روش تحقیق بررسی وضعیت فضای سبز شهری بخش زارچ

چکیده

در این تحقیق ابتدا یک اشاره کلی به ساختار طبیعی و اکولوژیکی بخش زارچ شده و بصورت ساختار اجتماعی و اقتصادی بخش زارچ مورد بررسی قرار گرفته است.

در قسمت بعدی تعریف فضای سبز و انواع و هم چنین عملکردهای فضای سبز که مهمترین آن عملکرد زیست محیطی می باشد که در تعدیل دما. افزایش رطوبت نسبی. تلطیف هوا و جذب گرد و غبار نقش مؤثری دارد و هم چنین به مبلمان فضای سبز شهری و تاریخچه فضای سبز و پارکها اشاره شده است.

در فصل بعدی به بررسی بخش زارچ پرداخته شده است که بخشی زارچ دارای 8 پارک شهری است که مساحت مجموع آن 7/4 هکتار است که سرانه پارکها 7/4 متر مربع می باشد.

فضای سبز میادین که برابر 21500 متر مربع است که سرانه آن 3/1 متر مربع برای هر نفر است و فضای سبز معابر که 12 هکتار است و سرانه آن 8 متر مربع برای هر نفر می باشد. فضای سبز باغها ی زارچ 2050 هکتار است که سرانه آن 135 متر مربع برای هر نفر می باشد.

که در مجموع کل مساحت فضای سبز زارچ 7/49 هکتار است که سرانه فضای سبز در بخش زارچ 7/49 متر مربع برای هر نفر است که در این زمینه کمبود فضای سبز نداریم.

هم چنین در این فصل به مقایسه استاندارد های فضای سبز و موقعیت آن در بخش زارچ پرداخته شده است و به انواع گونه های گیاهی بخش زارچ و چگونگی گسترش فضای سبز در بخش زارچ بررسی شده است. که گونه های گیاهی غالب در بخش زارچ نارون، کاج، سروخمرهای، توت و انار است که با اقلیم گرم و خشک و بافت شنی خاک زارچ سازگار است و در پایان موانع و مشکلاتی که برای افزایش فضای سبز در زارچ وجود دارد ذکر شده که عبارتند از:

کمبود آب

کمبود نیروی متخصص و کارشناس در زمینه فضای سبز

مناسب نبودن خاک زراعی

پایین بودن فرهنگ مردم در نگهداری از فضای سبز و مبلمان فضای سبز

و پیشنهاداتی برای افزایش بهبود فضای سبز و بخش زارچ شده است که عبارتند از :

1- افزایش نیروی متخصص و با تجربه در امور فضای سبز بخش زارچ

2- توجه به مبلمان روشنایی.وسایل بازی کودکان

3- استفاده از گونه های گیاهی زیبا و سازگار با اقلیم منطقه و ....

مقدمه

رشد جمعیت بویژه گسترش شهرنشینی و گرایش به زندگی ماشینی اثرات تخریبی زیادی را بر روی محیط زیست گذاشته است از جمله: تباهی منابع و پوشش گیاهی، تبدیل اراضی کشاورزی به ساختمانها، آلودگی محیط زیست که منجر به کمبود فضای سبز در شهرها گردیده است.

این شرایط نه تنها باعث بی ثباتی سیستم اکولوژی و فرسایش طبیعت شده بلکه بدلیل تحمل شرایط سخت زندگی بر انسان شهرنشین و اثرات روانی ناشی از مقابله با شهر و مشکلات آدمی را تندخو، عصبانی وتا حدودی بدرفتار نموده است. از نشانه های این آثار گسترش بی رویه اجتماعات شهری و کاهش درصد زمینهای زیرکشت کاهش پوشش سبز جنگلی، باغات و باغچه ها گردیده است.

بدون تردید ایجاد فضای سبز از دیر باز به لحاظ وابستگی خاص انسان با طبیعت مورد علاقه انسان بوده است، و فضای سبز بعنوان ریه های تنفسی شهری جزء نیازهای ضروری شهری است که علاوه بر فراهم کردن مکانی برای گذراندن اوغات فراغت شهروندان جنبه های دیگری جون زیبایی شناختی، تعدیل و تلطیف هوا، افزایش رطوبت نسبی و کاهش آلودگی صوتی و جذب گرد و غبارهای شهر دارد و نبود آنها به معنی نبود سلامت و تندرستی در شهرها می باشد و وضعیت شهرهای امروزی ما به گونه­ای است که حکم بر ایجاد فضای سبز وسیع و بدون برنامه نمی کند بلکه بیش از همه طالب آن نوع طراحی و معماری فضای سبز شهری است که با علایق و خواسته ها و سلیقه های طبقات مختلف اجتماعی هماهنگ باشد و بتواند آرامش و آسایش و زیبایی را بر همه طبقات شهری فراهم نماید.

واژگان کلیدی عبارتند از : شهر ، فضای سبز، استانداردهای فضای سبز، مبلمان فضای سبز.

فصل اول

طرح تحقیق

1-1 معرفی موضوع و بیان ابعاد آن

موضوع: بررسی وضعیت فضای سبز شهری در بخش زارچ

آیا پارکهای موجود در بخش زارچ برای جمعیت زارچ کافی است؟

آیا میزان فضای سبز زارچ با فضای سبز استاندارد مطابقت دارد؟

پراکندگی فضای سبز زارچ چگونه است؟

آیا توده های گیاهی زارچ با شرایط اقلیمی آن سازگار است؟

آیا با توسعه فیزیکی بخش زارچ، فضای سبز افزایش یافته است؟

2-1 اهمیت و ضرورت تحقیق

یکی از نتایج انقلاب صنعتی با شعار غلط همه چیز فدای توسعه برهم زدن تعادل محیط زیست بود. نابودی روستاها، تخریب و انهدام جنگلها و فضای سبز به منظور ایجاد کارخانه ها و مناطق مسکونی و افزایش کارگاههای کوچک و بزرگ، افزایش شهرها و تراکم جمعیت در شهرها و آلودگی صوتی و آلودگی آبها و شیوع انواع بیماریهای جسمی روانی و در کل دور شدن از طبیعت که منشأ آرامش انسانهاست ارمغان انقلاب صنعتی برای بشریت بود.

طبق تحقیقات انجام شده اثرات آلودگیها بر انسان، گیاه و حتی حیات وحش روبه افزایش است این پیامدها و آثار سوء انسان عصرصنعتی را به تفکر واداشت تا راه حلی برای کاهش این دستاوردهای خود بیابد فضای سبز می تواند یکی از عوامل مؤثر در کاهش این آثار رشد صنعت باشد. شهرنشینی اگرچه باعث رفاه و راحتی انسانها شده ولی گرفتاریهایی نیز به همراه داشته است و هر چه به شهرها افزوده می شود مشکلات شهری بیشتر می شود. افزایش جمعیت به نوبه خود مسائلی چون افزایش زباله ها. کارگاههای کوچک و بزرگ و نابودی جنگلها و درختان و فضای سبز را بدنبال دارد.

فضای سبز بعنوان ریه های تنفسی شهر می باشد و نبود آنها به معنی نبود سلامت و تندرستی در شهرسات. بنابراین فضای سبز بعنوان بخش مهمی در مدیریت شهری مورد توجه است. فضای سبز شهرها علاوه بر فراهم کردن مکانی برای گذراندن اوقات فراغت شهروندان و جنبه های زیباشناختی در تعدیل و تلطیف هوا، افزایش ارتعاشات صوتی مؤثر است بنابراین فضای سبز در عصر حاضر با توجه به گسترش صنعت و شرایط اکولوژیکی شهرها بعنوان جزء لاینفک نیازهای جامعه شهری است.

3-1 اهداف تحقیق

1- دستیابی به این که آیا پارکهای موجود در بخش زارچ برای جمعیت آن کافی است.

2- دستیابی به این که پراکندگی فضای سبز زارچ چگونه است.

3- بررسی گونه های گیاهی بکار رفته در زارچ و چگونگی سازگاری آن با شرایط اقلیمی منطقه

4- دستیابی به اینکه فضای سبز زارچ با توسعه شهر هماهنگی دارد.

5- جهت توسعه فضای سبز از چه گیاهانی و به چه میزانی و در کدام بخشهای شهر استفاده شده است.

4-1 فرضیه های تحقیق

1- پارکهای موجود برای جمعیت شهر زارچ کافی نمی باشد.

2- گونه های گیاهی به کار رفته در زارچ با شرایط اقلیمی آن سازگار است.

3- با توسعه فیزیکی بخش زارچ فضای سبز نیز افزایش یافته است.

5-1 متدلوژی و مراحل انجام کار

نوع تحقیق کاربردی و از لحاظ روش تحقیق توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری موردنظر جمعیت بخش زارچ و قطعاً فضای سبز شهری از جمله پارکهای آن است در تحقیقات توصیفی بدنبال چگونه بودن موضوع است.

این نوع تحقیق وضع موجود را بررسی می کند و به توصیف منظم و نظامدار وضعیت فعلی آن می پردازدویژگیها و صفات آن را مطالعه و در صورت لزوم ارتباط بین متغیرها را بررسی می نماید اجرای تحقیقات توصیفی می تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا کمک به فرآیند تصمیم گیری باشد.

در این تحقیق از روش کتابخانه ای[1] برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است و از سازماندهای مدیریت و برنامه ریزی و هواشناسی و استانداری یزد و بخشداری و شهرداری و جهادکشاورزی زارچ آمارهای مورد نیاز استخراج شده است و در آخر با مسئولین زیربط در رابطه با اطلاعات مورد نیاز به مصاحبه پرداخته شده است.        

6-1 پیشینۀ تحقیق

بعلت اهمیت فضای سبز در زندگی انسان و شهرها تاکنون مطالعات زیادی بر روی این موضوع انجام گرفته است. کتابها و مقالات زیادی در این زمینه نوشته شده و راه کارهایی جهت ایجاد و حفظ و طراحی فضای سبز ارائه گردیده است از جمله:

- احمد هاشم زاده در کتاب طراحی و نگهداری فضای سبز در مورد فضای سبز شهری چنین می نویسد امروزه فضای سبز شهری بعنوان ابزار توانمند در جهت بهسازی محیط زیست مطرح است زیرا توسعه روز افزون شهرنشینی انسان را دستخوش انواع تنشهای روانی و جسمی نموده است بنابراین هر اقدام مثبتی در جلوگیری از آلودگی محیط زیست، ارتقاء فرهنگ جامعه و استقلال کشور میداند.

هاشم زاده عوامل متعددی در طراحی فضای سبز و سامان به ترتیب زیر بیان می کند.

1- کاشت انواع گیاهان با توجه به سازگاری با محیط کاشت

2- رعایت ترتیب و سلسله

3- رعایت مسائل اقتصادی

4- رعایت فرم گیاهان در تیمهای مختلف (هاشم زاده، طراحی و نگهداری فضای سبز)

- مهدی آریا در کتاب پارک و فضای سبز ضرورت ایجاد فضای سبز را چنین بیان   می کند: همگام با پیشرفت صنعت و تکنولوژی برای جلوگیری از آلودگی آب و خاک و در نتیجه آلودگی مواد غذایی ایجاد فضای سبز و جنگلهای مصنوعی در اطراف شهرها ضروری است و البته هرمنطقه بعلت دارا بودن شرایط اقلیمی خاص خود نیازمند پرورش گونه های مختلف درختی و درختچه ای و گیاهان متناسب با آب و هوای آن منطقه است. (آریا، پارک فضای سبز: صفحه 10)

- احمد سعیدنیا در کتاب سبز شهرداریها جلد نهم در مورد فضای سبز چنین آورده است. بطورکلی فضای سبز را می توان به دو گروه تقسیم کرد یکی فضای سبز برون شهری و دیگری فضای سبز دون شهری، فضای سبز برون شهری یا حاشیه شهر نقش مهارکننده رشد بی رویه شهر را دارد و از سویی دیگر بازدهی اکولوژیک زیست محیطیشان شامل کل محیط زیست شهری می گردد. فضای سبز درون شهری که اغلب بصورت پارک احداث می شود از دیدگاه شهرسازی به زیبایی محیط زیست شهری می افزاید همچنین به گونه شناسی فضای سبز پرداخته و انواع درختان را معرفی و کاربرد آنها را بیان نموده است. به نقش اهمیت و ضرورت فضای سبز پرداخته و عملکردهای فضای سبز را در ساخت کالبدی شهر و زیست محیطی بیان نموده. ضوابط و مقرارت مربوط به کاربری فضای سبز شهری را چنین عنوان کرده است مقرارت عام مانند قانون حفظ و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی رویه درختان. قطع هر نوع درخت در معابر. میدانها، بزرگراهها و ... در حریم قانونی و محدوده شهرها بدون اجازه شهرداری ممنوع است. در قوانین خاص حداقل مساحت قطعه زمین پارک و فضای سبز در رده حوزه 50 هکتار و در رده منطقه 20 هکتار میداند. (سعیدنیا، سبز شهرداریها: صفحه 2).

- زنگی آبادی و رضا مختاری ملک آبادی در ماهنامه تخصصی طراحی منظره فضای سبز (پیام سبز) شماره 42 و محیط زیست مقاله ای را بعنوان نهرها، فضای سبز و رویکردی نوگرایانه به ابعاد انسانی طراحی نوشته اند که محتوای مطلب آن چنین است.

ایشان مشارکت مردمی در فضای سبز را مؤثر می دادند زیرا هرگونه عمل و اقدامی در نهرها در درجه اول برای رفاه شهروندان صورت می گیرد و از طرف دیگر مهمترین منابع درآمدی سازمانهای شهری نیز مردم هستند و اصلاً شهر بدون مردم تعریف نشده است و باید در زمینه طراحیهای فضای سبز در محیط شهری در تمام مراحل از نظرات مردم استفاده کرد (زنگی آبادی، رضامختاری_ ماهنامه طراحی منظره شماره 42)

نقش فرهنگ در طراحی مبلمان فضای سبز را مهم می داند و در زمینه طراحی فضای سبز باید با نهایت فکر، هنر اندیشه انسانی بهره گرفت زیرا قوت و اعتبار هر منطقه شهری در سنن فرهنگی و رابطه خاصی که ساکنان آن با یکدیگر و با محیط برقرار   می کنند نهفته است که متأسفانه طراحی فضای سبز در کشور ما بخصوص در سالهای اخیر بیشتر تقلیدی بوده و به تفاوتهای فرهنگی و نگرشهای مردمی کمتر توجه شده است.

- ابراهیم جمشیدزاده در طراحی فضای سبز شهری، فضای سبز شهری را چنین تعریف کرده است. بطورکلی می توان فضای سبز شهری را به دو گروه تقسیم بندی کرد:

1- فضای سبز طبیعی مانند جنگلها و مراتع که بطور طبیعی وجود دارند.

2- فضای سبز مصنوع که خود به دو دسته تقسیم می شوند: الف) فضای سبز مصنوع که انسان جهت برآوردن نیازهای روزمره خود آن را بوجود آورده است مانند مزارع و باغات ب) فضای سبز مصنوع که انسان صرفاً بخاطر ارتقاء کفیت و زیباسازی محیط زیست به طراحی و احداث آن پرداخته است مانند پارکها، کمربند سبزشهری و درختکاریهای پراکنده درون شهری و در پایان تعریف جامعی از فضای سبز ارائه کرده است. فضای سبز شهری بخشی از فضای باز شهری است که محیطهای طبیعی و مصنوعی آن تحت پوشش درختان، درختچه ها، گلها، چمنها و ... که مورد نظارت انسان قرار گرفته و براساس ضوابط و تخصصهای مرتبط به آن برای بهبود شرایط زیستی و رفاهی شهروندان و مراکز جمعیتی غیر روستائی ایجاد، حفظ و نگهداری    می شود.

- کامبیز بهرام سلطانی در نقش معماری فضای سبز شهری در دوران جدید شهرنشینی معتقد است در انبوه سازیهای کنونی حتی بیرون از ساختمان نیز به سازماندهی فضای سبز واقعی گذارده نمی شود در شرایط عادی بخاطر امنیت و کاهش خسارت ناشی از زلزله بناها معادل دو برابر ارتفاعشان از یکدیگر فاصله می گیرند در این صورت زمین آزاد بدست آمده را می توان به فضای سبز تبدیل نمود. بساز و بفروشهای ایرانی حاضر نیستند حتی بخاطر امنیت در برابر زلزله چند متر از زمینشان را فضای آزاد اختصاص می دهند.

7-1 امکانات و محدودیتهای تحقیق

این تحقیق مانند سایر تحقیقهای دیگر از یکسری محدودیتهایی برخوردار بود از امکانات و حسن این تحقیق منابع زیاد و مقاله ها و کتابها و طراح های گوناگونی که در مورد فضای سبز نوشته شده است که این موضوع به روز و جزء موضوعات شهری است که در هر برهه از زمان کار شده است و دیگر همکاری مسئولین محترم کتابخانه، مدیریت و برنامه ریزی و استانداری یزد در دادن آمار و طرح ها و مجلات فضای سبز و اما محدودیتهایی نیز به همراه داشت مانند

1- همکاری نکردن برخی ارگانها در دادن اطلاعات

2- نبود آمار دقیقی از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385

3- ندادن اطلاعات مورد نیاز از سوی شهرداری زارچ و همکاری لازم نکردن

4- بدی آب و هوا: سرمای بیش از حد هوا

5- نبود نقشه ها و تصاویر فضای سبز زارچ در شهرداری زارچ

فصل دوم

خلاصه ای بر شرایط جغرافیایی زارچ

بخش (1) ویژگیهای طبیعی بخش زارچ

بخش (2) ویژگیهای انسانی بخش زارچ

بخش (3) اوضاع اقتصادی بخش زارچ

(نقشه در فایل اصلی موجود است)

عنوان نقشه : موفقعیت شهر زارچ در استان شهرستان کشور

بخش (1) ویژگیهای طبیعی بخش زارچ

1-1-2 موقع جغرافیایی، حدود، وسعت

بخش زارچ با وسعت 23 کیلومترمربع مساحت با مختصات 31 درجه و 59 دقیقه عرض شمالی و 54 درجه و 4 دقیقه طول شرقی واقع گردیده است و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا 1210 متر می باشد (فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور دکتر محمدحسین بابلی یزدی 1300)

از نظر موقعیت طبیعی در مرکز دشت یزد اردکان واقع گردیده است. زارچ از شمال به شهر اشکذر و از جنوب به شهر شاهدیه، از شرق به بزرگراه تهران جنوب و از غرب به دهستان کذاب از شهرستان صدوق قرار گرفته است. (طرح هادی زارچ پاییز 1380. مهندسین یزد بنا)

زارچ گلوگاه چهار استان یزد سیستان و بلوچستان هرمزگان و کرمان می باشد.و از لحاظ قرار گرفتن در مسیر جاده ترانزیت تهران بندرعباس، مسیرهای راه آهن گاز شهری و انتقال آب زاینده رود به یزد از موقعیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است    (گزارش عملکرد شورای اسلامی شهر زارچ، صفحه 1 آذر ماه 1385. سیده معصومه حیدرپور)

زارچ در سال 1342 به عنوان یک منطقه شهری شناخته شد و دارای شهرداری گردید.و در سال 1378 با تصویب هیئت وزیران به بخش ارتقاء یافت و دارای یک شهر زارچ و دودهستان اله آباد و محمدآباد می باشد.