پایان نامه بررسی مقایسه ای میزان رضایت زناشویی و نگرش مذهبی بین زنان شاغل و خانه دار شهرستان اردبیل

چکیده

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تاثیر میزان رضایت زناشویی بین زنان شاغل و خانه دار شهرستان اردبیل در سال 1392 بود. جامعه آماری زنان شاغل و خانه دار شهرستان اردبیل بود و با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای 80 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد که 40 نفر زنان شاغل و 40 نفر زنان خانه دار بود و در این پژوهش از پرسشنامه رضایت زناشویی اینریچ استفاده می شود و پژوهش حاضر از نوع همبستگی است و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار آماری (SPSS) و برای آزمون فرضیه ها از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شود.

واژگان کلیدی: رضایت زناشویی- شاغل- خانه دار

فصل اول :

کلیات پژوهش

مقدمه

ازدواج عملی است که پیوند بین دو جنس مخالف را موجب می شود. ازدواج را می توان به عنوان مهم ترین تصمیم زندگی افراد جامعه در نظر گرفت که به دلیل اثرات مستقیم آن بر روی بافت خانواده نظر بسیاری از متخصصین روانی را به خود جلب کرده است. زن و شوهر بایستی ارتباطات خود را به گونه ای آغاز کنند که بتوانند وظایف خود را بر مبنای انتظارت متقابل خود از یکدیگر و انتظارات اجتماعی به ثمر برسانند. در هر ازدواج رضایت همیت بسزایی دارد اما میزان رضایت افراد به مقدار برآورده شدن انتظارات آنان بستگی و این انتظارات بر اساس نیازهای اولیه و ارزش های فردی استوار است.[1]

در بررسی رابطه زناشویی و رضایتمندی از ازدواج آنچه اهمیت بسیاری دارد توجه به پیچیدگی این پدیده ی اجتماعی و نقش عوامل بسیار مختلف در آن است. آنچه که حایز اهمیت می باشد آن است که رضایتمندی فرد در درون خانواده و هم در ساختار جامعه سنجیده شود. به منظور بررسی تاثیر ساختار اجتماع بر روی رضایتمندی زناشویی (نوع اشتغال، سیستم آموزشی و نقش های جنسیتی و .....) مطالعات متعددی صورت گرفته است. هدف از آنها یافتن ارتباط بین ویژگی های فردی (رضایتمندی زناشویی) و ساختار اجتماع می باشد. از نظر روان شناسان آرامش روانی و احساس رضایت از زندگی از ویژگیهای اساسی در افراد سالم و بهنجار است. بررسی حالات و روحیات فرد با ایمان نیز حاکی از آرامش خاطر و صفای درونیشان است و درون فرد مومن روشن از نور حقیقت و سرشار از لذت معنوی است. (مطهری، 1357)

آیات قرآن کریم نیز بر این نکته صحه می گذارند به عنوان مثال در سوره­ی مبارکه رعد آیه 28 آمده است که ... الذین آمنوا تطمئن قلوبهم بذکر الله الّا بذکرالله تطمئن القلوب. آنها به خدا ایمان آورده و دل هایشان به یاد خدا آرام می گیرد، آگاه باشید تنها یاد خدا آرام بخش دلهاست. قرآن کریم حالت تعارض و اضطراب و افسردگی و سرگردانی و خود باختگی (که مخرب سلامت روان هستند) را که به انسان فاقد ایمان دست می دهد چنین بیان می کند.

کسی که به خدا شرکت می ورزد (در عجز و بیچارگی) بدان ماند که از آسمان در افتد و مرغان در فضا بدنش را با منقار قطعه قطعه بربایند تا تند بادی او را به مکانی (دور از هر وسیله نجات) در افکند.

ویلیام جیمز که لقب پدر روانشناسی را به خود گرفته معتقد است عشق و نیروی مذهبی به وقار و سنگینی و صبر و شکیبایی و اعتماد و اطمینان در فرد منجر می شود و احساسات مذهی در نزد هر کس که باشد نیروی روزافزونی در کار و زندگی او وارد می سازد و هنگامی که در نبرد زندگی همه امیدها به با درود و دنیا به آدمی پشت  کند احساسات مذهبی دست به کار شده و در مکتب اسلام تکامل شخصیت در افزایش خودآگاهی و شناخت عقلانی است که در انتها آرامش و اطمینانی را به انسان می بخشد که این اطمینان وجه تسمیه عالی ترین مرحله تکامل شخصیت یعنی نفس مطمئنه است. (نراقی، 1376)

تمرین ایمان و شهامت را باید از جزئیات کوچک زندگی روزانه شروع کرد. اولین قدم این است که ببینیم در کجا و چه وقت ایمان مان را از دست داده ایم و دلیل تراشی های خود را برای توجیه از دست رفتنایمان خویش مورد بررسی قرار دهیم تشخیص بدهیم در چه مواردی ترسو بوده ایم و چگونه با دلیل تراشی ترس را توجیه کرده ایم باید درک کنیم از دست دادن ایمان ضعف می آورد و ضعف وقتی زیاد شد بی ایمانی شدیدی تولید می کند و به همین ترتیب دور باطل اجتناب ناپذیری ایجاد می شود. (اریک فروم کتاب هنر عشق ورزیدن)

بیان مسئله

تاثیر که کار زن و درآمد وی در ابعاد مختلف زندگی دارد بر کسی پوشیده نیست. خصوصاً اثری که این درآمد بر رفاه خانواده و رضایت زناشویی می گذارد. امروزه رفاه خانواده در جوامع بسیار مهم است و اعضای آن خصوصاً زن و شوهر تلاش خود را انجام می دهد تا از هر جهت به آرامش و خوشبختی و رضایت برسند(سلیمانیان،1387).

اشتغال زنان در فعالیتهای اقتصادی خارج از چارچوب خانوار که طی چند دهه ی گذشته تدریجاً اهمیت یافته مسایلی را مطرح کرده است که به دلیل اهمیت موضوع، پژوهش های متعددی صورت گرفته است و از آنجا که این امر خصوصاً در ایران با شتابزدگی برخی از گروهها مطرح گردید. در عین حال شرایط اجتماعی – فرهنگی جامعه ایران  در خیلی از موارد پویایی مناسب با آن را نداشته است.اشتغال زنان از سویی با مسائل حاد در برخی از موارد مواجه گردیده و از سوی دیگر اختلاف عقیده در میان توده های مختلف مردم را موجب شد.از جمله این عوامل رضایت و عدم رضایت زناشویی است. اگر بخواهیم رضایت زناشویی را در خانواده ایجاد کنیم یا به دنبال عواملی باشیم که موجب ایجاد رضایتمندی می شود و خانواده ها را به سوی آن ترغیب کنیم یکی از این عوامل اشتغال زنان است.مشارکت روز افزون زنان در بیرون از خانه باعث تقویت حس اعتماد به نفس و استقلال و افزایش قدرت تصمیم گیری و برخورد مناسب با حوادث زندگی و اثر مطلوب بر روابط خانوادگی بر جای گذارده است(مصدقی،2006).

مطالعات زیادی نشان داده که یکی از مهمترین عوامل موثر بر رضایت زناشویی مساله اقتصاد و درآمد است. چنان چه این درآمد از طرف هر دو زوج باشد باعث سهولت زندگی می شود ولی در کنار این سهولت در پاره ای موارد باعث بروز مسائل و مشکلاتی هم می شود که در این جا به آن پرداخته می شود.[2] اصطلاح مذهب و جهت گیری مذهبی اصطلاحی است که در زندگی فرد نقش بسزایی دارد و افراد به وسیله آن به اهداف آن در زندگی دست می یابند. هدف هر جامعه­ی اسلامی این است که شرایطی را فراهم سازد تا افراد در زیر سایه اسلام و مذهب به اهداف خود برسند. مذهب به طور کلی سلامت اعضای جامعه و نیز سلامت روان که قسمتی از سلامت کلی است را تضمین می کند مذهب و به ویژه نوع جهت گیری که افراد به کار می گیرند تاثیر بسزایی بر باورهای مثبت بر بیماری و سلامت جسمانی و روانی انسان می گذارد و تحقیقات نشان دهنده­ی این واقعیت است که افرادی که دارای جهت گیری مذهبی درونی و بالایی هستند و مذهب مورد اعتماد خود را درونی می سازند و آن را در زندگی به کمال خود می رساند و بر طبق دستورهای مذهبی تلاش می کنند تا بر عوامل اضطراب زا در زندگی غلبه کنند همواره با کاهش اضطراب روبرو می شوند و اضطاب کمی را تجربه می کنند(فروم،2006).

پژوهشگران در این زمینه بیان می کنند که اگر ادراکات و باورهای انسان از مذهب با یک مفهوم مثبت همراه باشد نه تنها در اداره جذر و مد زندگی روزانه بلکه در کنار آمدن با حوادث بسیار استرس زا و اضطراب زا و تهدید زای زندگی به افراد کمک می کنند. از سالهای پایانی سده­ی نوزدهم دین به عنوان یک موضوع مهم مورد توجه رشته­های علوم اجتماعی و تا اندازه­ای روانشناسی قرار گرفته است. بنیامین­راش[3] بر این باور بود که دین تا آنجا برای پرورش و سلامت روحی آدمی اهمیت دارد که هوا برای تنفس، پژوهش های انجام شده در چند دهه­ی گذشته با تمایز بین مذهبی که زندگی اسلام را به انسان عرضه می کند و دیگر مذاهب نقش موثر و جایگاه ویژه آن را در زمینه­ی بهداشت روانی و نیز کارایی آن را در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماریهای روانی نشان داده اند. بررسی نشان دهنده­ی همبستگی مثبت بین مذهبی بودن بالا با سلامت روانی و رضایت زناشویی  بوده اند(احدی،1389). بنابراین محقق در پی پاسخ به این سوال است که آیا بین اعتقادات مذهبی و رضایت زناشویی زنان شاغل و خانه دار تفاوت وجود دارد؟

ضرورت و اهمیت تحقیق

جهان امروز سیر هزاران ساله ای را برای رسیدن به تمدن جدید گذرانده است که این سیر همچنان ادامه دارد.

کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و تلاش می کند همگام با کشورهای پیشرفته برای رسیدن به تمدن های جدید حرکت کند. در این میان گشایش جامعه ایرای به سوی آورده های تمدن جدید دگرگونی های بسیاری به بار آورده که از مهمترین آنها حرکت زن از خانه و دستیابی وی به بازار اشتغال است.با رفتن زنان از خانه و اشتغال آنان اصول زندگی سنتی در هم شکسته شد و در همه زمینه ها، محاسن و معایبی را به دنبال داشت. انقلابی را در بسیاری از ارکان جامعه به وجود آورد که بیشترین تاثیر آن بر روی ساختار خانواده بوده است.رضایت زناشویی از عوامل بسیار مهم در زندگی است. در صورت وجود آن در زندگی و خانواده باعث می شود زوجین آرامش را در زندگی ببینند. و با آرامش و رضایت آنها فرزندان نیز در خانواده بخوبی تربیت می شوند و آثار آن را در جامعه از خود نشان خواهند داد.نبود رضایت زناشویی باعث مشکلات و اختلافات زیادی در بسیاری از زمینه ها می شود حتی در پاره ای از موارد زوجین را تا پای طلاق می کشاند که عواقب بسیار بد و وخیم آن بر کسی پوشیده نیست.در این میان وجود نگرش منفی مردان نسبت به نقش شغلی زنان و تاثیر عمده  ممانعت برخی از مردان از شروع به کار با ادامه اشغال مردان شرایط نابرابری شغلی و درآمدی زنان و مردان در بازار کار، ابراز ناخرسندی شوهران نسبت به کار کردن زنان شاغل، احساس تعارض نقشی در مورد مادران شاغل که در نتیجه شرایط اجتماعی- فرهنگی مذکور پدید آمده، بعضاً منجر به مشکلات سلامت روانی و جسمانی برای زنان شاغل می گردد (احمدی نیا: 1383). همین مشکلات سلامت روانی- جسمانی زنان باعث بروز مشکلات در خانواده شده و موجب می شود که زنان مسولیت های مادری و همسری خود را انجام ندهند. [4]

هدف کلی

نقش و تاثیر کار کردن و شاغل بودن زنان و یا خانه دار بودن آنها بر میزان رضایت زناشویی و اعتقادات مذهبی

اهداف جزئی

که عبارتند از:

1- تاثیر میزان اشتغال زن یا خانه دار بودن زن بر تعداد فرزندان

2- سنجش میزان رضایت شوهر از شاغل بودن زن در بیرون از خانه

3- تاثیر خانه دار بودن زن بر میزان موفقیت تحصیل فرزند

4- تاثیر زمان کار زن بر میزان رضایت زناشویی و اعتقادات مذهبی

5- شناسایی میزان تحصیلات مادر چه از لحاظ شاغل بودن و یا چه از لحاظ خانه دار بودن بر تربیت فرزندان.[5]

مفاهیم و اصطلاحات

رضایت زناشویی[6]

رضایت زناشویی خوشدلی و خشنودی از زنده بودن، زیستن، عمر و حیات و معاش با زن یا شوهر، شوهر کردن و ازدواج معنی شده است و در عموم رضایت زناشویی احساس تعلق و وابستگی زن و شوهر احساس همدلی و محبت بین آنها و رضایت مند بودن از زندگی از تمام جهات است.از لحاظ عملیاتی و اهداف تحقیق رضایت از زندگی زناشویی با کسب امتیازات بالا در پرسشنامه رابطه مستقیم دارد.یعنی کسانی که رضایت بیشتری از زندگی زناشویی دارند از امتیاز بالا و بیشتری در پرسشنامه برخوردار خواهند بود(انریچ،2008).

اعتقادات مذهبی

مذهب عبارت خواهد بود از تجربه و احساس رویدادهایی که برای هر انسان در عالم تنهایی و دور از همه­ی وابستگیها روی می دهد به طوری که انسان از این مجموعه در می یابد که بین او و آن چیزی که او آن را امر الهی می نامد رابطه ای برقرار کرده است. (به نقل از خدایاری فرد و همکاران، 1380)

اشتغال یا شاغل[7]

در فرهنگ عمید مشغول شدن بکاری، پرداختن و سرگرم شدن به کاری تعریف شده است. از دیدگاه راهنمایی شغلی و حرفه ای کار و پیشه فعالیت دایمی است که به تولید کالا و یا خدمات منجر می شود و برای اجرای آن دستمزدی در نظر گرفته می شود و بیرون از خانه و حداقل 4 ساعت باشد.