتست از مجموعه ای از ارزشها ، باورها ، درک و استنباط شیوه های تفکر یا اندیشیدن که اعضای سازمان در آن وجوه مشترک دارند و همان چیزی است که به عنوان یک پدیده درست به اعضاء تازه وارد آموزش داده می شود .(دفت 1378 ، صِ، 394)

سازمان :

سازمان یک نهاد اجتماعی است که مبتنی بر هدف می باشد و ساختار آن به صورتی آگاهانه طرح ریزی شده است و دارای سیستم های فعال و هماهنگ است و سرانجام با محیط خارجی ارتباط دارد. (دفت 1378 ، ص15)

روحیه :

روحیه عبارت است از شیوه اندیشی ، نحوه برداشت افراد  و گروههای کارکنان از محیط کارشان و نیز کوشش و همکاری و میل و رغبتی که کارکنان برای رسیدن به هدفهای سازمان از خود نشان می دهند .

روحیه مجموعه ای از احساسات ، عواطف و طرز فکر آدمی است ، در مواردی آن را با رضامندی شغلی مترادف ذکر کرده اند .

نکته مهم این است که روحیه با درجه رضامندی هر فرد در سازمان به گونه ای که نیازهای معنوی و مادی او ارضاء شود ، ارتباط زیاد دارد .(صافی – احمد –ص 75)

فرهنگ سازمانی :

نظام معانی مشترک به وسیله اعضای سازمان به حفظ و تمایز سازمان از سازمانهای دیگر منجر می شود .(رابینز ، 1998)

فرهنگ سازمانی پدیده ای ملموس نیست و به راحتی قابل شناسایی نمی باشد . کوه یخی است که تنها قله آن آشکار است . و بخش عمده ای ناپیدا و پنهان است ولی در واقع نمایانگر شیوه زندگی واقعی اعضای سازمان است .(شاین ، 2002)

فرهنگ مشارکتی :

در فرهنگ مشارکتی از اعضاء سازمان خواسته می شود . که در امور مشارکت کنند تا شرکت بتوانند از عهده انتظارات عوامل محیطی در حال تغییر برآید . در این فرهنگ به نیازهای کارکنان توجه می شود . (دفت آن 1378 ، ص 406)

فرهنگ کارآفرینی :

فرهنگی است که به نوآوری ، خلاقیت ،خطر پذیری ارج می گذارد . این نوع فرهنگ نه تنها با سرعت به تغییرات محیطی واکنش نشان می دهد ، بلکه تغییر را ایجاد می کند و انعطاف پذیری و آزادی در سازمان را تشویق می کند . و به افراد نوآور پاداش داده می شود .(دفت ، آن 1378 ، ص 405)

فرهنگ بوروکراتیک :

فرهنگی است که برای انجام کارها از روش مشخص و با ثبات استفاده می شود . و دارای مقررات و قوانین خشک و بی روح می باشد . در چنین فرهنگی نظامهای نظارتی مشخص ، تفصیلی و رسمی وجود ندارد . و برای رویایی رفتار اعضای سازمان به کار برده می شود .(دفت 1378 ، ص 407)