پایان نامه کارشناسی
رشته علوم اجتماعی
مقدمه
قرآن سرچشمه فیض جمال و جلال الهی است که گلزارش با گلهای زیبا ورایحه دل انگیزش دل انسان راصفا و طراوت می بخشد،و با چشمه سار زلال وبی مثالش جان را پاک ومطهر می سازد ومشعل فروزانش راه رستگاری را روشن می نماید.
قرآن جامع ترین کتاب آسمانی فرو فرستاده شده بر پیامبران وبزرگترین و جاودانه ترین عجزه خاتم آنان است .بعثت با قرآن آغاز گردیده وخرافه با قرآن کنار رفت.قران سرچشمه زلال معارف الهی است که روح انسانها در پرتو تلاوت و ترنم دلنشین ان قوت میگیرد وتدبر وتعقل در ایات نوران و فراگیری مفاهیم بلند و دل سپردن به ان زنگارها را از قلوب انسانها می زداید و انرا به صراط مستقیم رهنمون واز لغزش ها مصون می شازدوبه کار بستن احکام نورانی وعمل به اوامه وترک نواهیش سعادت دنیوی واخروی انها را تضمین می کند.بی شک انس با قرآن و اشنایی با وی‍‍‍‍ژگیهای قرآن وکسب معلومات قرآنی جهت عمل به دستورات . احکام آن امری ضروری برای هر فرد مسلمان است.اما جای بسی تاسف است که این صحیفه نورانیه آسمانی در میان مردم حتی ملل مسلمان جهان مظلوم ومهجوری باشد.
مولای متقیان حضرت علی (ع)در واپسین ساعت های عمر شریفشان هنگامی که در بستر شهادت بودند تمامی فرزندان و پیروانشان را به اموری از جمله اهتمام وتوجه به قرآن وصیت کرده اند ومی فرمایند: الله الله فی القرآن،لا یسبقکم بالعمل به غیر کم (نهج البلاغه)نامه 47
مبادا دیگران در عمل به قرآن از شما سبقت گیرند و به شما با اینکه این در گرانمایه را در اختیار دارید از برکات آن محروم بمانید.
در دیگر احادیث اسلامی نیز برای تعلیم وتعلم قرآن کریم سفارش بسیاری شده و برای آن اجر و پاداش فراوانی در نظر گرفته شده است واین امر مسلمانان را بر آن داشته تا به عنوان یک تکلیف الهی،قرآن را بیاموزند و به دیگران نیز آموزش دهند.
قرآن کتاب هدایت و انسان سازی وبرنامه زندگی انسان و به ویژه یک مسلمان است.وقرآن آموزان باید علاوه بر بادگیری قرائت قرآن یه صورتهای گوناگون با کتاب خدا اشنا و مائوس گردید. ودر کنار ایمان وعلاقه ای که به قرآن دارند وقرآن را راهنمای زندگی خود میدانند این کتاب الهی را فرا گیرند تل به ایمانی کامل تر دست یافته و در عمل به قرآن توفیق بیشتری یابد.
طرح موضوع و تعریف آن
از انجا که خداوند متعال جامع صفات جلال و جمال است ،قرآن کریم نیز کتابی جامع و فراگیر همه نیازمندی های بشری است .وهیچ نقص وکمبودی در آن راه ندارد.
قرآن افتاب معنویت است چنانگه افتاب عالم تاب است و ماه و همه جهان از روشن است و در مصیر خود نقطه تاریکی باقی نمی گذارد قرآن کریم نیز در پرتو افکنی وهدایت گری خود به کمال مطلق رسیده وهر حقیقت لازم را به دنبال دارد وهمه معارف انسانی ،اصول اخلاقی واسلوب تعلیم وتربیت را نه به صورت رمز و اشاره ومبهم و معما که به طور روشن وشفاف بیان کرده است خواه به تفضیل وخواه به اجمال واختصار،به همین مناسبتاز آن به عنوان تبیان یاد شده یعنی بیانگر هر چیزی که در تامین سعادت بشر نقش مثبت دارد.
با توجه به پیوندی که میان قرآن وخدا حاکم است جریان آن هم در همه نسل ها وعصرها تداوم خواهد یافت از این رو امان صادق(ع) فرمونده :(قرآن زنده وجاویدان است وهمانطور که مسلمانان صدر اسلام را روشنایی می بخشند به آیندگان نیز روشنی بخش خواهد بود.
قرآن صرفا یک کتاب آموزشی ویا کمک آموزشی نیست که کسی به ضرورت نیاز های مقطعی آن را بخواند وبه پایان برد و پس از رفع نیاز آن را بایگانی کند.بلکه قرآن کریم در یکی از ایات خود سه روش را برای رشد وتکامل آموزشی وتربیتی انسانها مطرح میشازد که عبارتند از:
1-حکمت
2-پند واندرز نیکو
3-مجادله بسیار نیکو
حکمت:متقن ومحکم که قابل شک وتردید نباشد .سخنی مه بر اساس ودلیل و برهان باشد حکمت است ومردم را باید به وسیله دلیل وبرهان به سوی پروردگار هدایت کرد وآموزش داد.
موعظه نیکو:سخنی است که دل را نرم مسازد،رقت قلب ایجاد میکند،انسان را تسکین میدهد،آدمی را به خود اورده واو را ناگریز از اصلاح خویش میسازد .به عبارتی میتوان گفت موعظه جنبه عاطفی دارد در حالی که حکمت جنبه عقلی دارد.آن موعظهای میتواند در قلب خود تاثیر گذارد وآموزش مفید واقع شود و وی را دگرگون سازد که در خلق وخوی اعمال ورفتار آموزش دهنده وگوینده آن متجلی باشد.مجادله:روش مجادله در آموزش در موقعی بکار میرود که فرد مقابل نمی خواهد سخن حق را بپذیرد بلکه از خود لجاجت نشان میدهد ومیکوشد تا حرف باطل خود را بقبولاند .
قرآن کریم مجادله احسن را می پذیرد وآن را یکی از روش های رشد و آموزش می داند.
پیامبر اسلام به قرآن اهمیت بسیار میدادند و در تعلیم و بکار بستن دستورات آن سعی وافری داشتند و مشتاق بودند که این کلام نورانی در دل انسانها بنشیند وبا آموزش ویادگیری قرآن خانه دل را از اغیار دور سازند وتجلی گاه جلوه های الهی گردند پس شایسته است از سنین کودکی و نوجوانی زمینه های آشنایی وبهره وری از قرآن را برای انسانهای جامعه فراهم آوریم .چون دستیابی به جامعه ای متمسک به قرآن وعترت وبرخوردار از ایمان وعمل صالح ،تحقق اندیشه های معمار بزرگ انقلاب اسلامی ورهنمود های مقام معظم رهبری در گسترش فرهنگ حیات بخش قرآن کریم و ارتقای جامعه ای توسعه یافته با هویتی اسلامی-انقلابی در گرو مأنوس شدن و درک عظمت این کتاب الهی است.
قرآن باید به عنوان یک معلم وراهنمای صدیق وهمیشگی در کنار دانش آموزان باشد.
برای این مقصود پژوهش خود را در مورد دانش آموزان کمیته امداد شهرستان اردبیل شرکت مننده در کلاس های قرآنی تحت عنوان برسی تاثیر کلاسهای جامع قرآنی شروع می کنیم.
ضرورت واهمیت تحقیق
الف)ضرورت و اهمیت نظری یا علمی تحقیق:
قرآن سفره گسترده وپر نعمت است.کوثر شیرین وحیات بخش قرآن،نعمت بزرگ الهی است.زمزم زلال این کتاب آسمانی احیاگر دلهاست.آوای دلنشین«تلاوت»آیاتش روح بخش است و صوت خوش ترتیل قرآن وترنم ملکوتی این «سروش غیبی»صفا دهنده ضمیر های پاک،پاک دلان است.تمسک به قرآن موجب آرامش ،نجات،امیدواری و روشنایی و دل گرمی است وباعث می گردد انسان از سردر گمی و اضطراب نجات پیدا کند ودچار سرخوردگی و شکست نگردد.
قرآن کریم با اعجاز خود می تواند غم ها را کنار بزند و انسان را در آسمان معنویت به حرکت درآورد و انسان با قدرت خداوندی به سوی کمال پرواز می کند وهمه مصیبت ها به لذت تبدبل می شود.
قرآن را باید درونی کرد،وجود ما باید قرآنی شود ما آمده ایم در این دنیای تاریک چیزهای غیبی را آشکار کنیم وآنها را جزئی از وجود خودمان بکنیم.بیایید با هم در این موزه بزرگ سیری کنیم وبا فهم ودرک ناچیز خود آنرا مائده وغذای خودمان بکنیم.باید رفت و کنار سفره قرآن نشست و از آن خورد و به مقداری که قابل هضم برایمان است از آن توشه گرفت فقط باید از هر گونه خاطره واندیشه ای پاک باشیم تا آب زلال قرآن با ظرف وجود ما خلوصش محفوظ بماند.صفا و پاکی باطن انسان را به آنجا می رساند که در هضم نیاید . قرآن را هم پاک شدگان مس و لمس نکنند وبه حقیقت آن نرسند«لا یمشرر الا المطهرون»( سوره واقعه آیه 79)
خداوند قرآن را سیراب کننده عطش علما وبهار دل های فقها ومقصد راه صلحاء و دارویی که پس از آن دردی نمی ماند و روشنایی که تاریکی در آن نیست و ریسمانی که برای چنگ زدن محکم است وپناهگاهی که اثر آن استوار است وارجمندی کسی که آنرا دوست دارند وصلح و ایمن برای کسی که وارد آن گردد و هدایت و رستگاری برای کسی که آنرا بکار گیرد و نشانه کسی که نشانه جوید و سپر کسی که آنرا سپر کند و دانایی برای کسی که آنرا به گوش گیرد و فرضیه کسی که آنرا نقل کند و حکم کسی که به آن حکم نماید، قرار داد.
هر گاه آشوب ها چون شب تار شما را فرا گرفت به قرآن متوسل شوید زیرا شفیعی است که شفاعتش پذیرفته
شود گزارش بدیها میدهد و گفته او تصدیق می شود.بدانید این قرآن پند دهنده ای است که خیانت نمی کند و راهنمایی است که گمراه نمی کند وسخن گویی است که دروغ نمی گوید وکسی با این قرآن ننشست(قرائت وتدبر در آن نکرد)مگر آن که چون از پیش آن برخاست هدایت ورستگاری یافت یا کوری وگمراهی او کم گردید.
قرآن دریای مواج و لبریز از در گران ومروارید است، قرآن را باید شناخت که شناختن قرآن بر هر مسلمانی ضروری است.
ب)ضرورت واهمیت عملی(اجتماعی)موضوع:
قرآن را باید خواند که تلاوتش کلید ارتباط با مبداء است،قرآن را باید فهمید که فهمش راه گشای ذهن انسان به عوالم ملکوت وگنجینه های حکمت وعرفان و معارف واحکام است.
جاذبه قرآن از بعثت تاکنون دلها و دیده ها،هوش ها و فکرها وقلوب را به خود جذب کرده است و این معجره جاویدان الهی همواره می درخشد و جلوه این نور خدایی روشن ساخته وعطر آیات این مائده ربانی از همان آغاز نزول و صبحدم بعثت جان های مستعدی را معطر کرده است. آنان که اهل قرآن بودند ،به شکل های مختلف و درباره امور گوناگون حیات خویش از این صحیفه نورانی خدایی بهره جسته و با عمل به این منشور زندگی ،سعادت دنیا و آخرت را به دست آورده اند.
باید با قرآن که بهار دلهای خزان زده وحیات قلوب مرده وطراوت اندیشه های افسرده است بیشتر آشنا شویم وبا قرآن زندگی کنیم وبا قرآن و برای قرآن و در راه قرآن بمیریم.
جوانی که دلش با نور قرآن روشن شود وآموزش های عمیق قرآن را یاد گیرد ودرخانه ای زندگی کند که قرائت قرآن مونس آن خانواده آن خانواده باشد وپدر و مادر او عقاید و اخلاق قرآنی داشته باشد،کجا دچار افسردگی و بذهکاری و جرم وجنایت می شود.
مسئله تقدیرات الهی که امام زین العابدین(ع)می فرماید : «ورضنی من العیش بما قسمت لی» خدایا! هر چه برای من مقدار کرده ای ،راضی کن... .
اگر برای جوانی این مسئله حل شود که موفق نشدن در کنکور یا بدست نیاوردن فلان چیز یا فلان شغل و... به صلاح او نبوده است آیا باز هم دچار بحران روحی خواهد شد؟
بنا به منطق قرآن شاید یک چیزی دوست داشتنی و زیبا هم باشد ولی خیر و صلاحی در آن نباشد وسراسر شر باشد.خداوند عالم الغیوب است و شر وخیر ما را بهتر از خودمان می داند.اراده می کند فردی به این آرزویش نرسد چون خیر وصلاح او چنین است شاید برای شما هم پیش آمده باشد که پس از گذشت زمان و فروکش کردن احساسات انسان میگوید خدا را شکر که فلان کار انجام نشد.
قرآن کریم میفرماید:«عسی ان تحبوا شیئا وهو شره لکم»چه بسا چیزی را دوست می دارید آن برای شما بد است(بقره ایه216)
انسان در همه مسائل و مشکلات به قرآن وتعلیم خدایی محتاج است واین آیه شریفه «یا ایها النساء انتم الفقراء الی الله»به همین مطلب اشاره دارد.
حقیقتا قرآن هم چنان بی بدیل و بی مانند با شکوه تر از خوشید می درخشد ودرس حیات زندگی وعشق می دهد.
اهداف تحقیق
الف)هدف کلی پژوهش:
برسی کلاسهای جامع قرآنی بر انگیزه افراد تحت پوشش کمیته امداد شهرستان اردبیل شرکت کننده در کلاسهای قرآنی تابستان 90
ب)اهداف جزئی تحقیق:
1-تاثیر قرآن در رشد اعتقادات افراد
2-تاثیر آموزش قرآن در حل مشکلات وسختی های افراد جامعه
3-توجه بیشتر والدین به دستورات و مسائل قرآنی
4-رسیدن انسان به مقام قرب الهی ورسیدن به تزکیه وتهذیب نفس
5-بهره گیری دانش آموزان از قرائت قرآن در کتب درسی
6-ایجاد اتگیزه عمل وحرکت بر طبق معلومات قرآنی که راه مستقیم را نشان داده است.
7-برسی زمینه های آموزشی قرآنی و چگونگی گسترش آموزش قرآن
8-تاثیر قرآن بر معنوی بودن افراد در زندگی
9-تاثیر قرآن در جلوگیری از بزهکاری افراد
10-ارتقای فرهنگ جامعه در ارتباط با قرآن مجید
11-تقویت نقش قرآن در نظام سازی کشور وجامعه
12-توسعه فعالیت های قرآنی در عرصه های مختلف آموزشی وپژوهشی وتبلیغی وترویجی
فصل دوم:
پیشینه پژوهش
بخش اول : توضیحات کلی و گسترده در موضوع تحقیق
قرآن کتاب الهی ،کلام خدا و بزرگترین اعجاز جاودانه آخرین پیام آور الهی و عصاره و چکیده همه کتب آسمانی است.
قرآن کتابی است که غبار کهنگی و فنا هرگز نمی تواند بر صفحات نورانی آن بنشیند و گذشت زمان نه تنها آن را فرسوده نمی کند بلکه روز به روز علوم و معارف پوشیده آن را هویدا تر می گرداند .
قرآن یگانه کتابی است که می تواند خواسته های جوامع بشری را در همه ابعاد عبادی ،سیاسی ،اقتصادی ، قضایی ،تربیتی ،علمی و فرهنگی و هنری به بهترین شکل برآورده سازد و انسان را به سوی عالیترین مراتب رشد و کمال انسانی رهنمون شود.
شایسته است ،امت اسلامی مخصوصا نوجوانان و جوانان ،این آینده سازان و سنگرداران قرآنی ،هرچه بیشتر با این کتاب مقدس انس گرفته و اطلاعات و دانستنیهای خود را نسبت به آن وسعت بخشند و زمینه های درخشش و تابش پرتو نورانی آیات آن را بر قلوب خود فراهم آورند.
قرآن نشان دهنده راه خدا ،ریسمان محکم الهی ،نسخه شفابخش و نشانه لطف خدابه انسان است قرآن آیتی از عظمت و بزرگواری و معجزه جاوید اوست ،قرآن رفع کننده هر اختلافی ،تصحیح کننده آرا و عقاید انسان ،بیان حکم خدا در امور زندگانی ،حاوی هم نیازها تا قیامت و میزان در معضلات اجتماعی است .
لذا دانش آموزان تحت پوشش همگام با یادگیری درس قرآن و توجه به مسائل اخلاقی آیات با مواردی از جمله شناخت اجمالی و اصول اعتقادی و اسلامی و صفات ثبوتیه و سبیله خداوند و همچنین آشنایی با زندگی انبیا اولوالعزم بالاخص زندگی نبی اکرم (ص) و آشنایی اجمالی با تاریخ صدر اسلام و حفظ کردن آیات دعایی قرآن و سوره های کوچک درس و روخوانی قرآن ،آشنایی با زندگی ائمه اطهار (ع) و حضرت زهرا (س) و احترام به شخصیت های دین و شناخت زمان ها و مکان های مقدس و مهم در کشورهای مذهبی و اسلامی و ... آشنا شوند.
همچنین در بعد اخلاق نیز ایجاد زمینه لازم برای خودشناسی به منظور خداشناسی و شناخت و پرورش و هدایت استعدادهای افراد در جهت اعتلای فرد و جامعه و همچنین تزکیه و تهذیب نفوس و رشد فضائل و مکارم بر اساس ایمان به خدا و تقوی اسلامی و پرورش روحیه اعتماد به نفس ،استقلال شخصیت و نفی اتکا به دیگرانو تقویت احساس و کرامت اخلاق و برانگیختن عزت نفس و تعدیل عواطف و پرورش روحیه نظم و انضباط قران مد نظر می باشد.
همچنین در بعد علمی ،آموزش تقویت روحیه حقیقت جویی و تعقل و تفکر ریا،مطالعه و بررسی و تعمق و تحقیق در زمینه های مناسب برای آن و شناخت اسرار جهان آفرینش و قوانین طبیعت به عنوان آیات الهی به منظور پیشبرد دانش و استفاده از علوم و فنون.
قرآن پرچم نجات بخش ،کتاب عزت و آموزش و آگاهی است.قرآن نوری است بی ظلمت ،هدایتی است بی گمراهی و گنجی است بی پایان.
پیشوایان اسلام با قرآن مانوس بودند و با آهنگ دلنشین آن را تلاوت می کردند از این رو شایسته است هر مسلمانی در شبانه روز به تلاوت قرآن بپردازد و برای آن برنامه منظمی داشته باشد و در این بادی دانش آموزان عزیز باید حداقل روزانه 10 دقیقه از وقت خود را به خواندن قرآن اختصاص دهند ،چون قرآن کتاب مستحکمی است که پناهندگان به وادی تابناک آن از شرور شیطانی و آفات نفسانی در امان بوده و متمسکین به آن هرگز از صراط مستقیم انحراف نجسته و به فلاح و سعادت هر دو سرا نائل خواهند گردید .
چنانچه حضرت محمد (ص) فرموده اند « من اعتصم به فقط هدی الی صراط مستقیم » قرآن کریم قانون اساسی و کتاب خونبار اسلامی است که از رهگذر انوار پربرکت آن حرص و استمرار و صدور انقلاب میسر خواهد بود.
افرادی دانا و توانا و مذهبی برای مقابله با مسائل زندگی و جامعه و نیز مسائل جهانی که سریعا در حال تحول و دگرگونی است ،از اهداف اصلی و همه تعلیم و تربیت قرآنی است.
با توجه به اهمیت نقش جوانان و نوجوانان در جامعه به عنوان نیروهای فعال و کنجکاو و با در نظر داشتن حساسیت های روانی و عاطفی آنان که در برنا مه های تعلیم و تربیت مد نظر قرار می گیرد . با توجه به خطراتی که بر سر راه این قشر آسیب پذیر وجود دارد لذا از بدو کار و تحصیل این نوجوانان همواره باید به مسائل قرآنی اهمیت فراوان داد . و بیشتر به فکر تعلیم این پیام الهی به آنان بود چرا که کتاب قرآن کتابی است با برکت و پرخیر که قرائت کنندگان و عمل کنندگان به آن مشمول رحمت و لطف ایزد متعال قرار خواهند گرفت.
بخش دوم – پیشینه تحقیق
خلاصه ای از تازیخ قرآن کریم
قرآن آخرین کتاب آسمانی است که از طریق وحی و از سوی خداوند تبارک و تعالی به منظور نجات بشر از تاریکی و گمراهی و دلالت او به وادی تابناک هدایت به پیامبر گرامی اسلام نازل گردیده است.
حضرت محمد (ص) در بیت و هفتم ماه رجب به پیامبری مبعوث شد و آغاز نزول قرآن به عنوان یک کتاب مفصل ،در شب قدر از ماه مبارک رمضان و سه سال پس از بعثت بوده است و با توجه به اینکه مدت نبوت پیامبر رحمت ،23 سال می باشد ،قرآن در طول 2 سال به تدریج بر ایشان نازل شده است.
مراحل نزول قرآن :
قرآن کریم در سلسله طولی ،سه مرحله از نزول را طی کرد تا در اختیار مردم قرار گرفت :
1 – نزول در لوح محفوظ (لوح محفوظ ظرف قرآن است )
2 – نزول در بیت العزه آسمان دنیا
3 – نزول تدریجی آن بوسیله جبرائیل بر پیامبر اسلام (ص)
گرد آوری و نگارش قرآن در زمان حیات پیامبر اسلام (ص) و در زمان خلفا:
پیامبر به منظور صیانت نصوص قرآنی – علاوه بر استمداد از نیروی حافظه خود و حافظه مردم دستور داد قرآن را بنویسند . شمار نویسندگان به 43 یا 45 نفر بالغ می گردد که در زمان پیامبر به کتابت وحی اشتغال داشتند.
حضرت علی (ع) به عنوان نخستین جامع و تدوین کننده قرآن بعد از رحلت رسول اله (ص)با در نظر گرفتن ترتیب نزول قرآن ،اقدام به تدوین آن فرمودند و بعدها معاذبن حبل و زید بن ثابت و ابی بن کعب و ابوزیه ثابت بن زید بن نعمان نیز به این کار دست زدند و آخر الامر قرآن کریم در زمان خلافت عثمان با ترتیب فعلی تدوین و در اختیار مسلمانان قرار گرفت که مورد تایید کلیه فرق اسلامی است.
حافظان قرآن که بیش از همه مورد تایید هستند عبارتند از :
1 – علی بن ابیطالب 2 – ابی بن کعب 3 – ابوالدارداو 4 – زید بن ثابت 5 – عبداله بن مسعود 6 – ابو موسی اشعری
نوشت افزاری که معمولا در ابتدا آیات قرآن را بر آن می نوشته اند :
1 – اقتاب (چوب پهن و صاف )
2 – اکتاف (کتف و استخوان شانه )
3 – حریر (نوعی پارچه با دوام )
4 – رق (برگ سفید با پوست نازک )
5 – سجل (عهدنامه یا کتیبه)
6 – صحف (نوعی برگ نازک )
7 – عسب (چرب درخت خرما )
8 – قرطاس (کاغذ)
9 – قلم (وسیله مهمی در آموزش و آموختن علوم )
10 – مداد (مرکب )
رسم الخط قرآن
رسم الخط قرآن مطابق قواعد زبان عرب است و آیات قرآن را با خط کوفی می نگاشتند و در سال 310 قمری ابوعلی محمد بن علی بن حسین مقله اثنی عشری خط نسخ را ابتکار نمود و جایگزین خط کوفی گردید.
علامت گذاری حروف قرآن
اولین کسی که تمام قرآن را اعراب و علامت گذاری و حرکت گذای کرد ،ابوالاسود دؤلی بود وی صرف و
نحو را از حضرت علی (ع) آموخت.
نقطه گذاری حروف قرآن
ابتکار نقطه گذاری حروف قرآن و جدا نمودن حروف متشابه و تشخیص آن از یکدیگر در زمان عبدالملک بن مروان پنجمین خلیفه بنی امیه صورت گرفته است.
سوره های مکی و مدنی و فایده دانستن آن :
دوران رسالت پیامبر به دو بخش تقسیم می شود :
1 – دوره اول که 13 سال است در مکه مشغول تبلیغ بودند.
2 – دوره دوم ده سال است که به مدینه هجرت فرموده و در آن مدت دین خود را تکمیل نمودند.
آنچه از سوره ها ی قرآن در دوره آول نازل شد آیات و سوره های مکی نامند چه در خود مکه نازل شده باشد یا نه . و آیات و سوره هایی که در عرض ده سال بعد نازل گشته چه در مدینه و چه در جاهای دیگر مدنی می گویند. تعداد سوره ای مکی 86 و مدنی 28 و جمعا 114 سوره می باشد.
فواید دانستن مکی و مدنی بودن آیات :
1 – زمان نزول آیات را معلوم می دارد.
2 – اگر دو آیه در یک موضوع باشد یکی در مکه و دیگری در مدینه نازل شده باشد آیه مدنی ناسخ و آیه مکی منسوخ است.
3 – شناسایی تاریخ تشریع و مکان تشریع و سبب نزول و حکمت آن تشریع را معلوم می دارد.
مطالعات نظری
«لوانزلنا هذا القرآن علی حبل لدایته خاشعا متصدعا من خشیه ا... » (سوره حشر – آیه 21 )
اگر این قرآن را بر کوهی فرود می آوردیم ،آن را از ترس خدا همواره متلاشی می یافتی .
تفکر و تدبر :
ندیشیدن در معانی آیات شریفه و تفکر در چگونگی بیرون آمدن از مراتب ظلمات به عالم نور در پرتو نور آیات یکی از آداب و شرایط ،بلکه از اظم آدابی است که در شریعت مطهر به آن توصیه شده است .
تفکر و اندیشیدن از اهداف فرو فرستادن قرآن به شمار رفته است(نحل – 44 ) و امام علی (ع) عمل بدون تدبر را بی فایده و فاقد خیر و خوبی می داند.
دیدگاه نخستین در این خصوص:
مطالعه آیات و سطور این یکتا نامه الهی است تا با نگرش ژرف و کنکاشی محققانه در نکات آن ،هرکس به قدر وسع و فهم و بضاعت دانش و بینش خود از هدایتش بهره مند گردد.
دیدگاه دوم از راه معرفی و توصیف برگزیدگان حق است . پیامبر و امامان معصوم که به ذوق وحی و الهام ،نقاب از چهره درون قرآن برداشته و رازهای ازلی را برملا ساخته و راه شناخت معارف و نکات این بحر مواج پرتلاطم را بر روی بشر حقیقت جو گشوده اند . چشم اندازی کوتاه با بضاعتی بر این دو دیدگاه راه شناخت قرآن را به رویمان می گشاید تا آتش معرفت ما را به زلال صافی و هدایت کافی خود فرو نشاند.
قرآن کانون فروزش نور است ،نور دانش و توان بینش که انسان را از تاریکی های کفر و نادانی ،تقلیدهای کورکورانه ،رکود فکری ،خودبینی و گرایش های مادی و انگیزه های افراطی رهایی می بخشد و عالم نور و ایمان و معرفت حقیقی رهنمون می سازد.
مطالعه دقیق قرآن و درک و پذیرش مطالب آن به انسان آزاد اندیش حرکت فکری می بخشد تا از افکار حق به اشراف آنها راه یابد و دیده دل را بگشاید تا آفریدگار خویش را بشناسد.
قرآن بیماری های دل را شفا می بخشد تا مانعی برای پذیرش حقیقت در وجود انسان باقی نماند.
بنابراین قرآن کتاب هدایت است برای کسانی که حقیقت را پذیرا باشند و از کلام خدا درس زندگی آموزند.
« و هدی و رحمه یقوم ،قرآن کتاب هدایت و رحمت است برای گروهی که ایمان می آورند.
و هدی و بشری للمسلمین ،قرآن هدایت و بشارت است برای تسلیم شوندگان»
قرآن مجید راه اندیشیدن و خردمندی و به کار بستن دستورات عقل را بر مردم می گشاید تا انسان راه و روش صحیح زندگی را بیاموزد و با به کارگرفتن عقل از انحرافات و کجروی که خلاف خردمندی است دوری جویند.
کسانی که خواهان ارشاد و راهنمایی باشند با شنیدن آیات قرآن در می یابند که دستورات قرآن بر پایه خردمندی و عقل است و از درون هر انسان درستکاری سخن می گوید .