مقدمه
در تمامی جوامع بشری جوانان از سرمایه های اصلی و کارآمد کشور به حساب آمده و به عنوان آینده سازان جامعه همواره مورد توجه مسئولان و سردمداران بوده اند. در کشور عزیز اسلامی ایران نیز جوانان برمند اسلام چه در صحنه انقلاب و چه در صحنه های حماسه آفرین 8 سال دفاع مقدس نقش به سزائی را ایفاء نموده و همانند جوانان صدر اسلام، یاری کننده رسول مکرم اسلام بوده و بنای حکومت نبوی را با تلاش و توان جوانی خویش به ثمر رسانده و همواره در کنار حضرات معصومین ثمره وجودی اسلام را حفظ کرده اند و هم اکنون نیز با ندای لبیک خویش به مقام عظمای ولایت، سردمدار بر افراشتن پرچم اقتدار اسلام ناب محمدی در عرصه سیاست جهانی می باشند و اقتدار نظام اسلامی را حافظ بوده و خواهند بود .
در واقع، عملیات روانی که مفهوم اصلی این تحقیق است، از مفاهیمی است که تا به حال تعاریف متعدد و گوناگونی براساس شرایط استفاده از آن ارائه شده است. صلاح نصر از نویسندگان مصری در تعریف عملیات روانی می‌گوید: عملیات روانی همان جنگ کلمه و عقیده است، خواه به صورت مخفی، آشکار، شفاهی و یا کتبی باشد. اساساً سلاحی است که به انسان و عقل او توجه دارد و هرگاه امکان برقراری ارتباط عاطفی با مخاطب را داشته باشد می‌تواند به اعماق او نفوذ کند.
با قدری تامل در حجم برنامه‌های منتشر شده توسط رسانه های بیگانه که با توجه به محتوای برنامه‌ها، سابقه و دست‌اندرکاران آنها، هیچ کدام دوست و حامی منافع ملت ایران محسوب نمی‌شوند، می‌توان به ادراکی از علت این موضوع رسید. رسانه های بیگانه درتلاش مذبوحانه برای سیاه جلوه دادن ایران اسلامی و ناامید کردن جوانان از شرایط موجود و آینده روشن می‌باشند.
هر چند در عدم درستی این رسانه ها و سرمایه‌گذاران و هسته‌های اصلی آنها با ایران اسلامی شکی نیست اما به نظر میرسد که نمایاندن مطامع ومنافعی که این دستگاه‌ها خبر پراکنی در پی آن هستند ونیز اثبات اهداف مزدورانه آنها چندان سهل وآسان نیست.
بیان مسئله:
دشمن در برنامه ریزی میان مدت و درازمدت خود با تکیه بر تخریب نسل جوان کشور سعی می کند تا با ترویج اقسام فساد و فحشاء و سرگرم کردن آنها به امور از پیش پا افتاده ، جوانان را از پرداختن به رسالت اصلی خود بازدارد و آنها را به عناصری لاابالی ، بی تفاوت و بی اراده تبدیل کند تا از جوانان به عنوان ابزاری بر علیه منافع کشور خودشان استفاده نماید . دشمن با سوء استفاده از شرایط سنی و خصوصیات روحی و روانی جوانان سعی می کنند آنها را آلت دست خود در بازی های سیاسی قرار داده و بر علیه آرمانهای ملی کشور خود بشوراند .
دشمنان جهت دستیابی به اهداف فوق از روشهای مختلفی از جمله تاثیر گذاری بر افکار عمومی جوانان از طریق استفاده از امکانات و ابزارهای تبلیغاتی بهره خواهند گرفت .
شایان توجه است که در هرشبانه روز، رسانه ها ،خبرگزاریها و رادیو های وابسته به دشمنان انبوهی از اخبار را منتشر می نمایند . بعنوان مثال در هر شبانه روز بیش از 2460 دقیقه برنامه فارسی فقط از رادیوهای بیگانه در فضای کشورمان پخش می شود . با توجه به محتوای برنامه ها و سابقه دست اندرکاران آنها، هیچکدام دوست و حامی منافع ملت ایران محسوب نمی شوند و قصد تضعیف نظام اسلامی را از طریق سست کردن اعتقادات و ارزشهای قشر جوان دارند. زیرا که جوانان، همواره مهمترین نقش را در توسعه پایدار یک کشور دارند .
رسانه‌های غربی با دست یازییدن به ظرایف تهیه، تنظیم ونشر خبر و دیگر عوامل نشر اندیشه شفاهی از جمله گزارش، مصاحبه و... در تلاشند تا در میان جوانان ایران اسلامی جایگاهی مناسب برای خود ایجاد کنند و در دراز مدت با تاثیرات خود بر قشر جوان مایه دلسردی آنان را در خصوص دین و کشور مهیا نمایند.
از طرف دیگر، از آنجایی که مقاصدی که این دستگاه های سخن پراکنی و خبرگزاریها تعقیب می کنند و همچنین اهداف تبلیغی آنها، بخصوص در زمینه امور جوانان، تا کنون مورد مطالعه دقیق واقع نشده است ؛ در واقع، این موضوع مسئله ای است که در این پژوهش برآنیم به رفع آن مبادرت ورزیم.
اهمیت و ضرورت تحقیق:
از آنجایی که قدرت رسانه ای کشورهای بیگانه بیشتر از قدرت رسانه ای کشورمان می باشد و با توجه به قدرت اثرگذاری رسانه ها بر افکار عمومی و به ویژه اثرات مخرب عملیات روانی ای که از طریق رسانه ها صورت می گیرد، به نظر میرسد که جهت هدایت جوانان خود و خنثی کردن توطئه های دشمن، در درجه اول نیازمند شناخت نوع عملیات و اهداف آنها می باشیم که بدین دلیل تحقیقی مهم جهت مدیریت جوانان کشور در راهی صحیح می باشد.
از طرف دیگر، با توجه به لزوم توسعه مادی و معنوی پایدار کشور، برنامه ریزی صحیح و استفاده از این نیروی عظیم جوانی در ساختن ایرانی آباد موضوعی مهم به شمار می آید. در واقع، در راستای این موضوع نیز، ضرورت مطالعه و شناخت دقیق محورهای عملیات روانی دشمن به منظور خنثی نمودن این نوع عملیات و متقابلا کشف فرصت ها و راهبردهای عملیات روانی خودی نمایان می شود.
اهداف تحقیق:
این طرح، در راستای بررسی و تحلیل عملیات روانی علیه جوانان کشور و ارائه راهبردهای مقابله، اهداف زیر را دنبال می کند :
مشخص نمودن محورهای عملیات روانی دشمن و دسته بندی تبلیغات جهت دار آنها پیرامون نسل جوان ایرانی
شناخت مهمترین موضوعات تحلیلی مرتبط با جوانان ایرانی در رسانه های بیگانه
کشف فرصتهای عملیات روانی خودی مرتبط با موضوع جوانان
شناخت نقاط قوت و آسیب ها در زمینه قشر جوان کشور
کشف راهبردهای عملیات روانی خودی مرتبط با موضوع جوانان
پیشینه تحقیق:
مرتبط با موضوع محوریابی عملیات روانی طرح هایی در سازمان ها و دستگاههای دولتی پیش بینی و اجرا گردیده است، از جمله موارد زیر :
طرح محوریابی عملیات روانی که توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حال اجرا می باشد . نتایج این طرح مطالعاتی در سه بخش اصلی شامل الف) محورهای عملیات روانی دشمن ب) فرصت های عملیات روانی خودی ج) جریانات داخلی همسو با دشمن ، طی یک بولتن (با مقطع بررسی هفتگی) هر هفته در اختیار فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار می گیرد.
طرح محوریابی عملیات روانی در صنعت نفت . این طرح مطالعاتی در پنج بخش اصلی شامل الف) محورهای عملیات روانی دشمن ب) فرصت های عملیات روانی خودی ج) محوریابی آسیب های صنعت نفت د) محوریابی نقاط قوت صنعت نفت ه) محوریابی قدرت نرم و بازیگری صنعت نفت ، اجرا می شود و طی یک بولتن (با مقطع بررسی ماهانه) هر ماه در اختیار مدیران ارشد صنعت نفت قرار می گیرد.
طرح محوریابی و بررسی گفتمان تبلیغی رسانه های بیگانه که توسط اداره پردازش و تحلیل صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اجرا می شود . نتایج این طرح مطالعاتی در چهار بخش اصلی شامل الف) سیاسی داخلی ب) سیاسی خارجی ج) فرهنگی - اجتماعی د) اقتصادی ، ارائه می شود . در این طرح در ذیل هر محور : فضای کلی ، استراتژی ها و شگردهای تبلیغی دشمن ، مهمترین گزاره های تبلیغی و نیز تحلیل هر محور ارائه می گردد. این بولتن عموما با مقطع بررسی هفتگی هر هفته یکبار توزیع می شود .
طرح محوریابی عملیات روانی که توسط وزارت کشور در حال اجرا می باشد . این طرح در بخش های الف) سیاسی داخلی ب) سیاسی خارجی ج) فرهنگی - اجتماعی د) اقتصادی ، با مقطع بررسی 24 ساعته هر روز در اختیار مدیران وزارت کشور و سازمان های تابعه قرار می گیرد . .
سؤالات تحقیق:
این طرح پژوهشی جهت نیل به اهداف تحقیق، در پی پاسخگویی به سوالات زیر می باشد :
مهمترین موضوعات تحلیلی مرتبط با جوانان کشور در رسانه های بیگانه چیست؟
فضای کلی رسانه ای علیه قشر جوان کشور چیست ؟
محورهای آسیب ها در زمینه قشر جوان کشور در گفتمان رسانه ای بیگانه کدام است؟
محورهای نقاط قوت در زمینه قشر جوان کشور در گفتمان رسانه ای بیگانه کدام است؟
محور های عملیات روانی نظام سلطه (تهدیدات) علیه جوانان کشور کدام است؟
فرصت های عملیات روانی خودی در زمینه قشر جوان کشور در گفتمان رسانه ای کدام است؟
راهبردهای عملیات روانی خودی در امور مربوط به جوانان چه باید باشد؟
روش تحقیق:
این طرح مطالعاتی از نظر هدف نوعی تحقیق کاربردی است که با استفاده از روشهای توصیفی و تحلیل محتوی انجام می شود .
در این تحقیق، با استفاده از روش تحلیل محتوی اجزاء متن در جعبه های مختلف مقوله بندی می شود و مطابق با دیگر مراحل آن روش محورهای متن استخراج می شود . لازم به ذکر است که واحد ثبت، در این تحقیق موضوع و مضمون مرتبط با مقوله های انتخاب شده می باشد.
از آنجایی که در این پژوهش محقق بدون دخالت در متغِیرها و اطلاعات ، آنها را بصورت طبقه بندی شده و در راستای سوالات و هدفهای پژوهشی ارائه می کند، این طرح در زمره طرح های توصیفی قرار می گیرد .
روش جمع‌آوری اطلاعات:
اطلاعات مورد نیاز این تحقیق با روشهای زیر گردآوری می‌شود.
برای مرور تحقیقات مرتبط، مطالعه نظریات و الگوهای عملیات روانی، و تدوین بخش تئوریک از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است.
جمع آوری اطلاعات سایت های اینترنتی ، بررسی اخبار و برنامه های رادیو و تلوزیون های ماهواره ای بیگانه و روزنامه ها نیز جهت تهیه محتوای مورد بررسی صورت گرفته است.
روش نظرخواهی کارشناسی : جهت جمع‌آوری نظریات، دیدگاهها و تحلیل‌های کارشناسان و صاحبنظران عملیات روانی در راستای کشف راهبردهای عملیات روانی خودی در امور مربوط به جوانان، از روش مذکور استفاده شده است.
جامعه آماری و نمونه تحقیق (روش نمونه‌گیری ذکر شود):
در این پژوهش جامعه آماری شامل مقاله ، اخبار و برنامه های رادیو و تلوزیون های ماهواره ای بیگانه در مورد امور جوانان کشور می باشد .
از آنجایی که این پژوهش یک قلمرو زمانی 6 ماهه (مرداد تا دی ماه 1386) را مورد بررسی قرار می دهد و در واقع این پژوهش برای هر ماه تکرار می شود. انتخاب نمونه آماری توسط محقق بر اساس فضای کلی رسانه ای علیه قشر جوان کشور و به روش تصادفی در هر ماه صورت می گیرد .
برای تحلیل محتوای اخبار فارسی زبان رسانه های بیگانه نیز، مدت شش ماه (24 هفته)، هر هفته دو شب از برنامه‌های رادیوی فارسی زبان رسانه های بیگانه ، هر یک به مدت یک ساعت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
در تعیین و گرفتن بازخورد در مورد راهبرهای مقابله با عملیات روانی از نظرات صاحبنظران استفاده شد. در واقع، برای انتخاب صاحبنظران از روش در دسترس استفاده شد. برای این منظور راهبردهای مقابله با عملیات روانی ، در اختیار 5 کارشناس و صاحب‌نظر علوم سیاسی، جامعه‌شناسی سیاسی، عملیات روانی، روانشناسی و ارتباطات قرار داده شد و از آنان خواسته شد تا بر اساس آن، به اظهار نظر بپردازند.
ابزار اندازه‌گیری (روایی و اعتبار ابزار ذکر شود):
در این پژوهش ابزار اندازه گیری شامل فرم ها و چک لیست هایی است که بر اساس آنها مقوله های اصلی و ویژه از متن نمایان می شود. علاوه بر آن پرسشنامه معکوس(این پرسشنامه را از آنرو که داده ها (اخبار ، مقالات و . . . ) در اختیار محقق هستند و صرفا استخراج پاسخ از آنها مورد توجه قرار می گیرد پرسشنامه معکوس می خوانند) از دیگر ابزار اندازه گیری در این تحقیق می باشد.
به منظور اعتبار ابزار اندازه گیری از روش اجماع در مقوله بندی استفاده می شود و به منظور روایی ابزار اندازه گیری از شیوه آزمون - آزمون مجدد استفاده می شود.
روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات و مدل‌های آماری مورد استفاده:
برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی استفاده می شود. به این منظور با گرفتن میانگین نظر خبرگان پس از مطالعه مکرر اسناد توسط آنها ، محورهای اصلی استخراج می شود . جهت استخراج نهایی راهبردها نیز از روش دلفی استفاده می شود.
تعریف مفاهیم
عملیات روانی عبارت از مجموعه اقدامات تبلیغی و روانی یک کشور یا گروه به منظور اثرگذاری و نفوذ بر عقاید و رفتار دولت ها و مردم در جهت مطلوب، به پشتیبانی زمینه ها و ابزارهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی است. تفاوت تعریف مذکور و دیگر تعاریف جنگ روانی این است که آن تعاریف دیگر، زمینه ها و ابزارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و نظامی را به کلی نادیده گرفته اند و بیشتر بر ابزارهای تبلیغی - روانی تاکید ورزیده اند، در صورتی که پایه و اساس هرگونه تبلیغاتی، زمینه های موضوعی در آن عرصه است و در جنگ ها و عملیات های روانی، این زمینه ها اکثراً سیاسی و نظامی، همراه با چاشنی های اجتماعی و فرهنگی است.
عملیات روانی استراتژیک : این نوع عملیات روانی شامل فعالیت های گسترده و بلند مدتی است که با استفاده از نقاط آسیب پذیری سیاسی، نظامی، اجتماعی، اقتصادی و غیره علیه بخش عمده و یا تمامی مردم یک جامعه به کار می رود و باعث سستی عقاید و آرمان های آن جامعه می شود و ملت ها را نسبت به فرهنگ، تمدن و اصولی که بر اساس آن حرکت می کنند، به شک و تردید می اندازد. به عبارت دیگر اراده یا روحیه ملی را خدشه دار و شکننده می کند و از بین بردن اراده ملتی را که قصد پایداری دارد، بسیار با ارزش تر و مهم تر از قدرت و توانایی های مادی او محسوب می نماید
تبلیغات، ابزار اصلی عملیات روانی
عملیات روانی بر خلاف جنگ های دیگر از قدرت زور استفاده نمی نماید بلکه از قدرت شرطی کننده یا نامریی برای تحت تاثیر قرار دادن مخاطبان خود استفاده می کند. در این جنگ ابزارهای نظامی بیشتر جنبه صوری