پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی
رشته روان شناسی عمومی
چکیده
بیماری های روانی از آغاز پیدایش بشر وجود داشته است به صورتی که ساکنان دوره غار نشینان دوره دیرینه سنگی معتقد بودند که با ایجاد سوراخ(ترفین)در جمجمه افراد می توانند فرد تسخیر شده توسط ارواح شیطانی را نجات دهند که ریشه در حالات روحی وروانی مغشوش وبه هم خورده وجود داشت. پژوهش حاضر تعیین ارتباط بین تیپ شخصیتی A وسطح سلامت روانی دانشجویان دانشگاه پیام نور شهرستان اردبیل است که نمونه این پژوهش را 50 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور شهرستان اردبیل تشکیل می دهند روش نمونه گیری تحقیق حاضر به صورت تصادفی ساده از بین دانشجویان دانشگاه پیام نور شهرستان اردبیل انجام گرفته است.
در این تحقیق برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های شخصیتی آیزنگ و پرسشنامه سلامت عمومی استفاده شده است .یافته ها بدست آمد که : افرادی که دارای تیپ شخصیتی B هستند سلامت روان کمتری نسبت به افرادی دارند که دارای تیپ شخصیتی A هستند .
مردان دارای تیپ شخصیتی A و زنان دارای تیپ شخصیتی B شیوع بالاتری دارند .
افراد مجرد دارای تیپ شخصیتی A وهمچنین افراد متاهل نیز دارای تیپ شخصیتی A شیوع بالاتری دارند .
کمات کلیدی : تیپ شخصیتی – سلامت روان
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه
بیماری های روانی از آغاز پیدایش بشر وجود داشته است به صورتی که ساکنان دوره غار نشینان دوره دیرینه سنگی معتقد بودند که با ایجاد سوراخ(ترفین)در جمجمه افراد می توانند فرد تسخیر شده توسط ارواح شیطانی را نجات دهند که ریشه در حالات روحی وروانی مغشوش وبه هم خورده وجود داشت(دهستانی 1385)
ناسازگاری و اختلال های رفتاری در جوامع انسانی ودر همه افراد از هر قشر وجنس ودر هر دوره وادوار بوده وخواهند بود بنا به دلایل وعوامل مختلف،پس ضرورت وگسترده ابتلا وتهدید سلامت روانی وجسمی واز بین بردن کیفیت زندگی وچگونگی مقابله با بیماری های روانی وعوامل آن را توجیه می کند.سلامت جسمی وروانی انبساط خاطر و در نهایت شاد کامی وتن آرامی پدیده ای هستند که در ارتباط با محیط زیست انسان ها تحقق می پذیرند(همان منبع).
بیان مسئله
تعریف سازمان بهداشت جهانی از سلامت روان عبارت است از ارتباط موزون وهماهنگ با دیگران.وتغییر واصلاح محیط فردی واجتماعی وحل تناقضها وتمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه ومناسب.
نتیجه آنکه مفهوم سلامت روانی عبارت خواهد بود از تامین رشد وسلامت روانی فردی واجتماعی.پیشگیری از ابتلا به اختلال روانی و درمان مناسب وباز توانی آن.ویژگی های افرادی که از نظر روانی سالم هستند می توان به موارد زیر اشاره کرد این افراد نسبت به خود آرامش دارند یعنی به طور نسبتا معقولی احساس امنیت وکفایت دارند.توانایی خود را در حد واقعی ارزیابی می کنند ونه بیشتر ونه کمتر.به حقوق دیگرا احترام می گذارند،به خود احترام می گذارند وکمبود های خود را می پذیرند.(فتحی آشتیانی،عظیمی آشتیانی 1388)
گفته می شود که یک رویه دوز مبل به تیپ شخصیتی A دست یافته است هنگامی که او برای تعویض رویه های صندلی به مطب پزشک مراجعه کرد که تخصص وی درمان بیمارانی بودکه به حمله قلبی مبتلا شده بوند،متوجه شدکه جلوی نشیمن صندلی ها پوسیده شده بوند،نه عقب آنها. افراد تیپ A که مستعد بیماری کرونری هستندروی لبه صندلی می نشینند.معمولا تیپ شخصیتی را با سه ملاک توصیف می کنند:
1-احساس افراطی فوریت زمان. آنها همیشه نگران موعد ها هستند.
2-رقابط طلبی وجاه طلبی
3-پرخاشگری وخصومت به ویژه زمانی که اوضاع از کنترل خارجند.
افرادی که تیپ شخصیتیA را دارند محیط را تهدید کننده می بینند وبه نظر می رسد که به واکنش های اضطراری طولانی می پردازند،ویژگی های تیپ A می توانند زمانی آغاز شوند که فرد سه یا چهر ساله باشند.(سید محمدی1387)
اهمیت وضرورت مسئله
تیپ شخصیتی A یکی از متغیر مهمی است که در شکل گیری بیماری روانی نقش مهمی بر عهده دارند. توانایی شخص برای سازگاری وچالش با زندگی به عملکرد منسجم قابلیت های شخصیتی وسلامت روان بستگی دارد.چرا برخی از مردم نسبت به بعضی دیگراز بهداشت روانی بهتر برخوردارند؟ چرا برخی نسبت به دیگران در زندگی موفق ترند؟چه عواملی این تفاوت ها را ایجاد می کند؟ پاسخ به این سوالات لزوم بررسی تیپ های شخصیتی که تصور می شود سلامت روانی افراد را تبیین می کند نشان می دهد.لذا با توجه به جنبه های کارکردی تیپ های شخصیتی در سلامت جسم و روان انسان و نیز با توجه به اهمیت تیپ های شخصیتی در کمک به فرد جهت تامین سلامت روان، بررسی این متغیر ها را در دانشجویان مهم وسودمند است.
با توجه به اینکه تیپ های شخصیتی بر سلامت روان دانشجویان تاثیر دارد وبر رفتار آنها اثر می گذارد،ضرورت گسترش مهارت های کنترل تیپ شخصیتیA را بیشتر نمایان می سازد.
همچنین انجام تحقیقات اندک در این زمینه به ویژه در کشور واستان و وجود یافته های پراکنده،انجام این پژوهش ضرورتی مهم به نظر می آید.
همچنین با توجه به نقش واهمیت این متغیر ها(تیپ شخصیتی وسلامت روان)در عملکرد روزانه وقابل تغیر بودن متغیرهای مورد مطالعه،می توان با آموزه ها و ارائه راهکارهای صحیح،سلامت عمومی افراد را افزایش داد.
اهداف کلی تحقیق
تعیین ارتباط بین تیپ شخصیتی A و B وسطح سلامت روانی دانشجویان دانشگاه پیام نور شهرستان اردبیل
اهداف جزئی تحقیق
تعین قوی ترین متغیر پیش بین برای سطح سلامت روانی دانشجویان
بین سطح سلامت روانی دانشجویان پسر ودختران تفاوت وجود ندارد
فرضیه های تحقیق
بررسی رابطه بین تیپ شخصیتیA و Bوسطح سلامت روانی دانشجویان دانشگاه پیام نور شهرستان اردبیل در سال تحصیلی 90-89
1-بین تیپ شخصیتی A و Bوسلامت روانی رابطه وجود دارد.
2-بین تیپ شخصیتی وسطح سلامت روانی دانشجویان پسر و دختر رابطه وجود دارد.
3-بین تیپ شخصیتیA و Bوسطح سلامت روانی دانشجویان مجرد و متاهل تفاوت وجود ندارد.
تعریف نظری وعملیاتی متغیرها
تعریف نظری
تیپ شخصیتیA : الگوی شخصیتی خاصی که با افزایش خطر ابتلا به بیماری عروق کرونری قلب رابطه وجود دارد.افراد نوعA همیشه احساس می کنند کمبود وقت دارند وحتی وقتی ضرب الاجلی در کار نیست باز هم با حداکثر توان کار می کنند. همچنین در هنگام ناکامی،پرخاشگری ونفرت وجود شان را فرا می گیرد.
ارزیابی شخصیت:
شخصیت را می توان الگو های اختصاصی ومتمایز تفکر وهیجان ورفتار دانست که اسلوب شخصی تعامل با محیط فیزیکی واجتماعی هر شخصی را رقم میزند. برای توصیف شخصیت هر کس معمولا به ویژگی های شخصیتی او اشاره می کنیم یعنی به صفاتی از قبیل باهوش بودن،برون گرایی وباوجدان بودن ونظایر اینها.(براهنی ص440-1384)
خصوصیات شخصیتی به طور مستقیم وغیر مستقیم می توانند بر سلامتی وبیماری تاثیر بگذارند.خصوصیات شخصیتی ممکن است معلول فرایند های بیماری باشند یا به رفتار های غیر بهداشتی منتهی شوند ویا ممکن است به طور مستقیم از طریق مکانیزم های فیزیولوژیک بر مریضی تاثیر بگذارد.(فیروز بخت 1388)شاید بیشترین مطالعات صورت گرفته بر روی رابطه ی یک صفت شخصیتی و بیماری،تحقیق در زمینه رابطه ی رفتار نوع A وبیماری عروق کرونری قلب باشد.اولین بار دو متخصص قلب بودند که احتمال رابطه داشتن شخصیت یا سبک مقابله با پیامد های بهداشتی مخرب آنها خصوصا بیماری عروق کرونری قلب را مطرح کردند.آنها به برخی خصوصیات شخصیتی ورفتار ها اشاره کردند واظهار داشته اند این موارد الگوی به نام الگوی رفتار نوع Aرا می سازد.(فیروز بخت ص638-1388).
می گیرد و دوست دارند روی محیط خویش مسلط شوند واین تسلط را حفظ کنند.(فیروز بخت 1388).
سطح سلامت روانی: سلامت روانی(بهداشت روان)علمی است برای بالا بردن کیفیت وسبک زندگی از اولین لحظات جنینی تا مرگ اعم از زندگی داخل رحمی –نوزادی –کودکی ونوجوانی وبزرگسالی وپیری را در بر می گیرد.وهمچنین سلامت روان دانش و هنری است که به افراد کمک می کند تا با ایجاد روش های صحیح از لحاظ روانی وعاطفی واجتماعی بتوانند با محیط خود سازگاری نموده و راه حل های مطلوب تری را برای مشکلات انتخاب نمایند.(شاملو1384)
تعریف عملیاتی:
تیپ شخصیتیA: الگوی است که از طریق پرسشنامه تیپ های شخصیتی بدست آمده است.
سطح سلامت روانی: در تحقیق حاضر منظور از سطح سلامت روانی نمره ای است که از طریق پرسشنامه سلامت عمومی بدست آمده است
فصل دوم
پیشینه تحقیق
تعریف سلامت روانی
مقدمه
سلامت روان علمی است برای بهتر زیستن و رفاه اجتماعی که تمام زوایای زندگی از اوّلین لحظات حیات جنینی تا مرگ اعم از زندگی داخل رحمی, نوزادی, کودکی تا نوجوانی, بزرگسالی و پیری را در بر می‌گیرد. بهداشت روان، دانش و هنری است که به افراد کمک میکند تا با ایجاد روش هایی صحیح از لحاظ روانی و عاطفی بتوانند با محیط خود سازگاری نموده و راه حل های مطلوب تری را برای حل مشکلاتشان انتخاب نمایند.
تعریف سازمان بهداشت جهانی از سلامت روان
سلامت روانی، عبارتست از: قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران, تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی, عادلانه و مناسب. نتیجه آنکه مفهوم سلامت روانی عبارت خواهد بود از تامین رشد وبهداشت روانی فردی و اجتماعی، پیشگیری از ابتلاء به اختلال روانی, درمان مناسب و بازتوانی آن.
ویژگی های افرادی که از نظر روانی سالم هستند
این افراد نسبت به خود آرامش دارند یعنی به طور نسبتا معقولی احساس امنیت و کفایت دارن
توانائی های خود را در حد واقعی خود ارزیابی می‌کنند, نه بیشتر و نه کمتر
به خود احترام می‌گذراند (Self- respect) و کمبودهای خود رامی پذیرند.
به حقوق دیگران احترام می گذارند
می‌توانند به دیگران علاقمند شوند و آن ها را دوست بدارند
می‌توانند احترام و دوستی دیگران را جلب کنند
می‌توانند نیازهای زندگی خود را برآورده سازند و برای دشواری هایی که زندگی آنها پیش می اید راه حلّی پیدا کنند. آنها قادرند خود بیندیشند و تصمیم بگیرند
قادرند مسئولیت های روزمره خود را با برگزیدن اهداف معقول پیش ببرند
تحت تاثیر عواطف, ترس, خشم, عشق یا گناه خود بطوری قرار نمی‌گیرند که زندگیشان پریشان شود.
اهداف روانشناسی سلامت
بهداشت و نظامهای مراقبت های بهداشتی، در چند دهه ، درهمه نقاط دنیا به گونهای چشمگیر تغیر پیدا کرده است. امروزه، مردم بیشتر مناطق دنیا عمری طولانی تری دارند وبیش از هر زمان دیگری احتمال دارد به بیماری های مزمن مبتلا شوند. بسیاری از مشکلات بهداشتی شایع، از رفتار های مانند سیگار کشیدن یا سازگار نشدن مناسب با استرس سرچشمه میگیرند یا تشدید میشوند: رفتارهایی که متخصصان پزشکی ، وقت و مهارت لازم برای تغیر ان ها را ندارند. رشته روان شناسی سلامت از سال 1970 به این سو، پیشرفت های چشمگیری کرده است. این رشته در به وجود امدن اگاهیها ی جدیدو کاربرد اطلاعات به دست امده از رشته های دیگر، به منظور تکمیل تلاشهای پزشکی درار تقای سلامت، توفیق های به دست اورده است. اکنون به اهداف اساسی که پیش روی روانشناسان سلامت است اشاره می کنیم:
تقویت تلاشهای پیشگیری از بیماری ها.
تلاش های که به منظور پیشگیری از مشکلات بهداشتی انجام می شود،باید شامل کاهش رفتار های غیر بهداشتی باشد.این تلاش ها را می توان در مورد هر یک از مراحل فعالیت های حافظ سلامت به انجام رساند: رفتار های بهداشتی پیش از ابتلا به یک بیماری، رفتار های بیماری پس از بروز نشانه های بیماری،و رفتار های نقش بیمار یعنی زمانی که بیماری تشخیص داده شده و درمان آغاز شده است.
رفتار های مرتبط با سلامت که جزئی از شیوه های زندگی مردم شده اند،مورد توجه بسیاری از روانشناسی سلامت قرار گرفته اند. بسیاری از مشکلات بهداشتی مردم، دست کم بخشی از آنها،نتیجه رفتار های آنان است، وبرای پیشگیری از شروع یا تغیر رفتار های غیر بهداشتی، تلاش های انجام شده است.(رایت وفریدمن1991).
روانشناسان برای تغیر رفتار های مانند سیگار کشیدن،ورزش نکردن وعادت های غذایی ناسالم، بیشتر از رویکرد های رفتاری وشناختی کمک گرفته اند. اگر چه این رویکرد ها اغلب در ایجاد تغیرات اولیه موثر بوده اند، پس از پایان مداخله، رفتار ها دوباره مانند گذشته می شوند. در آینده،عود،یکی از مشکلات حاد برای روانشناسی سلامت خواهد بود.
مفهوم سلامت روانی در مکاتب روانشناسی
مفهوم سلامت روانی در واقع جنبه ای از مفهوم کلی سلامتی است.سازمان بهداشت جهانی سلامتی را چنین تعریف می کند:(حالت سلامتی کامل فیزیکی، روانی، واجتماعی است نه فقط فقدان بیماری یا ناتوانی )برخی چنین تصور کرده اند که نقطه مقابل سلامت روانی،بیماری روانی است،در حالی که این چنین نیست ومفهوم سلامت روانی بسیار گسترده تر از این است.
برای فهمیدن مفهوم اصطلاحی که در یک مکتب عملی ویا توسط یک گروه به کار می رود، لازم است سیستم ارزشی آن مکتب یا گروه شناخته شود.لذا برای فهمیدن کامل تعریف های متفاوتی که راجع به سلامت روان می شود بایستی سیستم ارزشی را که در بطن هر کدام از این تعریف ها وجود دارد بررسی نمود.
به عقیده فروید انسان سالم کسی است که در مراحل رشد روانی- جنسی را با موفقیت گذرانیده باشد و در هیچ یک از مراحل مزبور بیش از حد تثبیت نشده باشد.
انسان سالم به عقیده اسکینر فردی است که رفتارش منطبق با قوانین وضوابط جامعه است ووقتی با مشکل روبرو شود با استفاده از شیوه اصلاح رفتار برای بهبود وبه هنجار کردن رفتار خود واطرافیانش اقدام می کند.
از نظر راجرز انسان دارای سلامت روانی،انعطاف پذیر است،پیش داوری ندارد، احساس آزادی وخلاقیت میکند.(قاسم قاضی 1369)
از نظر الیس انسان دارای سلامت روانی ویژگی های دارد که عبارتند از:نفع شخصی، رغبت اجتماعی، خود فرمانی، تحمل، انعطاف پذیری، پذیرش خود، خطر نمودن و...
سلامت روانی
اصطلاح سلامت روانی،اصطلاحی است که از آن برای بیان واظهار کردن هدف خاصی برای جامعه استفاده میشود.هر فرهنگی بر اساس معیار های خاص خود به دنبال سلامت روان است.هدف هر جامعه این است که شرایطی را که سلامت اعضای جامعه را تضمین می کند آماده نماید وسلامت روان قسمتی از سلامت کلی است.
منظور از سلامت روان سلامت ابعاد خاصی از انسان مثل هوش،ذهن،حالت وفکر،می باشد از طرف دیگر سلامت روان روی سلامت فیزیکی هم تاثیر دارد. بسیاری از پژوهش های اخیر مشخص کرده اند که یک سری اختلال های فیزیکی وجسمی به شرایط خاص روانی مرتبط هستند.
با وجود این که سلامت روان مفهومی است که خیلی وسیع از آن استفاده می شود،اما هنوز یک تعریف کلی که مورد قبول همه باشد از آن بدست نداده اند.هر وگروهی یک تصور خاص از سلامت روان دارد.در صورتی که در مورد سلامت فیزیکی وجسمی چنین وضعی وجود ندارد.
مفهوم سلامت روان از دیدگاه های مختلف مکتب روان کاوی
به عقیده فروید ویژگی خاصی که برای سلامت روان شناختی ضروری است خود آگاهی(self-consciousness)است.یعنی هر آن چه که ممکن است در نا خود آگاهی موجب مشکل شود بایستی خود آگاه شود.
به عقیده فروید انسان عادی کسی است که مراحل،رشد روان جنسی را با موفقیت گذرانیده باشد ودر هیچ یک ازمراحل،بیش از حد تثبیت نشده باشد.به نظر او کمتر انسانی متعارف به حساب می آید و هر فرد به شکلی نا متعارف است.
فروید از دیدگاه روانشناسی، انسان نامتعارف را به دو گروه روانژند (neurosis) و روان پریش(psychosis) تقسیم می کند وهسته مرکزی بیماری روانی را،اضطراب می داند.به عقیده فروید نوع مکانیزم های دفاعی مورد استفاده افراد سالم،روان نژند و روان پریش متفاوت است.
شخص سالم از مکانیزم های دفاعی،نوع دوستی(altruism)،شوخ طبی (humor) پارسایی و ریاضت(asceticism) و والایش (sublimation) استفاده می کند.