پایان نامه سواد آموزی

مقدمه

توفیق بزرگی برای مراکز فرهنگی آسیا /اقیانوسیه یونسکو(Accu)ودفتر منطقه ای آسیا واقیانوسیه یونسکو(PROAP)است که راهنمایی برای تهیه مواد یادگیری بزرگسالان در سطح محلی تهیه نموده اند این راهنما یک راهنمایی برای تهیّه مواد یادگیری بزرگسالان در سطح محلی تهیّه نموده اند این راهنما یک راهنمای ساده وراهبردی برای همۀ برنامه ریزان مواد یادگیری به ویژه در حوزۀآموزش مداوم بزرگسالان است.

مسألۀ بی سوادی یکی از مهمترین مسائل جامعۀ بشری مخصوصاًکشورهای جهان سوّم است.اهمیّت این مسأله از این روست که بی سوادی وحتی کم سوادی خود ریشه بسیاری از مسائل دیگر،ازجمله مسائل اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی وسیاسی جوامع می باشد.به این دلیل است که گسترش آموزش وپرورش وکاهش درصد بی سوادی یکی از شاخص های مهّم پیشرفت محسوب می شود.

زیرا اگر محور اصلی ما در پیشرفت وتوسعه ،رشدوتعالی انسانها باشد،اولّین اقدام ،مجهز ساختن آنها به مهارتهایی است که بتوانند به بهترین شکل با یکدیگر ارتباط برقرار کنند وخود را برای ایفای نقش سازنده واصیل در جامعه آماده نمایند.از این رو تعلیم وتربیت وزیر بنای آن یعنی بی سوادی یکی از راههای مهمّ محسوب می شود.

تجربه های گوناگونی که از برنامه های سواد آموزی در سطح جهانی وکشوری بدست آ»ده نشان می دهد که هر گاه سواد پایه تداوم نیابد وتقویت نشود ،بازگشت به بی سوادی را به دنبال خواهد داشت.فراگیران طرح ملّی جلساتی گرد هم آمده مبادرت به مطالعه کتاب ها وکسب مهارتهای کاربردی می نمایند.

امیدوارم روزی برسد که جوامع بتوانند کلیه استعدادهای نیروی انسانی خود را شکوفا ساخته وبه نحو مطلوبی از آن ها بهره برداری نمایند.

ضرورت واهمیت تحقیق

امروز سهم بسیار مهمّی از بودجه دولت ها در کشورهای در حال توسعه است که صرف امور تحقیقات می شود تحقیقات آموزشی وتبلیغات آموزشی در این میان از اهمیّت فراوان برخوردار است که امروزه آموزش وپرورش هزینه زیادی را برای از بین بردن بی سوادی متقبل می شود.سواد آموزی مقوله ای است که جنبه سیاسی دارد،جدا از راهبرد تدریجی «آموزش و پرورش عمومی ابتدایی»چند نمونه تاریخی از طرح های «ضربتی»نیز در زمینه سواد آموزی بزرگسالان وجود دارد.

هدف تحقیق

توانایی خواندن ونوشتن است که جوامع را با گذشته،حال وآینده پیوند می دهد وموجبات ثبت وضبط تجربیات وعلوم وفنون را فراهم می کند ودر نهایت موجب شکوفایی انسان می شود.هدف جلوگیری از بازگشت به بی سوادی ورواج فرهنگ مطالعه از طریق خود آموزی است وهدف ما از این تحقیق معرفی نهضت سواد آموزی وفعالیت های که انجام می دهد وسال تأسیس آن به پژوهندگان معرفی نمائیم.

اهداف کلی مقطعی مصلحتی که بیشتر در جاهایی وجود دارند که برای سواد آموزی اولویت کمی قائلند ،لکن به سبب درخواست عمومی وفشارهای بین المللی اقدام به تدارک آن می کنند.

تاریخچه

پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در بهمن ماه 1357فصل جدیدی در تاریخ سواد آموزی ایران گشوده شد.بعد از گذشت تقریبی یک سال از تأسیس جمهوری اسلامی در ایران وبا توجه به شکست ها وضعف های سازمان های سواد آموزی گذشته وبا برنامه هایی که توسط آنها به اجرا در آمده بود واز توفیق ناچیزی برخوردار بود در 7 دی ماه 1358 به فرمان امام خمینی (ره)وبر اساس مصوبه شورای انقلاب اسلامی سازمان جدیدی تحت عنوان نهضت سواد آموزی تشکیل شده در نخستین اساسنامه نهضت سواد آموزی آمده است:

«به منظور تحقق بخشیدن به اصل سی ام وبند 3از اصل سوّم قانون اساسی جمهوری اسلامی در زمینه ازوم تعلیم آموزش در میان همۀ افراد جامعه ونظر به فرمان تاریخی امام در زمینه بسیج عمومی برای ریشه کن کردن بی سوادی وگسترش تعلیم وتربیت به همۀ شهرها وروستاها وتأکید بر اینکه همۀکشوررا به یک مدرسه تبدیل کنیم،سازمان نهضت سواد آموزی تشکیل می شود.»

پیش گفتار

آن قدر که بشر از قلمهای صحیح نفع برده از چیز دیگری نفع نبرده است.

                                                                                             «امام خمینی(ره)»

آموزش بزرگسالان به عنوان شاخه ای از علوم تربیتی امروزه رشد وتوسعۀ بیشتری پیدا کرده واهمیّتی را که بایستی به این شاخه از علوم تربیتی داده می شد ،کسب کرده است.سواد آموزی نیز که بخش عمده ای از مباحث آموزش بزرگسالان را به خود اختصاص داده ویکی از معضلات کشورهای در حال رشد به شمار میرود،از اهمّیت ضرورت خاصّی برخوردار شده است.اکنون که انقلاب اسلامی ایران با رهبریهای راهیانۀ امام فقیدمان (ره)پس از پشت سر گذاشتن آزمایشات سخت وخنثی کردن توطئه های دشمنان ،درصدد ریشه کن کردن جهل وبی سوادی به عنوان پایه ومایۀ اصلی استقلال فرهنگی وتوسعه اجتماعی بر آمده است،می رود که گامهای ارزنده ای در این راه بردارد.

از آنجا که ضرورت توجه به وضع یادگیری بزرگسالان وتفاوت آن با خرد سالان مورد توجه مسئولان نهضت سواد آموزی قرار گرفته است وتوجه به این ضرورت تنها از طریق آموزش صحیح ودر خور این وظیفۀ خطیر آموزشیاری صورت عملی به خود می گیرد،دفتر تحقیق وتألیف برحسب وظیفۀ ومسئولیتی که به عهده دارد در جهت نیل به این هدف ارزنده وتحقق آرمان های امام راحلمان تصمیم به تدوین یک مجموعۀدرسی،تحت عنوان«اصول وفنون آموزشیاری»به منظور تربیت آموزشیاران،این برادران وخواهران تلاشگر وفداکاری که عهده دار وظیفۀ سنگین آموزش سواد به بزرگسالان هستند گرفت تا بتوانند با کسب مهارت ها ومعلومات اساسی در مورد آموزش بزرگسالان ،مسئولیت سنگین خود را به درایت وآگاهی بیشتر ایفا نمایند.

برای این منظور دفتر تحقیق وتألیف نهضت سواد آموزی با همکاریهای ارزندۀجمعی از اساتید دانشگاهها برنامه ریزی این سری متون درسی را آغاز کرد وکتاب حاضر اولین بخش از مجموعه فوق است که تحت عنوان شناخت بزرگسالان وروشهای سوادآموزی تقدیم آموزشیاران عزیز وسایر دست اندرکاران مسائل آموزشی بزرگسالان می گردد.

امید است با مطالعه وعمل به توصیه های آن بتوانند در راه این جهاد مقّدس موفق ومشمول عنایات الهی شوند.

فصل اول

تعریف ومفهوم سواد

همان طور که می دانید در گذشته های نه چندان دور ،تعلیم وتربیت در اغلب ممالک طبقاتی ودر انحصار اعیان واشراف بوده است.آنان به تناسب وضعیت طبقاتی ودوری ونزدیکی به هیأت حاکمه از سطوح مختلف آموزشی از ابتدائی تا عالی بهره مند می شودحتی تحصیل در رشته هائی فلسفه وادبیات وهنر وتاریخ در انحصار کامل اشراف زادگان بوده است.

به هر حال تعابیر وتفاسیر مربوط به بی سوادی وباسوادی از دو دیدگاه ونگرش ریشه می گیرد.

دیدگاه اوّل:

همان دیدگاه سنتی است که منظور از سواد توانائی خواندن،نوشتن وحساب کردن یعنی همان سه مهارت اصلی می داند .

دیدگاه دوّم:

دیدگاه جدید ونوینی است که در آن منظور از سواد ،توانائی آمادگی افراد برای مشارکت در سرنوشت خود وپیشرفت وتوسعه جامعه ارزیابی می شود.

«سواد عبارتست از توانائی خواندن ونوشتن یک برنامۀ ساده به هر زبانی که شخص تکلم می کند»

باسواد کسی است که مطالبی را که می خواند درک کند وبتواند وقایع سادۀ زندگی روزانۀخود را بنویسد کسی که فقط خواندن بداند شبیه با سواد ونیمه باسواد است.

با سواد کسی است که مطالبی را که می خواند درک کند وبتواند وقایع سادۀ زندگی روزانۀخودرا بنویسد کسی که فقط خواندن بداند باسواد ونیمه باسواد است.

به عبارت دیگر در دیدگاه جدید،سوادآموزی اهداف دیگری به جز خواندن ونوشتن را تعقیب می کند. یعنی آموزش سواد همۀابعاد زندگی فرد را شامل می شود وبر تمام شئونات زندگی او تأثیر می گذارد[1] .

نحوه تأسیس نهضت

1 تعلیمات اکابر :

اولین سازمانی که به طور رسمی برای با سواد کردن بزرگسالان در ایران تأسیس شد اداره تعلیمات اکابر بود. این اداره از سال 1315 شروع به کار نمود وبر طبق قانون مؤظف شد که در تمام مدارس روزانه ،کلاسهای شبانه ،مخصوص با سواد کردن بزرگسالان دایر کند ادارۀ تعلیمات اکابر یکی از ادارات از ادارات وزارت معارف محسوب می شود که رئیس ان از طرف وزیر معارف انتصاب می شد.فعالیت کلاسهای اکابر شهریور ماه سال 1320یعنی تا زمان سقوط رضاخان ادامه  داشت ودر این تاریخ کلاسها منحل شدند.

2آموزش سالمندان :

در سال 1322 کلاسهای سواد آموزی بزرگسالان تحت عنوان در آموزش سالمندان ،کار خودرا آغاز نمود این کلاسها وابسته به وزارت آموزش وپرورش بود. در فاصله 1320-1335براداشت تازه ای از آموزش بزرگسالان تحت عنوان تعلیمات اساسی در جهان مورد توجه قرار گرفت.دولت ایران درسال 1323 تصمیم گرفت این برنامه را مستقلاًاجرا کند .برنامه تعلیماتی اساسی با توجه به هزینه سنگینی که در برداشت در سال 1330 متوقف شد،وادارۀ آن به «بنگاه عمران » وزرات کشور محول شد.در این ضمن «بنیاد خاور نزدیک »با استفاده از این فلسفه ،از سال 1328 فعالیت های خود را در منطقه ورامین آغاز کرد.

3 آموزش بزرگسالان :

آموزش بزرگسالان سومین سازمان رسمی وابسته به دولت بود که مسئولیت سواد آموزی بزرگسالان در ایران به عهده گرفت. فعالیت کلاس های آموزش بزرگسالان در سال 1335 با استفاده از تجارب گذشته سر گرفته شد.کلا س های « آموزش بزرگسالان»تا سال 1345 به کار خود ادامه داد.

4 سپاه دانش:

از این رو 1341 طرح سپاه دانش به اجرا در آمد .در آن زمان حدود 68در صد جمعیت ایران روستا نشین بودند ونسبت به بی سوادی در میان بزرگسالان ،بخصوص در مناطق دور افتاده ،گاه از 95 درصد نیز تجاوز می کرد.به این ترتیب مقرر شد بخشی از جوانان دیپلمه در دوره سربازی خود با سواد کردن بیسوادانی در روستاها بپردازند.

5کمیته ملّی بیکار جهانی بابیسوادی :

دو سال پس از تشکیل شپاه دانش یعنی در سال 1343 ،کمیته ملّی  بیکار جهانی بابیسوادی تشکیل شد تا به امر سوادآموزی بزرگسالان بپردازند.

به موجب اولین اساسنامه کمیته ملّی پیکار جهانی با بیسوادی مصوب سال 1343 ،وظایف واختیارات این کمیته به شرح ذیل تعیین شد:

1.تشکیل کمیته های محلی پیکار با بیسوادی

2. تهیه طرح های لازم برای تعمیم سواد در کشور واجرای آن ها راساًیا توسط سازمانهای دیگر

6جهاد ملّی سواد آموزی:

در سال 1354 با توجه به کمبودها ونارساییها وعدم توفیق برنامه های سواد آموزی واهمیّت مسأله بار دیگر موضوع سواد آموزی در جامعه مطرح شد.این بار فعالیت های سواد آموزی در قالب فریبنده مطرح شد.هدف این طرح که از سال 1355 به اجرا در آمد، ریشه کن ساختن بیسوادی طی 11 سال یعنی تا سال 1366 در ایران بود.

7 نهضت سواد آموزی :

پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در بهمن ماه 1357 فصل جدیدی در تاریخ سواد آموزی ایران گشوده شد . هدف نهضت سواد آموزی از بین بردن بیسوادی در کشور است . به طوریکه حداکثر تا 3 سال دیگر بتوان میزان با سواد را از مرز 90 درصد بالا برد . بر اساس این طرح لازم بود هر سال حداقل 3 میلیون نفر افراد بی سواد با سواد شوند[2] . 

تشکیل سازمان نهضت سواد آموزی

پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی که به حق باید آن را یک انقلاب فرهنگی عظیم داشت مسئله محو پدیدۀ شوم بی سوادی مورد توجه اندیشمندان ورهبران ارشد سیاسی کشور قرار گرفت.در رأس این دانشمندان ،حکیم وفرازنه حضرت امام خمینی (ره)قرار داشت که با پیام تا ریخی خود در هفتم دی ماه در سال 1358فرمان مبارزۀ ضربتی با بی سوادی صادر فرمود.به دنبال صدور فرمان رهبر کبیر انقلاب ،سازمان نهضت سواد آموزی به صورت کاملاً مستقل تأسیس شد در اغاز از همکاری وامکانات سایر نهاده ها وسازمان ها وادارات دولتی استفاده می کرد. از سال 1361 به تصویب مجلس شورای اسلامی ،این سازمان به وزرات آموزش وپرورش پیوست واساسنامه آن در سال 1363 به تصویب رسید[3].

اساسنامه سازمان نهضت سواد آموزی

ماده 1- نهضت سواد آموزی سازمانی است وابسته آموزش وپرورش که به منظور ریشه ساختن بی سوادی با توجه به ماده«8»انجام وظیفه می نماید.

ماده 2 سازمان دارای رئیس است که به عنوان معاون وزیر آموزش وپرورش ورئیس  سازمان انجام وظیفه می کند.

ماده 3 نظارت بر حسن اجرای امور وانطباق فعالیت های انطباق فعالیت های سازمانی جامعه از این اصیل اسلام به عهدۀ نماینده مقام معظم رهبری «در صورت تعیین از طرف ایشان »خواهد بود.[4]

وظایف نهضت سوادآموزی اساسنامه به شرح زیر است

الف)آموزش بزرگسالان در خواندن ونوشتن وآموختن حساب

ب)تهیه کتب لازم وتدوین برنامه وتهیه مواد آموزشی وکمک آموزش منطبق با فرهنگ اسلامی

ج)گزینش اعضاءوتربیت آنان در زمینه های عقیدتی ، آموزش وتعلیم مهارت های لازم

د)ایجاد اشتیاق در مردم از راههای مادی ومعنوی برای شرکت در کلاس های سواد آموزی وتشویق اعضاءآموزشیاران وبیسوادان.

اهداف نهضت سواد آموزی

1.کوتاه مدت:

«ما باید بدون از دست دادن وقت وبدون تشریفات خسته کننده برای مبارزه با بی سوادی به طور ضربتی وبسیج عمومی قیام کنیم تا ان شالله در آینده نزدیک هر کس خواندن ونوشتن ابتدایی را آموخته باشد»

2.بلند مدت:

«ماباید در برنامه دراز مدت ،فرهنگ وابسته کشورمان را به فرهنگ مستقل وخود کفا تبدیل کنیم[5] .