مقدمه:
خدایا نمی‌دانم با چه زبانی تو را بستایم، چرا که اگر در عصر جاهلیت چشم به این جهان می‌گشودم، چشمانم در زیر تلی از خاک بسته می‌شد و اگر در عصر بعد از رحلت پیامبر اکرم متولد می‌شدم، شاید من نیز در زمره ی طلحه و زبیر ها قرار می‌گرفتم.
اما چه بگویم از لطف بیکران تو!
چرا که در عصری که متعلق به امام زمان (عج) و نائب بر حقشان است، زندگی می‌کنم، عصر من، عصر ظهور مردی است از سلاله ی پیامبر خاتم (ص) امام خمینی (ره) مردی که آب و آینه و آفتاب در دست داشت. امروزه بشریت منتظر آن جامعه آرمانی و ایده آل است، زیرا که هیچ یک از نظریه های سوسیالیستی مارکسیستی، لیبرالیستی و ... نتوانسته است انسان را به آن مدینه فاضله ای که آروز دارد، برساند.
امامت خورشید حیات بخشی است که شیعه با اعتقاد به آن گره خورده و راه خویش را در تاریخ آغاز کرده و از اسلام خلفا و کج راهه ها و بی راهه ها جدا نموده است.
و در این راه رنج ها برده است، تا آنجا که به اعتراف برخی محققان آن قدر که در این راه شمشیر کشیده شده و جان فشانی شده، در هیچ برهه ای از زمان در مورد هیچ یک از دیگر آموزه های دین معنی دیدن بدین حد، شمشیر زده نشده و جان فشانی نشده است و این جان فشانی و اهتمام از آن جا برخاسته که پیامبر اسلام (ص)، آن قدر که به این امر سفارش می کرد به هیچ یک از امور دیگر سفارش نمی‌کرد و آن قدر که برای این مهم از اولین روزهای دعوت علنی تا آخرین لحظات عمرش در بستر بیماری گام بر می‌داشت و اقدام می‌کرد، برای هیچ کار دیگری اقدام و زمینه سازی نمی‌کرد.
امروز و در این نسل ما امامت را پذیرفته ایم، ولی هنوز برای بسیاری از ما، مسئله امامت و بحث امام زمان (عج) گنگ و مبهم است و به صورت میراثی از آن پاسداری می‌شود میراثی که هنوز عمق و ضرورتش را نچشیده ایم.
اگر ما جایگاه امامت را بشناسیم و ضروتش را لمس کنیم بر اساس همان ضرورت وجود امام زمان (عج) را احساس می‌کنیم و از زیر بار اشکال های بنی اسرائیل آزاد می‌شویم و بر اساس همان ضرورت و احساس، به عشقی از امام می‌رسیم.
آن هم نه عشق ساده و سطحی که عشق شکل گرفته و جهت یافته.
در میان امامان شیعه، امام دوازدهم از ویژگی ها و امتیازهای خاصی برخوردار است.
او تنها کسی است که تمامی‌جهان را از عدل و داد سرشار خواهد ساخت، همانگونه که از ظلم و بیداد پر شده است. او کسی است که پیامبر (ص) و همه امامان، از سالیان دور، آمدن او را بشارت می‌دادند و با یاد او و دولت او شیعیان را آرامش می‌بخشیدند.
با امام بودن آثاری دارد و پشت کرده به او غرامتی، کسی با امام نور نباشد، گرفتار امام نار می‌شود و این، سنتی است الهی.
اهمیت مقوله مهدویت و نقش آن در اعتقاد مردم و بررسی آثار روان شناختی، تربیتی و اخلاقی اعتقاد به امام زنده، می‌طلبد تا از هر فرصتی برای پرداختن به این مهم بهره بجوییم و صد البته سینه هزار ساله در یکی دو کتاب هم خالی نمی‌شود، با یکی دو صفحه چه می‌توان کرد؟!
همین اندازه بگویم که:
خاک شهیدان دوست، گر بشکافی هنوز
آید از آن کشتگان، زمزمه ی دوست، دوست
اقدامات انجام شده
این تحقیق شامل دو بخش است:
1-جمع آوری اطلاعات از مباحث تئوری و نظری:
برای جمع آوری اطلاعات در این مرحله از سه منبع استفاده کرده ایم:
الف) کتاب ها و منابع در دسترس
ب) مقالات و تحقیقات منتشره در مجلات و روزنامه ها
ج) سخنرانی ها
2- تهیه پرسش نامه و استفاده از اطلاعات آماری:
در این مرحله با راهنمایی اساتید مشاور و همچنین مصاحبه با افرادی از اقشار مختلف اقدام به تهیه پرسش نامه ای برای بررسی میدانی مباحث تئوری و نظری کرده و این پرسشنامه ها را که نمونه ای از آن در پیوست خواهد آمد بین دانجشویان دانشگاه امام رضا (ع) و اساتید آن و مراجعین کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی واقع در حرم مطهر توزیع نمودیم.
پرسش نامه بصورت بسته ارائه شد و سه سوال به صورت باز به آنها ضمیمه گردید.
برای این تحقیق یک مصاحبه برنامه ریزی شده در نظر گرفته شد که به دلیل محدودیت زمانی به مرحله اجرا نرسید.
در نهایت اطلاعات کیفی به دست آمده از طریق پرسش نامه ها با استفاده از نرم افزار Excel به اطلاعات کمی‌تبدیل و موضوع مذکور جمع بندی و مورد نتیجه گیری قرار گرفت.
فصل اول:
طرح تحقیق
شامل:
موضوع و طرح مسئله ی علمی
علت و اهداف انجام تحقیق
فرضیه سازی
تعریف مفاهیم و واژه ها
انتخاب روش تحقیق
مشکلات و موانع تحقیق
موضوع و طرح مساله علمی:
بررسی میزان توجه جوانان به نقش وحضور امام زمان (عج) در زندگی روزمره
تعریف موضوع و بیان مسئله:
پیامبر (ص) فرموده اند: «مردم تازمانی که امر به معروف و نهی از منکر نمایند، خیر و خوبی از آن ها زائل نمی‌شود.»
حال چه معروفی بالاتر از تعجیل درظهور امام عصر (عج) و آمادگی جهت استقبال از آن حضرت و چه منکری بدتر از فراموش و غفلت از امام زمان (عج) که این خود منشا تمام منکرات است.
مساله ای که در اینجا مطرح است این می‌باشد که:
1- آیا معرفت صحیح نسبت به امام (عج) و جایگاه وی می‌تواند در توجه ی بیشتر جوانان به حضور امام موثر باشد؟
2- آیا درک صحیح از مقوله انتظار و شخص منتظر در توجه به امام موثر است؟
علت و اهداف انجام تحقیق
جمعه ها یکی پس از دیگری می‌آیند و می‌روند، باز هم غروب جمعه ای دیگر از راه می‌رسد و هنوز مسافری در راه... چقدر ما بی انصافیم! نمی‌دانم، انتخاب موضوع این تحقیق هم نیاز به تشریح علت دارد!
پس از شما می‌پرسم، اگر امام واقعا" هست حجت خداست، آیا نباید او را بشناسیم؟ آیا نباید به او اظهار محبتی کنیم و با او همراهی نماییم.
با او حرف بزنیم و با او ارتباط روحی معنوی برقرار کنیم؟!
ضرورت شناخت امام چیست؟
طبق آیه شریفه «اطیعوا.... و اطیعوا الرسول و اولی‌الامرمنکم»
اطاعت از خدا، رسول و لولی‌الامر واجب است و منظور از اولی الامر در این آیه بر اساس حدیث نبوی حضرت علی (ع) و فرزندان اویند.
به راحتی می‌توان دریافت که شناخت امام زمان (عج) یک تکلیف واجب است چرا که شناخت مقدمه اطاعت است همچنین از این حدیث پیامبر (ص) که فرموده اند «هر کس امام زمان (ع) خود را نشناسد و بمیرد به مرگ جاهلیت مرده است» نیز می‌توان به ضرورت شناخت حضرت پی برد.
و البته شناختن درجات و مراتبی دارد، در مورد امام (عج) هم اولین قدم و حداقل شناخت این هست که شخص او را بشناسیم که کدام فرد امام است.
اما از این حداقل شناخت که بگذریم، هر چه بیشتر در مورد امام خود بدانیم، به خیر و سعادت و رستگاری نزدیک تر می‌شویم و بهره مندی ما از برکات وجودی ایشان بیشتر می‌گردد.
بصورت کلی هدف خود را از ارائه این تحقیق می‌توانیم دستیابی به شناخت هر چه بیشتر و عمیق تر از امام بیان نماییم و نیز بسط فرهنگ مهدویت که این رسالت، رسالتی همگانی است.
در جهان کنونی یکی از مهمترین دغدغه های بشر رسیدن به آرامش حیات و راحت ممات است که در پرتو آن بتواند به اعتدال فکری،عقیدتی و روحی برسد.
در تعالیم انسان ساز و تکامل گرای اسلام و مذهب تشیع این مهم محقق نمی‌گردد مگر با وصال به سرچشمه لایزال الهی و تقرب به امامان معصوم (ص) و معرفت و شناخت آن بزرگواران که به یقین تنها راه رسیدن به کمالات تلقی می‌شود.
«اللهم عرفنی حجتک فانک ان لم تعرفنی حجتک ضللت عن دینی»
و حال شیعیان و پیروان ائمه ی معصومین (ع) به امید و اشتیاق به دولت کریمه که موجب عزت و سرافرازی اسلام و مسلمین گردد به انتظار موعود نشسته که فرموده اند «افضل الاعمال امتی انتظار الفرج»
فرضیه سازی:
1- بی توجهی به حضور امام زمان (عج) در جامعه، به دلیل این است که امام از نظر ها پنهان هستند.
2- بین عاشورا و انتظار، امام حسین (ع) و حضرت مهدی (عج) رابطه ای وجود دارد.
3- توجه به حضور امام زمان (عج) و مدد جویی از حضرت در موفقیت های شخصی جوانان موثر است.
4- خصوصیات دوران جوانی باعث می‌شود که فرد بهتر بتواند با امام زمان آشنا شود.
5- ضرورت شناخت امام و آشنایی با فرهنگ انتظار باعث افزایش توجه به امام زمان و (عج) می‌شود.
6- ملاقات حضوری با امام نقش امام را در زندگی موثر تر می‌سازد.
فرضیه صفر آماری
7- بین تعداد فرزندان خانواده و توجه جوانان به حضور امام زمان (عج) رابطه ای وجود ندارد.
تعریف مفاهیم و واژه ها:
الشباب: ریشه «شب» است و الشین و الباء اصل واحدی است که دلالت بر نمو و رشد چیزی همراه با قوت و حرارتی که موجب آن رشد است، دارد.
الشاب: مرد جوان، جمع آن الشان، است.
الشابه: زن جوان، جمع آن، الشواب است.
الشبیبه، معنای خلاف پیری را دارد و به معنای دوران جوانی است و البته الشباب هم به معنای دوران جوانی است.
الفتی: مرد جوان وجمع آن فتیه و فتیان است.
الفتیه: زن جوان، جمع آن فتاه و فتیات است.
الحدث: به معنای جوان است.
الغلوم: در لغت عربی غلام، و معنای نوجوان می‌باشد.
ذریه: اسمی‌است ثلاثی که شامل نسل انسان می‌شود از پسر و دختر مانند فرزندان فرزندان و الی آخر
تجافی:در نماز مساله ای فقهی داریم به نام مسلئه ی تجافی، به این صورت که اگر انسان به رکعت دوم امام جماعت رسیده پیشس از رکوع و یا هنگام رکوع، به امام جماعت اقتدا می‌کند و هنگامی‌که امام جماعت پس از رکعت دوم برای تشهد نشست، وظیفه فردی که در رکعت دوم به او اقتدا کرده بود، این است که نیم خیز بنشیند، و پس از اینکه تشهد امام جماعت تمام شد با او برخیزد، عرب از این حالت نیم خیز نشستن با نام و تعبیر « تجافی» یادی می‌کند یعنی «خالی کردن بدن از زمین»
دکترین مهدویت
مراد از دکترین مهدویت، آموزه ای اعتقادی، جهانی و بر محور مهدویت است که تفسیری راهبردی از عرصه های اساسی حیات بشری ارائه می‌دهد و در نگرش، انگیزش و کنش انسان ها و ساحت های مختلف زندگی اجتماعی آنها، تحولی بنیادین ایجاد می‌کند.
دکترین مهدویت، یعنی نگرش به مقوله مهدویت به عنوان یک آموزه جامع و فراگیر و یک موضوع راهبردی و استراتژیک. طبق پژوهش های مذکور در دائره المعارف دین و بیش تر فرهنگ های لغت، دو معنا برای کلمه دکترین بر شمرده شده است معنای نخست آن: تصدیق نمودن یا اعتقاد داشتن به یک حقیقت و معنای دوم آن آموزه و مترادف با کلماتی همچون« tenet = اعتقاد» و
«آیین = dogma» می‌باشد.
مکفر
از کفر و تکفیر گرفته شده، اسم مفعول از باب تفعیل و به معنای (کفران شده) و یا (پوشیده شده) است. مکفر در اصطلاح به کسی اطلاق می‌شود که از او قدر دانی نشود و نعمت وجودش مورد کفران واقع شده باشد.
انتخاب روش تحقیق:
در این تحقیق ما از دو نوع روش تحقیق بهره گرفته ایم:
1) روش توصیفی
2) روش علی
که در روش توصیفی به بیان و توصیف عینی وقایع و حوادث که در ارتباط با حضرت بوده می‌پردازیم و همچنین کسانی که با امام ارتباط داشته اند و بهره هایی که از این ارتباط برده اند و در روش علی نیز به بیان علت ها و چگونگی نقش امام در زندگی روزمره خواهیم پرداخت.
مشکلات و موانع تحقیق
این مشکلات و موانع عبارتند از:
1- زمان بسیار زیادی برای جمع آوری اطلاعات، طبقه بندی و تجزیه و تحلیل آنها مورد نیاز بود که متاسفانه به دلیل تقارن با یکی از مشکلترین ترم های تحصیلی فشار بسیاری را متحمل شدیم.
2- به دلیل اینکه توزیع پرسشنامه ها همزمان با تعطیلی ترم دانشجویان شد با مشکلات عدیده ای در توزیع پرسش نامه ها رو برو گشتیم.
3- پایان نامه ها و کارهای تحقیقاتی مبسوط و در این مورد بسیار اندک و بود.
4- تمامی‌مشکلات بالا را می‌توان در یک عبارت کمبود زمان کافی خلاصه نمود که وقت و انرژی زیاد را از ما گرفت.
فصل دوم:
پیشینه نظری تحقیق
شامل:
بخش اول: جوان و دوران جوانی
بخش دوم: اهمیت شکر گزاری و شکر نعمت امام زمان (عج)
بخش سوم: غربت امام
بخش چهارم: انتظار فرج
بخش پنجم: ارمغان مهدی (عج)
بخش ششم: معنای ارتباط و تکلیف منتظران نسبت به حضرت
بخش هفتم: امام حسین (ع) و حضرت مهدی (عج)
بخش اول:
جوان و دوران جوانی:
شامل:
بیان واژه جوان
تعریف جوان از دیدگاه علم روانشناسی
بیان واژه جوانی در قرآن و روایات
جوان در اصطلاح قرآن
سنین جوانی
اهمیت استفاده از دوران جوانی
نفوذ اسلام در نسل جوان
نمونه قرآنی گرایش جوان به دعوت توحیدی
جوانان و قرآن کریم
عبادت در جوانی
توبه جوان
ارزش و اهمیت دوران جوانی از دیدگاه قرآن
بیان واژه جوان
«جوان یعنی برنا، هر چیز که از عمر آن چندان نگذشته باشد مقابل پیر»
در لغت عربی «الشاب» و «الفتی» و «الحدث» به معنای جوان و «الشبیه» و «الشباب» و «الفتاء» و «الحداثه» به معنای دوران جوانی می‌باشد.
تعریف جوان از دیدگاه علم روانشناسی
جوانی، مدخل زندگی بزرگسالی است، مرحله ای است که دیگر نشانی از صفات کودکی نمی‌باشد و فرداز نظر شکل ظاهر همچون بزرگسالان می‌باشد و سعی دارد که به کسب موقعیت اجتماعی بزرگسالی نیز دست یابد.
در حقیقت پس از سپری شدن تحولات بلوغ، در طول نوجوانی، ایام جوانی فرا می‌رسد و جوانان به محیط وسیع جامعه قدم می‌گذارند و می‌خواهند که فردی مفید و فعال بوده و مورد پذیرش جامعه قرار بگیرند لذا درصد کسب شخصیت اجتماعی لازم بر می‌آیند.
بیان واژه جوانی در قرآن و روایات
در قرآن مشتقات «فقی» «فقیه» و به کار رفته همچنین «غلام» و «غلامین» «ولتی شباب» و مشتقات آن در قرآن نیامده است.
در احادیث «شاب»، «شباب» و «شبیه» به کار رفته و همچنین «فتی» و مشتقات آن و «حدیث» و الاحداث» هم در روایت آمده است.