مقدمه
مصرف قارچ به عنوان غذای بشر به روزگار باستان باز می گردد.در فرهنگ های قدیمی چون هند ، یونان و روم ، قارچ به عنوان یک غذای لذیذ در رده های سلطنتی توصیه شده است.امروزه با پیشرفت تکنولوژی های برتر و درک بالاتر از ارزش غذایی ، قارچ در تعدادی از نقاط جهان جایگاه مهمی در عادات غذایی مردم اشغال کرده است.
دیدگاه های متفاوتی درباره منشأ لفظ قارچ وجود دارد.در زبان لاتین Fungo به معنی شکفتن است و این واژه ای بود که برای نسبت دادن به قارچ و رویش های ناهنجار از زمین یا درختان به کار برده شد.در یونان لفظ قارچ از کلمه Sphonggos و یا Sphooggos که به معنی اسفنج است گرفته شد و به ساختمان اسفنج مانند برخی گونه ها مربوط می شود.تصور می شود که قارچ از لغت فرانسوی Mousseron یا Moss گرفته شده است.ظاهراً اولین کلمه در زبان سانسکریت ، برای قارچ Ksumpa است.امروزه این واژه به Kumbi تبدیل شده است.
قارچ ها به اشکال مختلف و از سوی مردم متفاوت مورد تقاضا قرار می گیرند ، آنها منابعی برای هنرمندان و پزشکان جهت دسترسی به داروهای جدید هستند.معماران مناره ها ، معابد و ستون های گنبدها را به شکل قارچ ها ساخته اند.جواهر فروشان نیز قطعات گران قیمتی از طرح های قارچ ها ساخته اند.بزرگان روم در باشکوه ترین جشن ها ، با غذایی که در آن قارچ وجود داشت ، پذیرایی می شدند.امروزه نیز پرورش انواع قارچ های خوراکی اهمیّت به سزایی در دنیا دارد و پیشرفت قابل توجهی کرده است و با اینکه قارچ از بقایای مواد زاید گیاهی و صنعتی تغذیه می کند سرشار از پروتئین ، کلسیم ، فسفر ، ویتامین A,D,E,K و املاح معدنی است.نیاز بدن به ویژه در کودکان و خانم های باردار را می توان با تغذیه قارچ تازه تأمین کرد.
در هر کشوری قارچ های خودرو فروخته می شوند. Esculenta Gyromitra قارچ قهوه ای رنگ و خوشمزه ای بود و در فروشگاه های اروپا و آمریکا فروخته می شد.پس از مدتی ، فروش آن در کشورهای یاد شده تحریم شد ، زیرا ثابت شده که آن قارچ سمی است و زندگی بسیاری از مردم را گرفته است.
با توجه به تحولات به وجود آمده در کشورهای مختلف در رابطه با تولیدات متنوع قارچ خوراکی که به طریق سنتی یا صنعتی تولید و به بازار عرضه می گردد ، و نظر به اینکه در کشور ما ایران ، در سال های اخیر کیفیت و ارزش غذایی این محصول برای غالب جوامع شهرنشین و روستایی مکشوف گردیده ، به همین لحاظ سطح تولید با توجه به نیاز و افزایش تقاضا و مصرف از طریق افزایش سطح زیر کشت واحدهای تولیدی موجود و یا احداث واحدهای جدید تولید در حال گسترش و توسعه است.
تاریخچه
قارچ ها از چندین هزار سال پیش به عنوان غذای لذیذی مورد استفاده قرار گرفته اند.در نوشته های مصر باستان و روم قدیم مطالبی درباره پرورش قارچ گزارش شده است.اولین مشاهدات درباره پرورش قارچ مربوط به دوران سلطنت لوئی چهاردهم (1715 – 1638) است.پرورش قارچ در فرانسه در سال 1800 در معادن زیرزمینی اطراف پاریس ، روی کود دامی که به طور کپه ای انباشته شده و گرمای طبیعی دیده بود آغاز شد.قارچ به طور اتفاقی در بستر کمپوست تولید شد.Treschow اشاره کرد که تا اندکی قبل از سال 1700 میلادی ، به پرورش هندوانه و آناناس در بسترهای گرم اقدام می گردید.قارچ گونه A.bisporous به طور اتفاقی چندین بار در بسترهای گرم حاوی کمپوست مشاهده شد که نهایتاً این روش به عنوان روش پرورش A.bisporous پیشنهاد گردید.تکامل روش های پرورش قارچ و افزایش عملکرد آن با سرعت زیاد در فرانسه رخ داد و بالاخره معرفی روش های کارآمد پرورش قارچ به دنبال بررسی های قارچ شناسان فرانسوی صورت گرفت.پرورش دهندگان انگلیسی اسپان قارچ وحشی را تولید کردند و 80 سال پیش صادر کننده اسپان به آمریکا ، دانمارک و استرالیا بودند.
در اواخر قرن 19 میلادی (1984) Matrochot و Costantin دو قارچ شناس فرانسوی موفق به حل دو مشکل اصلی در پرورش قارچ شدند.اولین رهیافت ، کشف عامل بیماری Iamole Mycogone Perniciosa Mangus و مبارزه با آن با استفاده از گازدهی با سولفور بود و دومین رهیافت آنها ، موفق به جوانه زنی اسپورها برای تولید اسپان استریل بود.شاید این مهمترین کمک به علم مدیریت پرورش قارچ بود.
در سال 1918 در آمریکا ، بطری های حاوی اسپان که از کشت خالص اسپور حاصل شده بود به بازار مصرفی شدند.اسپورها از قارچ هایی که مشخصات بهتری در اندازه ، رنگ و شکل ظاهری داشتند ، انتخاب می شدند و جوانه زنی آنها در شرایط ضدعفونی شده صورت می پذیرفت و عمل تلقیح در کمپوست کود اسب که در بستری استریل قرار داشت ، صورت می گرفت.احتمالاً مبدأ پرورش قارچ روی پشته به کشور سوئد برمیگردد.(1754) Lundberg روش تولید قارچ در گلخانه را تشریح نمود.
در سال 1945 میلادی ، تعدادی از متخصصان پرورش قارچ برای رفع مشکل رایج تولید قارچ ، گروه پرورش دهندگان قارچ را تشکیل دادند و جلساتی را برگزار کردند و پس از آن همانند پرورش دهندگان قارچ انگلیس و ایرلند M.G.A به عنوان شاخه ای از اتحاد ملّی کشاورزی ، به فعالیت پرداختند.در 5 سال اوّل فعالیت M.G.A ، دولت تأمین کننده هزینه ها بود و در نتیجه قارچ به عنوان یک غذای با ارزش معرفی شد.هنگامی که مواد اصلی مانند سوخت ، گچ و مصالح ساختمانی با کمبود در کشور مواجه بود ، دولت این مواد را در اختیار پرورش دهندگان قارچ قرار داد که باعث افزایش انگیزه تولید در پرورش دهندگان می شد.
ایستگاه قارچ M.R.S اندک زمانی پس از تأسیس ، برنامه ای را عرضه کرد که می توانست برای تهیه کمپوست ، جایگزین کودهای تجاری شود.همچنین توصیه های ارزشمندی برای کنترل بیماری های دنبان (Truffle Mushroom) ارائه شده و آزمایش های مقدماتی روی خاک های پوششی همچون پیت ، که امروزه به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد ، انجام شده است.
در سال 1941 ، Padwick اظهار داشت که پرورش Agaricus Bisporus در سراسر جهان در حال بررسی است و موفقیت هایی هم داشته امّا پرورش آن در هند اغلب با شکست روبه رو شده است.
در سال 1939 و 1945 میلادی اولین تلاش ها در مورد پرورش قارچ کاه در هند توسط بخش کشاورزی Madras انجام شد هر چند بعداً با مشکلاتی مواجه شد.
در سال 1961 میلادی تلاش های جدی توسط بخش کشاورزی H.P با همکاری انجمن تحقیقات کشاورزی هند (ICAR) صورت گرفت که به دنبال آن ، توسعه پرورش قارچ در بخش کشاورزی H.P آغاز شد.همچنین آزمایش هایی برای پرورش قارچ روی کود گاوی صورت گرفت که البته آزمایش های جامعی نبود.در سال 1964 میلادی این گروه موفق به پرورش قارچ خوراکی روی کمپوست کود اسبی شد و تحقیقات پایه ای در این زمینه صورت گرفت.
گونه قارچ صدفی در سال 1976 توسط جاندیک وسلپواز طبیعت جمع آوری شده که به خاطر طعم مطبوع و سهولت رشد ، خیلی زود به صورت گونه تجاری مصرفی و مورد استقبال قرار گرفت.قارچ صدفی ماده غذایی بسیار ارزشمند و خوش طعم و ارزان قیمتی است که به راحتی در سبد خانوارها می تواند جای بگیرد و با تولید و مصرف اهداف مختلفی را تأمین کرد که عمده آن ایجاد اشتغال و درآمد ، کاهش ضایعات ، افزایش بهره وری و بهبود کیفیت تغذیه و سلامت جامعه است و اصول پرورش و نگه داری آن بسیار ساده و ارزان قیمت است.