پایان نامه میزان اثربخشی و انگیزش معلمین راهنما در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مدارس ابتدایی و راهنمایی شهرستان اردبیل

مقدمه

در دهه های اخیر به این مطلب تأکید شده است که آموزش و پرورش زیربنای توسعه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی هر جامعه است. بررسی عوامل مؤثر در پیشرفت و ترقی جوامع نشان می دهد که همه این کشورها آموزش و پرورش توانمند و کارآمدی داشته اند. نگاهی به تاریخ ملل نیز بیان کننده این واقعیت است که دوران شکوفایی و درخشیدن آنها با رشد و پویایی نظام های آموزش و پرورش آنان مقارن بوده است. از سوی دیگر امروزه تعلم و تربیت آدمی را از دشوارترین، ظریف ترین و پرثمرترین کارهای انسان می دانند آن را کاری پرارج و وقت گیر توصیف می کنند که ثمره و نتایج قطعی و نهایی آن دیر به بار می آید در این میان معلمان برترین نقش را به عهده دارند و نقطه آغاز هر تحول و آموزش و پرورشی به شمار می روند.

همه کشورها به معلمان اثربخش و با انگیزه بعنوان یکی از ارکان اصلی آموزش و پرورش نیاز دارند تا بتوانند جوانان خود را در قالب سیستم تعلم و تربیت خود پرورش داده و برای آینده ای بهتر مجهز کنند ولی در شرایط فعلی نیاز ما به چنین ملمانی خیلی بیشتر از سایر کشورهاست. حال سؤال این است که عوامل ایجاد کننده انگیزه معلمی چیست؟ این عوامل چه نقشی در بالا بردن کیفیت آموزشی دارند. یکی از بارزترین و برجسته ترین برنامه ها و خطوط تحقیقاتی که در کشورهای مترقی و در حال توسعه وجود دارد تحقیق در زمینه شناخت ویژگیهای انگیزشی دنیای معلمی است تا بدانند که یک معلم موفق دارای چه ویژگی انگیزشی و رفتاری است و این ویژگی چگونه در بالا بردن کیفیت آمر آموزش مؤثرند.

آنچه از تحقیقات روشن می گردد این است که معلمان با انگیزه دارای ویژگیهای همچون عشق ورزیدن به شغل معلمی ارتباط صمیمانه داشتن با اولیاء دانش آموزان، نظم و ترتیب داشتن در کارها، کوشش در فزونسازی معلومات حرفه ای و درجه تخصصی، کوشش در شناختن استعدادها و علایق هر دانش آموزا، نشان دادن تواناییها و استعدادهای فردی و احترام به ضوابطی که جایگاه معلم و دستگاههای تعلیم و تریت را در جامعه والا می نماید را دارند.

بررسی عوامل انگیزش به زبان ساده، پی بردن به این مطلب است که چرا مردم هر یک از کارها را به گونه ای ویژه به انجام می رساند و اصولاً چه چیز سبب فعالیت آنان می شود.

تعلیم و تربیت مقامها و مسئولان اجرایی و سیاست گذاران آموزشی بسیار قابل توجه و با اهمیت است جستجو در مسأله انگیزشف پاسخ چراهای رفتاری آدمی است. چرا انسان در سازمان کار می کند؟ چرا بعضی افراد بسیار فعال و برخی کم کارند؟ علت علاقه به شغل و بی علاقگی به کار چیست؟ این سؤالات و بسیاری دیگر همه با موضوع انگیرش در ارتباط اند و پاسخ آنها در انگیزش و انگیزه های کارکنان خلاصه می شود. شاکتر و دیگران (1961) کشف کرده اند که دگرگونی در حالت عاطی و نگرشی کارکنان بر عملکرد آنان تأثیر ندارد، به شرط اینکه عملکرد لازم ماهیتی قالبی داشته و از توجه یا تفکر بی نیاز باشد. هر چند برخی از شغلها همانند (معلمی) به تفکر و توجه کامل نیاز دارد. این یافته ها در یک مطالعه آزمایشگاهی توسط لاتانه واروود (1963) تکرار شده استبه طور کلی انگیزش را می توان حالتی در افراد دانست که آنان را به انجام رفتار و عمل خاصی متمایل می سازد. که این خود نیز موجب احساس مسئولیت، درک عمیق از شغل و از خود گذشتگی می شود. قره آغاجی (1367) در پژوهشی عنوان می دارد که به دنبال کاهش انگیزش معلمان، عملکرد تحصیلی دانش آموزان کاهش می یابد، که این متأثر از پایین بودن حقوق معلمان و موقعیت اجتماعی معلمان است. حافظ باطنی (1371) نقش حقوق متناسب و استفاده از نظریات معلمین در زمینه تصمیمات و سیاستهای آموزشی را یکی از عوامل مهم افزایش علاقه مندی معلمان به شغل خود و افزایش کیفیت یادگیری دانش آموزان اعلام داشتند. یحیوی (1368) عنوان می دارد که دانش آموزان علت شکست خود را در امر آموزشی ناشی از معلمان کم تجربه و بی انگیزه اعلام داشتند و دهها پژوهش دیگر ارتباط بین انگیزه معلمان با عملکرد دانش آموزان را مورد تأیید قرار داده است (رضوی اسکندرانی، 1373)، حال سوال این است که عوامل ایجاد کننده انگیزه معلمان چیست؟ از آنجایی که در کشورمان تاکنون تحقیقی در این زمینه صورت نگرفته و این پژوهش در نوع خود بدیع می باشد لذا با توجه به اینکه بررسی های مختلف نشان می دهد که فردی که نسبت به شغل خود انگیزه کافی را ندارد و از آن احساس رضایت نمی کند، همواره تا آخرین روزهای زندگی شغلی خود، هم خود رنج می برد و هم دیگران. به ویژه اگر معلم باشد موجب نابسامانیهای رفتاری، عاطفی و آموزشی دانش آموزان می شود جهت افزایش کیفیت امر آموزش مورد مطالعه قرار دهیم. ما در این پژوهش به دنبال بررسی عناصر انگیزه های شغلی معلمان می باشیم تا از این طریق بتوانیم از نتایج آن در جهت بهبود وضعیت آموزشی و افزایش کیفیت آن استفاده نماییم.

اهمیت و ضرورت تحقیق

«مربیان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت در کشورهای مختلف در دهه های آینده با این سؤال و مسأله پیچیده مواجه اند که چگونه می توان کیفیت آموزش و پرورش دانش آموزان خود را بهبود بخشند. در این مسیر راههای مختلفی برای اصلاح و بهبود نظامهای آموزشی وجود دارد» (فلور[1]، 1986). مثلاً می توان منابع مالی و هزینه های مدارس را افزایش داد یا سازماندهی کلاسها و مدارس را تغییر داد. به علاوه می توان مواد آموزشی بهتری برای دانش آموزان فراهم کرد و کیفیت برنامه های آماده سازی و کارآموزی معلمان را اصلاح کرد. شواهد بسیاری داریم که نشان می دهد، ایجاد تغییر و اصلاح در آنچه که «عوامل آموزشگاهی» یا مدرسه ای نامیده می شود، اثر بزرگی بر یادگیری دانش آموزان در کشورهای در حال توسعه داشته است. (آوالس[2] و همکاران، 1981) در حقیقت تأثیر عوامل مزبور در ممالک در حال توسعه در مقایسه با کشورهای توسعه یافته یا صنعتی بیشتر بوده است (فارل[3]، 1989) با این حال نقش و اهمیت انگیزه معلمان بیش از مسائل مطرح شده می باشد. زیرا در دره سال گذشته، مربیان و دست اندرکاران هر چه بیشتر دریافته اند که هر گونه اصلاح و پیشرفتی در کیفیت آموزشی دانش آموزان به طور مستقیم به کیفیت آموزش معلمان بستگی دارد. به همین ترتیب اثربخشی آموزشی تا حدود زیادی به اثربخشی معلمان مربوط است. درواقع بدون تأیید و تصدیق معلمان، حتی بهترین و غنی ترین مواد آموزشی نیز در قفسه های بایگانی به غبار فراموشی سپرده می شوند. بنابراین جهت اصلاح و پیشرفت اساسی در کیفیت آموزش و پرورش دانش آموزان لازم است فرایند آموزش و چگونگی اثربخشی معلمان را در کلاس های درس مورد بررسی و مطالعه قرار دهیم. و در این میان توجه به عوامل انگیزشی معلمان می تواند در اولویت های این بررسی قرار گیرد. معلم از یک سو باید محتوا و روش های دانش زمان خود را به نسل جوان منتق سازد و آنان را آماده کشف اندیشه های نو کند و از سوی دیگر رشد جسمی، شناختی و عاطفی آموزندگان را به گونه ای رهبری کند که استقلال فکری، مسئولیت اجتماعی، قدرت ابتکار، آزاد اندیشی و دهها صنعت دیگر به صورت عادات پایدار در دانش آموزان به وجود آورند. چنین امری بدون داشتن انگیزه های شغلی -اگر غیرممکن نباشد- به دشواری تحقق می یابد. بدین خاطر شناخت عوامل ایجاد کننده انگیزه های شغلی یکی از اهداف بسیار مهم و تعیین کننده افزایش کیفیت آموزش و کارآیی نظام آموزش و پرورش می تواند باشد. بعلاوه با عنایت به این که یکی از مشکلات نظام های آموزش و پرورش در سراسر جهان افت تحصیلی و جامعه ما هم در این رهگذر سالانه میلیاردها ریال از سرمایه کشور و میلیاردها ساعت از عمر مفید قشر جوان که می بایست در مسیر سازندگی و قطع وابستگی از کشورهای خارجی مصرف گردد، به هدر می رود. در این راستا نقش معلم در پیشگیری از این افت حیاتی است. لذا شناخت معلم و کشف نیازها و عوامل ایجاد کننده انگیزه های وی می تواند در پیشرفت تحصیی دانش آموزان مؤثر باشد. از سوی دیگر اگر بخواهند در کشوری پایه های توسعه اقتصادی و اجتماعی را بسازند و در جهت توسعه آن برنامه ریزی نمایند. قبل از هر اقدامی زمینه چنین برنامه ای را در آموزش و پرورش آن کشور ایجاد می کنند، چرا که پیشرفت کشور به وجود نظام آموزش و پرورش پویا و در سطح عالی با کیفیت مطلوب بستگی دارد. از این روست که تمام جوامع به معلمان مجرب و با ذوق و با انگیزه نیاز دارند تا بتوانند جوانان مملکت را در قالب سیستم آموزشی خود تربیت نمایند و آنها را در جهت پیشبرد اهداف جامعه آماده سازند.

[1] - Fuller

[2] - Avalos

[3] - Farrell