پایان نامه جهت دریافت کارشناسی
مقدمه
«چهار دیواری، اختیاری» این جمله معروفی است که به جرات می‌توان گفت همه ما آن را شنیده و یا حتی گفته‌ایم. جمله‌ای که بویژه با زندگی آپارتمان نشینی امروز پیوندی نا گسستنی دارد.اگر چه آپارتمان نشینی در ایران قدمتی نزدیک به نیم قرن دارد اما مشکلات زندگی در آپارتمانها و مجتمع‌های مسکونی همچنان پابرجاست مشکلاتی از جمله صحبت کردن با صدای بلند، رفت و آمد در هر زمان از شبانه‌روز، صدای بلند تلویزیون و... که همه ما به نوعی با آن مواجه شده‌ایم. مشکلاتی که به اعتقاد رفتارشناسان به دلیل آن است که خانواده‌ها همچنان پیرو زندگی سنتی خود در خانه‌های حیاطدار بوده و هستند به گونه‌ای که رفتارهایی این چنین را حق خود می‌دانند چون معتقدند چهاردیواری اختیاری است.با رشد شهرنشینی، افزایش جمعیت شهری در کنار کمبود فضای ساخت و ساز و نیز کاهش هزینه‌های خرید مسکن، جهان در قرن گذشته به آپارتمان‌نشینی روی آورد تا تغییرات بنیادی و اساسی در نحوه و شکل زندگی خود بوجود آورد.
تغییراتی که گاه از سر شوق و اشتیاق بود، البته گاهی این تغییرات از سر اجبار و نیاز در جامعه نیز بوجود آمد که دیگر چاره‌ای برای فرار از آن وجود نداشت. خارج شدن خانه‌ها از فضایی که وسعت آن امروزه برای نسل جدید کمتر در تخیل می‌گنجد و تبدیل شدن آنها به خانه‌هایی در ابعاد کوچکتر، به گونه‌ای که هر خانه روی خانه‌ای دیگر بنا شده، مدلی از زندگی را شکل بخشیده است که به آن آپارتمان‌نشینی می‌گویند. با توجه به شروع ساخت و ساز مجتمع‌های آپارتمانی از دهه 40 شمسی در ایران که تعداد آنها از تعداد انگشتان دست فراتر نمی‌رفت، قانون تملک آپارتمانها در سال 1343 به تصویب رسید. و آئین‌نامه اجرایی آن نیز چهار سال بعد یعنی درسال 47 تدوین شد اما به دلیل نقصان در برخی مفاد آن آئین‌نامه مذکور در دهه 60 شمسی در حالی مورد بازبینی مجدد قرار گرفت که مردم در این دهه به زندگی در آپارتمان روی آورده و در کشاکش زندگی در این مجتمع‌ها با مشکلات مختلفی روبه رو شده بودند.مشکلات زندگی آپارتمانی از زمانی آغاز شد که خانواده‌ها همچنان پیرو زندگی سنتی خود در خانه‌های حیاطدار بودند به گونه‌ای که صحبت کردن با صدای بلند، رفت و آمد در هر زمان از شبانه‌روز، بلندی صدای تلویزیون، رادیو وضبط صوت تا آن میزان که تمایل دارند و یا این تفکر که چهاردیواری اختیاری است! همچنان بر شیوه زندگی جدید سایه انداخته بود اما آنان بر شیوه‌های زندگی سنتی پافشاری می‌کردند، بدون آنکه توجهی به حقوق همسایه دیوار به دیوار یا همسایه طبقه پائین یا بالایی خود داشته باشند.
در حقیقت مردم ما اگرچه از خانه‌های حیاطدار به آپارتمانهای چند طبقه کوچ کردند اما نتوانستند خود را با فرهنگ جدیدی از زندگی در آن تطبیق دهند، برخی از آنها معتقدند چون پول خرید، رهن و یا اجاره ملک را داده‌اند می‌توانند هرگونه که بخواهند زندگی کنند. آنچه از شواهد امر برمی‌آید، فرهنگ نخستین شاخصه بوجود آمدن امکان مناسب برای آپارتمان‌نشینی است. با این وجود آنچه موجب ارتقای فرهنگ آپارتمان نشینی میشود توجه به قوانین مربوط به آپارتمان نشینی است. در قانون از آپارتمان تعریفی به عمل نیامده است ولی در اصطلاح می‌توان گفت؛ «آپارتمان عبارت است از یک واحد مستقل در ساختمان چند طبقه که از آن برای سکونت یا جهت کسب و پیشه استفاده میشود».از نیازهای اول بشر مسکن از این جهت اهمیت به سزای دارد که هزینه تامین و تهیه آن نسبت به دیگرنیازهای اولیه .به مراقبت بیشتر است .تقریبا در همه دنیا تولد مسکن به لحاظ هزینه هنگفتش معضلی است .که اگریبان اکثر مردم و دولت های خهان را گرفته است .در اثر پیشرفت های قرون اخیر .بهبود زندگی انسان به طور قابل توجهی افزایش یافته و نرخ رشد جمعیت به نحوی سابقه ای بالا رفته است .طبعا مشکلات انسان در بعد غذا و مسکن هم به تدریج ظهور و بروز یافته است .از طرفی محدودیت امکانات شهری از جعله زمین .باعث گسترش شهرها ار حالت افقی به صورت عمودی گردید ه به جای احداث خانه ها یا ویلا های یک یا دو طبقه . آپارتمانهای چند بل برج های عظیم سر به فلک کشیده .ساخته شده است .اینک بسیاری از مردم در شهر های بزرگ از آپارتمان ها به عنوان محل سکونت یا کار خود استفاده می کنند .با این وصف می توان آپارتمان و آپارتمان نشینی را از مظاهر و محصول تمدن جدید دانست .در کشور ما آپارتمان نشینی از قدمت زیادی بر خوردار نیست و به لحاظ عدم توسعه صنعتی و اقتصادی همپای سایر کشور های پیشرفته جهان و کثرت وسعت خاک کشور ایران نسبت به جمعیت آن هنوز بیشتر مردم سکونت در خانه های ویلایی را به سکونت در آپارتمان ها ترجیح می دهند .از این رو از بین تمام شهر های ایران فقط در شهر تهران به جهت مهاجرتهای چند دهه اخیر که جمعیت آن به نسبت جمعیت دیگر شهرها به طرز غیر مترقبرای افزایش یافته آپارتمان نشینی دامن بسیاری از مردم تهران را گرفته است لکن در سایر شهرهای بزرگ مثل مشهد مقدس . شیراز .تبریز .اصفهان و.... هنوز آپارتمان نشینی چون شهر تهران توسعه چشمگیری نیافته است و سکونت در خانه ها حتی در شکل سنتی آن رواج کامل دارد از همین روست که قانون مورد نظر در خصوص آپارتمان نشینی از قدمت زیادی بر خوردار نیست و قسمت اظم آپارتمان نشینان هنوز با (فرهنگ آپارتمان نشینی )آشنایی کافی ندارد . شاید به گزاف سخن نگفته باشیم که اکثر آپارتمان نشینان اطلاعی از قانون تملک آپارتمان ها و آیین نامه اجرایی آن ندارد و اگر اطلاع هم داشته باشند از چند هزار نفر شاید یک نفر آن را مطالعه نکرده باشد . اگر مطالعه هم کرده باشد ای بسا که با همان دید سنتی (چهاردیواری –اختیاری )اهمیتی به ان قایل نیست . به علاوه عادت بعضی از مردم ام به عدم رعایت مقررات قانونی و حقوقی دیگران سبب شده که اختلافات بی شماری در زندگی آپارتمان نشینی به وجود آید و آسایش و آرامش ساکنین آن ها را و بی گاه بر هم زند در حالی که اساسا مسکن تنها مکانی است که انسان پس از تلاش و تکاپو و جنب و جوش فراوان در بیرون از خانه باید باشد
بیان مسئله
فرهنگ مجموعه ای از هنجارها، قوانین و عادات، آداب و رسوم، عقاید و باورها و ارزشها و الگوهای ارتباطی و نیز امور مادی ارزشمند و معقول یک جامعه است که افکار احساسات و رفتاراعضای آن اجتماع را شکل میدهد ویا به نوعی تحت تأثیر قرار میدهد. درنزد هریک ازافراد جامعه بعد ازخوراک و پوشاک ، مسکن سومین نیازاساسی اوست وازنظراقتصادی یکی ازفعالیتهای عمده محسوب گشته و بازتابهای بسیارگستردهای درابعاد مختلف حیات اجتماعی را دارد وازمهمترین نیاز جامعه به حساب میآید . احتیاج به مسکن درجامعه با افزایش جمعیت تشدید میشود ، لیکن علاوه برتعداد ترکیب وچگونگی پراکندگی جمعیت ، هنجارهای سکونت ، ویژگیهای فرهنگی اجتماعی و حقوقی جامعه درآن مؤثر میافتد و به دلیل تعدد عوامل راه حلهای جامع وآگاهانه تری را میطلبد . این مسئله درکشورهای پرجمعیتی که میزان رشد بالایی دارند ازحدّت و شدت بیشتری برخوردار بوده و درمواردی به صورت گره کوری درآمده است که نه همه امکانات داخلی میتواند آن را بگشاید و نه کمک خارجی قادربه حل آن می باشد .برداشت صرف یک الگویی جهت سکونت بدون درنظرگرفتن فرهنگ مردمی که میخواهند ازاین الگو تبعیت نموده و درنهایت استفاده نمایند باعث بروزعوارض اجتماعی گردیده که درنهایت منجر به انواع آسیبهای اجتماعی مانند : عدم امنیت روانی وآسایش فکر و خیال ، تنشهای خانوادگی واجتماعی خواهدشد که دراین میان مقوله مسکن نه به عنوان یک مقوله تک عاملی بلکه به عنوان یکی از عوامل مؤثر جلوهگر خواهد شد . در ارتباط با مسئله آپارتمان نشینی دردهکده المپیک مسائلی به ذهن متبادرمی گردد که درواقع جهت یابی عمیق ما درطرح این مسائل است . الف ) نظرافراد جامعه راجع به نقشه ساختمان ، معماری آن ونمای موجود چیست ؟ ب ) دسترسی ساکنین این مجتمع به مراکزدرمانی ، آموزشی ، تفریحی ، تجاری و مواد غذایی ، حمل ونقل و... چگونه است . ج ) وضعیت افراد ازنظراقتصادی اجتماعی فرهنگی .... به چه صورتی است . د ) آیا همسایگان نسبت به وضعیت یکدیگراطلاعی دارند ؟ ه ) روابط همسایگی وروابط اجتماعی دراین مجتمع مسکونی به چه نحوی است . کوشش پژوهش حاضردرجهت بررسی روند شکل گیری این مدل سکونتی ، برخورد افراد با این نوع شیوه زندگی و نیازها ، خواستههای آنان ازاین نوع سکونتگاه ها میباشد . این پژوهش میکوشد دردستیابی به اهداف یاد شده بتواند به شناسایی مشکلات فرهنگی اجتماعی موجود دراینگونه مدلهای سکونتی پی برده ودرنهایت با ارائه راه حلها براساس خواستهای منطقی باعث بالا رفتن کیفیت زیستی ساکنین گردد
اهمیت و ضرورت پژوهش
معضلات و مشکلاتی که باعث سلب آسایش ساکنین آپارتمان میشود، چیست؟با توجه به روند رو به رشد جمعیت و بزرگ شدن شهرها و همچنین افزایش مشکلات اقتصادی، اکثر فضاهای مسکونی شهری ما را آپارتمان تشکیل میدهد که در واقع این موضوع تا آن جا جامعیت یافته که می‌توان گفت : در چند سال آتی اکثریت مردم به زندگی آپارتمان نشینی روی خواهند آورد.از آن جایی که اکثریت افراد این گروه پژوهشی ساکن در مجتمع های آپارتمانی هستند از مشکلات موجود در این فضا آگاه بوده که با انجام این پژوهش سعی در حل این مشکلات داریم.با وجود این که در آینده اکثر فضاهای مسکونی ما را آپارتمان ها تشکیل خواهند داد بنابراین اگر راه حلی برای مشکلات در حال حاضر آپارتمان ها در نظر گرفته نشود جامعه به یک جامعه پر از تنش و استرس تبدیل خواهد شد که در یک چنین فضایی دیگر هیچ کس احساس امنیت و آرامش نخواهد داشت، به واقع سلامت روانی افراد به خطر خواهد افتاد.پرداختن آکادمیک یا علمی به این مسئله، گسترش فرهنگ آپارتمان‌نشینی در بین مردم از طریق تبلیغات رسانه‌ای به صورت چاپ نشریات محلی، نظرسنجی و... ،نظارت هرچه بیشتر دستگاه های ذیربط بر روند ساختمان سازی ،گذاشتن جلسات متعدد برای حل مشکلات آپارتمان توسط ساکنین مجتمع‌ها ،گذاشتن جلسات پرسش و پاسخ بین مسئوولین و ساکنین مجتمع‌های مسکونی به منظور حل مشکلاتعلاوه بر وجود خلاء اطلاعاتی در زمینه فرهنگ آپارتمان نشینی این مسئله دارای تناقض اطلاعات نیز میباشد. برخی از مشکلات برای عده ای واقعاً مشکل است اما برای برخی دیگر ممکن است اصلاً مهم نباشد.
هدف پژوهش
اهداف کلی این تحقیق واقدام درنهایت شناخت مشکلات فرهنگی ، اجتماعی آپارتمان نشینی بوده و براساس شناخت بدست آمده سعی دارد نوعی چاره اندیشی برای تعدیل و تخفیف عوارض ناشی ازنارسایی های شهرها ومجتمعهای مسکونی ازنظرزیست وآرامش انسان ارائه نماید که به شرح ذیل می باشد :
الف ) شناخت میزان انطباق مردم با شرایط والگوی آپارتمان نشینی .
ب ) شناخت مسائل ارتباطی وعاطفی ساکنین اینگونه مدل سکونتی .
ج ) شناخت مسائل و مشکلات آسیب زا (آسیبهای اجتماعی ، فرهنگی دردهکده المپیک) . د ) ارائه راهکارهای مناسب منطبق برواقعیات موجود.
فرضیهای پژوهش
به نظرمی رسد بین پارامترهایی همچون شغل ، درآمد ، بعد خانوارکه شاخص پایگاه اجتماعی افراد می باشد با نوع سلوک ، نحوه ارتباط ، تحمل همسایگان ( قانونمندی درونی شده ) که روابط همسایگی نامیده می شود ارتباط وجود دارد .
2- بین پایگاه اجتماعی افراد و رضایتمندی ازمحل سکونت ، آشنایی با همسایگان و رعایت قوانین که شاخص های روابط همسایگی می باشد ارتباط وجود دارد.
3- میزان روابط همسایگی متأثرازپایگاه اجتماعی- اقتصادی افرادمی باشد.
4- نگرش ساکنین به آپارتمان نشینی ، تأثیرگذار برروی روابط همسایگی می باشد .
5- هرچه اززمان سکونت درآپارتمان بیشترمی گذرد روابط همسایگی افزایش می یابد.
6- دلبستگی به محل قبلی زندگی باعث کاهش روابط همسایگی درمحل زندگی جدید می شود .