پایان نامه بررسی میزان آموزش فنی در کار آفرینی دانش آموزان هنرستان شهرستان گرمی

پروژه برای دریافت درجه کارشناسی

رشته علوم تربیتی 

فصل اول- کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

قرن بیست ویکم به عنوان قرن دانش معرف شده است .در این عصر، سرمایه اصلی جوامع، دانش، مهارت ونگرش منابع انسانی آن ها است. برای اینکه این سرمایه در خدمت سعادت جامعه باشد، به قابلیت های کارآفرینی نیاز است. در حال حاضر، توسعه کار آفرینی هسته اصلی برنامه های توسعه کشورها است. از این رو سرمایه گذاری در قابلیت های کار آفرینی منابع انسانی جایگاه ویژای دارد.

در واقع کار آفرینی فرایند تاسیس ویا توسعه کسب وکار، بر مبنای یک فکر وایده نو است، فرایندی که بتوان با استفاده از خلاقیت، عنصر جدیدی را همراه با ارزش جدید با استفاده از زمان، منابع، ریسک وبه کار گیری دیگر عوامل به وجود آورد.

افراد کار آفرین و کسانی که از ویژگی های کار آفرینانه بهره مندند می توانند، در مسیر تحولات حرفه ای بیش کنشی عمل کنند، مسیر دگر گونی ها را بشناسند ونسبت به نیازهای جدید آگاهی یابند ودر راستای ایجاد مشاغل جدید نقش آفرین باشند.

دردنیای امروز، توان سازگاری واداره کردن تغییرات، عنصر اصلی موفقیت و بقای هر سازمان است وکسب این توانایی خود، مستلزم توجه سازمان به خلاقیت و نوآوری افراد است .

کار آفرینی طی سی سال گذشته به یک رفتار اجتماعی تبدیل شده، به طوری که امروزه   هدف بسیاری از کشورها، برنامه ریزی برای توسعه آن به عنوان یک تغییر اجتماعی است .ترویج کارآفرینی حداقل به دو دلیل، مساله اصلی سیاستگذاران است:"تاثیر اقتصادی"و"  دیدگاه کار آفرینان به عنوان تغییر رشد ونوآوری".

1-2- بیان مسئله

تعاریف متعددی در مورد کارآفرینی ارائه شده است . در دایره المعارف بریتانیا کارآفرین اینگونه تعریف شده است : شخصی که کسب و کار یا موسسه اقتصادی را سازماندهی یا مدیریت کرده و خطرات ناشی از آن را می پذیرد . هستریچ فرآیند کارآفرینی را خلق چیزی نو می داند که توام با صرف وقت و تلاش بسیار و پذیرش خطرات مالی و روحی و اجتماعی برای بدست آوردن منابع مالی ، رضایت شخصی و استقلال است که در نتیجه این فرآیند از فعالیت منظمی حاصل می شود که خلاقیت و نوآوری را به نیازمندیها و فرصتهای بازار می پیوندد ( فیض بخش ، 1383 )

امروزه این اصل مسلم است که رشد و توسعه اقتصادی در یک نظام زمانی میسر خواهد شد که افرادی در بین سایر آحاد جامعه با خطر پذیری اقدام به نوآوری کرده و با نوآوری آنها روشها و راه حلهای جدید جایگزین راه کارهای نا کارآمد قبلی شود دامنه ی تاثیرات کار آفرینی به جامعه بسار وسیع بوده و برخی از این تاثیرات عبارتند از : اشتغالزایی ، انتقال تکنولوژی ، ترغیب و تشویق سرمایه گذاریها ،‌ایجاد و گسترش بازارهای جدید ، افزایش رفاه عدالت اجتماعی ، خلاقیت نوع آوری و غیره ( شاهر کنی ، 1385 )

چنانچه نظام آموزشی ما به ویژه آموزشهای فنی و حرفه ای فارغ التحصیلانی داشته باشد که جایگاه روشن و مشخص در بازار کار نداشته باشد بخش عمده ای از این سرمایه گذاریهای شخصی و دولتی منجر به بازده مطلوب نشده و به نوعی با اتلاف سرمایه روبرو می شود بنابراین برای جلوگیری از خسارتهای مادی و معنوی لازم است مورد بررسی قرار گیرد ( هادی پور 1387 به نقل از دوست محمدی ، 1383 )

مک کللند ( 1961 ) معتقد اشت اگر نقشهای افراد را از وضعیتهای آها جدا کنیم و فقط نقشها را در نظر بگیریم ، در اینصورت مفهوم کار آفرینی بسیار گسترده تر می شود و همه ی فعالیتهای انسان را در بر می گیرد و همه ی فعالیت انسان می تواند به روش کار آفرینانه به اجرا درآید از شهر گفتن تا رهبری جنگ .

فعالیت کار آفرینانه تاثیرات مهمی را در ایجاد شغل و کاهش بیکاری داشته اند مطالعاتی که توسط دیوید برچ در سال ( 1989 ) صورت گرفته نشان می دهد که شرکتهای کوچک بیش از هفتاد درصد از توسعه ی شغل را در آمریکا به عهده داشته اند یا فته های مشابه در کشورهای دیگر نیز این نتایج را تایید کرده اند . ( پرداختچی و شفیع زاده ، 1385 ، ص 17 ) بر این اساس مسئله ای که محقق در این پژوهش با آن روبروست این است که آموزشهای فنی و حرفه ای تا چه اندازه در کارآفرینی هنر جویان و هنر آموزان تاثیر دارد این مسئله در استان اردبیل شهرستان گرمی  مغان مورد بررسی قرار خواهد گرفت

1-3- اهداف تحقیق

1-3-1- هدف کلی:

هدف کلی این پژوهش بررسی تاثیر آموزشهای فنی حرفه ای بر توسعه مهارت کار آفرینی فراگیران می باشد.

1-3-2- اهداف جزئی:

بررسی تاثیر آموزش  های فنی حرفه ای بر خلاقیت

بررسی تاثیر آموزش های فنی حرفه ای بر استقلال طلبی

بررسی تاثیر آموزش های فنی حرفه ای بر ریسک پذیری

بررسی تاثیر آموزش های فنی حرفه ای بر عزم واراده

بررسی تاثیر آموزش های فنی حرفه ای برتوفیق طلبی

1-4- فرضیات تحقیق

 آموزشهای فنی حرفه ای بر میزان خلاقیت فراگیران تاثیر دارد.

 آموزشهای فنی حرفه ای بر میزان استقلال طلبی فراگیران تاثیر دارد.

آموزشهای فنی حرفه ای بر میزان ریسک پذیری فراگیران تاثیر دارد.

 آموزشهای فنی حرفه ای بر میزان  عزم و اراده فراگیران تاثیر دارد.

 آموزشهای فنی حرفه ای بر میزان توفیق طلبی فراگیران تاثیر دارد.

تعاریف نظری و عملیاتی متغییرهای مورد استفاده در پژوهش

1-5- تعاریف نظری

آموزش فنی حرفه ای

آموزش فنی وحرفه ای مجموعه فعالیت هایی است که فرد را برای احراز شغل، حرفه و کسب و کار آماده می کند یا کارائی و توانایی افراد را در انجام کارها افزایش می دهد )سخاوت،1380، ص 33)

کار آفرینی

از نظر هیستریچ[1] و پیترز (2002) ، کارآفرینی فرایند خلق هر چیز نو و با ارزش، صرف وقت و تلاش لازم و با فرض همراه داشتن خطرات مالی، روحی و اجتماعی و بدست آوردن پاداشهایی مالی  رضایت فردی و استقلالی است که از آن ناشی می شود ( فیض بخش و تقی یاری ، 1383)

خلاقیت

خلاقیت را به صورت های مختلف تعریف کرده اند. اما در همه این تعاریف دو مفهوم تازگی و نو بودن به همراه ارزشمندی و مناسب بودن مشترک می باشد(سعیدی کیا،1390،به نقل از آمبلی)

تعریف انگیزه توفیق طلبی

تعریف ویلدر:انگیزه توفیق طلبی،میل یا اشتیاق و تلاش یا کوششی است که فرد برای دست یابی به یک هدف یا تسلط بر اشیا امور، افراد، اندیشه ها، ویا یک معیار متعالی،از خود ابراز می دارد (عریضیوعابدی،1382).

تعریف ریسک پذیری

ریسک پذیری رفتای است که به موجب آن، فرد خود را در برابر آسیب جسمی،روانی ویا حتی مرگ قرار می دهد.پذیرش یک ریسک، قرار دادن خود در معرض یک آسیب یا زیان است به طوری که احتمال زیان وجود دارد((Hardater,1997.5

واژه خطر یا ریسک  در ادبیات به معنای جسارت داشتن یا بروز رفتار یا تمایل به اقدام در جهتی با آینده ای نا معلوم است به نحوی که نمی توان نتایج آن را با اطمینان تشخیص داد و حداقل در بروز نتیجه دو گانه آن، یکی از نتایج احتمالی برای فرد بسیار مفید وسودمند و دیگری کاملا زیان بار یا ترسناک خواهد بود.(لیزکوک1384:1259.)

استقلال طلبی

نیاز به استقلال از ویزگی هایی است که به عنوان یک نیروی انگیزشی مهم برای کارآفرینان بر آن تاکید شده است .در واقع، نیاز به استقلال را می توان با عبارت نظیر "کنترل داشتن بر سرنوشت خویش"،"کاری را برای خود انجام دادن"و"رئیس خود بودن"تعریف کرد.

همانگونه که اشاره شد، تمایل به استقلال، یک نیروی انگیزشی برای کارآفرینان است. از این رو، آزادی عمل، پاداش دیگر کار آفرینی است.

در واقع نیاز به استقلال ،عاملی است که سبب می شود تا کارآفرینان به اهداف و رویای خود دست یابند. احساس خشم آنان از نطام خشک دیوان سالاری همراه با تعهد خالصانه در قبال ایجاد تغییر، به شخصیت استقلا ل طلب آنان که می خواهند.

همه چیز را به شیوه خود انجام دهند ،اضافه می شود.البته داشتن استقلال ،یک زندگی راحت را تضمین نمی کند .بیشتر کار افرینان ساعت زیادی را در روز کار می کنند اما رضایت انان از انجا حاصل می شود که علی رغم محدودیتهای اقتصادی ومحیطی فخود تصمیم می گیرند ،کارها را به شیوه خود انجام می دهند،طبق برنامه خود عمل می کنند.وسودی را که خود به دست می اورند بر داشت می کنند .

اراده از نظر بایگرو

اراده (Determination):انان امور مربوظ به کسب کارشان را با تعهد کامل به انجام می رسانند .کارافرینان،وقتی با موانعی رو به رو می شوند که به نظر می ایید بر طرف نشدنی اند ،به ندرت تسلیم می شوند.

1-6- تعاریف عملیاتی

آموزش فنی حرفه ای

منظور از آموزش فنی حرفه ای مجموعه فعالیتها و اقداماتی است که در مدارس فنی حرفه ای به منظور آموزش فراگیران انجام می گیرد.

خلاقیت

منظور از خلاقیت در پژوهش حاضرمیزان توانایی ذهنی فراگیر برای ایجاد یک کار جدید می باشد.

فصل دوم- ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1 مقدمه

امروزه در بسیاری از کشورها از جمله ایران مشکلات توسعه اقتصادی و فرهنگی زیادی وجود دارد که      می تواند نشات گرفته از عدم توجه کافی به کار آفرینی و زمینه سازی جهت خلاقیت و نوآوری انسانها باشد. دل نگرانی های اخلاقی و اجتماعی، کمبود سرمایه ، عدم حمایت مدیران از ایده های نو، فرهنگ تک روی و روحیه کار فردی به جای کار جمعی از جمله مشکلاتی است که امروزه در این جامعه وجود دارد (احمد پورداریانی، 1383 ص 68 ).

در دنیای در حال تحول امروز کامیابی از آن جوامع و سازمان هایی است که بین منابع کمیاب ، قابلیت های مدیریتی و کارآفرینی منابع انسانی خود رابطه معناداری برقرار سازند. به عبارتی دیگر جامعه و سازمانی    می تواند در مسیر توسعه حرکتی رو به جلو و با شتابی داشته باشد که با ایجاد بسترهای لازم ، منابع انسانی خود را به دانش و مهارت کارآفرینی مولد تجهیز کند تا با استفاده از این توانمندی ارزشمند، سایر منابع جامعه و سازمان را به سوی ایجاد ارزش و حصول رشد و توسعه، مدیریت و هدایت کنند (آقازادی و همکاران، 1383، ص 14).

همچنین با توجه به اینکه آموزش تجربه ای مبتنی بر یادگیری است و منظور از آن کسب مهارت است تا اینکه فرد بتواند در انجام دادن کارها توانایی بهتری بدست آورد. بنابراین اثربخشی و موفقیت یک سیستم آموزشی پیچیده مانند دوره های آموزشی فنی حرفه ای، کسب و کار و کارآفرینی تا حد بسیار زیادی به هماهنگی  و همکاری تمام دست انرکاران آموزش های مهارتی فنی حرفه ای و بازار کار نیازمند است. در چنین وضعی مسئولیت برنامه ریزی و اجرا و توسعه آن در تمام سطوح قابل بررسی خواهد بود. چون امروز تغییرات تکنولوژی و تقاضای کارفرمایان برای آموزش های فنی و حرفه ای این الزام را بوجود آورده است که فارغ التحصیلان به نوعی آموزش ببینند که در آینده از انعطاف لازم برای تغییر شغل از جایی به جای دیگر و از حرفه ای به حرفه دیگر برخوردار باشند. این وضعیت جدید سبب شده است که الگوهای قدیمی آموزش های فنی و حرفه ای دیگر نتواند پاسخگوی شرایط جدید باشدو لذا توسعه کارآفرینی یکی از نیازهای جدی اقتصاد راکد ایران است.

در این فصل ابتدا به تشریح آموزش فنی و حرفه ای و سپس به ماهیت و خواستگاه کارآفرینی و ارائه دیدگاه های مختلف در این مورد می پردازیم سپس رویکردهای مختلف در زمینه تشخیص کارآفرینان از دیدگاه روانشناختی و رفتارگرایی مورد بحث قرار خواهد گرفت و در نهایت در مورد هر یک از پیشایند های کارافرینی (خلاقیت، استقلال طلبی، ریسک پذیری، عزم و اراده، توفیق طلبی) به تفکیک بحث کرده و پژوهش های صورت گرفته در ارتباط با هریک از این متغیرها را مورد بررسی قرار میدهیم.

2-2- آموزش فنی و حرفه ای

آموزش فنی وحرفه ای فعالیت هایی است که فرد را برای احراز شغل، حرفه و کسب و کار آماده می کند یا کارائی و توانایی افراد را در انجام کارها افزایش می دهد )سخاوت،1380، ص 33) با این وجود، کارآموزان فنی وحرفه ای با در نظر گرفتن همه ی جوانب و شرایطی که حیطه های شناختی، عاطفی و رفتاری نظام شخصیتشان را دربرگرفته در مورد آینده ی شغلی خود دارای نگرش هستند.

با توجه به دیدگاه "یونسکو"، آموزش فنی و حرفه ای به جنبه هایی از آموزش اطلاق می شود که علاوه بر آموزش عمومی، مطالعه فناوری و علوم مربوط به کسب مهارت های علمی در برمی گیرد. بنابراین از دیدگاه توصیه نامه ی یونسکو، آموزش فنی حرفه ای نه تنها جزئی از آموزش عمومی است، بلکه وسیله ای است برای آماده شدن در یکی از رشته های شغلی و در عین حال، جنبه های مستمری از آموزش مداوم است. (صادقیه و همکاران، 1381، ص9)

در ماده یکم "قانون نظام آموزشی فنی حرفه ای جمهوری اسلامی ایران" آمده است:"آموزش های فنی حرفه ای آموزش هایی هستند که فرد را بر مبنای تعلیم مهارت هایی برای شغل یا حرفه آماده  می کنند و یا کارایی و توانایی افراد شاغل به فن  و حرف را افزایش می دهند. ماده پنجم همین طرح قانون، ضمن تصریحی که بر نسبت جزئی و کلی میان آموزش فنی و حرفه ای و نظام فرهنگی، تربیتی و آموزشی کشور دارد، این اهداف خاص را مورد تاکید قرار می دهد: الف) تامین نیروی انسانی ماهر و کارامد از طریق انتقال دانش های عمومی و مهارت های شغلی و حرفه ای به افراد جامعه ب) فراهم آوردن امکان استقلال علمی و فرهنگی کشور از طریق اشاعه و گسترش فنون و حرف و انتقال فناوری (صادقیه و همکاران، 1381، ص10)         

آموزش فنی حرفه ای بنا به ماهیت خود همواره با شرایط و رویکردهای اقتصادی و بازارکار ارتباط نزدیک داشته است. به همین سبب تحولات و تغییر رویکردهای اقتصادی و ظهور فناوری های نو در زمینه ی تغییر رویکردهای آموزش فنی حرفه ای را فراهم آورده است.

در همایش وزیران آموزش وپرورش کشورهاى آسیاى جنوب شرقى مرکز منطق هاى آموزشهاى فنى وحرفه اى درباره ى برنامه ریزى استراتژى پنج ساله ى ( 1999  2004 ) در ژوئن سال 1997 نیز به شکل زیر بر تداوم آموزش تأکید شد. (خلاقی،1389،ص8) آموزش فنى وحرفه اى باید براى تربیت تکنیسین که توانایى ادامه ى تحصیل و همچنین دستیابى به دانش و مهارت وسیع و اساسى را در زمینه هاى متنوع فنى داشته باشد جدّى و کوشا باشد.

آموزش فنى وحرفه اى یک تحصیل مداوم و بى پایان است و تکنیسین ها باید همواره با فناورى پیشرفته بى پایان همگام شوند  بنابراین، به آموزش فنى وحرفه اى باید به مثابه ى آموزش مادام العمر نگاه شود. این تأکیدها نشان مى دهد که مؤسسات بین المللى و بسیارى از کشورها به برنامه هاى بعد از متوسطه و تداوم آموزشهاى فنى وحرفه اى توجه دارند و آ نها را جزء راهبردهاى اصلى برنامه هاى آموزشى مى دانند. (همان)

2-2-1- ابعاد عمده ویژگی های آموزش فنی و حرفه ای

آموزش های فنی حرفه ای دربردارنده ابعاد زیر می باشد:

 _ بُعد عمومى و ابزارى:

دانش و مهار تهاى شغلى، که نقش اساسى و نهایى دارند و در بسیارى از موقعیتها به کار گرفته مى شوند، عبارت اند از: مهار تهاى اساسى، نظیر مهارت در ریاضیات زبان و خواندن، تکنیک عمومى چگونه دانستن، دانش عمومى زبا نها، دانش عمومى حساب کردن، توانایى دستکارى اطلاعات، توانایى طرح ریزى کار، آگاهى از کیفیت و بینش تجارى.

 _ بعد شناختى:

شامل تفکر و عمل است(حل مسائل، تفکر انتزاعى، فراشناخت، مهارت هاى تاکتیکى)

_  بعد شخصیتى:

شامل نشان دادن رفتار فردى مثبت است(اتکا ى به نفس، مسئولیت پذیرى، قاطعیت، تقدم در عمل، سازگارى با موقعیت و موقعیتهاى پر استرس، خلاقیت، تمایل به موفقیت و پشتکار و پى گیرى)

_  بعد اجتماعى ارتباطى:

شامل توانایى ارتباط است)توانایى ابراز وجود، توانایى کار جمعى با گروه و همدلى(

_  بعد اجتماعى - هنجارى:

شامل توانایى انطباق خود با فرهنگ مشارکت است (وفادارى، تشخیص، تعهد، آمادگى براى حضور در دوره هاى آموزش بیشتر، استمرار و دانش سازمانى(.

_  بعد راهبردى:

شامل رفتار آزادى بخش است، همچنین، نشان دادن نگرش انتقادى راجع به کار و علایق شخصى خود(برخورد انتقادى با انتخا بها و امکانات در زمینه ى فنى و پیامدهایى که به دنبال دارند، مشارکت فعال در تصمیم گیرى و بهبود علایق) (یعقوبی نجف آبادی،1389، ص  51)

2-2-2- آموزش فنی وحرفه ای در نظام آموزشى کشور ما:

آنچه امروز به عنوان آموزش فنی وحرفه ای در آموزش وپرورش کشور ما مطرح می شود،  یک دوره  دو ساله در واقع دو دوره  نُه ماهه یا به عبارت دیگر مدت جمعاً 18 ماه) در پایه های دوم و سوم آموزش متوسطه)، شامل 96 واحد درسی که حدود 60 واحد آن دروس عمومی و تنها حدود 36 واحد آن دروس اختصاصی است.

از مجموع دانش آموزان ثبت نامی در دوره متوسطه بین 35 تا 40 درصد آن ها به رشته های فنی وحرفه ای و کاردانش وارد می شوند و بیش از 60 درصد دانش آموزان تربیت حرفه ای نمی بینند.  (خلاقی،1390، ص 5 ).

2-2-3- اهداف آموزش فنی و حرفه ای

آموزش های فنی و حرفه ای تحقق اهداف زیر را مورد توجه قرار داده است:

توسعه متوازن فردی و شخصیتی، پرورش روحی و ارزش های انسانی، افزایش ظرفیت درک، داوری، تفکر انتقادی

آماده سازی افراد برای یادگیری مادام العمر به یاری توسعه ی ابزارهای ضرورتی فکری و مهارت های فنی و کارآفرینی

توسعه ی ظرفیت ها برای تصمیم گیری و شرایط ضرروی برای مشارکت فعال و هوشمندانه (لوردس[2] و کویزمبینگ[3]،2004)

2-2-4 ضرورت توسعه ى آموزش هاى فنى و حرفه اى

یکى از مناسب ترین راه حل هاى مشکلات اشتغال، رشد و توسعه کمّى و کیفى آموزش هاى فنى و حرفه اى و کار و دانش است. هرچه کیفیت آموزش هاى کاربردى و مهارتى غنى تر و تنوع رشته ها با سیاست هاى توسعه کشور هماهنگ تر باشد، جذب دانش آموختگان در مشاغل مرتبط بیش تر و انحراف شغلى آن ها کم تر مى شود. (متین، 1390، ص 31)

بنابراین لازم است این گونه آموزش ها از لحاظ ساختار، محتوا و کیفیت متحول شوند و با نیازهاى اشتغال و نیازهاى منطقه اى و جهانى همخوانى داشته باشند و به موازات تغییرات سریع و وسیع فناورى، خود را با این دگرگونى ها هماهنگ سازند. آموز شهاى فنى و حرفه اى عامل مهمى در تربیت نیروى انسانى ماهر و کارآمد است. به طورى که سازمان یونسکو معتقد است، آموزش فنى و حرفه اى باید بخش مکمل نظام آموزشى همه جانبه باشد، از این رو باید به محتواى فرهنگى آن توجه کافى شود. آموزش هاى فنى و حرفه اى باید همگام با آموزش عمومى شخصیت و منش فرد را نیز پرورش دهد. در نظام جدید آموزش متوسطه، یکى از اهداف مهم شاخه فنى و حرفه اى ایجاد زمینه مناسب جهت هدایت دانش آموزان به سمت اشتغال مفید است.  (همان)