پایان نامه بررسی تاثیر سطح تحصیلات بر شیوه های فرزند پروری در بین زنان اردبیل

پایان نامه جهت دریافت مدرک روانشناسی عمومی

فصل اول :

کلیات پژوهش

مقدمه

دوران کودکی سرآغاز زندگی و زمان پایه ریزی شخصیت بزرگسالی است. همه مکاتب روان شناسی و علوم وابسته به آن بر نقش مهم و سرنوشت ساز این مرحله در چگونگی پی ریزی مراحل بعدی رشد انسان تاکید کرده و معتقدند کودک در عالی ترین شرایط متولد می شود و برای پرورش شایسته و مطلوب آمادگی دارد. برای اینکه این آمادگی به ظهور برسد و کودک به بهترین شرایط رشد دست یابد، محیط مناسبی از نظر عاطفی و روانی باید در دسترس او قرار گیرد.دسترسی به یک محیط امن عاطفی و اجتماعی می تواند زمینه ای برای رسیدن به این شرایط ایده ال شود (ساجدی،1379).

تا حدود دو دهه قبل گمان می رفت که خاتواده به سبب وجود روابط صمیمی و محبت آمیز، بهترین مکان برای زندگی و رشد و شکوفایی عاطفی و جسمانی کودکان است. اما با کمال تعجب، نتایج تحقیقات مشخص نموده است که نه تنها خانواده های " مسئله دار" بلکه خانواده هایی که به ظاهر معمولی یا مطلوب هستند هم ممکن است نسبت به کودکان خود بدرفتار باشند (اعزازی،1380).

شیوه ها و سبک های فرزندپروری والدین به طرق مختلف بر جنبه های گوناگونی از رفتارها و عملکردهای روان شناختی کودکان اثر می گذارند و آنها را شکل می دهند و چه بسا تاثیر شیوه های پرورشی والدین خود را تا پایان زندگی حفظ نمایند.

اساس هر جامعه خانواده های آن جامعه است، به عبارت دیگر خانواده است که تا حد زیاد چگونگی گذشته، حال و آینده هر فرد و جامعه را پی ریزی کند. چگونگی ارتباط والدین و اعضای خانواده بی تأثیر از سطوح معلومات و اطلاعات والدین نیست. والدین به منظور آگاهی بیشتر از مسائل تربیتی به یادگیری و آموزش هایی نیاز دارند، نقش پدر و مادر در تربیت و پیشرفت تحصیلی فرزندان برکسی پوشیده نیست و نقش آنان مهم و تعیین کننده است، زیرا والدین شکل دهندگان و معماران شخصیت فرزند خود هستند. در جامعه امروزی ممکن است هر پدر و مادری در یک یا چند رشته اطلاعات تخصصی داشته باشند و در زمینه چگونگی برقراری روابط خانوادگی آگاهی ها و تجربیات در خانه پدری خود کسب کرده باشند. اما آنچه مسلم است شیوه زندگی امروز مانند شیوه زندگی قبل نیست، زیرا نیازهای جامعه امروزی با نیازهای جامعه نسل گذشته همانندی ندارد. تحصیلات والدین و داشتن اطلاعات به روز آنان موجب می گردد که والدین و داشتن اطلاعات به روز آنان موجب می گردد که والدین محیط مناسبتری برای رشد و شکوفایی استعدادهای بالقوه فرزندان خود فراهم آورند و فرزندان کمتر دچار مشکلات عاطفی و اجتماعی می گردند، ولی در خانواده هایی که اولیاء فاقد حقی سواد خواندن و نوشتن هستند، قادر به برقراری ارتباط صحیح با فرزندان خود نبوده و حتی در امر آموزش و تحصیلات، اکثراً فرزندانشان دارای مشکل هستند، ولی این امر در خانواده های کم سواد تا حدودی فرق می کند، زیرا آنان گرچه اطلاعات به روز ندارند ولی قادر به خواندن و نوشتن و حساب کردن در حد ابتدایی می باشند و می توانند تا حدودی در امر تحصیل فرزندانشان را کنترل نمایند. هدف اصلی در این پژوهش بررسی تاثیر سطح تحصیلات والدین در شیوه های فرزند پروری آنها است .

بیان مسأله

قدم اول درموفقیت این است که پیروز شدن را بخواهیم، تنها به این صورت است که اصول موفقیت را به آسانی خواهیم آموخت. موفقیت درتحصیل به عوامل گوناگونی بستگی دارد واین عوامل در مجموعه ای فردی، آموزشگاهی، خانوادگی واجتماعی طبقه بندی می شود. بی تردید پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به عوامل مختلفی نظیر درآمد، سطح تحصیلات والدین، رفتاروالدین، محیط خانواده، نوع مدرسه، امکانات آموزشی، رفتار معلم و... بستگی دارد.

دراین تحقیق من عامل دوم یعنی سطح تحصیلات والدین را مورد بررسی قرار می دهم.

سطح تحصیلات والدین همانند سایر عوامل موثربر پیشرفت تحصیلی به اشکال مختلف در پیشرفت تحصیلی ویا افت تحصیلی تأثیر می گذارد.

والدین، علم و دانش آموز سه عنصر و سه سیستم در درون نظام آموزشی هستند که به یکدیگر وابسته و رشد یکی موجب رشد دیگری می شود. از اینرو محققان همواره درصددند تا درک کنند که چه فرایندها و رفتارهایی موجب می شود تا اثربخشی معلم یا والدین بیشتر گردد. نقش والدین به مراتب باارزشتر ازنقش معلم است، چرا که او ساعات بیشتری را در کنار فرزند خود حضور داشته و بیش از معلم نمایش دهنده الگوهای رفتاری ( عملی ) می باشند که روی کودک اثرات منفی یا مثبت را به جا می گذارد. طرز مراودت کودک و والدین و نوع اثری که از این تعامل بجا می ماند همواره مد نظر محققان بوده، چرا که آنان ضرورت شناسایی رفتارهای مثبت و منفی والدین و چگونگی اثر آن بر موقعیت تحصیلی را متذکر می شوند. در دنیای امروز که کودکان و نوجوانان بیش از گذشته درگیر مسائل تحصیلی و حرفه ای هستند نقش والدین بویژه در زمینه مسائل تحصیلی فرزندان، با اهمیت تلقی می گردد. پدران و مادران باید بدانند که چگونه برای تحقق هدف خود بکوشند، یعنی ما باید هدف مشخصی از تربیت فرزندان داشته باشیم و مهم ترین هدف باید رشد و تکامل شخصیتی آنان باشد. برای بهبود کیفیت آموزشی و نیز دستیابی مطلوب تر به اهداف آموزشی عمومی، لازم است بجز مدرسه به همکاری و همفکری بنیادهای اجتماعی دیگری که به نحوی در پرورش افرا موثرند، از جمله خانواده توجه نمود. تحقیقات فراوان نشان داده اند که اگر اولیاء علاقه مند به مسائل آموزشی فرزندان باشند، کودکان و فرزندان آنان نیز با ذوق و شوق بیشتری تحصیل خواهند نمود. تحقیقات نشان داده است که بخش بزرگی از تغییرات پیشرفت تحصیلی ناشی از تفاوتهای محیط خانوادگی است.یکی از تاثیراتی که سطح تحصیلات والدین در آن نقش دارد شیوه های فرزند پروی است

شیوه های فرزندپروری را می توان مجموعه ای از رفتارها دانست که تعاملات والد فرزند را در طول دامنه گسترده ای از موقعیت ها توصیف می کند و فرزندپروری بادوامی را بوجود می آورند (علیزاده و اندرایس،2004؛برک،2007). مطالعات زیادی در خصوص تاثیر شیوه های فرزندپروری بر عزت نفس و سازگاری کودکان صورت گرفته است. کامرس1 و همکاران (2012) در تحقیقی استرس خانواده، سبکهای فرزندپروری و سازگاری رفتاری را درسن پیش دبستانی بررسی کردند نتایج نشان داد که رابطه کلی بین فرزند پروری استبدای و استرس خانواده با مشکلات رفتاری کودکان وجود دارد و در تحقیقی دیگر ساندسترام وجردن2(2008) نشان داد که شیوه های فرزندپروری والدین باعث عزت نفس و سازگاری رفتاری در کودکان پیش دبستانی می شود. و همچنین بورنستن و زلتونیک3(2008) در تحقیقی با بررسی سبکهای فرزند پروری و اثرات آن، نشان داد که شیوه های فرزند پروری در مراحل ابتدایی کودکی آشکار است و بر خلق وخو، روابط دلبستگی، موفقیت تحصیلی و توسعه روانی تاثیر گذار است. نتایج این مطالعات نشان می دهد که بین شیوه های فرزندپروری با عزت نفس، و سازگاری رفتاری کودکان رابطه وجود دارد.

و همچنین شیوه های فرزندپروری (مقتدر)، معمولا برای ایجاد حس مسئولیت، هدفمندی و استقلال در فرزندان خویش، آنان را با کفایت  و با اعتماد به نفس بار می آورند (هربرت،1384).بنابراین محقق در پی پاسخ گویی به این سوال است که آیا سطح تحصیلات در شیوه های فرزند پروری والیدن نقش دارند ؟

ضرورت اهمیت تحقیق

خانواده اولین و مهمترین نهاد در تاریخ و تمدن انسانی است که افراد بشری در آن با شیوه های زندگی فردی و جمعی آشنا می شود. خانواده مناسبترین بستر فعلیت یافتن قابلیت ها و استعدادها و تواناییهای انسانی است و بخش عظیمی از ابعاد شخصییت افراد همچون رفتارها، سازگاری، مسولیت پذیری، تحمل پذیری در برابر دیگران و واکنش های عاطفی در آن شکل می گیرد (نوابخش وفتحی،1390).فرایندها و کنش های خانواده در کیفیت ارتباط واحد/ فرزند تاثیر زیادی بر رشد احساس خود ارزشمندی و کفایت اجتماعی در دوران کودکی دارد. روان شناسان متوجه  شده اند که شیوه های پرورش و تربیت فرزند بر بسیاری از جنبه های روان شناختی از جمله سازگاری اجتماعی، احساس ارزشمندی، اعتماد به نفس و موفقیت در کارها تاثیر دارد (ظهیری زاده،1390).در واقع نحوه سازگاری و رفتار کودکان به تعاملات و ارتباطات والدین با آنها بستگی زیادی دارد و کودکانی که از این تعاملات و ارتباطات بیشتر برخوردارند از نظر روانی نیز سالم تر هستند(حقیقی و همکاران،1385). در نتیجه بررسی رابطه ای این مهارت ها به شیوه های که والدین برای پرورش کودکان خود به کار می گیرند و تاثیری که این شیوه ها بر سازگاری و عزت نفس کودکان شان می گذارد، ضرورت دیگری می باشد همچنین با توجه به اینکه در این زمینه هیچگونه پژوهشی صورت نگرفته، اهمیت و ضرورت چنین پژوهشی دو چندان می شود. بعلاوه نتایج این پژوهش می تواند برای آموزش و پرورش  بسیار مفید و سودمند باشد .

اهداف پژوهش:

هدف کلی :

بررسی تاثیر سطح تحصیلات بر شیوه های فرزند پروری والدین در بین زنان اردبیل

اهداف جزئی

اهداف جزئی در تحقیق زیر مجموعه و برگرفته از اهداف کلی می باشد که در این پژوهش اهداف جزئی عبارت است از :

فرضیه های پژوهش:

-        سطح تحصیلات بر شیوه های فرزند پروری والدین در بین زنان اردبیل تاثیر گذار است.

-        سن بر شیوه های فرزند پروری والدین در بین زنان اردبیل تاثیر گذار است.

-        تعداد فرزندان بر شیوه های فرزند پروری والدین در بین زنان اردبیل تاثیر گذار است.

تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش

شیوه های فرزندپروری2

روش های فرزندپروری ترکیبی از رفتارهای والدین هستند که در موقعیتهای گسترده روی می دهند و فرزندپروری بادوامی را بوجود می آورند (برک،2007). شیوه های فرزندپروری شامل دو معیار عمده هستند محبت و کنترل والدین. کنترل والدین آن دسته از رفتارهای والدین را شامل می شود که در خدمت جامعه پذیری (فرایند انتقال ارزشهای متقابل اجتماعی از والدین به فرزندان) کودک قرار دارد این امر به صورت  توانایی والدین در اعمال رهنمود، ثبات، توانایی تحمل رفتارهای نامطلوب و استفاده از مشوق ها، تقویت ها نمود دارد. صمیمیت نیز شامل علاقه و مهربانی و عاطفه والدین می باشد (ظهیری زاده،1390).

منظور از شیوه های فرزندپروری در این پژوهش میزان نمره ای است که هر آزمودنی در پرسشنامه شیوه های فرزندپروری بامریند کسب می نماید. مقیاس اندازه گیری فاصله ای است.

فصل دوم :

پیشینه پژوهش

شیوه های فرزندپروری

هر خانواده شیوه های خاصی را در تربیت فردی و اجتماعی فرزندان خویش به کار می گیرد. این شیوه ها که سبک های فرزند پروری نامیده می شود متأثر از عوامل مختلفی از جمله عوامل فرهنگی، اجتماعی سیاسی، اقتصادی و غیره می باشد.

سبک فرزندپروری مجموعه ای از نگرش های والدین نسبت به کودکان است که منجر به ایجاد جو هیجانی می شود که در آن جو رفتارهای والدین بروز می نماید. این رفتارها هم در برگیرنده رفتاری مشخص در رفتارهایی که در جهت هدف والدین است. که از طریق آن رفتارها، والدین به وظایف والدینی شان عمل می کنند اشاره به رفتارهای فرزندپروری دارد و رفتارهای غیرمرتبط با هدف های والدین است که شامل ژستها، تغییر در تن صدا یا بیان هیجانیهای غیرارادی می باشد. درواقع فرزندپروری فعالیتی پیچیده و در برگیرنده رفتارهای خاصی است که کودک را تحت تأثیر قرار می دهد.(دارلینگ و استنبرگ 1993، به نقل از اسلمن، 1385)

در زمینه سبکهای فرزندپروری نظریات متعددی ارائه کرده اند. (سایموند 1939) این ابعاد را پذیرش/ طرد – مسلط/ مطیع دانسته است و شعر، عشق/ خصومت- اختیار/ کنترل را از ابعاد سبکهای فرزندپروری دانسته اند. (به نقل از اسلمی 1385).

ابعاد شیوه های فرزندپروری

بیشتر محققان ویژگیهای کلی را برای تعاملات بین کودک_ والد برحسب ابعاد والدینی تعریف کرده اند. والدین و اینکه چگونه رفتار می کنند یا ابعاد والدینی خاص را کجا به کار می برند، وابسته به رفتار متفاوت فرزندان هستتند. شیوه های والدین، غالبآ برحسب تعامل دو بعد رفتاری آنها متصور می شود بعد اول :به بررسی "گرم بودن" با کودکان می پردازد و حدود آن از رفتاری پاسخده، پذیرا و کودک محور آغاز  می شود و به رفتاری بی توجه و طرد کننده که مرکز آن بر نیازها و امیال والدین گذاشته شده است ختم می شود. بعد دوم : " کنترل " والدین بر کودک را بررسی می کند و از رفتاری محدود کننده تا روشی    آسان گیر و بی ادعا متغیر است و در آن برای رفتار کودک محدودیت های  مختصری منظور شده است.

بعد گرم بودن والدین

گرم بودن مؤثرترین بعد والدین در دوران نوزادی است، آن نه تنها کنش روانشناختی سالم را در طول دوره رشد پرورش می دهد، بلکه شالوده اساسی تجربیات آینده در آن قرار می گیرد. والدین گرم، کسانی هستند که اغلب با نوزادان شان سخن می گویند و کوشش می کنند کنجکاوی آنها را برانگیزنند و به آنها کمک می کنند تا راه حل مثبتی را برای ایجاد دلبستگی عاطفی امن بوجود آورند. والدین گرم، والدین پاسخگو و تحسین کننده هستند آنها نسبت به نیازهای فرزندان شان حساس هستند، حامی صمیمی تلاشها و کوشش هایشان هستند و به بطور گسترده ای به تفکرات، احساسات و اعمال فرزندان شان علاقه نشان می دهند .والدینی که گرم هستند از تشویق و پاداش استفاده می کنند و انتقاد خیلی کمی از فرزندان شان می کنند، به ندرت آنها را تنبیه کرده و از آنها غفلت نمی کنند. والدین پاسخگو و گرم افرادی هستند که اغلب به کودکان شان لبخند می زنند، جایزه می دهند، تشویق می کنند و صمیمت زیادی با آنها دارند و در عین حال، آنها وقتی که کودک رفتاری بد انجام می دهد از او انتقاد می کنند. والدین گرم و مهربان، ارزیابی های مثبتی از فرزندان خود می کنند، آنها از فرزندانشان حمایت عاطفی می کنند که باعث می شود، فرزندان احساس ارزش بکنند که پایه خودپنداره است. والدین گرم و صمیمی به نیازها و خواسته های فرزندان شان پاسخ می دهند، به آنها پاداش می دهند، تشویق و تحسین می کنند،مسئولیت پذیرند و عواطف مثبتی نسبت به کودکان شان ابراز می کنند، آنها هنگامی که فرزندان شان   تکلیف سختی را انجام می دهند به آنها پاداش می دهند و محیط خانه را دلپذیر و شاد می کنند، افرادی که در چنین شرایطی رشد می یابند، نسبت به نیازهای دیگران حساس و مسئول هستند. همانگونه که والدین شان در برابر نیازهای آنها مسئول هستند.