کارشناس منابع طبیعی- محیط زیست
چکیده
منطقه حیران نام روستایی ییلاقی و زیبایی در غرب شهرستان آستارا واقع در استان گیلان می باشد. این روستا در فاصله 30 کیلومتری آستارا قرار دارد و به دلیل ییلاقی بودن منطقه، ساخت بناهای ویلایی در سال های اخیر چشمگیر بوده است. به طوری که در طول فصل گرم سال جمعیت این روستا به بیش از 2000 نفر می رسد اما جمعیت ثابت آن در حدود 300 نفر می باشد.
این روستا به دلیل زیبایی آن به عنوان یکی از منطقه های نمونه گردشگری در ایران به شمار می رود و با توجه به شرایط آب و هوایی مناسب در سالیان اخیر مورد توجه قرار گردشگران قرار گرفته است. در این تحقیق سعی شده با استفاده از استراتژی توسعه پایدار گردشگری- استان اردبیل- گیلان به دلیل مشترک بودن مرز سیاسی و راه ارتباطی منطقه با استان از روش (swot) (تحلیل نقاط- قوت و ضعف و فرصت ها و تهدیدها) و همچنین برای تجزیه و تحلیل و تدوین و راهکارها از ماتریس QSPM استفاده شده. بررسی نتایج ماتریس ها عوامل داخلی و خارجی بین آن است که سازمان در استفاده از نقاط قوت خود بر غلبه بر نقاط ضعف عمکلرد خوبی نداشته و در استفاده از فرصت ها برای مقابله با تهدیدها خوب عمل کرده است. همچنین نتایج حاصل از ارزیابی استراتژی توسعه ماتریس QSPM نشان می دهد اولین اولویت استراتژی برای توسعه گردشگری ایجاد شهرک توریستی بر اساس قابلیت اقلیمی منطقه با الهام از امکانات توریستی موجود در سایر نقاط کشور و دنیا می باشد- آخرین اولویت استراتژی برای سازمان استراتژی ایجاد مکان تفریحی در مکان توریستی است. در سطح استانداردهای ملی و بین المللی از قبیل- پارک پرندگان- تله کابین وتوسعه پیست اسکی روی چمن و برف می باشد.
مقدمه
توسعه پایدار به معنی رابطه متقابل انسان ها و طبیعت در سراسر جهان است. امروزه با توجه به بیانیه سوم سازمان ملل متحد و اجلاس های متعدد در سراسر دنیا پایداری به عنوان بخش اساسی تمام جهانی شناخته می شود و توسعه پایدار از اصولی است که اندیشمندان و صاحب نظران به آن توجه دارند. این بدان معنی است که حفظ استانداردهای سطح زندگی آینده بشریت اهمیت بسیار زیادی دارد، به طوری که دیگر نمی توان از محیط های زندگی انسان ها همانند گذشته بهره برداری و استفاده کرد. بنابراین این باید آثار گردشگری را از ابعاد مختلف مورد بررسی و تحلیل قرار داد تا بتوانیم از تهدیدات آن بکاهیم. از فرصت های آن نهایت بهره برداری را بکنیم. نقاط ضعف را به حداقل برسانیم و نقاط قوت را توسعه دهیم و این برنامه بدون شرکت کشورها امکان پذیر نیست.خوشبختانه سازمان های بین المللی از جمله سازمان جهانی جهانگردی اصول قابل قبولی را ارائه کرده اند. از نظر این سازمان توسعه پایدار گردشگری به مفهوم مدیریت تمامی منابع است به طوری که ضمن رعایت تمام شئونات فرهنگی کشورها سیاست های حمایتی و فرآیندهای زیست محیطی و تنوع عوامل محیطی در آن حفظ شود تا نیاز گردشگران و جامعه میزبان را تأمین کرده و در عین حال باعث تقویت نیازها و انتظارات آینده آن ها شود.
توسعه پایدار گردشگری به عنوان راهی برای مدیریت کلیه منابع قلمداد می شود. به طریقی که بتوان نیازهای اقتصادی و اجتماعی را برآورده ساخت و هرگز فرهنگی و سیستم های حفاظت زندگی را همراه با افزایش عدالت و مساوات در توسعه بهبود کیفیت زندگی جوامع و به وجود آوردن کیفیت برتر محیط زیست ایجاد کرد بنابراین بهبود مدیریت زیست محیطی تسهیلات گردشگری برای کاهش آسیب های آن گام اول جهت نیل به اهداف توسعه پایدار گردشگری می باشد.
منطقه زیبای حیران با جاذبه های طبیعی و نسبتاً تاریخی منحصر به فرد یکی از مناطق جالب گردشگری در ایران می باشد. مهمترین ویژگی منطقه حیران آب و هوای مطبوع و خنک این منطقه در فصل بهار و تابستان می باشد و یکی از پرجذاب ترین منطقه بعد از جنگل گلستان می باشد استان اردبیل بیست و پنجمین استان کشور در شمالی ترین نقطه ایران قرار دارد. مساحت آن بالغ بر 18011 کیلومتر مربع است که از شمال به جمهوری آذربایجان، از شرق به استان گیلان، از جنوب به استان زنجان و از غرب به استان آذربایجان غربی محدود است که یکی از پر جذب ترین راه توریستی و راه ارتباطی با مرکز کشور و استان های شمالی منطقه آستارا- حیران و نمین است که به نوبه خود هر کدام دارای پتانسیل فوق العاده ای برای جذب مسافر- توریست و گردشگر بوده و علاوه بر آن یکی از تفرجگاه برای همشهریان و هم استان های منطقه می باشد.
*توسعه گردشگری و به خصوص توسعه پایدار طبیعت گردی در استان اردبیل به لحاظ وجود عناصر جاذبههای طبیعی فرهنگی امری امکان پذیر و قابل اجراست اما بدون شناخت و ارزشیابی پتانسیل های بالقوه و بالفعل در هر منطقه امکان برنامه ریزی و پیش بینی وجود نخواهد داشت.
برای تدوین استراتژی و راه کارهای توسعه پایدار گردشگری در منطقه از روش تحلیلی (Swot) استفاده شده تا نقاط قوت و ضعف گردشگری و همچنین فرصت هایی که محیط در اختیار گردشگر منطقه قرار می دهد و محدودیت که این محیط در برابر گسترش فعالیت گردشگری منطقه ایجاد می کند مورد بررسی و تحلیل قرار داده شده است.
اهداف
به طور کلی اهداف مطالعه را می توان به طرح زیر بیان کرد در واقع هدف آن مطالعه انجام هر یک از مراحل سفاتیک زیر می باشد که فرآیند مدیریت استراتژیک نامیده می شود.
قبل از پردازش به تک تک این مراحل؛ ذکر چند تعریف الزامیست
تعریف مدیریت (Management)
مدیریت فعالیتی است منظم در جهت تحقق اهداف معین ازطریق ایجاد روابط میان منابع موجود، انجام دادن کار با مشارکت افراد دیگر و شرکت فعال دو تصمیم گیری
وظایف مدیریت (management Functions)
1-برنامه ریزی (Planning): تعیین اهداف و روش دستیابی به آن ها
2-سازمان دهی (orgnazing): تنظیم کارها، امتیازات ومنابع بین کارگران
3-رهبری (Leuding): اعمال نفوذ و ایجاد انگیزه در کارگران
4-کنترل(Controling): مقایسه فعالیت ها با استفاده از استانداردهای برنامه
تعریف استراتژیک (Stratagic)
عبارت است از تعیین اهداف بلند مدت و حیاتی سازمان و طریقه نیل به آن با توجه به عوامل محیطی و با در نظر گرفتن آینده سازمان
-تعریف مدیریت استراتژیک
هنر و علم تدوین- اجرا و ارزیابی تنظیمات بین بخش است که سازمان را در رسیدن به اهدافش توانمند می سازد.
-مراحل مدیریت استراتژیک همانطوریکه در سفاتیک بالا ترسیم شده دارای 4 مرحله است:
1-تحلیل شناخت و هدف گزاری (goal setting)
2-تدوین استراتژی (Strategy Fornulation)
3-اجرای استراتژی (strategy implemention)
4-ارزشیابی و کنترل (evaluation control)
تعریف (Swot)
یک ابزار برنامه ریزی مهم برای مقایسه اطلاعاتی می باشد که از 4 کلمه زیر تشکیل شده است:
1-قوت S=strength عوامل داخلی (Interned)
2-ضعف W=weaknesses
3-فرصت O=opportunities عوامل خارجی (eaterud)
4-تهدیدT=Threats
همانطور که گفته شده swot ابزار مهمی برای مقایسه اطلاعات است با مقایسه اطلاعات می توان 4 نوع استراتژی ارائه داد.
1-استراتژی So: در اجرای این استراتژی سازمان می کوشد با استفاده از نقاط قوت داخلی از فرصت های خارجی بهره برداری کند استراتژی تهاجمی
2-Wo: در اجرای این استراتژی سازمان می کوشد با استفاده از بهره برداری از فرصت های موجود در محیط خارج نقاط ضعف داخلی را بهبود بخشد (استراتژی محافظه کارانه یا مرکزی)
3-استراتژی St: در اجرای این استراتژی سازمان می کوشد با استفاده از نقاط قوت داخلی اثرات ناشی از تهدیدات را در محیط خارج کاهش یا آن ها را از بین ببرد (استراتژی مشارکتی یا رشد)
4-استراتژی Wt: در اجرای این استراتژی سازمان می کوشد تا نقاط ضعف داخلی را کاهش داده و از تهدیدات عوامل بیرونی پرهیز کند (استراتژی تدافعی)