پایان نامه جهت دریافت کارشناسی روانشناسی بالینی
فصل اول:
کلیات پژوهش
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی استرس شغلی،رضایت شغلی با سلامت روان در معلمان مقطع متوسطه میباشد که در این روش از روش همبستگی استفاده شده است.جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه معلمان شاغل مقطع متوسطه شهر اردبیل میباشد.نمونه پژوهش شامل100 معلم که بهروش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند می باشد.برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه سلامت عمومی (کلدبرگ،1972)پرسشنامه رضایت شغلی(اسمیت وهمکاران،1969)وپرسشنامه ی استرس شغلی استفاده شده است.این ابزارها از لحاظ روانسنجی دارای اعتبار وپایایی قابل توجه بودند وبرای تجزیه داده ها ازروش آمار توصیفی(فراوانی،درصد فراوانی،میانگین،انحراف معیار)وآمار استنباطی(همبستگی پیرسون)استفاده شد.نتایج بدست آمده نشان داد که بین استرس شغلی،رضایت شغلی با سلامت روان رابطه معنا دار وجود دارد.
کلمات کلیدی : رضایت شغلی – سلامت روانی- استرس شغلی
فصل دوم:
پیشینه پژوهش
الف)رضایت شغلی
رضایت شغل نیز نوعی احساس خشنودی است که در نتیجه ی دستیابی به هدفها،بدست می آید.اگرخشنودی یا رضایت از زندگی رابه یک رودخانه ی بزرگ تشبیه کنیم،آب این رودخانه از رودهای کوچک متعددی تأمین میشود،به بیان دیگر خشنودی یا رضایت از زندگی نیزنتیجه ی عاملهایی مانند رضایت از شغل،حقوق و دستمزد،ارتقاء وپیشرفت کار،رضایت ازهمکاران و...
بدست می آید.
«هاپاک(1935)رضایت شغلی را مفهومی پیچیده وچند بعدی میداند وبراین باور است که با عاملهای روانی،جسمانی واجتماعی ارتباط دارد لذا هر فرد با تاکیدی که بر عاملهای گوناگون نظیر میزان درآمد،ارزش اجتماعی شغل،شرایط محیط کار وتشویقهای لازم میشود،از راههای گوناگون ازشغلش احساس رضایت میکند.»(صافی،1379)رضایت شغلی به احساسات مطلوب کارکنان در مورد هر کاری که انجام میدهند اشاره دارد.رضایت شغلی احساس نسبی خشنودی است واز اندیشه های عینی ونیت های رفتاری جداست(دیویس[1] ونیواستورم).
فلدمن وآرنولد رضایت شغلی را چنین تعریف میکند:به مجموعه تمایلات یا احساسات مثبتی که افراد به شغل خود دارند اطلاق می شود.
زمانی که یک شخص دارای رضایت شغلی بالاست این بدان معناست که شخص احساسات خوبی درباره ی کارش دارد وبرای شغلش ارزش زیادی قائل است،نتایج پژوهش ها نشان میدهد که کارکنان با رضایت شغلی بالاتر ازنظر فیزیک بدنی وتوان ذهنی در وضعیت خوبی قرار دارند.
رضایت شغلی یک فرد که براساس تعیین درجه ی سازش یافتگی و ویژگیهای روانی-اجتماعی آن فرد با شرایط کار،ارزش یابی میشود،معیاری برای تعیین عملکرد شغلی است.به علاوه رضایت
شغلی جهت گیری عاطفی است که یک شخص در رابطه با شغلش دارد و کارکنانی که امکان ارتقاء شغلی برای آنها در آینده ای نزدیک امکانپذیر است از رضایت شغلی بالاتری برخوردار هستند.
برمبنای نظر اسپکتور[2](1997)عواملی که بر رضایت شغلی اثر میگذارند در چهار گروه قابل طبقه بندی هستند که عبارتند از:عوامل سازمانی،عوامل محیطی،ماهیت کار وعوامل فردی. به طوری که راهبردها وخط مشی های سازمانی غیر منعطف موجب برانگیختن احساسات منفی شغلی میشود وخط مشی منعطف با رضایت شغلی بالا مرتبط است.
«فیشروهانا رضایت شغلی را عاملی روانی قلمداد کرده وآن رابه صورت نوعی سازگاری عاطفی با شغل وشرایط شغل تعریف میکند.به این معنا که اگر شغل شرایطی مطلوب را برای فرد فراهم کند
فرد از شغلش رضایت خواهد داشت اما اگر شغلی برای فرد رضایت ولذت را فراهم نکند فرد شروع به مذمت شغل کرده ودر صورت امکان شغل خود را ترک خواهد کرد».
گینزبرگ وهمکارانش رضایت شغلی را به دونوع مختلف تقسیم بندی کرده اند؛1-رضایت درونی:رضایت درونی از دومنبع بدست می آید،اول احساس لذتی که انسان صرفا از اشتغال به کار وفعالیت عایدش میشود.دوم لذتی که بر اثر مشاهده ی پیشرفت ویا انجام برخی مسئولیت اجتماعی وبه ظهور رساندن توانائیها ورغبتهای فردی به انسان دست میدهد.
2-رضایت بیرونی که با شرایط اشتغال ومحیط کار ارتباط دارد وهرلحظه درحال تغییروتحول است.از عوامل رضایت بیرونی میتوان به شرایط محیط کار،میزان دستمزد وپاداش،نوع کار وروابط موجود بین کارمند ومدیر میتوان نام برد.اینگونه به نظر میرسد که عوامل درونی در مقایسه با عوامل بیرونی از ثبات بیشتری برخوردارند.
«شرتزد معتقد است رضایت شغلی به معنای دوست داشتن وظایف مورد لزوم یک شغل،شرایطی که درآن انجام میگیرد وپاداشی که برای آن دریافت میشود واینکه فعالیت ها،امور وشرایط که کار یک فرد را تشکیل میدهند تا چه حدودی وباچه نحوی نیازهایش را برآورده می سازد بستگی به قضاوت وی دارد.»
لاک[3](1969)رضایت شغلی را احساسی تعریف میکند که از ارزیابی شغل به عنوان عامل تسهیل
کننده ی نیل به ارزشهای شخصی حاصل میشود.وی رضایت شغلی را در بردارنده ی چهار عامل
توصیف میکند که این عوامل عبارتند از:پاداش به معنی حقوق وشرایط ارتقاء،زمینه های شغلی
به معنی شرایط ومزایای شغلی،عوامل وروابط انسانی با همکاران وسرپرستان(به نقل از رضائیان،1386).
پارسون(یکی از جامعه شناسان)رضایت شغلی را وابسته به پنج عامل میداند.این عوامل عبارتنداز:
1)عزت نفس:انسانها با هنجارها ونیازهای اخلاقی که در درون خود بوجود می آورند زندگی میکنند.محترم شمردن این هنجارها والگوی رفتاری در کسب رضایت شغلی آنان تأثیر بسزایی دارد ومدیر شایسته آن است که کارکنان را درخلق این هنجارها یاری کند.
2)شناسایی:همه انسانها به طور شدید یا ضعیف علاقه دارند تا از سوی دیگران مورد شناسایی و
احترام قرار گیرند.
3)رضایت خواستها:انسانها همواره در پی ارضای نیازهای مادی ومعنوی خویش اند،این امر بر
رضایت شغلی آنان مؤثر است.
4)لذت:لذت بخش بودن شغل و فعالیتهای شغلی در کارکنان ایجاد خشنودی ورضایت شغلی میکند.
5)صمیمیت : دوستی وصمیمیت در روابط میان کارکنان یک محرک قوی انگیزشی که به رضایت
شغلی منجر میشود به شمار می آید.
عوامل مؤثرو مرتبط با رضایت شغلی
نتایج بسیاری از تحقیقات نشان میدهدبین عواملی چون جنس،سن،سطح تحصیلات،سطح درآمدو...بارضایت شغلی رابطه وجود دارد وآن را تأکید کرده است.
برخی از مهمترین عوامل مؤثر ومرتبط با رضایت شغلی عبارتنداز:
1)جنست:گرچه میان جنسیت کارکنان با رضایت آنان ازشغل رابطه آماری معینی دیده نشده لکن
قابل ذکر است که مشکلات زنان در محیط کار با مردان متفاوت است.متأسفانه اکثر زنان شاغل از
وجود تبعیض جنسیتی در محیط کار خود گلایه دارند.حقوق نابرابر با مردان و عدم ارتقای شغلی
مهمترین گلایه این قشر ازجامعه شاغل است.
2)سن:به همان نسبت که سن کارکنان بالاتر میرود آنها برای رضایت از شغلشان اهمیت واعتبار
بیشتری قائل میشوند.
3)سطح درآمد:سطح درآمد کارکنان از شغل،میزان تمایل به آن را تحت تأثیر قرار میدهد.تحقیقات
نشان داده است گروههایی که سطح درآمد پائینی دارندو غالبا کارمندان جوانتری هستندبه دلیل
کمی حقوق تمایل کمتری به حفظ شغل خویش دارند.
4)سطح شغل:یکی از پایدارترین یافته ها این است که هرچه سطح شغل بالاتر باشد،رضایت شغلی بیشتر است.اجتماع روی هم رفته برای بعضی ازمشاغل ارزش بیشتری قائل است تا برخی دیگر از مشاغل.
بلانر[4] کوشش کرده است که تفاوتهای کلی موجود میان مردم را در حرفه ها وصنایع مختلف توضیح بدهد.اوچهار عامل را عنوان کرده است که ظاهرا این تفاوتها را توضیح میدهند.
اینها عبارتند از:
1)تشخص حرفه ای[5]
2)کنترل ومهار
3)گروههای کار یکپارچه
4)جوامع حرفه ای
از میان اینها تفاوت در تشخص حرفه ای به ویژه حائز اهمیت است،چه این واقعیت را منعکس می سازد که رتبه بندی[6] خشنودی شغلی گروههای گوناگون حرفه ای با رتبه بندی تشخص آن گروههای شغلی همخوانی دارد.عامل مهار مربوط به مقدار نسبی مهار وکنترلی است که لازمه مشاغل است.افرادی که مشاغل آنان مستلزم مهار کار خود ودیگران است عموماً بیشتر خشنودند،
و برای کسانی که متصدی مشاغل در پائینترین رده سلسله مراتب سازمانی هستند خشنودی در
پائین ترین سطح است،زیرا این افراد مجال اندکی برای چنین مهاری دارند.
5)سطح تحصیلات:میان سطح تحصیلات افرادبا رضایت آنان ازشغل در شرایط مساوی رابطه معکوس ومعنی داری دیده شده است.میتوان چنین استدلال کردکه هرچه سطح تحصیلات فرد بیشتر باشد،سطح گروهی که وی برای راهنمائی وچگونگی ارزشیابی پاداشهای شغلی به آن مینگرد بالاتر خواهد بود.بنابراین هرچه سطح مرجع گروهی که وی ممکن است به آن بنگرد،بالاتر باشد کمتر از امتیاز معینی که دریافت میدارد،خشنود میشود.