چکیده:
این پایان نامه به چهار فصل تقسیم بندی شده است که به ترتیب در فصل اول در ابتدا تاریخچه کوتاهی از لباس و مختصری از نحوۀ پوشش در قرنهای 17، 18 و 19 مورد بررسی قرار می گیرد که در پی آن جریان های هندی قرن 19 به بعد را تا به امروز بسیار کوتاه و خلاصه بررسی خواهیم کرد و اینکه تا به چه حد و لباس از این جریانات تحت تأثیر قرار گرفته اند در فصل دوم بطور کامل تمامی جزئیات لباس و طراحی آن در سالهای اخیر دهه به دهه مورد بررسی قرار می گیرد در فصل سوم اصل ارتباط، هنر تبلیغات و ارتباط آن با دنیای مد شرح داده خواهد شد و در فصل چهارم گزیده ای از ارتباط مد و طراحی لباس با شاخه های مختلف هنر ارتباط تصویری (گرافیک) و ابزار آن بررسی می گردد.
مقدمه
لباس پوشیدن، شأنی از شئون انسان است و پدیده ای که تقریباً به اندازه طول تاریخ بشر سابقه و به قدر پهنه جغرافیایی امروزین زمین، گسترش دارد. این پدیده با خصوصیات مختلف فردی و اجتماعی انسان در ارتباط است و می توان آن را از دیدگاههای مختلفی از قبیل روانشناسی، اخلاق، اقتصاد، جامعه شناسی، مذهب، قانون، تاریخ، جغرافیا مورد مطالعه قرار داد و برای یافتن پاسخی به این گونه پرسشها به جستجو برآمد که:
چرا انسان لباس به تن دارد؟
چه رابطه ای میان نوع لباس انسان و خصوصیات روانی او وجود دارد؟
چه ارتباطی میان وضع مالی و طبقه اقتصادی یک انسان با نوع لباس او برقرار است؟
گروههای مختلف اجتماعی یک جامعه چه لباسهایی می پوشند؟
مذاهب مختلف در باره لباس چه گفته اند؟
و ....
پیداست که پاسخ به هر یک از این پرسشها و دیگر پرسشهای متعدد مشابه آن، محتاج بحثهای مفصل و فرصتهای طولانی است. از مجموع تحقیقاتی که به عمل آمده، مسلم شده که لباس دست کم پاسخگوی سه نیاز آدمی است؛ یکی اینکه او را از سرما و گرما و برف و باران حفظ می کند دیگر اینکه در جهت حفظ عفت و شرم به او کمک می کند و بالاخره به او آراستگی و زیبایی و وقار می بخشد.
لباس را می توان به تعبیری «خانه» و درست تر بگوییم «خانه اول» هر کس دانست. لباس، خانه اختصاصی تر انسان است چون هر فرد نخست در لباس خود سکونت دارد و بعد در خانه اش، و از این قرار است که می توان گفت، همه ما به جهت لباسی که به تن داریم، خانه بدوشیم.
منشاء اصلی لباس، چنان که گفتیم؛ نیاز به محفوظ ماندن، عفیف ماندن و زیبا ماندن است، اگر به گروههای گوناگون اجتماعی نظر افکنیم. می بینیم که لباس زنان، مردان و کودکان با یکدیگر متفاوت است پوشش روستائیان با شهرنشینان فرق دارد. در شهر نیز زنان خانه دار، لباسی متفاوت با لباس زنان کارمند به تن می کنند و اصناف و صاحبان حرفه های گوناگون نیز به تناسب کار خویش لباس خاصی دارند. طبقات مختلف اجتماع نیز بسته به وضع اقتصادی و درآمد خود لباسهای گوناگون می پوشند و شرایط اقلیمی هر منطقه نیز بر نوع لباس مردم آن تأثیر می گذارد.
لازم است مقصود خود را از «فرهنگ» بیان کنیم. فرهنگ در نظر ما و به تعریف ما، عبارت است از کلی ترین بینش و نگرشی که یک جامعه نسبت به جهان دارد. این بینش و نگرش همان معنایی است که آن جامعه برای هستی و انسان قائل است و به اندازه ای کلی و جهانشمول است که همه ارزشها و روشهای خود واجتماع را در بر می گیرد.
ما معتقدیم که «جهان بینی» هر قوم در شکل و کیفیت بسیاری از جنبه های محسوس و ملموس زندگی آن قوم، تأثیری قومی دارد. جهانی که مردم می سازند و در آن زندگی می کنند تا اندازه زیادی تحت تأثیر جهان بینی آنان است. جوامع مختلف بسته به اینکه نسبت به هستی چه بینشی داشته و چه معنایی برای زندگی قائل باشند چه ارزشهایی را برجهان حاکم بداند، سبک و اسلوب خاصی در ساختن شهر، خانه پوشیدن لباس و نظایر آن خواهندداشت.
رابطه لباس و فرهنگ به اندازه ای قوی است که وقتی یک خارجی و یا غریبه وارد محیطی می شود علامتی که او را می شناساند همان لباس اوست. گویی انسانها با لباس خود با یکدیگر صحبت می کنند و هر کس به زبان لباس خویش خود را معرفی می نماید که من کیستم از کجا آمده ام و به چه دنیایی و چه فرهنگی تعلق دارم. سخن بر سر این مطلب است که اختلاف بین تن پوش مردم جوامع مختلف گذشته از خصوصیات جغرافیایی، اقلیمی و عوامل اجتماعی، اقتصادی ناشی از فرهنگ و جهان بینی آن جامعه نیز هست. انسان بسته به اینکه برای جهان چه معنایی قائل باشد لباس پوشیدنش تفاوت دارد. لباس انسان، نخست تابع فرهنگ جامعه اوست و سپس تابع سلیقه او.
طی سالهای رشد و تکامل هنر، اندیشه و افکار نوین صاحب نظران پیش زمینه سبکها و نگرشهای گوناگون شده که پیامد آن عرصه دستاوردهای نوین هنری بوده است. به این ترتیب روند تحول هنر با ابهام گیری نسلهای بعدی از بنیانگذاران و پیشروان سبکهای هنری و مطالعه افکار آنها پایه ریزی شد و همگام با شیوه های جدید ارائه شده ادامه پیدا کرد.
سبکهای نوین با نگرش و بازتاب خاص مردمی روبرو می شد که طبق عادت و علاقه شخصی با هر چیز نوینی به مقابله می پرداختند و سعی در دگرگونی آن می نمودند از این رو افکار جامعه بشری نیز بی تأثیر در راهبری سبکهای پایه ریزی شده نبود گذشته از تفکر و نگرش نیز بی تأثیر در راهبری سبکهای پایه ریزی شده نبوده است. گذشته از تفکر و نگرش بشر کنجکاوی و خلاقیت او باعث پیدایش تکنولوژی و صنعت به بشر این امکان را می داد که تخیلات و طرح های خویش را به مرحله اجرا در آورد. در این راستا نحوه رنگ پوشاک و خوراک مردم با توجه به تنوع طلبی و گرایش به زیبایی همواره دستخوش دگرگونی و تحول بوده است.
لذا تغییرات در شیوه پوشش و یا به عبارتی مد بی تأثیر از تحولات دنیای هنری نمی باشد چه بسا که تغییرات آن جزو ملموس ترین تغییرات در زندگی روزمره می باشد.
در طی زمانهای مختلف مدهای جددیی ارائه شده طبق روش خاصی به تمامی دنیا عرضه می شد و آن را همه گیر می نمود. زمانی مهمترین این روشها، تجارت افرادی بوده است که از تنوع طلبی انسانها استفاده می کردند و لباس های رایج در میان ملتی را به گروهی دیگر در جای دیگر عرضه می کردند و به این شکل هر پرسش جدیدی به نحوی همه گیر ارائه می شد.
با پیدایش دستاوردهای نوین بشری و پیشرفت تکنولوژی ارائه مد از طریق رسانه های گروهی و بخصوص مجلات مد رواج بیشتری پیدا کرد. لذا با توجه به نیاز شدید جامعه و علاقه مردم، پوشش پایه گذاران مد روز به روز در حال پیشرفت و ارائده مدهای جدیدی شد از این رو عده صاحب نظران مد همواره رو به فزونی است. اما آنچه مسلم است اینکه در طی صد سال اخیر انسانها نیز با توجه به علاقه و نیاز خویش بخصوص در زندگی ماشینی کنونی در پیدایش مد به نحوی سهیم بوده اند. به دلیل تربیت که به علت تغییر و دگرگونی در نحوه زندگی و پیشرفت تکنولوژی جامعه به لباس های ساده و راحت گرایش زیادی پیدا کرد و طی زمانهای متمادی لباس های مجلل و حجیم گذشتگان به شکل ساده و کم حجم سدتخوش تغییرات زیادی شد اما از آنجایی که بشر در عین راحت طلبی تنوع طلب نیز می باشد. هر ساله چند سری مدلهایی جدید توسط خلاقان مد ارائه می شود. لذا می توان گفت هر مد پس از حدود 30 سال مجدداً با تغییراتی جزئی ارائه می شود. بعبارتی تحول لباس در یک چرخ تکرار، ارضا کننده تنوع طلبی افراد می گردد.
در این میان نباید از رابطه تنگاتنگ هنرهای دیگر با مد چشم پوشی کرد که از مهمترین آنان می توان هنر ارتباط تصویری (گرافیک) را برشمرد که طی سالهای گذشته همگام با مد حرکت خود را آغاز نموده و به بهترین نحو ادامه می دهد.
این ارتباط زمانی محسوس گردیده که فرهنگ و مد تماماً جای خود را تثبیت نمودند و مد از مهمترین مسائل روزمره مان گشت در اینجا بود که در کنار پیروی از مد ناخودآگاه هنرهای تصویری نیز جایگاه خود را در این میان یافتند و تا به امروز در اشکال مختلف در کنار مد ظاهر گشته اند.
امروزه طراحان گرافیک تمامی تلاش خود را برای بهتر ساختن شرایط و امکانات برای پیشبرد مد انجام می دهند و در این بین از کلیه زیرمجموعه های خود نظیر پوستر، بسته بندی، مارک، عکس و ... بهره می گیرند.
پوستر هایی که شاید در نگاه اول بسیار عادی و معمولی جلوه کنند. اما برای طراحان آن هیچ هدفی بالاتر از به تصویر کشیدن مد در زیباترین حالت برای بالابردن فروش آن کالا نبوده است. تصاویری از اشخاص با لباسی خاص برای دنبال کردن هدفی خاص.
مطالب آورده شده در این تحقیق نمایانگر این است که طراحان گرافیکی همواره در کنار لباس به همراه هنرهای خود درخشیده اند، افرادی که از مارک درون لباس تا بسته بندی آنها در پاکت خرید ارتباط مستقیمی دارند در واقع هنرهای گرافیکی کمک می کنند تا لباسها جلوه ای زیباتر در نظر مشتری بدست آورند لذا در فروش از اهمیت بسزایی برخوردار خواهند بود.
تاریخچه لباس
از آنجا که پوشیدن لباس یک ضرورت است، هرکس این دین را نسبت به خویش احساس می کند که ظاهر خود را به خوش آیندترین شکل ممکن عرضه کند. بنابراین پوشاک باید رنگ و طرحی هنرمندانه و زیبا داشته باشد و هم آهنگ با شرایط و محیط و باب روز باشد.
مصائب وارد بر کشور فرانسه در سال 1940، توقف موقت ارسال طرحهای فرانسوی برای زنان آمریکا را در پی داشت که خود موقعیتی مناسب برای طراحان آمریکایی فراهم آورد تا مهارت و خلاقیتهای خود را در این عرصه به نمایش گذارند. آنان به موفقیتهایی نیز نایل آمدند، ولی حاصل کارشان اعتبار و وجهه طرحهای مشهور فرانسوی را به دست نیاورد.
استعدادهای فوق العاده ای که سالها در اقتباس و کپی کردن به کار رفته بود در مسأله خلاقیت به کار افتاده برای آنکه بتوان جای طراحان فرانسوی را گرفت به زمانی طولانی نیاز است، و پذیرش هر موقعیتی با اکراه همراه خواهد بود. امید است که مسأله تولید پارچه هایی «انحصاری» به همت سازندگان پارچه های با کیفیت عالی آمریکا به آسانی حل گردد.
در حالی که حفظ ارتباط با لندن، بهره گیری از مدهای پوشاک مردانه را امکان پذیر می سازد. محدودیتی که ایالات متحده، در باره «کت و شلوار ویکتوری» و بالاپوش اعمال می کند، طراحان لباس مردانه را وادار خواهد ساخت تا دوران ساخت این جنگ را پشت سر بگذارند.