پروپوزال جرم انگاری بهره کشی از کودکان در نظام کیفری ایران و اسناد بین الملل

بیان مسأله اساسی تحقیق به طور کلی (شامل تشریح مسأله و معرفی آن، بیان جنبه‏های مجهول و مبهم، بیان متغیرهای مربوطه و منظور از تحقیق به صورت مستند) :

کودکان از آسیب پذیرترین افراد جامعه بشری محسوب می­شوند. به همین جهت بسیاری از صلح جویان و مبلغات حقوق بشر از دیر باز تاکنون مردم را از هر قبیله و نژاد که بودند به ترحم، شفقت و گذشت از انتقام جویی دعوت

می­کردند. چرا که گاهی برای به اقرار درآوردن پدر یا مادری، کودکان آنان را در حضورشان زجر و شکنجه می­دادند[6].

با پیشرفت تمدن میزان مسئولیت اطفال در ارتکاب جرایم با در نظر گرفتن سن آنها مورد توجه قرار گرفت و مجازات آنان تا حدودی خفیف تر از بزرگسالان مقرر گردید[7].

با این حال کودکان همواره مورد سوء استفاده و بهره کشی قرار می­گیرند. در بسیاری از موارد شدت و وسعت بهره کشی نسبت به کودکان چنان است که عناوین موجود در حقوق کیفری برای نشان دادن قبح عمل کفایت نمی­کند و جز با عنوان فاجعه از آن نمی­توان تبعیت کرد. ضعف قوانین و مقررات کیفری، از یک طرف و ناتوانی ضمانت اجراهای قوانین، از طرف دیگر این واقعیت دردناک را دامن می­زند. کودکی عاملی است که جنبه ها و آثار مختلف آن در حقوق کیفری و جرم شناسی همواره موضوع مطالعات و مقررات ویژه­ای قرار گرفته است. زیرا کودکان هم در مقابل بزهکاری و هم در مقابل بزه­دیدگی ضعیف هستند و آسیب پذیری بیشتری نسبت به بزرگسالان دارند، بنابراین رسالت حقوق کیفری، حمایت و مصون کردن کودکان بزهکار و بزه دیده در برابر تکرار بزه دیدگی و بزه کاری است[13].

امروزه کودکان بیش از همیشه به واسطه ناملایمات و آشفتگی­های متعدد و مخاطره­آمیز زندگی در رنج هستند. هر ساله میلیونها کودک بر اثر فقر و گرسنگی، بیماری و درگیری­های مسلحانه خونین جان می­سپارند. بیش از 250 میلیون کودک در سنین مختلف جهت تأمین معاش در محیط­های کاری نامناسب مورد استثمار و بهره کشی قرار می­گیرند و کودکان بسیاری که مورد بهره­کشی و سوء استفاده جنسی قرار گرفته و در کار فحشا و توریسم جنسی به کار گرفته می­شوند و میلیون ها کودک خیابانی در شهرهای بزرگ کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه در بدترین شرایط به زندگی ادامه داده و به کارهای خلاف از قبیل دزدی، قاچاق مواد مخدر، و تکدی گری مشغول هستند. امروزه سوء استفاده و بهره کشی از کودکان همگام با تحولات علمی و فنی در سطح جهان دغدغه طرفداران حقوق کودک است. باید به انتظار ظهور و بروز جلوه­های جدید جرائم بود [13].

د - اهمیت و ضرورت انجام تحقیق (شامل اختلاف نظرها و خلاءهای تحقیقاتی موجود، میزان نیاز به موضوع، فواید احتمالی نظری و عملی آن و همچنین مواد، روش و یا فرآیند تحقیقی احتمالاً جدیدی که در این تحقیق مورد استفاده قرار می‏گیرد):

بی­تردید صرف وجود واقعیات تلخ ذکر شده در بیان مسأله کافی است تا بع تأمل و چاره اندیشی مناسب درباره زندگی کودکان امروز بپردازیم. ضرورت چنین تأملی از آن جهت نیست که باید امروزه به دیده ترحم و نگاهی انسانی­تر به کودکان عصر نگریسته شود، بلکه از این جهت است که سعادت و بد زیستی امروز و فردای تمامی انسانها و به طور کلی جامعه بشری در گرو همین تحول، در نوع نگرش نسبت به کودکان است. در وضعیتی که کودکان به علّتی نتوانند با سلامتی لازم جسم و جان دوره کودکی و بلوغ را پشت سر بگذارد و از روند رشد و تربیت مناسب و شایسته ای برخوردار باشند، به سختی قادر خواهند بود در آینده ای نه چندان دور، بزرگسالانی برخوردار از سلامتی لازم و مفید و سازنده برای جامعه خویش باشند یا حداقل نقشی غیرمخرب در آن ایفا کنند [8].

در سالهای اخیر تلاش­گران برای دفاع از حقوق کودک، حمایت­های بسیاری را در قالب اسناد و کنوانسیون های مختلف بین المللی از کودکان به عمل آورده­اند سیاست افتراقی ابتدا در اسناد بین المللی و سپس در قوانین داخلی، هوی و شکلی وارد شد به طوریکه بیشتر کشورها در قانون اساسی و قوانین عادی مقررات خاصی به منظور حمایت از کودکان و تأمین سلامت و سعادت آنها پیش­بینی نموده اند. زیرا اسناد بین المللی متعددی دولتها را به وضع مقررات در جهت حمایت از کودکان توصیه نموده­اند. به عنوان مثال، کمیت حقوق کودک، که به اجرای مفاد موجود در کنوانسیون حقوق کودک در کشورها نظارت می­کند یک جنبه ضروری اجرای کنوانسیون تجدید نظر جامع در قوانین داخلی می­داند که این تجدید نظر باید در چهارچوب کنوانسیون حقوق کودک و سایر اسناد بین المللی حقوق بشر صورت می­گیرد.

در همین راستا اهمیت و ضرورت پایان نامه با عنوان فوق نیز مشخص می­شود چرا که قوانین ایران با توجه به پیشرفت­های حقوق کیفری، در پرتو یافته­های جرم شناسی و با توجه به معاهدات و اسناد بین المللی خلاءهای فراوانی در زمینه حقوق کودک دارد که تنها با مطالعه تطبیقی اسناد بین المللی و مقررات داخلی می­توان این خلاءها و نارسایی­ها را روشن ساخت و در نتیجه راهکارهای اساسی را در جهت حمایت بیشتر از کودکان را ارائه داد.

ه- مرور ادبیات و سوابق مربوطه (بیان مختصر پیشینه تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور پیرامون موضوع تحقیق و نتایج آنها و مرور ادبیات و چارچوب نظری تحقیق با ارائه منابع):

مصطفی السان در مقاله ای با عنوان قاچاق زنان و کودکان برای بهره کشی جنسی (از منع جهانی تا حمایت از بزه دیدگان) می نویسد: بهره کشی جنسی از زنان و کودکان، اگرچه گذشته ای دراز دارد، اما در دهه های اخیر شکل منظم و سازمان یافته به خود گرفته و جهانی شده است. در این مقاله، مقررات و اسناد بین المللی و نیز قوانین داخلی برخی از کشورهای درگیر این مساله، درباره قاچاق زنان و کودکان به قصد بهره کشی جنسی بررسی می شود. خواهیم دید که چگونه با افزایش بزه دیدگان این دسته از جرایم، مقررات بین المللی به بررسی دقیق تر حقوق بزه دیدگان و ضرورت حمایت از ایشان متمایل شده اند. دو اصل مهم «ممنوعیت بی قید و شرط بهره کشی جنسی» و «ضرورت حمایت از بزه دیدگان، بدون توجه به رضایت و تابعیت آن ها» مبنای عمل قرار گرفته است [1].

پروانه محمدخانی در طرح پژوهشی خود با عنوان بررسی مشکلات رفتاری دانش آموزان پسر دوم راهنمائی که مورد آزار قرار گرفته اند، می نویسد: بد رفتاری با کودک موضوعی است که به گونه تخصصی و عمومی طی قرنها مورد توجه بوده است. کودکان در طول تاریخ آسیب پذیرترین قشر جامعه بوده و به نظر می رسد که این روند همچنان ادامه دارد. فقر، سوء تغذیه، بیماری، جنگ، انواع سوء استفاده، بهره کشی کاری، استثمار جنسی و نداشتن امنیت از جمله مواردی است که همواره کودکان را در سراسر جهان مورد تهدید جدی قرار داده است. به طوریکه 150 میلیون کودک زیر 5 سال در فقر مطلق زندگی می کنند. 150 میلیون نفر از رفتن به مدرسه محروم بوده و 150 میلیون نفر نیز بر اثر جنگ و فقر آواره و بی خانمان هستند. وضعیت کودکان در ایران علی رغم فعالیت های دولت و نهادهای وابسته همچنین نص صریح قرآن کریم (سوره انعام آیه 152) و دستورات پیامبر اکرم و ائمه در خصوص کودکان، دچار نابسامانی هایی است. عضویت ایران در پیمان جهانی حقوق کودک در سال 1994 با توجه به هدف کلی این پیمان مبنی بر تأمین بقاء و حق حیات کودک و حمایت از وی در مقابل سوء رفتار و تأمین امکانات رشد ذهنی و فکری اش، تحقیق در خصوص کودکان را در این زمینه ها هموار نموده است. در این پژوهش با توجه به آنچه گذشت در درجه اول مطالعه میزان و شیوع کودک آزاری در گروه مورد مطالعه مدنظر است و در درجه دوم اینکه آیا در گروه مورد مطالعه در مقایسه با گروه کنترل مشکلات رفتاری بیشتری دیده می شود یا خیر [11].

مهری قنبرنیا در پایان نامه خود با عنوان بررسی سیاست جنایی نظام کیفری تقنینی ایران در حمایت از اطفال بزه دیده با محوریت کودک آزاری والدین با نگاهی به حقوق انگلستان می تویسد: امروزه یکی از دغدغه های جرم شناسان خشونت علیه اطفال است. چرا که کودکان به جهت عدم قدرت و استقلال ، ضعف جسمانی و عقلانی و وابستگی به خانواده همواره به عنوان قشری آسیب پذیر در معرض انواع آزارها ، مخاطرات و جرائم بزرگسالان قرار دارند . عمده ترین صدمه علیه کودکان بحث خشونت خانگی است که امروزه دایره آن وسعت واشکال آن تنوع روز افزونی پیدا کرده است . از دیگر سو یکی از راههای پیشگیری از جرائم و تکرار آنها در مورد اطفال اصلاح قوانین مشوق کودک آزاری از سوی والدین و برطرف کردن خلاء ها و اشکالات قانونی از طریق جرم انگاری برخی اعمال ، تغییر ارکان برخی جرائم ، شدت بخشیدن مجازاتها یا تغییر در نوع آنها و ... می باشد[10]. 

امیر ایروانیان، در مقاله ای با عنوان حمایت از اطفال در برابر بهره کشی های اقتصادی و جنسی معتقد است: حذف تدریجی پدیده شوم و غیر انسانی کار کودک و جلوگیری از استثمار اقتصادی و جنسی اطفال مستلزم تدوین استراتژی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در دو سطح بین‍المللی و ملی است. بدون تدوین چنین برنامه‌ای هر گونه تلاش در جهت زدودن آثار غیر انسانی این پدیده شوم از سطح جهان بی‌فایده و عقیم خواهد بود. زیرا تجربه ثابت کرده است که پدیده‌های اجتماعی پدیده‌هایی چند وجهی هستند و تنها با تکیه بر ابعاد حقوقی و ایجاد ممنوعیت‌های قانونی بدون توجه به ابعاد اقتصادی و فرهنگی نمی‌توان با این گونه نابهنجاریها دست به مبارزه‌ای جدی و فراگیر زد.در این مقاله به منظور مبارزه‌ای واقعی و هدفمند با این مسأله پیشنهاد می‌گردد که در گام نخست اقدام به تهیه آمار دقیق کودکان آسیب دیده و در معرض خطر کرده ، با توجه به نتایج آماری بدست آمده ، برنامه‌ای بلند مدت و کلان در راستای حذف این ناهنجاری اجتماعی تدوین گردد. در مرحله بعد کلیه دست اندرکاران و دستگاه‌های موازی در این زمینه حذف و تمامی امکانات مادی و فرهنگی موجود در اختیار دستگاه واحدی قرار گیرد و با حمایت از فعالیت‍های NGOها کمک‍های مردمی در این زمینه جلب شود. بدون وجود چنین برنامه‌ای هر اقدامی در راستای مبارزه با استثمار کودکان، محکوم به شکست و تنها یک اقدام نمایشی خواهد بود[4].

و – جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق: (ذیل این قسمت توسط استاد راهنما امضاء شود)

اگر چه مقالات متعددی در ضمینه بزه دیدگی کودکان به رشته تحریر در آمده است، ولی هر کدام به نوعی سعی در بررسی ابعاد خاصی از بزه دیدگی و یافتن راه حلی برای آن  برآمده اند، از آنجا که تا کنون تحقیق مستقلی که به صورت گسترده به بررسی مصادیق بهره کشی از کودکان در اسناد بین المللی در قالب یک پایان نامه انجام نگرفته است، به همین دلیل پایان نامه حاضر موضوع بهره کشی از کودکان را برگزیده تا شاید گامی هر چند کوچک در حمایت از حقوق کودکان برداشته شود، بنابراین بررسی مواردی همحون کودک آزاری، وضعیت کودکان کار، کنوانسیون های مرتبط به صورت جامع جنبه نو آوری این پایان نامه محسوب می شود.

ز- اهداف مشخص تحقیق (شامل اهداف آرمانی، کلی، اهداف ویژه و کاربردی):

1.

2.

3.

4.

ح – در صورت داشتن هدف کاربردی، نام بهره‏وران (سازمان‏ها، صنایع و یا گروه ذینفعان) ذکر شود (به عبارت دیگر محل اجرای مطالعه موردی):

این پژوهش به منظور ارتقاء سطح آگاهی و علمی دانشجویان رشته حقوق، حقوق دانان کشور، ارگان های جزایی ذیربط و سایر افراد جامعه از مبنا و میزان مسئولیت کیفری بد رفتاری و سو استفاده از کودک و احراز نقاط قوّت و ضعف مقررات ایران در برخورد با تبیین در حقوق کیفری به صورت مقارنه و تطبیق و ارایه ی پیشنهادها و راه حل های مناسب جهت نیل به اهداف قانونگذاری و از طریق ایجاد تغییرات و اصلاحات جدید در مقررات داخلی، مسئولان قانونگذاری و کیفری را مورد خطاب قرار می دهد.

ط-  سؤالات و فرضیه‏های تحقیق(مطابق با اهداف تحقیق):

الف: سوالات

جلوه های بهره کشی از کودکان چه مواردی است؟

جایگاه اسناد بین المللی در حمایت از حقوق کودک چگونه است؟

میزان تأثیر حساسیت نسبت به حمایت از کودکان در جهان امروزی چه نمودی  در جامعه جهانی داشته است؟

راهبرد سیاست جنایی تقنینی ایران از نظر حمایت از کودکان در مقابل بهره کشی و میزانن انطباق آن با مقررات بین المللی چگونه است؟

ب: فرضیه ها

به نظر می رسد سو استفاده جنسی و اقتصادی از مهمترین مصادیق بهره کشی از کودکان باشد.

وسعت بهره کشی از کودکان در جهان امروز  باعث شده است جلوگیری از استثمار جنسی و اجتماعی کودکان به عنوان یکی از مهمترین ابعاد حمایت از کودک مبدل گردد.

تصویب کنوانسیون ها و تعیین برنامه های بین المللی ریشه کنی بهره کشی از کودکان مؤید تلاش بی وقفه دولتمردان و سیاستگذاران کلان جامعه جهانی می باشد.

سیاست جنایی تقنینی ایران فاقد راهبرد مشخص و انطباق لازم در قبال بهره کشی کودکان با اسناد بین المللی است.

ی- تعریف واژه‏ها و اصطلاحات فنی و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی با استناد به منابع کاربردی)

کودک

  کلمه کودک در زبان ادبیات فارسی با کلماتی مانند: کوچک، صغیر، فرزند دختر یا پسری که به حد بلوغ نرسیده باشد، طفل، دختر بچه یا پسر بچه خردسال و جوان مترادف می باشد [12].

لینک دانلود پایان نامه این پروپوزال