چکیده :
هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه بین آمادگی جسمانی و ترکیب بدنی با وضعیت اقتصادی اجتماعی (ses) دانشآموزان دختردوره راهنمایی شهرستان ایذه میباشد.این مطالعه روی 239 نمونه تصادفیخوشهایی انجام شد.ابزارهای مورد استفاده برای جمعآوری اطلاعات شامل پرسشنامه وضعیت اقتصادی_ اجتماعی، آزمونهای ویژه ارزیابیآمادگی جسمانی شامل استقامتعضلانی (درازونشست)، انعطافپذیری،چابکی (دو9×4 متر)،سرعت (دو60 متر)،آمادگیقلبیتنفسی(پله)،وآزمونهای ویژه ارزیابی ترکیب بدنی شامل شاخص توده بدنی و درصد چربی بدن بود.از آزمون ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی ارتباط بین متغیرها استفاده شد.یافته های پژوهشی نشان داد که بین وضعیت اقتصادی اجتماعی وآمادگی جسمانی وBMI ارتباط معنیداری وجود داشت.بین وضعیت اقتصادی اجتماعی با درصد چربی بدن ارتباط معنی داری وجود نداشت.
کلیدواژهها: آمادگیجسمانی،ترکیب بدنی،وضعیت اقتصادی _اجتماعی
مقدمه
پیشرفتهای شگرف در فنآوری و ماشینیشدن زندگی از ویژگیهای دنیای مدرن امروزی است.پیامد ماشینیشدن زندگی،فقرحرکتی بوده که از دیدگاه تندرستی از مهمترین مشکلات بشر امروزی است.این پدیده یکی از عوامل خطرآفرین چاقی محسوب میشود.در پنجاه سال گذشته،پژوهشها نشان دادهاند که مهمترین عواملی که سبب بروز ناتوانیها و مرگهای زودرس میشوند،از بیماریهای عفونی و واگیردار به بیماریهای مزمن وتحلیلبرنده تغییر یافتهاند.در طی این سالها ازیک سو،به علت افزایش توان اقتصادی در جوامع صنعتیورفاه بیشازحد در زندگی،زیادهروی در مصرف چربیهاگوشت،شکرونمکودخانیات رایج شده واز سوی دیگر میزان فعالیت بدنی کاهش یافته است که درمجموع عوامل فوق سبب افزایش شیوع بیماریهای غیرواگیر وخطرات ناشی از آن شدهاست(وو[1]،2000).
دارا بودن سطوح بالای شاخص تندرستی،بهداشتی و قابلیتهای جسمانی میتواند نشاندهنده سلامت وتوانمندی یک جامعه باشد.در کشورهای توسعهیافته صنعتی به نظر میرسد چاقی نتیجه انتخاب رژیمهای غذایی نامناسب ،کاهش فعالیت جسمانی وشیوه نامناسب زندگی باشد.با این حال،عوامل ژنتیکی ومحیطی نقش اصلی را در چاقی بازی میکنند و وضعیت اقتصادی اجتماعی از جمله عوامل محیطی می باشد.بررسی ها نشان دادهاند که شیوع چاقی وسایر عوامل خطرزای بیماریهای قلبی عروقی در بسیاری از جوامع تحت تاثیر عوامل اقتصادی- اجتماعی است( دیل[2]،2002). عوامل متعددی از جمله سن،جنس،میزان تحصیلات، شغل و میزان درآمد عواملی هستند که در ایجاد اضافهوزن وچاقی مؤثرند(عبدالوهاب،1999). کودکان با وضعیت اقتصادی- اجتماعی پایین که از تغذیه مناسبی برخوردار نیستند در مقایسه با کودکان برخودار از تغذیه مناسب،به طور متوسط کوچکتر میمانند وجهش نوجوانی آنها دیرتر وبا وسعت کمتری اتفاق می افتد.نتیجه اصلی این امر،کاهش قد بزرگسالی وتوده عضلانی است.یافتههای پژوهشی نشان میدهد بین سلامتی با کاهش فقر ورشد اقتصادی دردرازمدت ارتباطی قوی وجود دارد(ساچز[3]،1381). با توجه به این که شاخصهای بدنی تحت تاثیر عواملی مانند جنس،سن،قوم ونژاد،فرهنگ اجتماعی و وضعیت اقتصادی هستند و باتوجه به خطرات ناشی از آمادگی جسمانی پایین وناهنجاریهای ترکیب بدنی در تندرستی افراد و به طور کلی جامعه،برای برخورداری از یک جامعه سالم شناخت زمینه های خطرزا ضروری است،بر همین اساس تحقیق حاضر بر آن است تا ارتباط بین آمادگی جسمانی و ترکیب بدنی را با وضعیت اقتصادی – اجتماعی دختران دانشآموز دوره راهنمایی شهرستان ایذه مورد مطالعه قرار دهد.
بیان مسئله:
آمادگی جسمانی از مقوله هایی است که توجه کامل جامعه را به خود جلب کرده است.افراد جامعه با شرکت در فعالیتهای سلامتیبخش چون دویدن نرم وآهسته،تمرینات موزون وهوازی در تلاشند تا آمادگی جسمانی خود رابهبود بخشند ودر نهایت کیفیت زندگی،بهرهوری و طول عمر خود را افزایش دهند.بعضی از متخصصین تربیتبدنی معتقدند که تودهها باید آمادگیجسمانی را مدنظر داشته باشند،چراکه با این عمل به پیشگیری از بیماریهای معینی چون چاقی،اختلالات اسکلتی عضلانی کمک خواهد کرد. همچنین متخصصین تربیتبدنی برعناصری چون عملکرد قلبی –عروقی،ترکیب بدنی وانعطاف پذیری به منظورکسب آمادگی جسمانی مرتبط با تندرستی تأکید میکنند(آزاد،1381).
در پژوهشی که دانشگاه هیوستون ومرکز آمادگی جسمانی کویردالاس انجام داد افراد کمی چاق وآماده را با افراد لاغرغیرآماده مقایسه کردند دریافتند که چاقهای آماده نسبت به لاغرهای غیرآماده کمتر درمعرض خطر بیماری های قلبی _عروقی وکاهش طول عمر بودند.این نتیجه،تایید چاقی نیست بلکه تاکید بر آمادگی جسمانی است( الوندی ،1382).
امروزه به واسطه تغییر در سبک و شیوه زندگی،میزان فعالیت بدنی در زندگی روزانه کاهش یافته و به تدریج منجر به کاهش انرژی و قوای فرد میشود ودر نهایت منجر به افزایش بروزبیماریها وبرخی مشکلات مرتبط با تندرستی میگردد(اوجی،1382).
فعالیت بدنی و وضعیت بیولوژیک در بین افراد به خصوص در بین نوجوانان وجوانان تحت تاثیر عوامل مختلف قرار دارد که میزان تحصیلات وآگاهی والدین،وضعیت اقتصادی،اجتماعی وفرهنگی خانوادهها نقش بسیار مؤثری در زمینه آمادگیجسمانی فرزندان دارد،بطوریکه بروستاد استدلال می نماید که باید از درک توقعات و ارزشهای والدین شروع کنیدوسپس در پی آن بر رشد روان شناختی کودکان ازجمله جاذبه نسبت به فعالیت جسمانی اعمال نفوذ کنید(بروستاد[4] ،1998).
لذا با توجه به اهمیت مقوله آمادگی جسمانی وارتباط آن با سلامت فردی واجتماعی به نظر میرسد که بررسی این وضعیت بر روی دختران که به عنوان بخشی از متخصصان وفرهیختگان آینده را تشکیل خواهند داد بسیار با اهمیت است.بر این اساس محقق بر آن است تا به بررسی وضعیت آمادگیجسمانی،ترکیب بدنی وارتباط آن با وضعیت اقتصادی واجتماعی دانشآموزان دختران دوره راهنمایی شهرستان ایذه بپردازد وبه این سؤالات پاسخ گوید:آیا بین وضعیت اقتصادی_ اجتماعی خانوادههای دانش آموزان دختر دوره راهنمایی و آمادگی جسمانی آنان رابطه وجود دارد؟ آیا بین وضعیت اقتصادی_ اجتماعی خانواده های دانش آموزان دختر دوره راهنمایی وترکیب بدنی آنان رابطه وجود دارد؟
روش تحقیق:
در این پژوهش روش تحقیق به صورت توصیفی پیمایشی بوده که جهت جمع آوری اطلاعات از روش داده های از پیش آماده شده استفاده گردید، بدین صورت که با مراجعه به مدارس نمونه معدل دانش آموزان از دفتر کارنامه دبیرستان استخراج شد.
برای تجزیه و تحلیل داده ها از برنامه آماری SPSS استفاده شده است که در این برنامه برای تجزیه و تحلیل اطلاعات داده شده روش تجزیه و تحلیل واریانس دو راهه و استفاده از آزمونهای تعقیبی با مقایسه چندگانه به کاربرده شده است.
در این پژوهش جامعه آماری 12812 نفر بوده که از این تعداد 200 نفر برای نمونه آماری به صورت تصادفی ساده انتخاب شده است.
ضرورت واهمیت تحقیق:
سلامت جسمانی وداشتن وضعیت بدنی مطلوب در زندگی افراد از اهمیت خاصی برخوردار است. تغییرات مثبت ومنفی آن میتواند بر سایر ابعاد زندگی انسان اثر بگذارد.امروزه اهمیت فعالیت بدنی به عنوان بخش مکمل یک زندگی سالم مورد توجه قرارگرفته است،بعلاوه شواهد علمی در زمینه فواید سلامت بخش ورزش نیز در حال افزایش است.بررسیها نشان دادهاند اجرای منظم فعالیت بدنی مزایای معنیدار دارد.حفظ سطح مناسبی از عناصر آمادگیجسمانی درکاهش خطر امراضقلبی،فشار خون،دیابت وناراحتیهای روحی –روانی مؤثر است.اما درجوامع امروزی که متکی بر فناوری پیشرفته میباشند کاهش فعالیت جسمانی بیش از هر زمان دیگری به چشم میخورد. در کشورما نیز فعالیت بدنی ناکافی به شکل یک نگرانی بزرگ خودنمایی میکند،ماشینیشدن زندگی،استفاده ازسرگرمیهای کاذب رایانهای، کاهش شدیدی را در میزان فعالیتهای بدنی افراد جامعه مخصوصا جوانان و نوجوانان به وجود آورده است و این امر باعث بوجود آمدن نابسامانیهای فراوانی در زمینههای جسمی ،روحی واجتماعی در جامعه شده است(رمضانی،1382).در مطالعات مختلف صورتگرفته درجوامع پیشرفته مشخص کردهاند که با افزایش میزان تحصیلات،شیوع چاقی و استعمال سیگار کاهش یافته ومیزان فعالیت بدنی و داشتن عادات غذایی صحیح افزایش یافته است(لوزوف[5]، 1999).
طبق نظریات جامعه شناختی نوجوانان به خصوص دختران از مادران به عنوان منابع اطلاعاتی با صلاحیت استفاده میکنند.(ویلیامز[6] ،2006).والدین میتوانند با انجام تمرینات ورزشی و رعایت عادات صحیح بهداشتی و تغذیهایی چه درخانه وچه درمحیط کار وآگاه نمودن نوجوانان از مزایای فعالیت بدنی منظم تاثیر قابل توجهی بر آموزش کودکان خود بگذارند( اوجی،1382).
ورزش وخصوصا فعالیتهای مربوط به آمادگی جسمانی به طورخاص تأثیر بسزایی بر سلامت دختران جوان جامعه به عنوان مادران نسل آینده دارد.از این دیدگاه فعالیت جسمانی دختران به صورت ویژه از ابعاد فیزیولوژیکی،روان شناختی،اجتماعی،بهداشت روانی وفرهنگی و...مورد توجه قرار میگیرد.به طوری که طبق تحقیقات به عمل آمده فعالیتهایجسمانی درافراد باعث کنترل چاقی،بیتحرکی،آسیب دیدگی،اختلالات تغذیهای،توسعه فاکتورهای آمادگی جسمانی وتعامل بین کودک و والدین می شود.(کین ولارکین[7]،1999).
لذا محقق با توجه به جوان بودن جامعه وانجام تحقیقات ناکافی در این زمینه مبادرت به انجام این تحقیق می نماید تا به این سوال پاسخ گوید که : آیا بین وضعیت اقتصادی اجتماعی خانواده و آمادگی جسمانی دانشآموزان دختر دورۀ راهنمایی ارتباط وجود دارد؟ آیا بین وضعیت اقتصادی_ اجتماعی خانواده و ترکیب بدنی دانشآموزان دختر دورۀ راهنمایی ارتباط وجود دارد؟
نمونه آماری
نمونه گیری یعنی انتخاب تعدادی از افراد، حوادث و اشیاء از یک جامعه تعریف شده به عنوان نماینده آن جامعه، ( انتخاب درصدی از یک جامعه به عنوان نماینده آن جامعه)
نمونه گیری تصادفی ساده: در نمونه گیری تصادفی ساده هر یک از اعضای جامعه تعریف شده شانس برابر و مستقلی جهت بودن عضوی از اعضای نمونه را دارد. منظور از مستقل این است که انتخاب یک عضو به هیچ شکلی در انتخاب سایر اعضای جامعه تأثیر نداشته باشد1. در این پژوهشی نمونه آماری 200 نفر بوده که شامل 100 نفر دختر و 100 نفر پسر می باشد. از این 100 نفر 50 نفر با والدین فرهنگی و 50 نفر با والدین غیر فرهنگی می باشند.
از بین 50 نفر با والدین 250 فرهنگی 25 نفر دارای پدر فرهنگی ، 15 نفر دارای مادر فرهنگی و 10 نفر دارای پدر و مادر فرهنگی می باشند.( برای هر دو جنس اطلاعات یکسانی می باشد.)
اهداف تحقیق:
الف-هدف کلی:
هدف کلی از این انجام این تحقیق بررسی رابطه بین وضعیت اقتصادی-اجتماعی خانوادهها با آمادگی جسمانی و ترکیب بدنی دانشآموزان دختر دوره راهنمایی شهرستان ایذه در سال تحصیلی 88-1387می باشد.
ب-اهداف اختصاصی:
- بررسی رابطه بین وضعیت اقتصادی اجتماعی وآمادگیجسمانی دانشآموزان دختر دورۀ راهنمایی شهرستان ایذه