پایان نامه بررسی اضطراب امتحان و عزت نفس با عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی

پایان نامه جهت دریافت مدرک روانشناسی بالینی

فصل اول :

کلیات پژوهش

مقدمه

معمولا همه ما قبل از امتحانات یا سایر رویدادهای مهم زندگی تا حدی دچار نگرانی یا تنش می شویم. نگرانی اندک در عمل می تواند به ارتقای سطح انگیزه ما کمک کند. معهذا نگرانی زیاد از حد ممکن است مشکل ساز شود به ویژه اگر در توانایی ما برای آمادگی و عملکرد در امتحانات اثر منفی بگذارد (عربگل،1387).

درجاتی از اضطراب امتحان در 30-20 درصد کودکان و نوجوانان دانش‌آموز دیده می‌شود. این موضوع در دختران شایع‌تر از پسران است.در تعریف اضطراب امتحان در ابتدا باید اضطراب طبیعی را از اضطراب غیرطبیعی و بیمارگونه افتراق داد.آنچه مسلم است درجاتی از اضطراب و استرس می‌تواند مثبت باشد و احساس تهییج و به دست آوردن یک فرصت را به فرد دست دهد. مثل استرسی که باعث می‌شود یک ورزشکار در موقعیت مسابقه بهتر از تمرین عمل کند، یا فردی در شغل جدید خود با انرژی و عملکرد بهتری کار کند.و یا یک دانش‌آموز در زمان امتحان دچار تهییج و اضطرابی می‌شود که تمرکز او را روی مطالعه افزایش داده و باعث می‌شود برنامه خود را منظم‌تر نماید و زمان خود را مدیریت بیشتری کند، در نهایت این اضطراب منجر به افزایش عملکرد فرد می‌شود. پس درجاتی از اضطراب لازم بوده و باعث بهبودی عملکرد ما می‌شود. این نوع اضطراب را تکلیف محور می‌گوییم. ولی زمانی که استرس و اضطراب منفی می‌شود، ما احساس می‌کنیم اوضاع از کنترل ما خارج است، تحت فشار هستیم و تمرکز خود را از دست داده‌ایم. اضطراب فوق منجر به ارزیابی شناختی منفی، عدم تمرکز حواس، واکنش‌های فیزیولوژیک نامطلوب و افت عملکرد شخص می‌گردد (عربگل،1387).

عزت نفس برای رواشناسان، مهمترین موضوع از جنبه های فردی، اجتماعی و روان شناختی است. بررسیها نشان می دهد بسیاری از مشکلات انسان امروزی از عدم عزت نفس و یا به عبارتی دیگر از پنداره نادرست و ناچیز شماری خود، ناشی می شود. چنین اندیشه ای ممکن است از طریق خانواده یا محیط و مهمتر از همه از تصورات شخص نسبت به خود پدید آید. چه بسیار هوشمندانی که غافلانه از خویشتن خویش بی خبرند و به کنه وجود خود ارج نمی نهند و در پی آنند که دیگران آنها را به منزلگاه رفعت و منزلت سوق دهند. مصیبت این شایسته گان آن است که وجودشان را با خداست و تصورات دیگران را داوری می کنند و به توانایی و کارآمدیهای واقعی شان بی توجه اند(محمدی،1385).

بیان مسأله

اضطراب امتحان اضطراب یکی از شایع‌ترین حالات روحی است که تقریباً در همه‌ی انسان‌ها در طول زندگی و به درجات مختلف بروز می‌کند. اضطراب امتحان نیز معمولاً با نزدیک شدن امتحانات در فرد نمایان می‌شود، به طوری که هر کسی در طول زندگی خود حداقل یک بار این احساس را تجربه کرده است. انسان دوست دارد هنگام ارزیابی و نقادی رفتارهایش بوسیله ی دیگران حداکثر امتیاز ممکن را کسب نماید. به همین دلیل هر زمان که در موقعیت امتحان یا آزمونی قرار می‌گیرد دچار اضطراب می‌شود،هر چند موضوع امتحان را بارها و بارها تمرین کرده باشد(انجمن مدرسن تهران ،1388).

 دانش‌آموزی که درسش را خوانده و یا فردی که برای استخدام باید در مصاحبه شرکت کند، گر چه می‌داند از او سوالات معمولی پرسیده خواهد شد اما با نزدیک‌تر شدن زمان امتحان مضطرب‌تر می‌شود. وجود اندکی اضطراب در انسان هم طبیعی و هم لازم است، ولی اگر از حد بگذرد برای او مشکل‌ساز خواهد بود؛ به طوری که با داشتن اطلاعات و مهارت کافی قادر نخواهد بود امتیاز لازم را کسب کند(انجمن مدرسن تهران ،1388).

 اضطراب امتحان نوعی خود مشغولی ذهنی است که با خود پنداره ی ضعیف و تردید فرد درباره‌ی توانایی‌های خود مشخص می‌شود و غالباً با شناخت منفی، عدم تمرکز حواس، واکنش‌های جسمانی نامطلوب و افت تحصیلی همراه است(انجمن مدرسن تهران ،1388).

عزت نفس یک احساس عاطفی و عشق و محبتی است که شخصی بر اساس ارزش و اهمیتی که برای خود قائل است نسبت به خود احساس می کند این احساس ظریف و دقیق معمولاً از دوران کودکی آغاز می شود و تحت تأثیر تربیت و فرهنگ و جامعه تقویت می شود و پس از گذشت سالها به یک احساس قوی و محکم مبدل می شود که تغییر آن بسیار دشوار خواهد بود این احساس به ما توانایی می دهد که علیرغم اشتباهات و شکستهایمان با اهمیت و با ارزش داشته و مورد قبول و تأئید قرار دهیم و با این قبول و تائید تشخیص دهیم که شخصاً قدرت داشته و می توانیم مسؤولیت اداره زندگی خود را به دست بگیریم کوپر اسمیت در تعریفی از همیت عزت نفس چنین بیان می کند که افراد برخوردار از عزت نفس بالا، افرادی هستند که با احساس اعتماد به نفس و بهره گیری از استعداد و خلاقیت خود به ابراز وجود می پردازندو به راحتی تحت تأثیر عوامل محیطی قرار نمی گیرند اعتماد به نفس یا عزت نفس تفاوت داشته و به عنوان یکی از پایه های عزت نفس به شمار می رود به صورتی که شاید بتوان بیان کرد که عزت نفس حد بسیار بالای اعتماد به نفس است.

نیازی که از آن به عنوان عزت نفس یاد می شود نیاز اساسی و قطعی است، ما نیاز داریم  که خود را از نظر جسمی، فکری، احساسی و عاطفی انسان خوب و با ارزشی بداینم.

چنین احساسی انگیزه و محرک ما برای انجام امور است که در زندگی به عهده می گیریم و محرک ما برای یک زندگی خوب است، بدون دادن این اعتبار و ارزشی به خودمان هرگز قادر نخواهیم بود که از احساس آرامش و آسایش درونی برخوردار شویم در واقع همه امیدها، هدفها و آرزوهای ما برای این نیاز اصلی استوار است و درجه خوشبختی ما در زندگی بستگی به ارض این نیاز دارد عزت نفس با داشتن احساس مثبت نسبت به خود و قبول  و پذیرش خود رشد و نمو می یابد و برای استحکام و پایداری به یک سیستم حمایتی قوی نیاز دارد که این سیستم در ابتدا خانواده و سپس جامعه و گروههایی هستند که فرد در آن عضویت پیدا می کند با توجه به این که عزت نفس زمینه و اساس ادراک فرد از تجارب زندگی او را فراهم می سازد دارای ارزش ویژه ای است و می تواند به عنوان سپر یا نیرویی در مقابل مشکلات آینده به فرد کمک می کند همچنان که فرنچ[1] (1968) و وارگد[2] (1972) از عزت نفس به عنوان یک سپر فرهنگی در مقابل اضطراب نام می برند در اهمیت عزت نفس می توان گفت که رضایت ما از زندگی شدیداً احساسات ما در مورد میزان ارزش خویشتن بستگی دارد به طوری که هر گاه افراد احساس می کند عزت نفسشان در معرض خطر قرار گرفته است سعی می کند با استفاده از انواع راهبردها و رفتارها احساس ارزشمندی خویش را حفظ نموده و از خویشتن دفاع نمایند(تحقیق اپسکر[3]، 1975).

ضرورت اهمیت تحقیق

عزت نفس یکی از با ارزش ترین منابعی است که فرد می تواند در اختیار داشته باشد تحقیقات نشان داده اند افرادی که از عزت نفس بالایی برخوردار است خیلی موثرتر می آموزد و روابط سودمندتری را برقرار می کند بهتر می تواند ار فرصتها استفاده کند و مولد و خود کفا باشد همچنین در مقایسه با فردی که عزت نفس کمتر دارد دیدگاه روش تری نسبت به مسیر زندگی خویش دارند در زمان ما که بر اثر روند تحولات، وضع اکثر خانواده ها ناسامان است یکی از مهمترین منابعی که می توان در فرد تقویت که احساس ارزشمند بودن است این احساس به عنوان نیرویی است که فرد می تواند به آن تکیه داشته باشد و به آن اتکا در مراحل زندگی موفق و کامروا باشد احساس ارزشمندی که هر انسانی درباره خویش آن را می پذیرد باعث پیشرفت و موفقیت فرد می شود و او را به سوی فردایی بهتر رهنمود می سازد باید که هر فردی در اجتماع مهم بودن و قابل اعتبار بودن خویش را قبول کند تا بتوان به فردا و فرداهایی بهتر از امروز امیدوار بود و امید داشت که جوانان امروز سازندگان فردا هستند و این امر بدون داشتن خود باوری و عزت نفس در جوانان غیر ممکن به نظر می رسد و چه ضرورتی مهم تر از اینکه خود باوری و قابلیت های جوانان ما که سازندگانی فردا هستند مورد بحث و بررسی قرار گیرد؟

از جمله مهمترین نگرانی های استادان، مسئولان آموزش مدرسه و خانواده های دانش آموزان، پیشرفت تحصیلی و جلوگیری از افت آنها است . نقطه مقابل پیشرفت تحصیلی ، افت تحصیلی است که بر اساس مطالعات متعدد تأثیر بسزایی در سرنوشت فرد داشته و همچنین هزینه ی گزافی به خانواده و جامعه تحمیل می کند. در ایران، این امر از مهم ترین مشکلات کنونی نظام آموزشی است که هر ساله ده ها میلیارد ریال بودجه کشور را هدر می دهد و نیروهای بالقوه و سرمایه های جامعه که همان نیروی انسانی است بی ثمر می ماند.

اهداف پژوهش:

هدف کلی :

بررسی اضطراب امتحان و عزت نفس با عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی شهرستان اردبیل.

اهداف جزئی

اهداف جزئی در تحقیق زیر مجموعه و برگرفته از اهداف کلی می باشد که در این پژوهش اهداف جزئی عبارت است از :

بررسی سطح تحصیلات والدین با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان

بررسی میزان درآمد والدین با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان

فرضیه های پژوهش:

فرضیه های پژوهش از اهداف آن سرچشمه می گیرد بنابراین در این پژوهش فرضیه های تحقیق عبارت است از :

بین اضظراب امتحان و عزت نفس با عملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد .

دانش آموزانی که والدین آنها سطح تحصیلات بالا دارند عملکرد تحصیلی بهتری دارند .

دانش آموزانی که والدین آنها درآمد بالاتری دارند عملکرد تحصیلی و عزت نفس بالاتری دارند .

تعریف نظری

عزت نفس

عبارت است از تصورات ، نگرشها و ارزیابی هایی که شخصی به طور مداوم درباره خودش انجام می دهد.عزت نفس از واژه «سلف استم» گرفته شده است که از آن معنای گوناگون استنباط می شود. مانند مناعت و علو طبع، حرمت نفس  عزت نفس که در این پژوهش مقصود از واژه فوق «عزت نفس» می باشد. عزت نفس در اسلام و متون اسلامی به بیان گوناگون آمده است ولی در حقیقت مفهوم واحدی را بیان می نماید. واژه هایی نظیر کرامت نفس، نفاست نفس، احترام نفس، حدیث نفس ، شرافت نفس به تکرار در روایات و احادیث اسلامی دیده می شود قرآن کریم از نفس به عنوان بزرگترین سرمایه آدمی یاد می کند و نفس را آنقدر بها و ارزش می دهد که اگر معامله ای صورت گیرد، جز با پروردگار این معامله امکان پذیر نیست.مازلو: برای بیان عزت نفس از واژه سندرم استفاده می کند،مقصود وی از این واژه دال بر بیماری و ناهنجاری نیست، غرض وی از این واژه در تعریف عزت نفس توصیف ویژگی های به هم پیوسته و مجموعه از نشانه هایی که با هم اتفاق می افتد می باشد(تبیان،1382).

اضطراب امتحان

اضطراب امتحان دو بعد دارد

1. بعد جسمانی: که شامل واکنش فیزیولوژیک خودکار است مثل تپش قلب، سردرد، تعریق، لرزش دست و اندام‌ها، آشفتگی معده، رنگ‌پریدگی، حالت تهوع و استفراغ و غیره.

2. بعد شناختی و فکری: دلواپسی راجع به پیامد کار، دلواپسی راجع به شکست و ناکامی، افکار تحقیر و سرزنش خود، مقایسه خود با دیگران، انتظارات منفی از خود، مشکل تمرکز و توجه، فراموش کردن مطالب خوانده شده، گفتگوی منفی با خود و... که همه اینها مانع انجام تکلیف و حل مشکل می‌گردد(عربگل،1387).

تعاریف عملیاتی

منظور از عزت نفس نمره ای است که دانش آموز در پرسشنامه کوپر اسمیت[4] بدست می آورد.

منظور از اظطراب امتحان نمره ای است که دانش آموز در آزمون اضطراب امتحان ابوالقاسمی بدست می آورد