پایان نامه افسردگی در زنان

با آنکه در دهه های اخیر‘ پیشرفت های سریع و شگفت انگیزی نصیب جامعه پزشکی گردیده با این حال یک نوع حس بلاتکلیفی و سرماخوردگی نهانی در بین مردم به ویژه در گروه زنان گردیده است. این ناراحتی های گوناگون روانی طبیعتاً جسم آدمی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد و شخص را تا سر منزل بیماری های روان تنی و روانی مانند « افسردگی » که یکی از عواقب آن خودکشی است می رساند. به عقیده عده ای از دانشمندان بیش از 60 درصد بیماری های جسمی اغلب به علت فشارهای روانی و عوارض گوناگونی بر دستگاههای مختلف بدن و از جمله کاهش عمر طبیعی شخص می گذارد.

در جامعه ی کنونی که مملو از مشکلات و محیط های متشنج است‘ زمینه ی بیش تری برای بروز بیماری های روانی مهیا شده است و به طبع افسردگی هم به خصوص در زنان روبه افزایش است. به همین علت در این تحقیق ( افسردگی در زنان ) سعی بر شناسایی این بیماری و عوامل به وجود آورنده ی آن به خصوص در زنان شده است و در آخر راه های کسب آرامش از نظر روان شناسی و دیدگاه های قرآن و روایات در مورد افسردگی بیان شده است.

روش تحقیق در این مقاله بر اساس روش کتابخانه ای و روش اسناد و مدارکی و توصیفی و همچنین از منابع دست اول دینی ( قرآن‘ نهج البلاغه و غررالحکم ) و دیگر منابع دست دوم استفاده شده است.

افسردگی یک انحراف خلقی است به عبارت دیگر افکار منحرف و فریب آلود مجموعه ای از احساسات و غم و اندوه‘ عدم اعتماد به نفس‘ بی تفاوتی‘ بی حوصلگی‘ خستگی و ضعف و ... را تحت عنوان افسردگی در فرد به وجود آورده است. علل افسردگی عبارتند از : علل شیمیایی‘ نورونی‘ سکته‘ سیستم اندوکرین‘ افکار منفی و علل ژنتیکی.

افسردگی عمده در میان زنان 18 تا 44 ساله بیشتر شیوع دارد و معمولأ در اواخر دهه بیست زندگی آغاز می شود. در اوایل دهه بیست زندگی ناسازگاریهای زناشویی‘ برای کسانی که ازدواج کرده اند‘ اغلب به نقطه اوج خود می رسد. در گذشته‘ رایج ترین داروهای درمان افسردگی‘ داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای؛ ایمی پرامین ( توفرانیل ) و آمی تریپ تیلین ( ایلاویل ) یا بعد از موفقیت این داروها‘ بازدارنده های منوآمین اکسیداز فنلزین ( نوردیل ) و سولفات ترانیل سیپرمین ( پارنات ) بودند. در اکثر موارد‘ این داروها عوارض جانبی ( خشک شدن دهان‘ خواب آلودگی‘ سرگیجه و افزایش وزن ) به همراه دارند و نمی توانند از آن ها برای کسانی که به بیماری های متعدد دیگری دچار هستند‘ استفاده کرد.

راه های کسب آرامش از نظر روان شناسی عبارتند از :توقعات خود را کاهش دهید؛ برای کسب آرامش‘ صراحت گفتار داشته باشید.

راه های کسب آرامش از نظر قرآن و روایات عبارتند از : خداوند می فرماید : « وَ مَن أعرَضَ عَن ذِکری فَإنَّ لَهُ معشیه ً فَتنَتاً. طه 124

و هر که از یاد من دل بگرداند‘در حقیقت زندگی تنگ و سختی خواهد داشت. »

و نیز در سوره رعد آیه 27 می فرماید :

« ... إلا بِذِکرِاللّه تَطمَئِنَّ القلوب . آگاه باشید که دل ها با یاد خدا آرامش می یابد. »

رسول الله ( ص ) می فرمایند : « إن هَدفی فی الدُنیا یحبُکَ اللّهُ وَ إن هَدفیما ایدی الناس یحبُکَ الناسُ : به دنیا بی رغبت باش‘ تا خداوند دوستت بدارد به آن چه در دست مردم است بی اعتنا باش تا مردم دوستت بدارند. »

امام علی ( ع ) می فرمایند : « أعظمُ البَلاءِ إنقِطاعِ الرَّجاء : بزرگ ترین بلا نومیدی است. »

در سخنی دیگر آن حضرت فرموده اند که : « قَتَلَ القُنوطُ صاحِبَهُ : نومیدی‘ صاحب خود را           می کشد.»

امام باقر ( ع ) می فرمایند : « َیرُالمالِ الثِّقَه ُ بِاللّهِ والأسِ مِمّا فی ایدی الناسِ : بهترین سرمایه اعتماد به خداست و چشم طمع برکندن از آن چه مردم دارند. »

امام صادق ( ع ) می فرمایند : « الیأسُ مِمّا فی ایدی الناسِ عزّ المؤمِنِ فی دینِهِ : قطع امید کردن از آن چه مردم دارند‘ مایه عزت دین مؤمن است. »

کلید واژه:

 افسردگی: به معنای غم و اندوه‘ ملال و بیحالی است که واسطه میان غم اندوه و شاد است. یک حالت‘ شادی و نشاط و حالت دیگر غم و اندوه. اما وقتی که غم و شادی طبیعی نبود و غم و مکروهی هم عارض نگردیده باشد این حالت بینابین را افسردگی گویند.

تعریف و تبیین موضوع

ضرورت و اهداف تحقیق

پیشینه ی موضوع

سوالات اصلی و فرعی

روش تحقیق

کلید واژه

منبع کشف مسئله

تعریف و تبیین موضوع:

افسردگی در لغت به معنای غم و اندوه‘ ملال و بیحالی است که واسطه میان غم اندوه و شاد است. یک حالت‘ شادی و نشاط و حالت دیگر غم و اندوه. اما وقتی که غم و شادی طبیعی نبود و غم و مکروهی هم عارض نگردیده باشد این حالت بینابین را افسردگی گویند.

و افسردگی در اصطلاح به معنای یک انحراف خلقی است. به عبارت دیگر؛ افکار منحرف و فریب آلود مجموعه ای از احساسات‘ غم و اندوه‘ عدم اعتماد به نفس‘ بی تفاوتی‘ بی حوصلگی‘ خستگیو ضعف‘ ناامیدی ویاس و ... را افسردگی گویند.

افسردگی از نظر روانشناسی مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل آخر این تحقیق به بررسی اهمی از آیات و روایات پرداخته شده است.

ضرورت و اهداف تحقیق:

با آنکه در دهه های اخیر‘ پشرفتهای سریع و چشم گیری در رشته های پزشکی دیده می شود‘ با این حال یک نوع حس بلاتکلیفی و سرماخوردگی نهانی در بین مردم بویژه در قشری خاصی شیوع پیدا کرده است. این ناراحتی های روانی طبیعتا جسم آدمی را به سمت بیماریهای روان تنی مانند افسردگی که خودکشی یکی از عواقب آن است‘ سوق می دهد. به عقیده بسیاری از دانشمندان 60 درصد از بیماری های جسمی اغلب به علت فشارهای روانی است و عوارض فراوانی بر دستگاههای مختلف بدن و از جمله کاهش عمر طبیعی شخص می گذرد. در جامعه کنونی که مملو از مشکلات و محیطهای متشنج است‘ زمینه بیشتری برای بروز بیماریهای روانی مهیا شده است و به طبع افسردگی هم به خصوص در زنان رو به افزایش است به همین علت در این تحقیق ( افسردگی در زنان) سعی بر شناسایی این بیماری و عوامل بوجود آورنده آن به خصوص در زنان شده است و در آخر راههای کسب آرامش از نظر روانشناسی و دیدگاههای قرآن و روایات در مورد افسردگی بیان شده است.

پیشینه موضوع:

در مورد افسردگی وعلل آن در کتب مختلفی صحبت شده است مثلا در کتاب (بهداشت روانی زنان) در مورد علل افسردگی به خصوص در زنان بحث کرده است.

در کتاب (خلاصه روان پزشکی علوم رفتاری- روان پزشکی بالینی) در مورد تعریف و تاریخچه افسردگی و افسردگی مانیک و افسردگی خویی سخن به میان آورده است.

در کتاب (آسیب شناسی روانی) در مورد یکی دیگر از انواع افسردگی (اختلال شیدایی-افسردگی) سخن گفته است.

در کتاب (مشاوره کاربردی) افسردگی در سنین مختلف را بین کرده است.

در کتاب(آثار فردی معاد از دیدگاه قرآن) در مورد تاثیر افسردگی برمعنویت و زندگی دنیوی و اخروی شخص را بیان کرده است.

(در قرآن و روایات مختلف) در مورد افسردگی دیدگاهها و روایاتی را بیان کرده اند.

در این تحقیق سعی بر آن است که بعد از جستجو در مورد افسردگیو علل آن‘ یک تقسیم بندی در مورد انواع افسردگی و علل و نشانه ها و درمانهای آنها و راههای کسب آرامش را در داشته باشد.

سوالات اصلی و فرعی:

افسردگی چیست؟

معنا ومفهوم افسردگی چیست؟

علل افسردگی چیست؟

علل افزایش افسردگی چیست؟

علائم ونشانه های افسردگی چیست؟

افسردگی از چه راههایی درمان می شود؟

7-آیا افسردگی فقط درمان دارویی دارد؟

8-آیا اطرافیان شخص افسرده در بهبودی او نقشی دارند؟

 9- قرآن و معنویت چه نقشی در بهبودی شخص افسرده دارد؟

10 – اثرات افسردگی بر شخص چیست؟

11- اثرات افسردگی بر زندگی شخصی فرد چیست؟

12- اثرات افسردگی بر دیگر افراد خانواده چگونه است؟

13- اثرات افسردگی فرد در اجتماع چگونه است؟

14- دید مردم و جامعه نسبت به فرد افسرده چگونه است؟

15- علل شایع بودن افسردگی در زنان چیست؟

16- چرا در مردان افسردگی کمتر دیده می شود؟

17- راههای کسب آرامش چیست؟

18- آیا قرآن و معنویت در کسب آرامش مفید است؟

19- راههای کسب آرامش از نظر روانشاسی چیست؟

روش تحقیق:

در این تحقیق از روش کتابخانه ای و روش اسناد و مدارکی-توصیفی استفاده شده است. و از منابع دست اول مانند: ( قرآن کریم و نهج البلاغه و غررالحکم) و منابع دست دوم استفاده شده است.

کلید واژه:

افسردگی: به معنای غم و اندوه‘ ملال و بیحالی است که واسطه میان غم اندوه و شاد است. یک حالت‘ شادی و نشاط و حالت دیگر غم و اندوه. اما وقتی که غم و شادی طبیعی نبود و غم و مکروهی هم عارض نگردیده باشد این حالت بینابین را افسردگی گویند.

منبع کشف مسئله :

موضوع این تحقیق ( افسردگی در زنان ) را به تأثیر از زندگی فردی و اجتماعی انتخاب نموده ام چرا که در جامعه ی کنونی افسردگی روبه افزایش است و روز به روز دامن افراد بیشتری را می گیرد و همین افزایش روز افزون افسردگی در جامعه باعث شد که به دنبال تحقیق در مورد این مسئله بروم تا پی به علل آن برده و پس از آشنایی با راه های درمان درصدد کاهش آنها برآیم.

در انتها به اختصار به برخی از ویژگی های مسئله پژوهشی می پردازیم: متناسب بودن با توانایهای پژوهشگر‘ نو وبدیع بودن‘ معین و مشخص بودن مسئله‘ مورد علاقه پژوهشگر بودن‘ متناسب بودن با امکانات و شرایط‘ برخورداری از قابلیت پژوهش‘ برخورداری از اهمیت و اولویت‘ واضح و متمایز بودن.

                                   افسردگی

                                               تاریخچه افسردگی

                                         علل افسردگی

                                             افسردگی در زنان

                                             نشانه های بیماری

افسردگی :

افسردگی‘ مسئله شماره یک سلامتی در دنیاست و به قدری توسعه پیدا کرده که آن را سرماخوردگی اختلالات دماغی نامیده اند. این اختلال شایع یک انحراف خلقی است؛ به عبارت دیگر؛ افکار منحرف و فریب آلود مجموعه ای از احساسات غم و اندوه‘ عدم اعتماد به نفس‘ بی تفاوتی‘ بی حوصلگی‘خستگی و ضعف‘ ناامیدی و یأس و.... را تحت عنوان افسردگی در فرد به وجود آورده است. به عقیده یکی از روان شناسان مشهور‘ اختلال افسردگی شامل تغییراتی در پنج حوزه رفتاری عمده می شود که عبارتند از:

عواطف منفی

شناخت های منفی

انگیزش منفی

تغییرات منفی

تغییرات رفتاری

تغییرات نباتی.

‌‌‌‌تاریخچه افسردگی :

افسردگی از زمان های بسیار دور در نوشته ها آمده است و توصیف هایی از آنچه ما امروزه اختلالات خلقی می خوانیم‘ در بسیاری از منابع طبی قدیم وجود دارد. داستان «عهد عتیق » شاه سائول ( King saul ) و داستان خودکشی آژاکس در ایلیاد هومر هر دو یک سندرم افسردگی را توصیف کرده اند.[1]

حدود 450سال قبل از میلاد‘بقراط اصطلاح مانی و ملانکولی را برای توصیف اختلالات روانی بکار برد. در حدود 100 سال قبل از میلاد‘ کورنلیوس ساسوس در کتاب افسردگی را ناشی از صفرای سیاه معرفی نمود. این اصطلاح را پزشکان دیگر از جمله ارسطو(120 تا 180 سال بعد از میلاد) و جالینوس (129 تا 199 سال بعد از میلاد) نیز بکار بردند.

در سال 1854 میلادی‘ ژول فالره‘ حالتی را توصیف نموده و آن را جنون ادواری نامید. چنین بیمارانی متناوبأ حالات خلقی مانی و افسردگی را تجربه می کنند.[2]

تقریبأ در همان زمان‘ یک روان پزشک فرانسوی دیگر به نام ژول بایارژه جنون دوشکلی را شرح داد که در آن بیمار دچار افسردگی عمیقی می شود که به حالت بهت و حیرت افتاده و بالاخره از آن بهبود می یافت.[3]

در سال 1882 میلادی‘ کارل کالبام‘ روان پزشک آلمانی با استفاده از اصطلاح « سایکلو تایمی» مانی و افسردگی را مراحل مختلف یک بیماری توصیف کرد.

علل افسردگی :

علل شیمیایی :

داروهایی مانند « رسرپین » که برای درمان فشار خون به کار می روند‘ سبب افسردگی در بیماران می شود‘ زیرا رسرپین از شمار انتقال دهنده های عصبی به نام « کاته کولامین » می کاهد و کمبود این انتقال دهنده در مغز سبب افسردگی می گردد. داروهایی مانند استروئیدها ( Steroids ) و فنی کلین هیدروکلرید ( Phiniclin Hydrochlorod ) موجب بروز نشانه های افسردگی مانیک می شوند.[4]

2. علل نورونی :

از جمله نخستین اختلالات جسمانی که می توان به غیر طبیعی بودن نورونی آن اشاره کرد‘ ناشی از آسیب یا بد عمل کردن مغز است. بیماری ( هانتینگتون ) که در آن فرد به تدریج توانایی های ذهنی خود را از دست می دهند و از کنترل اندام های خود باز می مانند‘ عوارض و اختلال افسردگی مانیک نیز معمولاً پس از آغاز چنین بیماری ظاهر می شود. بیماری ( پارکینسون ) هم یک بیماری نورونی عصبی است. اغلب افسردگی اساسی و عمده را  ایجاد می کند.

3. سکته :

یکی دیگر از علل افسردگی‘ سکته است که در اثر قطع ناگهانی خون به بخشی از مغز‘ ایجاد می گردد.

4. سیستم اندوکرین :

این سیستم شبکه غددی بدن را شامل می شود. این غدد‘  هورمون هایی را به جریان خون سرازیر می کنند که بر تمام اندام های بدن تأثیر می گذارد. غده تیروئید که در ناحیه گردن قرار دارد‘ بخش مهمی از نظام غددی آندوکرین بدن را تشکیل می دهد و در اثر کم کاری‘ علاوه بر عوارض جسمی‘ عوارض افسردگی را نیز به همراه دارد.

5. علل ژنتیک :

بدون شک می توان یکی از علت های افسردگی را عامل ژنتیک دانست‘ مطالعات در این زمینه نشان داده است که در دوقلوهای یک تخمکی که ژن های کاملاً یکسان دارند ؛ اگر یکی از دوقلوها از افسردگی رنج ببرد به احتمال 50 تا 90 درصد‘ همتای او نیز دچار این اختلال خواهد شد. و ژن حامل این اختلال به فرزندان خانواده هایی که از افسردگی اساسی و عمده رنج می برند‘ منتقل می شود.

6. افکار منفی :

به تصوراتی که احساسات منفی؛ از قبیل افسردگی ایجاد می کنند‘ افکار منفی گویند که در این جا می توان به برخی از آن ها اشاره کرد :

تفکر همه یا هیچ ( کامل و بی نقص بودن ) : در این تفکر فرد همه چیز را سفید و در غیر این صورت سیاه می بیند.

تصمیم مبالغه آمیز : هر حادثه منفی  از جمله ناکامی شغلی را شکستی تمام عیار تلقی می کند.

فیلتر ذهنی ( عینک بد بینی ) : تحت تأثیر یک حادثه منفی‘ همه واقعیت ها را تاریک می یابد و بیش تر به جنبه های منفی حوادث توجه دارد.

بی توجهی به امر مثبت : با بی ارزش شمردن تجربه های مثبت‘ اصرار بر بی اهمیتی امور مهم دارد.

نتیجه گیری شتاب زده : بدون زمینه محکم و استدلال منطقی نتیجه گیری شتاب زده می کند.

درشت نمایی : از یک سو درباره اهمیت مسائل و شدت اشتباهات خود مبالغه نموده و از سوی دیگر‘ اهمیت جنبه های مثبت زندگی را کمتر از آن چه که هست‘ محاسبه می کند.

استدلال احساسی : فرد دارای افکار منفی‘ فرض را بر این می گذارد که احساسات منفی لزوماً منعکس کننده واقعیت ها هستند.

بایدها : فرد انتظار دارد‘ اوضاع همان طور که او می خواهد و توقع دارد‘ رغم بخورد؛ مثلاً باید این کار را انجام دهد و در صورت عدم موفقیت‘ احساس گناه و ناتوانی می کند.

برچسب زدن : این حالت‘شکل حاد تفکر همه یا هیچ است. فرد به جای این که بگوید‘اشتباه کردم‘ به خود برچسب منفی میزند و می گوید:«من بازنده هستم.»«من عرضه هیچ کاری را ندارم.»

شخصی سازی و سرزنش ( به خود گرفتن ) : این افراد خود را بی جهت مسئول وقوع حادثه ای می دانند که اساساً به هیچ وجه امکان کنترل آن را نداشته اند‘ بنابراین به شکل کلی می توان گفت که اندیشه منفی‘ علت اصلی اکثر بیماری های روحی و روانی‘ خصوصاً افسردگی است؛ چنان چه مولانا می فرماید :

ای برادر تو همه اندیشه ای                              مابقی خود استخوان و ریشه ای

گر گل است اندیشه تو گلشنی                              ور بود خواری تو هیمه گلخنی

افسردگی در زنان :

افسردگی‘ دامنه وسیعی از حالت های عاطفی و ذهنی و از غمگینی و ضعف عزت نفس گرفته تا ناتوانی احساسی و رفتار خودکشی گرایانه‘ را در بر می گیرد و ممکن است در واکنش نسبت به بعضی وقایع بیرونی مانند مرگ یک عزیز یا بدون هیچ علت ظاهری  اتفاق بیفتد.

حالت اول : افسردگی واکنشی ( Reactive Depression ) و

حالت دوم‘ افسردگی بالینی ( Clinical Depression ) نامیده می شود.[5]

روان پزشکان‘ افسردگی ها را عمدتاً بر اساس شدت و ماهیت علائم آن ها به انواع مختلف طبقه بندی می کنند. افسردگی خویی و افسردگی عمده‘ دو نوع افسردگی بسیار شایع در میان زنان است.

افسردگی خویی معمولاً در کودکی یا نوجوانی آغاز می شود و علائم مشخصه آن غمگینی‘ نگرش منفی و ضعف عزت نفس است. افسردگی عمده نیز شامل علائمی مشابه افسردگی خویی اما درسطحی بسیار شدید و گاه غیر قابل تحمل است. این نوع افسردگی معمولاًدر اواخر دهه بیست زندگی آغاز می شود اما در هر زمان دیگری نیز احتمال بروز دارد.

از نظر زیستی تصور می شود که افسردگی به سبب ناکافی بودن مقادیر انتقال دهنده های عصبی در مغز به وجود می آید. این اختلال ممکن است حاصل بیماری های جسمی متعدد‘ به اضافه واکنش هایی در برابر داروهای معین‘ شامل سدکننده های بتا‘ داروهای رژیم غذایی‘ آرام بخش ها‘ قرص های ضدبارداری و الکل باشد. بعضی مردم به طور ذاتی نسبت به افسردگی آسیب پذیر هستند‘ در مورد کسانی که والدین یا هم شیرانشان پیشینه افسردگی دارند‘ احتمال ظهور افسردگی بیشتر است.

نشانه های بیماری :

هر کسی ممکن است گاهی به علت از دست دادن شغل‘ مرگ یکی از عزیزان‘ شکست در یک معامله یا عشق‘ غمگین شود یا گرفته به نظر برسد. اما افسردگی بالینی زمانی روی می دهد که غمگینی بیش از حد انتظار ادامه پیدا کند یا به قدری شدید باشد که مانع عملکرد عادی فرد شود.

افراد افسرده احساس بی حسی پایدار‘ ناامیدی‘ درماندگی‘بی ارزشی و گناه می کنند آنها عمومأ تعلق خاطر خود را نسبت به زندگی‘ شغل و دیگر فعالیت های که قبلأ برایشان لذت بخش بوده از دست می دهند. برای آنها زندگی به قدری خسته کننده و بی معنی می شود که خودکشی تنها راه حل به نظر می رسد و گاهی حتی مبادرت به خودکشی می کنند. بعضی دیگرخصوصأ بزرگسالان الکل یا سوء مصرف از مواد را آخرین راه حل می یابد که خود به افسردگی بیشتر منجر می شود.

بسیاری از کسانی که به افسردگی مبتلا هستند‘ در فکر و تمرکز‘ یادآوری‘ پاسخ گویی‘ و تصمیم گیری دچار مشکل می شوند و بعضی از آنها توهم‘ هزیان‘ اضطراب و اختلال های روان - تنی تجربه می کنند. هم چنین آنها علائم جسمی مانند تغییر در اشتها‘ لاغری یا چاقی‘ سرگیجه‘سردرد‘ گریه غیرقابل توجیه یا حالت های مختلف چهره غمگین‘ پرخوابی یا کم خوابی‘ صبح زود بیدار شدن از خواب و خستگی نشان می دهند.

[1] . بنیامین سادوک و جک گرب و هارولد کاپلان ؛ خلاصه روانپزشکی علوم رفتاری روانپزشکی بالینی ‘ ترجمه دکتر نصرت الله پورافکاری‘ انتشارات شهرآب‘ چاپ سوم 1378 جلد دوم ص 216. ( با اندکی تصرف )

[2] . همان .

[3] . همان .

[4] . رضا شاکری‘مشاوره کاربردی‘ انتشارات نصایح قم‘چاپ اول زمستان1381‘صص75 و 76. ( با اندکی تصرف )

[5] . استفانی‘ ایزنستات‘ ترازیپورین‘ کارلسون و کارن جی. ؛ بهداشت روانی زنان ‘ ترجمه مهدی محی الدین بناب و هایده صابری و ژینوس لطیفی‘ انتشارات ساوالان‘ چاپ اول پاییز 1379 ص 17. ( با اندکی تصرف )