پایان نامه بررسی رابطه بین تیپ های شخصیتی (برونگرا – درونگرا) و عملکرد تحصیلی دانشجویان ترم اول و ترم آخر دانشگاه محقق اردبیلی

پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی در رشته روان شناسی

مقدمه

شخصیت را می توان از جهاتی به منشور رنگها تشبیه کرد، نوری که از درون بلوری عبور می کند طیفی از رنگ های گوناگون ایجاد می کند و به همین ترتیب هر فرد نیز دارای رنگهای گوناگون شخصیتی است؛ اگرچه یک رنگ بر سایر رنگ ها برتری دارد و آنها را تحت الشعاع قرار می دهد و به عبارت بهتر رنگ قوی تر شخصیت او را تشکیل می دهد. تمامی افراد از لحاظ تیپ های شخصیتی و چگونگی رفتار و احساس و نیازها و خواسته ها و واکنشها با هم تفاوت دارند. هیچ دو نفری دقیقا دارای تیپ شخصیتی یکسان نیستند و هر فردی منحصربه فرد است. تنها راه انجام تحقیق و بررسی تیپهای شخصیتی مختلف از طریق اجرای مطالعات گسترده بر تک تک افراد امکان پذیر است. (تقی زاده، 1386)

شخصیت مجموعه سازمان یافته و واحدی است متشکل از خصوصیات نسباتا ثابت و با دوام که در مجموع یک فرد را از افراد دیگر متمایز می سازد. گاه کلمه شخصیت برای توصیف بارزترین ویژگی شخص به کار می رود مثلا گفته می شود فلان شخص شخصیت پرخاشگر یا خجولی دارد. ولی روان شناسان در بحث شخصیت بیش از هر چیز به تفاوت های فردی توجه دارند یعنی ویژگی هایی که یک فرد را از افراد دیگر متمایز می کند. (ایزدی و محمدزاده، 1387، ص 17)

آتکینسون[1] و هلیگارد[2] (1993): « شخصیت عبارت است از الگوهای رفتار و شیوه های تفکر که سازگاری فرد با محیط را تعیین می کند. »(کریمی، 1386، ص 6)

شلدون[3] (به نقل از نظریه های شخصیت: سیاسی، 1367): « شخصیت سازمان پویای جنبه های ادراکی و بدنی فرد آدمی است. »(کریمی، 1386،ص 6)

فرگوسن[4] (1970): « شخصیت الگویی از رفتار اجتماعی و روابط اجتماعی متقابل است، بنابراین شخصیت یک فرد مجموعه راههایی است که نوعا نسبت به دیگران واکنش یا با آنها تعامل می کند.» (کریمی، 1386،ص 6)

در پژوهش هایی که عملکرد تحصیلی را مورد مطالعه قرار داده اند، همواره سبک های یادگیری و ویژگی های شخصیتی به عنوان دو متغیر مهم گزارش شده اند. موضوع عملکرد تحصیلی و عواملی که احتمالا آن را تحت تاثیر قرار می دهند، از دیرباز مورد توجه روان شناسان و مربیان تعلیم و تربیت بوده است. در این میان به نظر می رسد عواملی نظیر هوش، انگیزش و نگرش افراد به دروس مختلف و سبک های یادگیری متفاوتی که هر یادگیرنده برای یادگیری دروس مختلف از آن استفاده می کند، از اهمیت زیادی برخوردارند.( ایزدی و محمدزاره، 1387، ص15)

بیان مسئله پژوهش

    در این تحقیق موضوع این خواهد بودکه آیا نوع تیپ های شخصیتی(درونگرایی و برونگرایی) در عملکرد تحصیلی (پیشرفت یا عدم پیشرفت تحصیلی) دانشجویان اثر میگذارد؟

   روانشناسی اجتماعی تفاوتهای فردی را قبول دارد. هیچ دو نفری نیستند که دقیقا شبیه هم باشند. افراد از نظر دانش،شخصیت،نیازها،انگیزه ها، یا خزانه ی رفتارها با هم تفاوت دارند. این تفاوتها پیامد تجربه های منحصر به فردی است که هر فردی کسب کرده است. هیچ فردی نمی تواند دقیقا تجربه هایی را داشته باشدکه شخص دیگر داشته است. این فرض، البته نمی گوید که امکان ندارد افراد به هم شبیه باشند، بلکه فقط تاکید می کند که در تحلیل هر نظام اجتماعی بایستی یگانه بودن هر فرد را در نظر داشت. یک تلویح مهم این فرض،قبول داشتن ماهیت ذهنی انسان هاست.هر فرد دیدگاه خاص خود را از جهان دارد که واقعیت او را تشکیل می دهد.فهم واقعیت یک فرد کمک زیادی به تبیین رفتارهای آن فرد می کند. (تقی زاده، 1386)

   هر یک از افراد شرکت کننده در تعامل کلاسی-معلم و شاگردان او- منحصر به فرد است. هر کدام از آنها کیسه ی شخصی خود را به دوش می کشد که حاوی شخصیت،انگیزشها،دانش،نیازها،یا رفتارهای منحصر به فرد اوست. این کیسه شیوه ای را که یک فرد تعامل می کند،تحت تاثیر قرار می دهد. هیچ دو نفری نیستند که به شکل یکسان تعامل کنند. گر چه دانش آموزان یک کلاس گاهی مثل هم لباس می پوشند و شبیه به نظر می رسند، اما آنها از لحاظ کیسه ی شخصی که به دوش می کشند با هم تفاوت دارند. بنا بر این،هر چند تعامل کلاسی ممکن است از لحاظ موضوع مورد نظر یکی باشد،اما این موضوع ها از لحاظ محتوایی،رفتارهای همراه آنها،طول مدت،دامنه،یا ویژگی های دیگر،متفاوت اند. بعضی مواقع،تفاوتها،بسته به میزان شباهت میان افراد،ممکن است کوچک یا بزرگ باشد. اما نه معلم و نه محقق نمی تواند فرض کند که همه ی دانش آموزان مشابه اند و تعامل کلاسی برای افراد تعامل کننده یکسان است. (تقی زاده، 1386)

   این تفاوتها، در عملکرد تحصیلی اثر میگذارد. از اینرو،اگر معلمان بخواهنددانش آموزان خود را درک کنندوبدانند چگونه باید به انها نزدیک شوند،باید سعی کنند تا آنها را بشناسندوطوری سازمان بدهند تا همه دانش آموزان با همه تفاوتهای فردی نگرش مثبت پیدا کنند واز سوی دیگر،آموزش،یادگیری،و تعامل را تسهیل کنند. (تقی زاده، 1386)

  البته،در پیشرفت تحصیلی عواملی دیگر نیز از قبیل هوش،تحصیلات پدرومادرووضع اقتصادی خانواده ونوع تربیت ومحیط دخیل هستند که در این تحقیق سعی خواهد شداز تاثیر این عوامل جلو گیری شود.

  سوالاتی که در رابطه با مساله مورد پژوهش مطرح می شوند،عبارتنداز:

  1-آیا برونگرایان پیشرفت تحصیلی بیشتری دارند؟

  2-آیا درونگرایان پیشرفت تحصیلی کمتری دارند؟

   با توجه به مطالعات قبلی انجام شده می توان گفت به این علت که برونگراها به خاطر اجتماعی بودن ومحبوبیت داشتن،دارای پایگاه جامعه سنجی بالاتری بوده ودرنتیجه پیشرفت تحصیلی بیشتری نشان میدهند.هر چند امکان داردکه روابط یک رابطه تصنعی بوده وهردو متغیر حاصل صفات دیگردانش آموزان،نظیر هوش یاثبات عاطفی باشد،باوجود این،مشاهدات گزارش شده این نتیجه گیری را برمی انگیزد.(تقی زاده، 1386)

ضرورت مسئله

شناخت شخصیت، ویژگیها، چگونگی شکل گیری، عوامل موثر در ایجاد شخصیت و مسائلی از این قبیل از یک جنبه ارضای حس کنجکاوی و میل به حقیقت جویی را در انسان به دنبال دارد زیرا این شناخت نوعی خود شناسی است و شخص هنگام مطالعه موضوع های ذکر شده غالبا آن دانسته ها را با خود مقایسه کرده و تطبیق می دهد و احتمالا با این شناخت نوعی طبقه بندی انجام می دهد؛ یعنی خود را در یکی از تیپ های شخصیتی قرار می دهد یا خود را دارای ویژگی های شخصیتی خاص می بیند.(کریمی، 1386،ص 7)

از سوی دیگر این شناخت ها و اطلاعات به شخص امکان می دهد که در ارتباط متقابل با دیگران موضع گیری های مناسب داشته باشد.(کریمی، 1386، ص8)

درک لزوم، مطالعه شخصیت چندان دشوار نیست مخصوصاً در مباحث مربوط به تعلیم وتربیت. داشتن اطلاعات ودانش لازم در باره شخصیت دنشجویان ضروری است؛ زیرا نحوه رفتار وبرخورد باآنها را در دوره های مختلف رشد تعیین می کند.برای استادان این،شناخت می تواند در چگونگی برخورد وحتی چگونگی عرضه کردن اطلاعات درسی به دانشجویان در سنین مختلف راهی خوب باشد.وبالاخره این  شناخت میتواند برای پیشگیری از برخی مساﺌل رفتاری واخلاقی نیز مورد استفاده قرار گیرد.(تقی زاده، 1386)

بنابراین پژوهش حاضر می تواند تا حدودی با شناساندن تیپ های شخصیتی رابطه ای را با عملکرد تحصیلی بدست آورد.

فرضیه پژوهش

بین تیپ شخصیتی برون گرا و عملکرد تحصیلی بهتر رابطه وجود دارد.

بین تیپ شخصیتی درون گرا و کاهش عملکرد تحصیلی رابطه وجود دارد.

اهداف پژوهش

هدف کلی

بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی درون گرایی و برون گرایی در دانشجویان ترم اول و ترم آخر و ارتباط آن با عملکرد تحصیلی.

اهداف جزیی

بررسی رابطه تیپ شخصیتی درون گرایی با عملکرد تحصیلی در دانشجویان ترم اول و ترم آخر دانشگاه.

بررسی رابطه تیپ شخصیتی برون گرایی با عملکرد تحصیلی در دانشجویان ترم اول وترم آخر دانشگاه.

تعاریف مفهومی

برونگرایی: «وقتی توجه به امور و اشیا خارج چنان شدید باشد که افعال ارادی و سایر اعمال اساسی آدمی صرفا معلول مناسبات امور و عوامل بیرونی باشد و نه حاصل ارزیابی ذهنی، این حالت برونگرایی خوانده می شود» ( کریمی،1386، ص90)

درونگرایی: « افراد درونگرا بیشتر متوجه عوامل درونی و ذهنی هستند و زیر نفوذ این عوامل قرار دارند. تردیدی نیست که آنها شرایط و اوضاع و احوال بیرونی را می بینند اما عوامل و عناصر ذهنی در آنها برتری و مزیت دارد و حاکم بر احوال و رفتار آنها هستند» (کریمی،1386،ص90)

تعاریف عملیاتی

متغیر های مورد مطالعه در این پژوهش مشتمل بر تیپ های شخصیتی برون گرا و درونگرا و عملکرد تحصیلی می باشد:

الف) تیپ شخصیتی:

تیپ شخصیتی به شکل ابعاد به هم پیوسته ای هستند که در راستای آن مردم با هم تفاوت دارند. همانطوری که یک صفت کم و بیش می تواند معرف خصوصیات یک فرد باشد همچنین می تواند به عنوان یک تیپ هم مشخص شود.

ب) برون گرایی:

افرادی اجتماعی که در کار های گروهی شرکت دارند و از بودن در جمع لذت می برند.( شولتز، ترجمه سید محمدی،1390،ص117)

ج) درون گرایی:

افرادی در خود فرو رفته و به دور از اجتماع و از بودن در اجتماع و شلوغی ترس دارند. (شولتز، ترجمه سید محمدی،1390،ص117)

د) عملکرد تحصیلی:

منظور از عملکرد تحصیلی معدل کل نمره دانشجویان است که حاصل کارکرد فرد در دروس مختلف در تحصیل می باشد. این نمرات به عنوان شاخص عملکرد تحصیلی استفاده شده است. (تقی زاده ، 1386)

فصل دوم

نظریه ها و پیشینه تحقیق

مقدمه

در عصر ما این امر مسلم شده است که رفتار فرد بشر نتیجه موقعیت ها و عوامل متعددی است که مهمترین آنها خانواده، مدرسه و اجتماع می باشند. هنگام طفولیت و کودکی این سه عامل، اساس شخصیت فرد را پی ریزی می کنند و پایه رفتارهای بعدی اورا استوار می سازند. اگر خانواده، مدرسه و اجتماع هر یک وظایف خود را به خوبی انجام دهند، شانس موفقیت کودک در زمان بلوغ و بزرگسالی افزایش خواهد یافت.(شاملو،1383،ص173)

پیشرفت دردروس

متفاوت بودن افراد بشر با یکدیگر، درابعاد گوناگون، از اسول مهمی است که آموزگاران به منظور کمک به بهداشت روانی کودک در مدرسه، باید در نظر داشته باشند. اگرچه اختلافات فردی تنها منحصر به هوش نیست، ولی این موضوع به ویژه برای معلمان حائز اهمیت است. میل به پیشرفت درسی در اغلب کودکان وجود دارد، و این تمایل تنها هنگامی ارضا می شود که هدف های مورد نظر کودک خارج از دسترس او نباشد. سعی معلم نباید تنها منحصر به این شود که دانش آموزانش بهترین نمره را کسب کنند بلکه مدرسه باید سعی کند به هر فرد به اندازه توانایی او مسولیت دهد و حتی الامکان در پرورش فکری و روانی و جسمانی کودک بکوشد. (شاملو،1383،ص174)

روانشناسی شخصیت حوزه بسیار گسترده ای است چون شخصیت موضوعی پیچیده و دارای ابعاد و جنبه های گوناگون است. برای شناخت شخصیت انسان، از دیرباز کوشش های فراوانی به عمل آمده که برخی از آنها غی علمی، و بعضی خرافاتی و معدودی دیگر علمی و معتبر هستند.نظریه های متفاوتی در مورد شکل گیری شخصیت و چگونگی آن عرضه شده که بعضی کوشیده اند پاسخگوی همه سوالات در این زمینه باشند و برخی فقط به معرفی چند جنبه از شخصیت پرداخته اند. مفهوم اصلی و اولیه شخصیت تصویری صوری و اجتماعی است و بر اساس نقشی که فرد در جامعه بازی می کند ترسیم می شود.( کریمی، 1386،ص1)

صاحب نظران حوزه شخصیت و روان شناسی از کلمه شخصیت تعاریف گوناگونی ارائه داده اند. از نظر ریشه ای، گفته شده است که کلمه شخصیت که برابر معادل کلمه Personality انگلیسی یا Personalite فرانسه است در حقیقت از ریشه لاتین Persona گرفته شده که به معنی نقاب یا ماسکی بود که در یونان و روم قدیم بازیگران تاتر بر چهره می گذاشتند. این تعبیر تلویحا اشاره بر این مطلب دارد که شخصیت هر کس ماسکی است که او بر چهره خود می زند تا وجه تمییز او از دیگران باشد. در زبان عامه، شخصیت به معانی دیگری به کار می رود مثلا وقتی گفته می شود که کسی با شخصیت است یعنی اینکه او دارای ویژگی هایی است ک می تواند افراد دیگر ار تحت نفوذ خود قرار دهد یا متانت و وقار ویژه ای دارد. همین طور در برابر آن بی شخصیت به معنای داشتن ویژگی های منفی است که البته باز هم دیگران را تحت تاثیر قرار می دهد، اما در جهت منفی. همچنین کلمه شخصیت درعرف به عنوان چهره مشهور و صاحب صلاحیت در حوزه های مختلف به کار می رود، همچون شخصیت سیاسی، شخصیت علمی، شخصیت هنری و از این قبیل.( کریمی، 1386، ص5)

تعریف قابل قبول که ارائه شده است عبارت است از«شخصیت عبارت است از مجموعه ویژگی های جسمی،روانی و رفتاری که هر فرد را از فرد دیگر متمایز می کند» (کریمی،1386، ص7)

عوامل بوجود آورنده شخصیت

عوامل بوجود آورنده و تکامل دهنده شخصیت را می توان به چهار دسته تقسیم کرد که عبارتند از:

الف) وراثت:

هر انسانی چون به بشر تعلق دارد با طبیعت انسانی خلق می شود. پیدایش طبیعت فرد از یک جهت تابع روند جبری است زیرا که یک سلسله صفات و خصوصیات را که بخش جسمی است از والدین خود ارث می برد مثل رنگ چشم و پوست. سنگ بنای اولیه شخصیت هنگامی گذاشته می شود که یک اسپرماتوزوئید(سلول جنسی نر) با یک اووم(سلول جنسی ماده) ترکیب می شود و سلول تخم را بوجود می آورد. هر سلول تخم شامل 23 کروموزوم از مادر و 23 کروموزوم از پدر است که ناقل صفات مختلف والدین به فرزندان هستند. جفت آخر در پدر و مادر تعیین کننده جنسیت است که در مردان به صورت xy  و در زنان به صورت   xx می باشد. سلامت یا بیماری آنها می تواند شخص را سالم و یا بیمار کند.(کریمی، 1386،ص 25)

البته انتقال نابهنجار صفات شخصیتی همیشه بوسیله ژنهای معیوب صورت نمی گیرد، با وجود ثباتی که ژنها دارند ممکن است دو عامل موجب تغییرات ناگهانی در آنها شود: (کریمی، 1386، ص17)

جهش ( mutation): یعنی تغییرات ناگهانی ژنها ممکن است بسیار غیر عادی باشند.

تغییرات محیطی: مثلا تابش اشعه ایکس، تغییرات درجه حرارت و غیره.

ب) دستگاه اعصاب و انواع شخصیت

دستگاه عصبی از طریق انتقال تکانه های عصبی از اندام ها و رابط های مغزی و نخاعی پیام هایی را برای اندام های بدن می فرستد و این فرآیند بخش بزرگی از کنش های بی شمار بدن انسان را تنظیم و هماهنگ می کند. پاولف در مطالعات خود 4نوع شخصیت را بر حسب اینکه در آنها برانگیختگی یا بازداری متعامل یا متحرک باشند برشمرده است: (کریمی،1386، ص17)

اگر برانگیختگی و بازداری هر دو نیرومند و هم ارز باشند دو حالت پیش می آید:

الف) چنانچه هر دو فرآیند متحرک و پرنوسان باشند شخصیت حاصله مزاج دموی خواهد داشت. (کریمی،1386، ص17)

ب) چنانچه هر دو فرآیند متعادل باشد مزاج بلغمی ( phlegmatic) نتیجه خواهد شد. (کریمی،1386، ص17)

اگر برانگیختگی بیشتر از بازداری یعنی هر دو فرآیند نامتعادل باشد شخصیت حاصله دارای فراج صفراوی خواهد بود. (کریمی،1386، ص17)

اگر برانگیختگی و بازداری هر دو ضعیف باشند چه هر دو کند باشند یا متحرک، شخصیتی که نتیجه می شود شخصیت سودای فراج ( Endocrine . Gland) خواهد بود. (کریمی،1386، ص17)

هورمونها و شخصیت

ژنها رفتار را کنترل نمی کنند بلکه آنزیم هایی را کنترل می کنند که یر فرآیند های زیست محیطی و شیمیایی موثرند و این فرآیند به نوبه خود بر رفتار شخص اثر می گذارد. آنزیم ها و هورمون های کنترل کننده شخصیت و رفتار ترشحات غدد مختلف بدن هستند که مهمترین آنها غدد درون ریز ( melancholy) هستند که عامل ایجاد کننده ثبات و تعادل در محیط داخلی بدن هستند. مهمترین نوع غدد درونریز غده هیپوفیز می باشد و غده های تیروئید، پاراتیروئید، فوق کلیه، پانکراس یا لوزالمعده و نیز غدد جنسی جزو غده های درون ریز هستند. ترشحات این غدد فعالیت بخش های مختلف بدن را کنترل می کند و بسته به چگونگی کار این غدد ویژگی های جسمی، خلقی و هیجان های مختلف در شخص بوجود می آید که این ویژگی ها سبب تمایز شخصیتی گوناگون در افراد می شود. (کریمی،1386، ص18-21)