روش تحقیق چاقی و اضافه وزن و بررسی رابطه بین درصد چربی بدن با میزان فعالیت بدن و عوامل خطرزای قلبی - عروقی مردان

-  مقدمه و بیان مسأله

بیش از 2000 سال است که اطلاعات پزشکی اثرات اضافه وزن را روی بیماری ها و مرگ و میر نشان داده است. در آن زمان بقراط تشخیص داد که مرگ ناگهانی در میان افرادی که بطور طبیعی چاق هستند نسبت به افراد لاغر بیشتر رایج است و این موضوع در عرض 50 سال گذشته بسیار مورد بحث بوده است (8).

در سالهای اخیر درک اهمیت توزیع چربی، به ویژه چربی شکمی به عنوان عامل خطرزا برای بسیاری از بیماری ها و مرگ و میر ناشی از آنها مورد توجه پژوهشگران بوده است. یافته های پژوهشی نشان می‎دهد که چربی درون شکمی یا احشایی، بیش از چربی زیرپوستی مسئول افزایش خطر بیماری هاست (4).

با توجه به این موضوع که افراد چاق بیشتر در معرض خطر ناتوانی های جسمانی، اجتماعی و روانی قرار دارند، کم تحرکی و چاقی به عنوان یکی از مهمترین عوامل تهدیدکننده سلامت و تندرستی در همه کشورهای دنیا در نظر گرفته می‎شود همچنین مطالعات انجام شده در شروع قرن بیستم نشان داد که توزیع چربی موضعی نقش مهمی  در مرگ و میر افراد دارد (4)، هر چند تا پایان جنگ جهانی دوم در این زمینه فعالیت چشمگیری انجام نشد. اما پس از آن، نتایج مطالعات نشان دادند که افراد چاق با توزیع چربی بدن آندروئید یا مردانه نسبت به افراد با چاقی ژینوئید یا زنانه بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و دیابت هستند. بررسی‌های کلینیکی و همه گیر شناسی در سال 1980 نیز وجود ارتباط بین توزیع چربی بدن و افزایش خطر مرگ و میر را تأئید کردند. همچنین پژوهشگران به وجود رابطه بین فعالیت های جسمانی و بیماری های مختلف از جمله بیماری های قلبی- عروقی پی بردند. البرایت و یولاک اظهار می دارند، که  دلیل افزایش جمعیت مبتلا به بیماری های قلبی- عروقی، کم تحرک است و اجرای فعالیت های منظم و مستمر جسمانی می‎تواند از توسعه بیماری های قلبی- عروقی جلوگیری کند (7) چاقی شکمی خطر ابتلاء به پرفشار خونی، بیماری‌های قلبی- عروقی، افزایش انسولین خون، دیابت، بیماری های مربوط به کیسه صفرا، سکته مغزی و سرطان سینه و رحم را افزایش می‎دهد (4).

بنابراین با توجه به ارتباطی که بین میزان فعالیت بدنی و میزان چربی و چگونگی توزیع آن در قسمتهای مختلف بدن با مشکلات مربوط به تندرستی وجود دارد، اندازه گیری فعالیت بدنی، ترکیب بدنی و نحوه توزیع چربی در بدن مورد توجه بسیاری از پزشکان، متخصصین بهداشت و متخصصین ورزشی قرار گرفته است. برای تعیین ترکیب بدن روشهای مختلفی از جمله وزن کشی در زیر آب[1]، مقاومت الکتریکی[2] یا رقیق سازی ایزوتوپی[3] است که این تکنیکها معمولاً در مکانها و محیط های پزشکی، بهداشتی و ورزشی در دسترس نیستند. روش تعیین درصد چربی بوسیله‌ی کالیپر دارای دقت بالا و قابل اجراست. به غیر از ارزیابی درصد چربی بدن، شاخص های دیگری که معمولاً در ارتباط با تندرستی مورد ارزیابی قرار می‌‌گیرند، شاخص توده بدنی (BMI)[4]، ضخامت چربی زیر پوستی، نسبت دور کمر به دور نشیمنگاه (WHR)[5] است. بطوری که WHR یا نسبت دور کمر به نشمینگاه که یکی از ساده ترین روشهای ارزیابی توزیع چربی در بدن هستند. برای تعیین خطر بیماریهای قلبی- عروقی استفاده می‎شود. کچ، مک آردل (1993) در کتاب فیزیولوژی ورزش اشاره می‌کنند که اگر (WHR) در مردان بیشتر از 9/0 باشد بیانگر افزایش خطر مرگ ناشی از بیماری های قلبی- عروقی و سایر بیماریها مانند دیابت، بالا بودن تری گلیسیرید و پرفشار خونی است (17).

تحقیقات انجام یافته در سالهای اخیر مشخص شده است که شاخص نسبت دور کمر به دور لگن (WHR) پیشگوی قوی برای بیماری های قلبی- عروقی است (6).

با توجه به خطرات ناشی از ناهنجاریهای ترکیب بدنی در تندرستی افراد و به طور کلی جامعه، مسأله ای که در این تحقیق مطرح است اطلاع از میزان ارتباط بین مهمترین متغیرهای ترکیب بدنی یعنی (BMI) ، (WHR) ، درصد چربی بدن با عوامل خطرزای قلبی- عروقی شامل قند خون ناشتا،‌ کلسترول تام، تری گلیسیرید، لیپوپروتئین پرچگالی، لیپوپروتئین کم چگالی و نسبت لیپو پروتئین کم چگالی به لیپو پروتئین پرچگالی (عامل خطر) و همچنین ارتباط آنها با میزان فعالیت بدنی افراد مورد بررسی است.

بنابراین سؤالات اصلی تحقیق عبارتند از:

آیا بین افراد فعال و غیرفعال از نظر عوامل خطرزای قلبی- عروقی تفاوتی وجود دارد؟

آیا بین شاخص های پیکرسنجی و عوامل خطرزای قلبی- عروقی رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین افراد فعال و غیرفعال از نظر میزان شاخص های پیکرسنجی تفاوتی وجود دارد؟

2- اهمیت و ضرورت تحقیق

چاقی یکی از شایع ترین مشکلات بهداشتی در عصر حاضر است که از آن به عنوان یکی از عوامل خطرزا برای بسیاری از بیماریها یاد می‎شود. چاقی زمینه ساز بسیاری از مرگ و میرها بوده است. و هر ساله هزینه های اجتماعی و مالی هنگفتی را بر جوامع بشر تحمیل می‌کند (3). بنابراین تعیین مرز دقیقی برای چاقی در هر جامعه و تعیین ارتباط آن با عوامل تهدید کننده سلامتی می‎تواند نقش مهمی در کاستن مرگ و میر ناشی از بیماریهای مرتبط با چاقی از یک سو، کاهش هزینه های اجتماعی و مالی از سوی دیگر داشته باشد. لذا پیشگیری از عوارض چاقی به ویژه بیماریهای قلبی- عروقی ضروری است و کنترل چاقی و لیپیدهای خون از اهمیت خاصی برخوردار است.

واضح است که پیشگیری ارزان تر و مفیدتر از درمان است و به لحاظ اجتماعی و اقتصادی هم مقرون به صرفه و مفید می باشد، زیرا با کاستن از عوارض بیماریها از هزینه های غیرضروری و اتلاف وقت جلوگیری به عمل خواهد آمد و از این طریق از سنگینی بار تحمیل شده بر اقتصاد جامعه نیز کاسته خواهد شد (7).

با توجه به نقش مثبت و پیشگیرانه فعالیت های جسمانی از بعضی بیماری ها و اهمیت سلامتی اعضای جامعه تعیین میزان رابطه بین فعالیت های جسمانی و برخی عامل های خطرساز قلبی- عروقی ضرورتی برای انجام این تحقیق است.

کمبود اطلاعات در زمینه میزان ارتباط درصد چربی بدن، شاخص توده بدنی و نسبت دور کمر به دور نشیمنگاه در کشور ضرورت دیگری را برای انجام این پژوهش نمودار می سازد. و همچنین با توجه به سادگی اندازه گیری مربوط به این شاخص ها و پایین بودن هزینه آنها در مقابل آزمایش های مختلف پزشکی در صورت وجود ارتباط با عوامل خطرزا در جامعه مورد تحقیق با داشتن نورم و با یک اندازه گیری ساده می‎توان احتمال بروز بیماری های قلبی- عروقی را در افراد معلوم کرد. و همچنین ابزار مؤثری در پیشگیری از آن بیماری ها و نیز سایر بیماری های ناشی از چاقی باشد.

3- اهداف پژوهشی

3-1- هدف کلی

هدف کلی پژوهش حاضر بررسی رابطه بین (WHR) ، (BMI) و درصد چربی بدن با میزان فعالیت بدنی و عوامل خطرزای قلبی- عروقی در جامعه مردان 30 سال به بالای قزوین است.

3-2- اهداف اختصاصی

تعیین ارتباط بین شاخص های BMI , WHR و درصد چربی بدن با میزان فعالیت بدنی در آزمودنی ها.

تعیین ارتباط بین شاخص های BMI , WHR و درصد چربی بدن با عوامل خطرزای قلبی- عروقی در آزمودنی ها.

تعیین ارتباط بین فعالیتهای بدنی با عوامل خطرزای قلبی- عروقی در آزمودنی ها.

4- فرضیه های تحقیق

با توجه به اهداف تحقیق، فرضیه های تحقیق عبارتند از:

 بین میزان فعالیت بدنی و شاخص های BMI , WHR و درصد چربی بدن آزمودنی‌ها ارتباط معنی داری وجود دارد.

 بین BMI و عوامل خطرزای قلبی- عروقی در آزمودنی ها ارتباط معنی داری وجود دارد.

 بین WHR و عوامل خطرزای قلبی- عروقی در آزمودنی ها ارتباط معنی داری وجود دارد.

 بین درصد چربی بدن و عوامل خطرزای قلبی- عروقی در آزمودنی ها ارتباط معنی داری وجود دارد.

 بین میزان فعالیت بدنی و عوامل خطرزای قلبی- عروقی در آزمودنی ها ارتباط معنی داری وجود دارد.