پایان نامه بررسی رابطه بین باورهای غیر منطقی و میزان اضطراب در بین دانشجوان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل

پایان نامه جهت دریافت مدرک روانشناسی بالینی

فصل اول

کلیات پژوهش

مقدمه

روان شناسی رویکردهای مختلفی دارد که یکی از آنها، روان شناسی شناختی   است رویکرد شناختی بر نحوه ای که افراد از محیط خودشان آگاه می شوند نحوه ای که درک نموده و ارزیابی می کنند. یاد می گیرند، فکر می کنند، تصمیم می گیرند  و مسائل را حل می کنند، تمرکز دارد این رویکرد بر روی فعالیتهای ذهنی هوشیار تمرکز دارد و در آن اعتقاد بر این است که تفکر یابد مفهوم وسیع تر شناخت نقش اساسی و مهمی را در چگونگی بروز رفتار آدمی ایفا می کند.  گر چه افراد متعددی به رویکردهای شناختی کمک کرده اند اما دو نفر دراین حوزه مشهورترند: آرون بک  و آلبرت الیس .

بک و الیس بر نقش فرایند تفکر آشفته در ایجاد رفتارهای ناسازگارانه تاکید دارند به عقیده بک، ویژگی فراگیر تعدادی از اختلال های روانی وجود  افکار خودکار  است عقاید بسیار محکمی که فرد حتی نمی داند آن ها به احساس های ناخشنودی و دلسردی منجر می شوند این افکار به صورت خود انگیخته پدیدار می شوند و نادیده گرفتن آن ها دشوار است افکار خودکار حاصل نگرش های کژ کار هستند یعنی قواعد یا ارزش های شخصی که افراد به آن ها اعتقاد دارند و در سازگارهای مناسب اختلال ایجاد می کنند. (بک، راش ، شاو  و امری ، 1979).

الیس نیز یکی دیگر از روان شناسان شناخت گراست که پاره ای از مفاهیم نظریه های او در افکار و اندیشه های فلاسفه و متفکران قدیم ریشه دارد. (الیس، 1973) اگر منشا فلسفی نظریه الیس به برخی از فلاسفه به خصوص زنو ، سیسرو  و اپیکتتوس  بر می گردد. اپیکتتوس که در قرن 4 قبل از میلاد می زیست معتقد بود که انسان ها را اشیا برآشفته نمی کنند بلکه نگرشی که نسبت به امورپیدا می کنند آنها را آشفته می کند.

به اعتقاد الیس این عقاید است که در افراد مبتلا به اختلال های روانی، معمولاً معیوب یا غیر منطقی هستند او آن ها را عقاید غیر منطقی  نامید عقایدی درباره  خود و دنیا که نامعقول غیر منطقی هستند، الیس نظریه غیر منطقی- هیجانی خود را که به مدل «a- b- c» مشهور است چنین ارائه داد که وقایع و رویدادها نیستند که باعث آشفتگی، پریشانی و یا اضطراب می شوند بلکه باور بر برداشت خود فرد از وقایع و پدیده هاست که باعث آشفتگی، پریشانی، اضطراب همچنین باعث به وجود آمدن مشکلات در زندگی شخص می شوند الیس تفکر غیر منطقی را که بر اصول دهگانه وی معروف اند به شرح زیر مطرح می کند:

1-انتظار تایید از دیگران، 2- انتظارات بیش از حد از خود، 3- سرزنش کردن خود و دیگران، 4- واکنش به درماندگی همراه با ناکامی، 5- بی مسئولیتی هیجانی،

6- نگرانی زیاد توام با اضطراب،7- اجتناب از رویارویی با مشکلات، 8- وابستگی، 9- درماندگی نسبت به تغییر، 10- کمال طلبی (معتمدین، 1383)

اضطراب  موضوعی است قدیمی که حتی مصریان باستان و نویسندگان قرون وسطی نیز وجود اضطراب را یکی از شرایط اصولی و اولیه زندگی انسان ها تلقی می کردند اضطراب نه تنها پدیده ای جهانی و فراگیر بلکه ناشی از انسان بودن ابنا بشر است کیست که در معرض تهدید مضطرب نشود. (بک به نقل از قراچه داغی، 1380)

به اعتقاد فروید اضطراب کنونی جهانی بهایی است که بشر امروزی بابت تمدن می پردازد مفهوم اضطراب در مکتب تحلیل روانی نقش برجسته ای دارد فروید اضطراب را «درد روانی» نامیده است یعنی همان گونه که اگر بدن دچار زخم و التهاب  و بیماری شود اولین نشانه آن به صورت تب ظاهر می گردد اگر فردی دچار مشکل روانی شود اولین نشانه آن به صورت اضطراب جلوه گر می شود.

مضطرب بودن تا اندازه ای به عنوان بخشی از یک پاسخ مقابله ای طبیعی به مسائل زندگی روزمره در نظر گرفته می شود با این حال زمانی اضطراب شدید و یا نامتناجس با موقعیت باشد به عنوان یک اختلال و یا یک مشکل بالینی در نظر گرفته می شود (بلک برن و دیوید سون به نقل از توزنده جانی، 1374)

در مورد اضطراب مارکس  و لیدر  با بررسی 22 مطالعه انجام شده در این زمینه برآورد کرده اند که تقریباً صددرصد جمعیت عمومی به حالت اضطراب دچار هستند (بلک برن و دیوید سون به نقل از تو زنده جانی، 1374)

وقتی در جامعه ای یک بیماری شایع می شود همه درصدد چاره جویی برای درمان  و پیشگیری از شیوع آن هستند.  حال هر چه این بیماری بر روح و جسم  افراد آثار مخرب تری داشته باشد درمان  آن نیز ضروری تر به نظر می رسد و شایسته است همگان با شناختی دقیق از این بیماری عوامل زمینه ساز آن را  از بین ببرند و برای درمان آن بکوشند. در همین راستا در این پژوهش هدف بررسی  رابطه بین باورهای غیر منطقی و میزان اضطراب در بین دانشجویان می باشد.

بیان مسئله

تفکر توانایی تجسم یا بازنمایی اشیا یا رویدادها درحافظه و انجام عملیات روی این بازنمائیهاست و تفکر یکی از مزیتهای مهم انسان  بودن است زیرا انسان  قادر به انتخاب نوع تفکر خود می باشد افکار مثبت  خود به وجود می آورند. هیجان ها و عواطف مثبت مانند شادی انعطاف پذیری، گشودگی در برابر احساسات و خوش بینی و افکار منفی موجد هیجان ها و عواطف منفی چون  غم و اضطراب و ترس است.

عقاید و باورها دو نوع هستند: 1-منطقی و غیر منطقی

که اگر فرد تابع اولی باشد به عواقبی منطقی دست خواهد یافت و دارای شخصیت سالمی خواهد شد و اگر تابع دومی باشد به عواقب غیر منطقی می رسد و مضطرب و غیر عادی خواهد شد.

آلبرت الیس  (1962) نوع خاصی از درمان شناختی به نام درمان عقلانی- عاطفی- رفتاری (ReBT)  را ابداع کرده است ReBT بر این مقدمه  و پیش فرض استوا است که مردم هشیار اند تصمیم می گیرند که چگونه فکر و احساس کنند دراین دیدگاه مردم مشکلات عاطفی و احساس خود را از طریق غیر منطقی یا آن چه الیس آن را باورهای غیر عقلانی می نامد به وجود می آورند.

الیس می گوید که بدون در نظر گرفتن  وراثت و تربیت افراد می توانند به صورت هشیارانه  تصمیم به تغییر روش تفکر خود بگیرند به طوری که بتوانند مشکلات خود را با نزاع با باورهای خود یا عملی تر فکر کردن، حل کنند.

اضطراب پدیده ای جهانی و همه گیر است و نشانه ای از انسان بودن بشر می باشد نظریه پردازان و روان شناسان از اوایل دهه 70، مفهوم اضطراب را به عنوان یکی از اثرات روان شناختی دگرگونیهای صنعتی بر زندگی افراد مورد توجه قرار داده اند اضطراب هیجانی عمومی است و تا وقتی که ناتوان کننده نشود طبیعی به نظر می رسد و اضطراب هنگامی ناتوان کننده است که علت آن ناشناخته باشد یا متناسب با میزان خطر نباشد نظریه پردازان تعاریف متفاوتی از اضطراب ارائه کرده اند اکثر نظریه پردازان می گویند ریشه های اضطراب از جهت گیری آینده است که در آن افراد نسبت به آینده بیمناک اند. (بارلو ، 1988)

برخی دیگر نیز افکار ناخواسته یا مزاحم را با اضطراب مرتبط می دانند افکار مزاحم هم افراد بیمار را دچار مشکل می کند و هم در افراد غیر بیمار مشاهده می شود. (کلی  و کان ، 1994)

محتوای افکار مزاحم در حالت وحشت زدگی، در حالت وسواس فکری و عملی و در حالت اضطراب تعمیم یافته متفاوت است. افراد مبتلا به وحشت زدگی دچار افکاری می شوند در مورد دیوانگی قریب الوقوع، مرگ  و از دست دادن کنترل خود در حین حمله، مبتلایان به وسواس فکری و عملی افکار مزاحم را به صورت تخلف، آلودگی و موضوعات این چنینی تجربه می کنند. افراد دچار اضطراب تعمیم یافته اغلب نشخوار ذهنی درباره ی بدبختی های احتمالی دارند. (مک نالی ، 1966)

از آن جا که افراد مضطراب گرایش دارند دنیا را تهدید کننده ببینند آنها اصرار دارند محرک های مبهم را محرک های تهدید کننده تفسیر کنند آن ها اول به محرک های تهدید کننده توجه می کنند افکار ناخواسته یا مزاحم مشکل اصلی افراد مضطرب است زیرا احساس تهدید و هیجان منفی برای آنها دائمی شده است.

پژوهش ها نشان می دهد که سلامت ذهنی، که متضاد اضطراب است ناشی از دو دسته از متغیرهاست: نگرش ذهنی مثبت نسبت به دنیا و مجموعه ای از عادات خوب رشد یافته که سلامت بدنی و ذهنی را تضمین می کند با توجه به تحقیقات و پژوهش های انجام شده از آن جا که افکار و باورهای افراد نقش مهمی در ایجاد و تداوم بیماریهای روانی از جمله اضطراب دارند پژوهش حاضر درصد پاسخگویی به این سوال است که:

(آیا بین باورهای غیر منطقی و میزان اضطراب در بین دانشجویان رابطه وجود دارد؟)

اهمیت و ضرورت پژوهش

یکی از مشکلات و معضلات  جوامع بشری در عصر حاضر وجود اختلالات هیجانی و روانی در افراد جامعه است و یکی از اختلالات  فراگیر در جامعه مخصوصاً بین دانش آموزان و دانشجویان اضطراب و اختلالات مربوط به آن می باشد و از آن جا که شواهد تایید شده ای وجود دارد مبنی بر اینکه اضطراب باعث کاهش  عملکرد هوشمندانه افراد می شود (بارلو ، 1988، چورپیتا  و توروفسکی ، 1996) و همچنین شواهد قابل توجهی وجود دارد مبنی بر این که وقتی مردم مضطرب هستند عملکرد هوشمندانه آن ها صدمه می بیند در میان چیزهای دیگر، در یادگیری و تمرکز دچار مشکل می شوند و حواسشان زود پرت می شود. همچنین تحقیقات نشان مید هد که افراد مضطرب عواطف منفی بیش تری را به دلیل آن که دید آنها نسبت به دنیا منفی تر است را تجربه می کنند. (واتسون  و کلارک ، 1984) با وجود این تحقیقات و پژوهش ها اهمیت و ضرورت شناخت باورها به خصوص باورهای غیر منطقی و تاثیر آن بر احساسات و عواطف و رفتار انسان و ارائه راهکارهایی برای شناخت  و جایگزین کردن این باورها و افکار با افکار منطقی جهت برخورداری ا سلامت روای را به اثبات می ساند.

منشا هیجانات انسان افکار اوست زیرا تفکر و ارزیابیهای درونی که افراد از خود دارند واکنش های هیجانی آنها را خلق می کند پژوهشگران معتقدند که تفکر علاوه بر تغییرات زیستی الکتریکی مغز و یادآوری، یاگیری و حل مسئله شامل رفتارهای حسی- حرکتی و هیجانی هم می باشد. افکار مثبت به هیجانات مثبت و روشن و افکار منفی به هیجانات منفی منجر می شود

الیس که خود یکی از پیشگامان شناخت درمانی است در رابطه با اختلالات هیجانی و روانی رفتار درمانی هیجانی و عقلانی را مطرح کرده است و در دیدگاه  الیس بیماریها و اختلالات روانی به علت تاثیر افکار غیر منطقی بر احساسات و رفتار افراد ایجاد می شود و درمان نیزبه وسیله تصحیح  افکار غیر منطقی و جایگزین کردن آن با افکار غیر منطقی و جایگزین کردن آن با افکار منطقی صورت می گیرد.

پژوهش های مختلف هر کدام به نحوی به رابطه بین نظام شناختی افراد به خصوص باورهای غیر منطقی و آشفتگی های هیجانی همچون اضطراب، افسردگی (کالوت، 2002، هریس و درایدن، 2006) و خشم (وایلد، 2004) اشاره می کند. از سوی دیگر اثر بخشی مشاوره عقلانی – عاطفی- رفتاری در کاهش تفکرات و عقاید غیر منطقی (دابسون، 2004، باند و بانس، 2000) نشان داده شده است و افرادی که از باورهای منطقی برخوردارند از سلامت روان بیشتری بهره دارند.

از جمله تحقیقاتی که دراین زمینه صورت گرفته است تحقیقی است که آقای مهدی نژاد در سال 1373 در دانشگاه مشهد درباره ی باورهای غیر منطقی و اضطراب انجام داده است که طی این پژوهش نشان داد که افرادی که افکار غیر منطقی بالاتری دارند از اضطراب بالاتری برخوردارند.

از آنجایی که در پژوهش های انجام شده نقش باورها و تفکرات بر روی احساسات و هیجان های ما از جمله اضطراب به اثبات رسیده است پژوهش حاضر نیز پیرو پژوهش های قبلی به منظور بررسی رابطه بین باورهای غیر منطقی و میزان اضطراب در بین دانشجویان می پردازد.

هدف کلی

بررسی رابطه بین باورهای غیر منطقی و میزان اضطراب در بین دانشجوان

اهداف جزئی

-مقایسه باورهای غیر منطقی دربین دختران و پسران دانشجو

- مقایسه باورهای غیر منطقی در بین دانشجویان رشته های مختلف

- مقایسه میزان اضطراب در بین دختران و پسران دانشجو

- مقایسه میزان اضطراب در بین دانشجویان رشته های مختلف

فرضیه های پژوهش

1-بین باورهای غیر منطقی و اضطراب رابطه معناداری وجود دارد.

2- بین باورهای غیر منطقی و میزان اضطراب در زنان و مردان تفاوت وجود دارد.

متغیرهای پژوهش

در این پژوهش باورهای غیر منطقی متغیر مستقل یا پیش بین و اضطراب متغیر وابسته یا ملاک به شمار می رود.

تعریف نظری و عملیاتی متغیرها

باورهای غیر منطقی

باورهای غیر منطقی باورهایی هستند که دو ویژگی اصلی دارند:

1-توقعات خشک و تعصب آمیزی هستند که معمولاً با کلمات باید و حتماً بیان می شوند این تفکرات الزام آور است.2- فلسفه های خود آشفته ساز که معمولاً حاصل این توقعات هستند.

انتخاب های بسیار نامعقول و بیش از حد تعمیم یافته ایجاد می کنند.این یک استنباط فاجعه آمیز است. (پروچاسکا، 1383)

دراین پژوهش منظور از باورهای غیر منطقی میزان نمره ای است که هر آزمودنی در آزمون باورهای غیر منطقی فرم اهواز (4IBT-A) کسب می کند.