گزارش سمینار تفکر استراتژیک، کارکرد ها و چالش ها

تفکر استراتژیک، کارکردها و چالش ها

مهندس هومن مسگریان  

چکیده

تفکر استراتژیک مدیر را قادر می‌سازد تا بفهمد چه عواملی در دستیابی به اهداف موردنظر موثر است و چگونه این عوامل موثر برای مشتری ارزش می‌آفریند؟ تفکراستراتژیک رامی توان به نوعی قدرت درونی وذهنی درمدیر تعبیرنمود که بابهره گری ازآن ضمن درنظرداشتن شرایط محیط وتحولات محیط ناپایدار جهانی اقدام به اخذ تصمیم وبرنامه ریزی نموده واستراتژی های سازمان خود را درمحیط کسب وکار ناپایدار ومتحول امروز طراحی می نماید .تفکر استراتژیک دردنیای کسب وکار امروز ازاهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا بدون این تفکر، تلاشهای سازمان برای دستیابی به استراتژی‌های تدوین شده اثربخش نخواهد بود.

واژه‌های کلیدی

تفکر استراتژیک ، تعریف استراتژی ، مفهوم تفکر استراتژیک ، چالشها و موانع

مقدمه

 درقرن حاضر سازمانها،نهادها وبنگاه های ارائه کننده خدمات  وتولیدات باتوجه به فشردگی ونزدیکی بالای رقابت ونوآوری که برگرفته از جهانی شدن وتغییرات سریع درعرصه های بین المللی می باشد باید به صورتی عمل نمایندکه ضمن حفظ بقاء سازمانی ، مزیت رقابتی خود را نیز افزایش دهند و در واقع با پایبندی به تفکر استراتژیک از سمت و سوی مدیریت خرد (در کل سازمان ) فاصله گرفته و مدیریت کلان ( متناسب با فضای سازمان ) را به اجرا درآورند. روند تحولات پیچیده و سریع جهانی سبب شده است که اقتصاد از اتکاء بر دارایی های مشهود به سمت دارایی های نامشهود ( دانش ) سوق یابد ، اینجاست که شبکه پیچیده روابط انسانی درسازمان بر سلسله مراتب پایگانی پیشی می گیرد و در  واقع نگرش انسان مدارانه رو به فراز نهاده است .یعنی امروزه یک مدیر ورهبر باید بداند آنچه درسازمان او مهمتر است تعاملات وروابط پیچیده سازمانی میان افراد است وباید برای اداره امور سازمان ورهبری بینه ازاین روابط میان خود وکارکنان سازمان به بهترین شکل بهره گرفت واین یکی از ویژگیهای مهم هشت گانه رهبری است.

به بیان دیگر :

اندیشه وتفکر مدیران و کارکنان“ به نوعی مزیت رقابتی برای سازمان تبدیل شده است :

" People thinking” is competitive advantages "

    امروزه تفکر استراتژیک به عنوان یک عنصر بسیار مهم وارزشمند در مدیریتهای کلان درسازمان ها وسیستمهای کسب وکار مطرح می باشد. از دیدگاه کلی، تفکر استراتژیک یک «بصیرت و فهم از وضعیت موجود و بهره‌برداری از فرصت‌ها» است. این بصیرت کمک می‌کند تا واقعیت‌های بازار و قواعد آن به درستی و به موقع شناخته شود؛ و برای پاسخگویی به این شرایط راهکارهای بدیع و ارزش آفرینی خلق شود.به بیان دیگر فرصت عبارت است از هرانچه تاکنون دربازار به آن پاسخ گفته نشده ویا نیاز برای پاسخگویی دربازار به آن وجود دارد واستراتژی داشتن طرح وبرنامه وتفکر ودیدمناسب است برای نیل به اهداف سازمان در برآورده ساختن آن نیاز باتوجه به تعاملات ونیز آشفتگی های موجود در روابط امروز کسب وکا وسازمانها تفکر استراتژیک مدیر را قادر می‌سازد تا بفهمد چه عواملی در دستیابی به اهداف موردنظر موثر است و چگونه این عوامل موثر برای مشتری ارزش می‌آفریند؟ این تفکر از طریق فهم صحیح قواعد بازار و پاسخگویی خلاقانه به آن صورت می‌پذیرد که در محیط ناپایدار و متحول کسب و کار امروز بسیار حائز اهمیت است. زیرا بدون این تفکر، تلاشهای سازمان برای دستیابی به استراتژی‌های تدوین شده اثربخش نخواهد بود.

    اندیشه و تفکر کارکنان و مدیران در حوزه مدیریت استراتژیک به تفکر استراتژیک شناخته می شود.از دیدگاه مینتزبرگ ، تقویت تفکر استراتژیک به تدوین استراتژیهای بهتر منجر می شود.او معتقد است مدیرانی که مجهز به قابلیت تفکر استراتژیک هستند قادرند،سایر کارکنان را به یافتن راهکارهای خلاقانه برای موفقیت سازمان ترغیب کنند.آنها سازمان را به گونه ای که باید باشد می نگرند و نه به گونه ای که هست. به این ترتیب می توان تفکر استراتژیک را پیش درآمدی بر طراحی آینده سازمان دانست. توانایی تفکر استراتژیک برای رقابتی ماندن در یک محیط متلاطم و جهانی ، حیاتی است.

در هر صورت تفکر استراتژیک می باید در دو سطح متفاوت ولی مرتبط یعنی سطح فردی و سازمانی مورد توجه قرار گیرد.سازمانهایی که بطور موفقیت آمیزی این دو سطح را ترکیب کنند ، قابلیتی حیاتی بدست می آوردند که سرچشمه همیشگی برای مزیت رقابتی آنها می شود.

تعاریف تفکر استراتژیک     Strategic thinking

تعریف 1 :

      تفکر استراتژیک عبارتست از تلفیق فعالیت هایی که در کنار هم برای بازار ارزش و برای سازمان مزیت رقابتی می آفریند .

تعریف 2:

      تفکر استراتژیک عبارتست از معماری هنرمندانه استراتژی بر مبنای خلاقیت، کشف و فهم ناپیوستگی های کسب و کار.   تعریف 3:

      تفکر استراتژیک طرح ریزی اقدامات براساس یادگیری های جدید است.      

تعریف 4 :

      تفکر استراتژیک از دیدگاه مینتزبرگ ، یک فرآیند سنتز ذهنی است که از طریق خلاقیت و شهود، نمای یکپارچه از کسب و کار را در ذهن  ایجاد می کند.   

تعریف 5 :

تفکر استراتژیک یعنی هنر استفاده از موقعیتها وبحران ها برای خلق موقعیت برتر ومزیت رقابتی برای سازمان

مفهوم تفکر استراتژیک

       تفکر استراتژیک یک قدرت درونی است برای دیدن فرصتها وکمبودهایبازار وبرنامه ریزی بهینه برای رسیدن به اهداف عالیه سازمان. میتوان گفت تفکراستراتژیک ابزاری برای معرفی مفاهیم و رویکردهاست، ولی معرفی «تفکر استراتژیک» ازطریق تعریف آن کاری کم ثمر است. علت این امر در پیچیدگی مفهومی این رویکرد نهفته است. تعاریف متعددی که برای تفکر استراتژیک ارائه شده هریک به جنبه هایی از این رویکرد توجه داشته اند، هرچند هیچ یک تمامی ابعاد را در برندارند. در چنین شرایطی بهتر است برای معرفی به جای تعاریف، به ماهیت و ویژگیهای تفکر استراتژیک پرداخته و بدین ترتیب تلاش شود تا نمای صحیحی از این رویکرد تصویر گردد.از دیدگاه ماهوی تفکر استراتژیک یک «بصیرت و فهم» است. این بصیرت کمک می کند تا در شرایط پیچیده کسب و کار:

۱-واقعیتهای بازار و قواعد آن به درستی شناخته شود؛

۲- ویژگیهای جدید بازار زودتر از دیگران کشف گردد؛

۳-جهشهای (ناپیوستگیهای) کسب و کار درک شود؛

۴- و برای پاسخگویی به این شرایط راهکارهای بدیع و ارزش آفرینی خلق شود.

تفکر استراتژیک مدیر را قادر می سازد تا بفهمد چه عواملی در دستیابی به اهداف موردنظر موثر است و کدامیک موثر نیست و چرا، و چگونه عوامل موثر برای مشتری ارزش می آفریند؟ این بصیرت نسبت به عوامل تاثیرگذار در خلق ارزش، قدرت تشخیص ایجاد می کند. بدون این تشخیص، صرف منابع (مادی و غیرمادی) سازمان برای دستیابی به موفقیت بی حاصل خواهدبود. کن ایچی اومی (K.OHMAE) درکتاب معتبر خود با عنوان «تفکر یک استراتژیست» چنین اظهار می دارد که: «اگر موضوعات اساسی را تشخیص ندهید، هرقدر به خود و کارمندانتان فشار روحی و فیزیکی وارد کنید، سرانجام نتیجه ای جز سردرگمی و شکست حاصل نخواهدشد».(۸) تفکر استراتژیک «پیش بینی » آینده نیست. تفکر استراتژیک تشخیص به موقع خصوصیات میدان رقابت و دیدن فرصتهایی است که رقبا نسبت به آن غافل هستند. جف بزوس (J.BEZOS) بنیانگذار شرکت آمازون (AMAZON.COM) هنگامی که در سال ۱۹۹۵ قابلیت فروش کتاب بر روی شبکه اینترنت را کشف و آن را تبدیل به یک کسب و کار کرد، تشخیص داد که توزیع کتاب بر روی شبکه اینترنت نه تنها هزینه ها را کاهش می دهد بلکه قابلیتهایی برای مشتری می آفریند که به هیچ وجه با نظام توزیع سنتی قابل تامین نیست (خلق ارزش برای مشتری). امروز این شرکت با عمر کوتاه خود به فروش سالیانه ای بیش از ۳/۱ میلیارد دلار دست یافته است که این رقم در مقایسه با فروش ۰/۷ میلیارد دلاری شرکت بزرگی همچون جان وایلی (JOHN WILEY) با ۲۰۰ سال سابقه فعالیت در این زمینه، ارزشمندی بصیرت نسبت به عوامل ارزش آفرین بازار را نشان می دهد .

در تفکر استراتژیک ، مسائل پیچیده بی آنکه ساده تلقی شوند ، در ساده سازی آنها تلاش می شود و رمز و راز تحقق تفکر استراتژیک در امید به آینده ، مثبت اندیشی ، خوش بینی به دور از ساده انگاری و تلاش خستگی ناپذیر و مستمر خلاصه می شود. برای ایجاد تفکر استراتژی مدیران باید مستقیماً و آگاهانه در فرآیند این چرخه شرکت داشته باشند. (درگیر، متعهد ، هشیار انگیزه مند)

منابع و عناصر تفکر استراتژیک

        ناپیر و آلبرت سه جنبه برا ی تفکر استراتژیک قائل هستند:

الف )گسترد گی حوزه مورد توجه فرد به هنگام تفکر درخصوص مسائل سازمانی،

ب) افق زمانی در تصمیمات،

پ) افراد کلیدی که در سازمان از قابلیت تفکر استراتژیک بهره مند هستند و همچنین میزان استفاده آنها از سیستمهای رسمی برنامه ریزی

به عنوان مثال لیدکا، پنج عامل را به عنوان مشخصه های تفکر استراتژ یک بر می شمارداین عوامل عبارتند از دیدگاه سیستمی، تمرکز بر قصد و نیت استراتژ یک، فرصت طلبی هوشمندانه، تفکر در طول زمان و تفکر فرضیه محور