روش تحقیق بررسی چگونگی تاثیر فناوری اطلاعات در فرآیند برنامه ریزی استراتژیک گروه صنعتی نیرو محرکه

چکیده تحقیق :

در تحقیق حاضر که با عنوان بررسی چگونگی تاثیر فناوری اطلاعات در فرآیند برنامه ریزی استراتژیک گروه صنعتی نیرو محرکه صورت گرفته است ، پس از بررسی تعاریف ، تاریخچه و تئوری مفاهیم مربوطه و مروری بر پیشینه تحقیق در فصول اول و دوم (کلیات تحقیق و مبانی نظری) در فصل سوم (روش تحقیق) متعاقب آشنایی با سازمان صنعتی نیرو محرکه و مروری اجمالی بر خط مشی ، سیاستها و استراتژی های آن سازمان و همچنین مطالعه تئوری و عملی ارتباط میان متغیر مستقل (فناوری اطلاعات) و متغیر وابسته (فرآیند برنامه ریزی استراتژیک) و ارزیابی ارتباط معنی دار میان این مفاهیم پرداخته شده است . روش تحقیق بصورت کتابخانه ای و میدانی بوده است و بر اساس روشهای آماری سعی شده است تا نتایج حاصل از نمونه استنتاجی باشد . جمع آوری اطلاعات نیز به واسطه بهره گیری از پرشش نامه صورت گرفته است ، به منظور جمع آوری داده های مورد نیاز پرسش نامه نهایی درباره رابطه فناوری اطلاعات و برنامه ریزی استراتژیک با در نظر گرفتن مقیاس فاصله ای (لیکرت) بعنوان مقیاس اندازه گیری طراحی و تکمیل گردیده است . در فصل چهارم برای اثبات یا رد فرضیه های تحقیق از شاخص های سنجش رابطه بین متغیرها استفاده شده است ، روایی این تحقیق با اتخاذ تدابیری چون انجام بررسی های جامع و کامل در مورد انتخاب گروه هدف که با مشورت متخصصین مربوطه صورت گرفته است و همچنین نظر‌سنجی از کل جامعه آماری تائید می گردد . پایایی آن نیز از طریق آزمون کرونباخ با ضریب تقریبی 87% محاسبه گردیده است . در فصل پنجم هم پس از مروری اجمالی بر تحقیق و بررسی نتایج حاصله و ارائه پیشنهاداتی از جمله عناوین مرتبط برای تحقیقات آتی خاتمه می یابد .

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1- مقدمه :

 توسعه پر شتاب و شدید فناوری اطلاعات که از سالها پیش آغاز شده است و همچنان ادامه دارد منجر به کاربرد وسیع آن در ابعاد گوناگون جامع گردیده است . از این رو فناوری اطلاعات به عنوان عامل پر قدرت تغییرات اقتصادی و اجتماعی شناخته می شود . این فناوری به دلیل قابلیتی که در دگرگون ساختن راههای سازماندهی ، فعالیتها ، شیوه انجام فعالیتها و حتی ماهیت خودکار دارد در اکثر سازمانها بصورت گسترده ای بکار گرفته شده است . [1]

فن آوری اطلاعات ابزار قدرتمندی است که بعنوان اهرمی برای طراحی دوباره فرآیندی کسب و کار در سازمان ها بکار می رود و این امکان را به سازمانها می دهد که بجای بهبود مقطعی و تدریجی و ضعیف موجود سیستم های جدید و یکپارچه ایجاد نمایند . امروزه سازمانها هر چه بیشتر به سمت یکپارچه شدن سیستم ها حرکت می کنند و با استفاده از مدیریت سیستم های اطلاعاتی بستر مناسبی را برای بکار گیری و پشتیبانی اطلاعات توسعه می دهند و با استفاده از قابلیت ها و امکانات تکنولوژی های موجود قابلیت های رقابتی فراوانی برای خود ایجاد می کنند [2].

از سوی دیگر شاهد هستیم جهان در راستای ورود به قرن بیست و یکم شاهد تحولات بسیار عظیمی بوده است . یکپارچه شدن کشورهای اروپایی با تشکیل اتحادیه اروپا ، سامان یافتن پیمانهای اقتصادی در قاره آمریکا و افزایش حضور کشورهای خاور دور در عرصه بازارهای جهانی ، نوید از رقابتی سهمگین در عرصه تجارت بین الملل می دهد . با توجه به شرایط مطروحه می توان گفت حضور در بازار ها میسر نخواهد بود مگر به مدد مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک . امروزه دیگر برنامه ریزی استراتژیک از نگرش سنتی خارج شده است و تنها با داشتن اطلاعات داخلی از سازمان نمی توان از این نوع برنامه ریزی نتیجه مطلوب دریافت کرد . در ارتباط با بکارگیری تئوریها و تکنیکهای برنامه ریزی استراتژیک لازم است که ضمن شناخت جامع در ابعاد مختلف آن ، یک شناخت جامع از سطح توسعه صنعتی در کشور و فرهنگ حاکم بر آن نیز وجود داشته باشد . بدیهی است تنها با داشتن مقدمات فوق می توان اقدام به ارائه طرحهای کاربردی و مناسب نمود . [3]

دسترسی به یک نگرش جامع در باره محیط پیرامون سازمان ، تهدیدات و فرصتهای موجود در اطراف سازمان و همینطور بررسی انواع محیط بازاریابی ، محیط سازمانها ، خود سازمانها اعم از ارزشها ، اهداف و ساختار سازمانی میسر نخواهد شد مگر با استفاده از تکنولوژی و فناوری اطلاعات . در اینجاست که اگر فناوری اطلاعات به کمک برنامه ریزان استراتژیک سازمانها بیاید می تواند به این برنامه ریزان توان استفاده کردن بهینه از امکانات را بدهد و برای سازمانهای بهره مند از این فناوری مزیتهائی از جمله مزیت رقابتی را بهمراه داشته باشد .

پژوهش فوق درصدد است چگونگی تاثیر بکار گیری فناوری اطلاعات را در فرآیند برنامه ریزی استراتژیک مورد ارزیابی قرار دهد و اشاره ای داشته باشد به سازمانی که در این فرآند از فناوری اطلاعات بهره مند بوده و در مقابل سازمانهای مشابهی را مثال بزند که از این فناوری در فرآیند برنامه ریزی استراتژیک عاید سازمانها می شود را فهرست خواهد کرد .

1-2- بیان مسئله :

مسئله اصلی در تحقیق مورد نظر این است که : آیا وجود و بکارگیری فناوری اطلاعات در سازمان صنعتی نیرو محرکه توانسته است در روند برنامه ریزی استراتژیک این سازمان تغییرات اعمال کند ؟ چه تغییراتی را اعمال کرده است و چگونه استراتژی های کلان و تجاری این سازمان را دگرگون ساخته است ؟

همانطور که در مقدمه گفته شد توسعه سریع فناوری اطلاعات در سراسر جهان منجر به کاربرد وسیع این فناوری در ابعاد گوناگون گردیده است . اثرات بکارگیری (IT) در سازمان بطوری است که در جهان امروز تکنولوژی اطلاعات امکان سودمندی و کار آمدی اطلاعات را ممکن ساخته است . گفته می شود بکارگیری فناوری اطلاعات توانائی سازمان را افزایش می‌دهد. با این وجود چنین پیشرفتهایی اغلب سبب بهبودی عملکرد مالی سازمانها نمی‌شود، ساز و کار و برنامه استراتژیک خاصی مورد نیاز است تا به این اهداف اساسی در بکار گیری تکنولوژی اطلاعات در سازمان دست یافت .

فناوری اطلاعات با رشد و گسترش سریع و نوآوری های خود توانسته است مزایای بسیاری را برای سازمانها به ارمغان آورد و در بسیاری از موارد خود موجب ایجاد برتری رقابتی سازمان نسبت به سایرین گردد . برخورداری از مزیت ها و نتایج فناوری اطلاعات بکارگیری فناوری اطلاعات و عدم وجود نتایج مطلوب و مورد انظار غالباً به دلیل فقدان نگرش برنامه ریزی نیاز به ارزیابی صحیح موقعیتها ، بررسی راه حلها و انتخاب بهترین راه حل جهت اجرا دارد . امروزه پیوند بسیار نزدیکی میان برنامه ریزی استراتژیک سازمانی و فناوری اطلاعات وجود دارد . به صورتی که تعیین تقدم بین آنها عملاً مشکل است . فناوری اطلاعات بعنوان یک عامل در ایجاد برتری رقابتی می تواند اهداف سازمانی را تحت الشعاع قرار داده و تغییر جهت نسبت به شیوه انجام کسب و کار را به همراه داشته باشد .

امروزه دیگر نمی توان تکنولوژی اطلاعات را چیزی جدا از باقی فعالیتهای یک سازمان دانست ، امروزه باید بعد از طراحی استراتژی کلان سازمان به طراحی استراتژی کلان سازمان به طراحی استراتژی برای تکنولوژی اطلاعات دست زد که بدون توجه به هر مسئله دیگری با استراتژی کلان سازمان متناسب و هماهنگ باشد . در چنین نگرشی محرک استراتژیک از تکنولوژی اطلاعات حمایت می کند و بلعکس.[4]

در نهایت روند برنامه ریزی استراتژیک در یک سازمان تکنولوژی محور با فرآیند برنامه ریزی استراتژیک در یک سازمان معمولی تفاوت بسیاری خواهد داشت .

1-3- موضوع تحقیق :

موضوع تحقیق بررسی چگونگی تاثیر فناوری اطلاعات در فرآیند برنامه ریزی استراتژیک در گروه صنعتی نیرو محرکه می باشد که در دفتر مرکزی ، دفتر سازه های خود کفائی و یکی از کارخانه های این سازمان که در هشتگرد واقع شده است صورت خواهد گرفت .

1-4- اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق :

از آنجائیکه استفاده از فناوری اطلاعات در طراحی و برنامه ریزی استراتژیک سازمان و هماهنگ کردن این دو فاکتور می تواند مفهومی بنام مزیت رقابتی را برای سازمان نیرو محرکه به ارمغان آورد و این سازمان را در شرایطی قرار دهد که یک قدم از سایر رقیبان پیش بیفتد و آن را قادر می سازد که بتواند به تغییرات پیچیده محیطی پاسخ دهد و در محیط رقابتی باقی بماند و بتواند فعالیت کند ، این موضوع برای گروه صنعتی نیرو محرکه اهمیت ویژه ای دارد . این سازمان برای تدوین استراتژی های کلان خود باید ارزیابی درستی از عوامل خارجی (تهدیدات و فرصتها) و عوامل داخلی (نقاط قوت و ضعف ) (SWOT) داشته باشد و در صورتیکه فناوری اطلاعات را با سایر استراتژی های سازمان بیامیزد می تواند در انجام بهتر امور موفق گردد در همین جاست که این سازمان می تواند به برتری رقابتی و به دنبال آن به برتری استراتژیکی دست یابد . فناوری اطلاعات می تواند مانعی برای ورود رقبای جدید به بازار باشد . فناوری اطلاعات می تواند این سازمان را مشتری محور کند . فناوری اطلاعات می تواند در ساختار سازمانی نیرو محرکه تغییرات ایجاد کند . با کمی ژرف اندیشی می توان به نقش کلیدی فناوری اطلاعات هنگام تدوین استراتژی های کلان سازمانی در برنامه ریزی استراتژیک پی برد .

1-5- اهداف تحقیق :

اهدافی که پروژه فوق دنبال می کند عبارتند از :

1- مشخص کردن حوزه تجاری و استراتژیکی برای سازمان مذکور که عبارت است از (استراتژی تجاری و زیر ساختارهای تجاری) و مشخص کردن حوزه فناوری اطلاعات که عبارت است از (استراتژی فناوری اطلاعات و زیر ساختارهای فناوری اطلاعات) بصورت واضح ، دقیق و روشن .

2- ایجاد توازن و هماهنگی بین استراتژی اطلاعات و ماموریت کلی و استراتژی کلان سازمان جهت رساندن آن به برتری رقابتی و به دنبال آن برتری استراتژیکی .

3- تجزیه و تحلیل و تا حدودی تامین نیازهای اطلاعاتی سازمان و طراحی پروژه ها از طریق ایجاد تعامل بین حوزه تجاری و حوزه فناوری اطلاعات که در نهایت به حمایت و پشتیبانی از سازمان می انجامد ، زیرا تا نیازهای اطلاعاتی در سازمان نهادینه نشود با هیچ درجه اطمینان نمی توان در بکار گیری فناوری اطلاعات پیشرفتی حاصل نمود .

4- فراهم کردن امکاناتی برای سازمان نظیر ( بررسی محیط خارجی مثل شرایط کلی اقتصادی ، بررسی محیط سازمان مثل محیط اقتصادی که سازمان در آن فعالیت می کند ، بررسی بازاریابی مثل تجزیه و تحلیل SWOT (نقاط موقت – ضعف – تهدیدات – فرصتها) و تجزیه و تحلیل PEST (شرایط سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی – تکنولوژی) و بررسی خود شرکت از نظر ارزشها ، اهداف ، ساختار سازمانی با استفاده از فناوری اطلاعات در سطح بالاتر از سایر سازمانهای موجود در صنعت مشابه

1-6- فرضیات تحقیق :

فرضیه اهم : بین بکار گیری فناوری اطلاعات و فرآیند تدوین استراتژی های کلان و تجاری (در برنامه ریزی استراتژیک) سازمان نیرو محرکه رابطه معنی داری وجود دارد .

فرضیه فرعی (1): بین بکار گیری انواع سیستمهای اطلاعاتی در سازمان و تدوین استراتژی های کلان (در فرآیند برنامه ریزی استراتژیک ) سازمان مذکور رابطه معنی داری وجود دارد .

فرضیه فرعی (2): بین تأمین نیازهای اطلاعاتی توسط بکارگیری فناوری اطلاعات و تدوین استراتژی های کلان ( در فرآیند برنامه ریزی استراتژیک) سازمان مذکور رابطه معنی داری وجود دارد .

فرضیه فرعی (3) : بین بکار گیری فرآیند ها و زیر ساختارهای فناوری اطلاعات و تدوین استراتژی های کلان ( در فرآیند برنامه ریزی استراتژیک) سازمان مذکور رابطه معنی داری وجود دارد .

1-7- قلمرو مکانی تحقیق :

قلمرو مکانی پروژه فوق سازمان صنعتی نیرو محرکه می باشد که پایان نامه مذکور در دفتر مرکزی سازمان (دفتر سازه های خود کفائی) و یکی از کارخانه های این سازمان در هشتگرد در سطوح عالی ، میانی و بخشهای مربوطه به انجام می رسد .

1-8- قلمرو زمانی تحقیق :

در این تحقیق سعی می گردد موضوع برنامه ریزی های انجام شده طی (5) سال گذشته در سازمان صنعتی نیرو محرکه به منظور دستیابی به نگرش استراتژیک مدیران در تدوین برنامه استراتژیک مورد مطالعه قرار گیرد هر چند این تحقیق از تاریخ 1/6/1385 شروع گردیده است .

1-9- روش تحقیق :

در این تحقیق برای کشف رابطه علی بین متغیر ها از روش تحقیق توصیفی علی استفاده می شود . همچنین برای شناسایی تعاریف ، مفاهیم و سایر مطالب مرتبط با موضوع از روش مطالعات کتابخانه ای (استفاده از مکتب – مقالات فارسی و لاتین) استفاده خواهد شد . بعد از انجام مطالعات کتابخانه‌ای و روش توصیفی نظرات و اطلاعات افراد جامعه آماری توسط سوالات و پرسش نامه گرفته خواهد شد که بعد از اخذ اطلاعات و تکمیل آنها با استفاده از متون آمار استنباطی تجزیه و تحلیل روی آنها صورت خواهد گرفت ، انجام خواهد شد . تحقیق مورد نظر از نوع میدانی می‌باشد .

1-10- روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه :

جامعه آماری در تحقیق فوق عبارت است از کلیه مدیران سطوح عالی ، میانی ، مهندسین ، تکنسینهای فنی و کارشناسان ارشد کلید واحدهای سازمان نیرو محرکه که حجم این جامعه آماری 530 نفر از کلیه مدیران و کارشناسان کلیه واحدهای این سازمان می باشد . به دلیل حجم بالای پرسنل جامعه آماری تعدادی از این کارمندان بعنوان نمونه انتخاب می گردند . نمونه گیری بصورت تصادفی یا احتمالی (RANDOM) می باشد و بعد نتایج از طریق تعمیم به جامعه اصلی منتسب می گردد .

1-11- ابزار گردآوری داده ها (اطلاعات) :

در این تحقیق اطلاعات مورد نیاز از دو روش مصاحبه و پرسش نامه گردآوری می شوند . در تنظیم پرسش نامه که یکی از متداولترین ابزار گردآوری اطلاعات در تحقیقات پیمایشی است با کمک و مساعدت استاد محترم راهنما و استاد محترم مشاور از بین سوالات مطرح شده سوالاتی که ارتباط بیشتری با موضوع دارند و از نظر جمله بندی مناسب تر هستند و از لحاظ محتوائی غنی تر ، انتخاب می شوند . شیوه دیگری که در جمع آوری اطلاعات آماری در این تحقیق از آن استفاده می شود مصاحبه است و از طریق پرسشهای باز و یا بسته از ارزیابی نگرشها ، برداشتها و نظرات آنهادر خصوص موضوع مربوطه پرداخت می شود . علاوه بر موارد فوق در تکمیل اطلاعات گرد آوری شده می توان به مشاهدات پژوهشگر و تجارب مدیران ذیربط نیز اشاره کرد.

1-12- روش تجزیه و تحلیل داده ها (اطلاعات):

در این تحقیق بعد از مشخص کردن متغیرها برای تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک (مقایسه میانگینها) استفاده می شود ، تکنیک فوق در نرم افزار SPSS وجود ، همچنین برای آزمودن فرضیات تحقیق از آزمون (T) استفاده می شود.