پایان نامه مشاوره بررسی تأثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر سازگاری دانش آموزان دختر مقطع متوسطه

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی تأثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر سازگاری دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان رباط‌کریم در سال 86-85 می‌باشد.

روش پژوهش در این تحقیق روش آزمایشی بود. که در این پژوهش ابتدا 200 نفر با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شد که پس از انجام پیش آزمون از بین آنها دانش‌آموزانی که کمترین نمره سازگاری را کسب نمودند 30 نفر به صورت تصادفی انتخاب و به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم گردیدند.

جهت اندازه‌گیری داده‌ها از پرسشنامه‌ها سازگاری سینها و سینگ (1993) که شامل 60 سؤال که حوزه‌های عاطفی، اجتماعی و آموزشی دانش‌آموزان دبیرستانی را می‌سنجد استفاده شد و همچنین مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل در ده جلسه یک ساعت و نیم اجرا شد و در پایان نیز از هر دو گروه گواه و کنترل پس‌آزمون گرفته شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (جدول و نمودار) و جهت آزمون فرضیه‌های پژوهش از آمار استنباطی (T مستقل و کواریانس) استفاده شد.

نتایج این پژوهش نشان داد که روش مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل TA بر سازگاری اجتماعی و سازگاری کل شرکت‌کنندگان تأثیر معنادار داشته است همچنین نتایج نشان دهنده وجود تفاوت معناداری بین سازگاری دانش‌آموزان پایه اول و دوم می‌باشد و سازگاری عاطفی و آموزشی نیز افزایش یافته است ولی معنادار نبوده است.

مقدمه

در این فصل ابتدا مواضع نظریه پردازان در رابطه با موضوع مورد پژوهش (مشاوره ‌گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل و سازگاری اجتماعی، عاطفی و آموزشی) مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و سپس تحقیقات عملی انجام شده در ارتباط با موضوعات مورد نظر، بیان می‌گردد.

الف) زمینه نظری پژوهش

سازگاری

1- تعریف سازگاری

واژه سازگاری در لغت‌نامه دهخدا به معنای موفقیت در کار، حسن سلوک و  .. به کار رفته است. مفهوم سازگاری از واژه انطباق در زیست‌شناسی گرفته شده است که یکی از پایه‌های نظریه تکامل داروین[1] (1895) است و به ساختارهای بیولوژیکی و فرایندهایی که زنده ماندن انواع موجودات را تسهیل می‌کند، اشاره دارد. (به نقل از لازاروس[2]، 1974).

بنابه تعریف، سازگاری یک ساختار فیزیولوژیکی یا کالبد شناختی، یک فرایند زیست‌شناختی، یا یک الگوی رفتاری است که در طول تاریخ به بقا و تولید مثل کمک کرده است (ویلسون[3]، 1975) سازگاری از راه انتخاب طبیعی به وجود می‌آید و باید قابل انتقال از راه توارث باشد (هرگنهان و السون[4]، ترجمه سیف، 1383).

سازگاری در قاموس روان‌شناسی عبارت است از رابطه‌ای که هر ارگانیسم با توجه به  شرایط پیرامون محیطش، با محیط برقرار می‌کند. این اصطلاح معمولاً به سازگاری روان‌شناختی یا اجتماعی اشاره دارد و با اشاره به معنای ضمنی مثبت آن وقتی به کار گرفته می‌شود که فرد در یک فرایند مستمر و پرمایه برای ابراز استعدادهای خود و واکنش نسبت به محیط و در عین حال در جهت تغییر آن به گونه‌ای مؤثر و سالم، درگیر است (ربر[5]، 1995، به نقل از فرقدانی، 1383).

مک دانلد(1985) می‌گوید:‌ «وقتی می ‌گوئیم فردی سازگار است که پاسخهایی که او را به تعامل با محیطش قادر می‌کند، آموخته باشد و به طریق قابل قبول اعضای جامعه خود رفتار کند تا نیازهای او ارضا شوند. یک فرد در یک موقعیت اجتماعی خاص می‌تواند خود را به راههای گوناگون با آن موقعیت تطبیق دهد یا سازگار کند»( فنونی، 1380).

سازگاری فرایندی است در حال رشد شامل توازن بین آنچه افراد می‌خواهند و آنچه جامعه‌شان می‌پذیرد. یا به عبارت دیگر سازگاری یک فرایند دو سویه است. از یک طرف فرد به صورت مؤثر با اجتماع تماس برقرار می‌کند و از طرف دیگر اجتماع نیز ابزارهایی را تدارک می‌بیند که فرد از طریق آنها توانایی‌های بالقوه خویش را واقعیت می‌بخشد (نیوکا و کپل[6]، 1991، به نقل از فرقدانی، 1383).

سازگاری به فرایندهای روان‌شناسی که مردم را با تغییرات روزمره هماهنگ می‌کند، اشاره دارد و آنها را مورد بررسی قرار می‌دهد (وایتن و لیویید، 1997 به نقل از شهسواری، 1382). سینهاوسینگ در سال 1993 از سازگاری تعریفی ارائه کرده‌اند: سازگاری عبارت است از ثبات عاطفی و جسارت در روابط اجتماعی و نیز علاقه به تحصیل و مدرسه در فرد، که به صورت سازگاری عاطفی، سازگاری اجتماعی و سازگاری آموزشی دیده می‌شود (سینهاوسینگ، 1993، ترجمه کرمی ، 1377).

2- عوامل مؤثر بر سازگاری

سه کانون اصلی سازگاری، خانواده، مدرسه، و دوستان است.

الف) خانواده

خانواده به ویژه مادر نخستین و مهمترین نقش را در رشد شخصیت، فرایند اجتماعی شدن و سازگاری فرد بر عهده دارد، زیرا محیط خانواده، نخستین محیطی است که در آن کودک،‌از کیفیت تعاملات انسانی آگاهی می‌یابد. پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد که عوامل و روابط خانوادگی از جمله ارتباطات عاطفی درون خانواده بر رشد شخصیت و سازگاری فرد تأثیری بسیار مهم و حیاتی دارد (هک[7]، 2000؛ به نقل از درویزه، 1383).

همچنین پژوهشگران دریافته‌اند کودکانی که در ساختارهای خانوادگی غیر سنتی زندگی می‌کنند، سازگاری ضعیفی را به صورت رفتارهایی مانند پرخاشگری و رفتارهای ضد اجتماعی، مشکلات ارتباطی، میزان بالای ترک تحصیل، مصرف مواد مخدر و الکل –  نشان می‌دهند. مشابه همین نتایج در بررسی بر کودکان طلاق و فرزند خوانده‌ها و نیز کودکانی که با یکی از والدین زندگی می‌کنند، به دست آمده است. (البجیور[8] و همکاران، 2004).

با رضایت زناشویی برخورد و درگیری بسیار بالای والدین دانش‌آموز و ارتباط و دلبستگی ضعیف بین دانش‌آموز و پدر و مادرش می‌تواند بر سازگاری تحصیلی و شخصی و نیز سلامت روان‌شناختی او تأثیر منفی داشته باشد (گردس[9]، 1994؛ به نقل از عیدیان، 1385)

به طور کلی‌گویی محیط خانواده مهمترین عامل سازگاری کودک است. عواقب ناشی از تربیت توأم با خشونت و سردی در همان سالهای اولیه زندگی ظاهر می‌شود و دوران مدرسه و حتی نوجوانی و بزرگسالی را تحت تأثیر قرار می‌دهد(کدیور، 1382).

ب) مدرسه

مدرسه به خاطر مشخص نمودن وظایف و حقوق افراد و انتقال ارزشهای اجتماعی یکی از مراکز مهم اجتماعی شدن فرد تلقی می‌گردد. یک سلسله هنجارهای رفتاری وجود دارد که انتظار می‌رود افراد در جامعه بزرگتر خود را با آن هنجارها سازگار کنند. در جامعه کوچک مدرسه نیز هنجارهایی از این قبیل وجود دارد. زمانی که فرد بتواند خودش را با آن هنجارها و انتظارات وفق دهد سازگاری صورت پذیرفته است (ستوده، 1378).

مدرسه در دوره کودکی به منزله موقعیت و شرایط جدیدی است که کودک باید خود را با آن سازگار کند. کودکانی که نتوانند خود را با شرایط تازه سازگار کنند در دوره‌های دیگر نیز اغلب دچار مشکلات عاطفی و رفتاری خواهند شد. تقریباً 20 درصد کودکان دبستانی دچار انواع اضطراب شدید و غیر قابل کنترل می‌شوند. خوبی‌ مدرسه نمونه‌ای از آن است. (برک[10]، 2001، ترجمه سیدمحمدی، 1383) بطور کلی شاخص سازگاری در مدرسه، اولاً رضایت ذهنی فرد از ارتباطات فردی و شخصی و ثانیاً عملکرد تحصیلی دانش‌آموز در مدرسه است (اسکات[11]، 1989؛ به نقل از عیدیان).

ج) گروه همسالان

در اواسط کودکی، اجتماع همسالان بستر بسیار مهمی برای رشد می‌شود تماس با دوستان نقش مهمی در درک دیگران و آگاهی از خود و دیگران ایفا می‌کند. این تحولات به نوبه خود به ارتقای کیفیت تعامل با همسالان کمک می‌کند و در سالهای دبستان بیشتر نوع دوستانه می‌شود. در راستای این تغییر، پرخاشگری، مخصوصاً حملات بدش کاهش می‌یابد (رابین، بوکوسکی و پارکر[12]، به نقل از برک 2001، ترجمه سید محمدی، 1383).

[1] . Darwin

[2]- Lazarus

[3] . Willson

[4] . Hergenhahn and ulson

[5] . Raber

[6] . Niuka and Kappel

[7] . Hac

[8] . Elabdour

[9]- Gerdes

[10]-Berk

[11]- Scott

[12] . Robing Bokwsky and Parker