پایان نامه بررسی وضعیت سلامت روانی زنان شاغل و خانه دار

پایان نامه جهت دریافت مدرک کارشناسی رشته روان شناسی عمومی

1بیان مسأله:

در طول قرن بیستم انسان پیش از تمام تاریخ بشریت دستخوش دگرگونی از نظر شیوه های زندگی روابط اجتماعی و مسائل اقتصادی گردیده است. تلاش در جهت صنعتی شدن و گسترش شهر نشینی و زندگی مکانیزه که لازمه آن قبول شیوه های نوین برای زندگی است. اثر معکوس بر سلامت انسان گذاشته و در ارتباط با مقوله سلامت ابعاد  دیگری را  مشخص نموده است. یکی از این ابعاد سلامت روان افراد جامعه است مقوله ای که اگر چه تازگی ندارد لیکن از نظر تخصصی دیر زمانی نیست که به آن توجه گردیده است. با توجه به شیوه بیماری روانی در جامعه اهمیت تلاش در جهت اعتلای سلامت روانی افراد هر اجتماعی بارزتر می گردد. مهمترین مسأله در این ارتباط پیشگیری از مسائلی است که باعث می گردد سلامت روان افراد جامعه مختل گردد و بالطبع پیامدهای منفی در پی داشته باشد. پیشگیری از بروز این عوامل نیز جز با آشنایی با وضعیت موجود سلامت روان در افراد جامعه ای که قصد پیشگیری در آن را داریم ممکن نیست. چرا که آشنایی با وضع موجود ما را به اوضاع امیدوار می سازد و یا ما را جهت به کارگیری ابزارهای مناسب در این جهت یاری می نماید بحث سلامت روان سالمندان به دلیل پرورش نسل از اهمیت ویژه ای برخوردار است لذا در این پژوهش سعی شده است تا سلامت روان زنان خانه دار و زنان شاغل شهرستان اردبیل را مورد بررسی و مقایسه قرار دهیم و این بررسی بین گروه سنی 20 تا 50 انجام گیرد.

1-2اهمیت و ضرورت

ناسازگاریها و اختلالات رفتاری در جوامع انسانی کاملاً مشهود و فراوان است در هر گروه، طبقه و صنفی ، اشخاص نامتعادل وجود دارد به عبارتی هیچ فرد انسانی در برابر بیماری های روانی مصونیت ندارد و اهمیت پرداختن به جنبه های سلامت روانی بر کسی پوشیده نیست. یکی از مهم ترین دلایل اهمیت سلامت روان، شیوع بالا و ناتوان کننده بسیار شدید و طولانی این اختلالات می باشد. طبق گزارش مجامع علمی حدود نیم میلیارد نفر از مردم دنیا از اختلالات روانی و مسائل روانی – اجتماعی رنج می برند، میلیون ها فراموش شده که درد و رنج خود را پشت دیوارهای ناامیدی، نه تنها در سکوت و انزوا بلکه در احساس ننگ و شرمساری ،محدودیت و مرگ تحمل می کنند علاوه بر این فراموش شدگان باید از خانواده های این بیماران یاد کرد که درد و رنج مضاعفی را تحمل می کنند بیماری های روانی مانند بیماری های جسمی شدت و ضعف دارند همان طور که درمان بیماریهای خفیف جسمی آسان تر و بماری های جسمی شدید، دشوارتر است. به همان صورت بیماری های روانی خفیف راحت تر از بیماری های شدید درمان می شود مهمترین اهمیت و ضرورت این پژوهش بررسی وضعیت سلامت روانی زنان شاغل و خانه دارو غیر شاغل و ارائه راه حل های موجود برای کمک به خانواده هایی که یکی از اعضای خانواده از بیماری روانی رنج می برد باشد.

1-3اهداف پژوهش

محقق در ابتدای کار، و قبل از هرگونه مطالعه و برآوردی باید از هدف پژوهش خویش آگاه باشد بی هدف بودن موضوع تحقیق موجب می شود در طول تحقیق و بعد از آن نتایجی که به دست می آید رضایت بخش نبوده و سمت و جهت تحقیق مشخص نباشد این پروژه در پی دست یابی به اهداف زیر می باشد:

1-تعریف درست سلامت روانی از نظر بهداشت جهانی

2-بررسی ویژگی های افرادی که از سلامت روانی برخوردارند.

3-بررسی وضعیت سلامت روانی زنان شاغل

4-بررسی وضعیت سلامت روانی زنان غیر شاغل

1-4سؤال پژوهشی

1-آیا بین میزان افسردگی زنان شاغل و خانه دار رابطه وجود دارد؟

2-آیا میزان اضطراب زنان شاغل و خانه دار رابطه وجود دارد؟

3-آیا بین میزان کنش وری اجتماعی زنان شاغل وخانه دار رابطه وجود دارد؟

4-آیا بین میزان نشانه های جسمانی زنان شاغل و خانه دار رابطه وجود دارد؟

1-5فرضیه پژوهش

1-بین میزان افسردگی زنان شاغل و خانه دار رابطه وجود ندارد؟

2-بین میزان اضطراب زنان شاغل و خانه دار رابطه وجود ندارد؟

3-بین میزان نارساکنش وری اجتماعی زنان شاغل و خانه دار رابطه وجود ندارد؟

4-بین میزان نشانه های جسمانی زنان شاغل و خانه دار رابطه وجود ندارد؟

1-6تعریف اصطلاحات

تعریف نظری

سلامت= حالت کامل آسایش و کامیابی زیستی، روانی و اجتماعی است و صرف فقدان بیماری یا معلولیت (ناتوانی سلامتیست)

سلامت روانی: قابلیت  ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی ، حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی ،عادلانه و مناسب

سلامت روانی یعنی سازش باخود و محیط اجتماعی و فشارهای مکرر زندگی

سلامت روانی بر اساس تعریف انجمن روان پزشکان آمریکا عبارت است از به کارگیری معیارها و ظوابطی از شیوع بیماری های روانی کاسته و سلامت روانی فرد اجتماع را تأمین می کند.

زنان خانه دار به زنانی که تقریباً تمام وقت خود را داخل منزل صرف فرزندان و خانواده می نمایند جز این دسته قرار می گیرند.

زنان شاغل: زنانی که نیمی از وقت خود را بیرون از منزل و در اداره ها و سایر سازمانها می گذرانند و در اقتصاد خانواده سهمی دارند جزء این دسته قرار می گیرند.

تعریف عملیاتی

در این پژوهش سلامت روان زنان شاغل و خانه دار از طریق آزمون سلامت روانی GHQ سنجیده می شود که دارای 28 سوال می باشد و دارای 50 نمونه از زنان شاغل و 50 نمونه از زنان خانه دار شهرستان اردبیل می باشد. مدت زمان اجرای این آزمون به طور متوسط حدود 10 تا 12 دقیقه می باشد.

1-7متغیرهای پژوهش

متغیر معیاری است جامع که تغییر درفراوانی یا شدت یا هر دو را اندازه گیری می کند متغیر هر پژوهش خصایصی هستند که محقق آنها را کنترل دستکاری و مشاهده می کند.

متغیر مستقل:

در این پروژه متغیرمستقل پرسشنامه سلامت عمومی (GHO 280) می باشد که چهار خرده مقیاس (نشانه های جسمانی اضطراب و بی خوابی، نارسا کنش وری اجتماعی و افسردگی را اندازه گیری می کند.

متغیر وابسته:

در این پروژه متغیر وابسته سلامت روانی زنان شاغل و خانه دار می باشد

1چارچوب نظری

سلامت روانی چیست؟

سازمان بهداشت جهانی سلامت را آسایش کامل جسمی روانی و اجتماعی تعریف می کند و همچنین می گوید که عدم وجود بیماری به معنی سلامت روانی نیست. بلکه مستلزم شرایط دیگری از جمله سلامت روانی و سلامت محیط خانوادگی و اجتماعی است.

بهداشت روانی به معنی سلامت روانی از دیدگاه های مختلف ،تعاریف متعددی دارد از یک نظر سلامت روان یعنی سازگاری شخصی با خود و محیط خودش و شخصی را سالم گویند که هم از نظرخودش و هم از نظر دیگران با محیط اجتماعی سازگار باشد و بتواند با محیط خود بدون احساس فشار و تعارضات افراطی زندگی کند چنین شخصی غالباً زندگی را رضایت بخش و خوشایند طی می کند بدون اینکه مشکلاتی برای خود یا دیگران ایجاد کند و به طور خلاصه سلامت روان را می توان معادل کلمه «اعتدال در زندگی» فرض کرد.

2-2-1نکات مشترک بین بهداشت روان و جسم

1-بین سلامت روانی و سلامت جسمی نمی توان مرز معینی تعیین کرد زیرا بیش تر عواملی که در تأمین بهداشت جسمی مؤثرند، از قبیل تغذیه مناسب، استراحت کافی و غیره برای سلامت روانی هم ضرورت دارد مثلاً ورزش مرتب،تغذیه، استراحت که هم برای بهداشت جسمی و هم برای بهداشت روانی لازم است.

2-در بهداشت روانی همانند بیماری های جسمی پیشگیری مقدم بر درمان است.

3-بهداشت روانی هم مانند بهداشت جسمی دارای اصول و تکنیک و قواعدی است که شناخت آن جامعه را از گرفتاری ها به اختلالات روانی مصون نگه می دارد.

4-مسئولان آموزشی و تربیتی(خانواده، مدرسه، وسایل ارتباط جمعی و ....) در تأمین سلامت روانی به همان اندازه سلامت جسمی مسؤول اند.

5-یکی از اصول مهم بهداشت روانی آن است که سلامت جسمی و سلامت روانی لازم و ملزم اند و نمی توان آن دو را از هم تفکیک کرد به عبارتی «عقل سالم در بدن سالم و بدن سالم نیز تابع عقل سالم است» به همین صورت سلامت روان از تعامل فرد و جامعه در تأمین آن مسئولند.

6-تأمین بهداشت روان از مهم ترین مسئولیت های بهداشتی دولت مردان به شمار می رود بدون اینکه از مسئولیت فرد فرد جامعه غافل باشیم.

2-3-1دیدگاه های مختلف در مورد سلامت روان

1-دیدگاه فردی:

معتقد استکه سلامت روان یعنی آن طور که من راحت هستم. به عبارتی من این گونه انجام می دهم پس این رفتار درست است.

2-دیدگاه روان شناسان

بهداشت روانی را  حالت سازگاری نسبتاً خوب، احساس بهزیستی و شکوفایی توان و استعداد فردی تعریف کرده اند.

3-دیدگاه روان پزشکان

توانایی سازش با محیط انعطاف پذیری قضاوت عادلانه و منطقی در مواجهه با محرومیت ها و فشار روانی را ملاک سلامت روانی می دانند.

4-دیدگاه آماری اپید میولوژیست ها

که نظر بعضی از روان پزشکان است که در حیطه بهداشت عمومی کار می کنند و از نظر آنها عادی بودن یعنی در متوسط آماری جمعیت (میانگین) قرار گرفتن و غیر عادی بودن یعنی انحراف از متوسط آماری

5-از نظر فروید

انسان عادی کسی است که مراحل رشد روانی – جسمی را با موفقیت گذرانیده باشد و در هیچ یک از مراحل بیش از حد تثبیت نشده باشد.

6-آلفرد آدله

معتقد است «زندگی بودن نیست بلکه شدن است» و به عقیده وی فرد سالم از هشت ویژگی زیر برخوردار است:

1-از مفاهیم و اهداف خودش آگاهی دارد.

2-عملکردش مبتنی بر نیرنگ و بهانه نباشد.

3-جذاب و شاداب بوده و روابط اجتماعی سازنده و مثبت دارد.

4-روابط خانوادگی صمیمی و مطلوبی داشته و جایگاه خود را به خوبی در خانواده و جامعه می شناسد.

5-هدفمند است و اعمال بر اساس اهداف است.

6-مرتب به بررسی اهداف خود پرداخته و اشتباهات خود را برطرف می کند.

7-خالق عواطف است نه قربانی آن

8-از اشتباهات اساسی پرهیز می کند.

7-اریکسون

هشت مرحله را برای رشد و تکامل روانی – اجتماعی انسان مطرح کرده و معتقد است سلامت روانی هر فرد به همان اندازه است که توانسته باشد توانایی متناسب با هر کدام از مراحل زندگی را کسب کند.

8-مازلو

انسان سالم خود را شکوفا می کند. یعنی کسی که نیازهای فیزیولوژیک ایمنی روشی و تعلق و قدر و منزلت را برآورده ساخته و با حداکثر استفاده از همه توانایی های خود خویشتن را به فعلیت درآورد.

9-از نظر اسکینر

سلامت روان، رفتاری منطبق با قوانین و مقررات جامعه است و انسان سالم کسی است که تأیید اجتماعی بیشتر به خاطر رفتارهای متناسب از محیط و اطرافیانش دریافت می کند.

10-ویکتور فرانکل

سلامت روان را معادل از مرز توجه به خود گذشتن، از خود فرار کردن و با هدف بودن ذکر کرد.

11-انجمن کانادایی بهداشت روان

سلامت روان را به صورت سه نگرش بیان کرد:

1-نگرش های مربوط به خود

تسلط بر هیجان،آگاهی از ضعف خود و رضایت از خود

2-نگرش مربوط به دیگران

علاقه و دوستی طولانی و صمیمی، احساس تعلق به یک گروه، احساس مسؤولیت در مقابل محیط انسانی و مادی

3-نگرش های مربوط به زندگی

شامل پذیرش مسئولیت، انگیزه توسعه امکانات و علایق خود، توانایی اخذ تصمیم های شخصی و انگیزه خوب کار کردن

11-دکتر نصرت ا... پور افکاری ( از اساتید برجسته روان پزشکی)

فردی را سالم می داندکه دارای خصوصیات زیر باشد:

-خوش بینی (که جلوی استرس را می گیرد)

-استقلال و تابعیت مناسب

-رضایت از جنس خود

-قدرت نشان دادن و کنترل عواطف

-قدرت تصمیم گیری

-احترام به نفس

2-4-1 تاریخچه ی سلامت روان

علم سلامت روان، شاخه ای از علم بهداشت است که با پیشگیری از اختلالات روانی، حفظ شیوه بهینه زندگی و بهداشت عاطفی سر و کار دارد.

سلامت روانی از بیشینه پی به قدرت انسان متمدن وتاریخچه کوتاه به لحاظ علمی برخوردار است، با این که فلاسفه هزاران سال در مورد «سعادت» داد سخن می راندند از سال 1885 در آمریکا درمانگاه و کلینیک های روان شناسی درباره مسائل جسمی و روانی کودکان عقب مانده راه افتاد.

شخصی به نام «کلیفرد. دبلیو. بیرز» که به مدت 5 سال در بخش روانی بستری بود کتابی تحت عنوان «روحی که خود را بازیافت» نوشت و نهضت بهداشت روانی و پیشگیری بیماری روانی را بنیان گذاشت. دقیقاً در سال 1908 با همکاری آدلف میر مؤسس مکتب پسیکو بیولوژی مؤسسه بهداشت روانی را بنیان نهاد. در سال 1930 اولین کنگره بهداشت روانی در آمریکا در شهر واشنگتن تشکیل شد جنگ جهانی دوم کنگره بعدی را به تعویق انداخت. سومین کنگره بهداشت روانی درسال 1948 در لندن تشکیل شد و فدراسیون جهانی بهداشت روانی پایه گذاری شد و بیرز به عنوان مشاور رسمی یونسکو و سازمان بهداشت جهانی درآمد.

نمود کنونی سلامت روان را می توان در روانشناسی جامعه نگر و مراکز بهداشت روانی جامعه نگر یافت که با هدف پیشگیری در سطح وسیع اجتماعی فعالیت دارند.

2-5-1معیارهای سلامت روان

در مورد معیارهای سلامت روانی نیز عقاید و دیدگاه متفاوتی وجود دارد که در اینجا به معیارهایی که توسط جاهودا ارائه شده است اشاره می گردد.

1-نگرش مثبت فرد نسبت به خود

یعنی هر شخصی باید تصویر درستی از خود و توانایی هایش داشته باشد هر چه این برداشت واقع بینانه تر باشد شخصی از سلامت روانی بیشتری برخوردار است.

2-رشد و تکامل و خود شکوفایی

انسان همواره در جست و جوی آن است که توانایی های خود را بشناسد و از آنها در جهت رشد و تکامل خود و از قوه به درآوردن نیروهای ذاتی خود تلاش کند. بنابر عقیده روان شناسان انسانگرا از جمله راجرز و مازلو عالی ترین رشد و تکامل انسان را رسیدن به خودشکوفایی می دانند و اگر شخص سطوح پایین تر نیازهایش را به طور نسبی برآورده کند ، می تواند به خودشکوفایی برسد که چنین شخصی از سلامت روانی برخوردار است.

3-یکپارچگی و تمامیت

یکپارچگی نشان دهنده یک حالت تعادل بین رفتار و افکار شخص می باشد  به عبارتی هماهنگی در زندگی باعث می شود شخص در موقعیت های تنش و اضطراب با مشکلاتی مواجه نشود.

4-استقلال:

هر فرد نرمال باید در رفتارش استقلال و قدرت انتخاب و تصمیم گیری را داشته باشد شخص سالم و رشد یافته ضمن استفاده از تجربیات و نقطه نظر دیگران به استقلال شخصیت خود اهمیت قایل است.

5-درک واقعیت:

یک فرد سالم واقع بین است هدف های خود را متناسب با امکانات و توانایی خود انتخاب می کند. درک درستی از خود و محیط زندگیش دارد. بنابراین چنین فردی انتظارش از خود و دنیای پیرامونش بر اساس اصل واقعیت و منطق بنا شده است.

6-تسلط بر خود و محیطش

هر شخصی ضمن آنکه باید بر نفسانیات خود کنترل داشته باشد تا حدی باید با تغییرات محیط سازگار باشد و لازم است که در جهت تغییر محیط هم توانایی داشته باشد هر شخص سالم زمانی که با موقعیت های مختلف زندگی رو به رو می شود قادر است تصمیم گیری صحیح نماید و خود را با شرایط وفق دهد. چنان که یکی از روان شناسان به نام پیاژه گفته است شخص باهوش کسی است که بتواند خود را در محیط های جدید سازگار و انعطاف پذیر نماید بنابراین قدرت انطباق و سازگاری ،ارایه رفتار مناسب با موقعیت و معیارهای مورد قبول فرهنگی از خصوصیات شخص سالم است.

2-6-1هدف بهداشت روان

وظیفه و هدف اصلی بهداشت روانی تأمین سلامت فکر و روان افراد جامعه است به طور خلاصه بهداشت روانی دارای چهار هدف اصلی است:

1-خدماتی:

جهت تأمین بهداشت روانی افراد جامعه، پیشگیری از ابتلا به بیماری های روانی، بیمار یابی، درمان پیگیری در خصوص درمان به طور سرپایی و بستری و ارایه سرویس های مشاوره یی به افرادی که دچار مشکلات روانی، اجتماعی و خانوادگی شدند.

2-آموزشی:

آموزش بهداشت روانی به افراد و خانواده هایی که با بیماران روانی سر و کار دارند و همچنین آموزش همگانی به مردم جهت همکاری و استفاده از سرویس های موجود در صورت مواجه با مشکلات روانی.

آموزش بهداشت روان برای تربیت گروه های بهداشتی مانند متخصصین روان پزشکی، روان شناسان، پزشکان عمومی، پرستاران و ... که با مسایل بهداشت روان سر و کار دارند، ضروری است.

3-پژوهشی:

تحقیق پیرامون علل و نحوه ی شروع و درمان، پیشگیری از اختلالات روانی، معلولیت های ذهنی، انواع انحرافات اجتماعی و سوء مصرف مواد مخدر و غیره ضروری به نظر می رسد.

4-طرح و برنامه ریزی بهداشتی:

دایر شدن مراکز روان پزشکی منطقه یی، مراکز مشاوره بهداشت مادر و کودک و تنظیم خانواده،مراکز کودکان استثنایی، مراکز ارایه خدمات و درمان بهداشت روان و ایجاد هماهنگی بین برنامه های خدمات،آموزشی و پژوهشی.