پروپوزال مقایسه نظم جویی شناختی هیجانی ، تفکر مخرب و سازنده و حمایت اجتماعی ادراک شده در افراد معتاد مراجعه کننده به مرکز ترک اعتیاد و افراد عادی

پرسش اصلی پژوهش :

مقایسه نظم جویی شناختی هیجانی، تفکر مخرب و سازنده و حمایت اجتماعی ادراک شده در افراد معتاد مراجعه کننده به مرکز ترک اعتیاد و افراد عادی

بیان مسئله:

هیجان نقش مهمی در جنبه های مختلف زندگی نظیر سازگاری با تغییرات زندگی و رویدادهای تنیدگی زا ایفا می کند. اصولاً، هیجان را می توان واکنش های زیست شناختی به موقعیت هایی دانست که آن را یک فرصت مهم یا چالش برانگیز ارزیابی می کنیم و این واکنش های زیستی با پاسخی که به آن رویدادهای محیطی می دهیم، همراه می شوند [1]. هر چند هیجان ها مبنای زیستی دارند، اما افراد قادرند بر شیوه هایی که این هیجان ها را ابراز می کنند، اثر بگذارند. این توانایی که نظم جویی هیجان[1] نامیده می شود، فرایندهای درونی و برونی است که مسئولیت کنترل، ارزیابی و تغییر واکنش های عاطفی فرد را در مسیر تحقق یافتن اهداف بر عهده دارد [2]. بنابراین نظم جویی هیجان، یک اصل اساسی در شروع، ارزیابی و سازماندهی رفتار سازگارانه و همچنین جلوگیری از هیجان های منفی و رفتارهای ناسازگارانه محسوب می شود [ 1]. این سازه یک مفهوم پیچیده است که طیف گسترده ای از فرایندهای زیستی، اجتماعی، رفتاری و همچنین فرایندهای شناختی هشیار و ناهشیار را در بر می گیرد [ 3]. به عبارت دیگر، واژه نظم جویی هیجان مشتمل بر راهبردهایی است که باعث کاهش، حفظ و یا افزایش یک هیجان می شوند [ 4] و به فرایندهایی اشاره دارد که بر هیجان های کنونی فرد و چگونگی تجربه و ابراز آنها اثر می گذارد [5]. از آنجایی که نظم جویی هیجان نقشی محوری در تحول بهنجار داشته و ضعف در آن، عاملی مهم در ایجاد اختلال های روانی به شمار می رود [6]، نظریه پردازان بر این باورند، افرادی که قادر به مدیریت صحیح هیجاناتشان در برابر رویدادهای روزمره نیستند، بیشتر نشانه های تشخیصی، اختلال های درونی سازی[2] از قبیل افسردگی و اضطراب را نشان می دهند [7 و 8].

از سوی دیگر فرض بر این است که افراد مبتلا به سوء مصرف مواد، مواد را به منظور مدیریت حالت های هیجانی نامطلوب مصرف می کنند، حالت های هیجانی که به خاطر مشکلاتی در فهم و برخورد مؤثر با آن هیجا نها، به طور غیر قابل کنترل تجربه می شوند. [9، 10] در یک نگاه کلی می توان گفت که حالت های هیجانی (به خصوص حالت های هیجانی منفی) نقش مهمی در شروع مصرف مواد، تدوام مصرف و بازگشت دارند، به عنوان مثال پژوهش ها نشان داده اند که 32 درصد بازگشت پس از حالت های هیجانی منفی و 5 درصد پس از حالت های هیجانی مثبت اتفاق میافتد [11]. در این راستا، نتایج پژوهش های مختلف نشان میدهند که نظم جویی نامناسب هیجان ها یکی از عوامل آسیب شناختی اساسی در وابستگی به مواد، می باشد [12، 13]. افزون بر موارد فوق، یافته های پژوهشی نشان می دهند که نشانه های نارسایی نظم جویی هیجان در الگوهای اختلال خوردن و سوء مصرف الکل تاثیر گذار است درواقع  این افراد به علت بی کفایتی در نظم جویی هیجان به منظور فرار از ضعف در مهارت های نظم جویی هیجان به مصرف افراطی غذا یا الکل روی می آورند. رابطه بین ناکارآمدی نظم جویی هیجان با سوء مصرف الکل و اختلال خوردن، توسط حساسیت به پاداش تعدیل میشود. در این زمینه اعتقاد بر این است که افراد دارای مشکلات نظم جویی هیجان و سطوح بالای حساسیت به پاداش، با احتمال بیشتری به مصرف مواد روی می آورند تا پریشانی ناشی از عدم نظم جویی هیجان را بهبود بخشند. بنابراین با توجه به مطالب فوق میتوان اذعان داشت که نظم جویی ناکارآمد تجارب هیجانی از هسته های اساسی سوء مصرف مواد و وسوسه مصرف است. در نتیجه مداخلاتی که بر تعدیل و مدیریت راهبردهای نظم جویی هیجان تأکید دارند، می توانند نقش مهمی در درمان، پیشگیری از بازگشت و بروز وسوسه داشته باشند [1].

بنابراین می توان گفت، نظم دهی هیجان عاملی کلیدی و تعیین کننده در بهزیستی روانی و کارکرد اثربخش است و اما به طور اجمالی می توان اذعان نمود که افراد از روش های مختلفی جهت نظم جویی هیجاناتشان استفاده می کنند و یکی از متداولترین این روش ها استفاده از راهبردهای شناختی است. راهبردهای نظم دهی شناختی هیجان فرایندهای شناختی هستند که افراد برای مدیریت اطلاعات هیجان آور و برانگیزاننده به کار می گیرند و بر جنبه شناختی مقابله تأکید دارند [11] بنابراین، افکار و شناخت ها در توانایی مدیریت، نظم جویی و کنترل احساس ها و هیجان ها بعد از تجربه یک رویداد تنیدگی زا نقش بسیار مهمی دارند. ازجمله راهبردهای مقابله ای[3] مورد استفاده بعد از تجربه رویداد تنیدگی زا می توان به راهبرد ملامت خود، نشخوار گری، پذیرش، ملامت دیگران، فاجعه سازی و یا ارزیابی مجدد مثبت اشاره نمود که هر کدام پیامدهای خاص خود را خواهد داشت [6].

حمایت اجتماعی ادراک شده[4] از ارزیابی شناختی فرد از محیط و روابطش با دیگران شکل می گیرد. نظریه پردازان حمایت اجتماعی ادراک شده، بیان می کنند تمام روابطی که فرد با دیگران دارد حمایت اجتماعی محسوب نمی شود به بیان دیگر ارتباط اجتماعی منابع حمایت اجتماعی نمی باشد مگر آنکه فرد آن را به عنوان منبعی در دسترس یا مناسب برای رفع نیاز خود ادراک کند؛ بنابر این نه خود حمایت بلکه ادراک فرد از حمایت است که اهمیت دارد. [11]. یکی از نتایج حمایت اجتماعی ادراک شده مطلوب، سلامت روان قلمداد می شود بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، سلامت عبارت است از وضعیت کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه فقط عدم وجود بیماری و نقص (12). پژوهش های بسیاری نشان از آن دارند که بهرمندی پژوهش های بسیاری نشان از آن دارند که بهره مندی از حمایت اجتماعی مطلوب، فرد را به سلامت جسمانی و بهزیستی روانی هدایت می کند [13 و 14] همچنین این اعتقاد وجود دارد که حمایت اجتماعی از جانب دوستان، خانواده و سایر افراد به کاهش فشار روانی منجر شده، بر سلامت روانی تاثیر می گذارد. [2] حال توجه به این امر که فرآیند توقف سو مصرف مواد به شدت استرس آور می باشد [7]. حمایت اجتماعی ادراک شده با افزایش سلامت و روانشناختی فرد، همانند سپری علیه عود پس از درمان عمل می کند [17، 18] نیز به این نتیجه رسیدند که پرهیز از مصرف مواد به طور مثبت با دریافت حمایت اجتماعی در ارتباط است. نشان داده شده است که در طی مراحل ابتدایی درمان، حمایت دیگران جهت ترک مصرف از اهمیت زیادی برخوردار است [4] البته برخی تحقیقات [11] نیز نشان داده اند که حمایت اجتماعی همیشه پیش‌بینی کننده مراحل بهبودی نیست. [7]

از سویی دیگر یکی از عوامل مهمی که منجر به استرس می شود این است که به شیوه معینی در باره امور فکر می کنیم یعنی با یادگیری اینکه می توان به گونه متفاوتی فکر کرد می توان استرس را نیز کنترل کرد. یکی از نظریه های مهم در باره فکر کردن، نظریه انطباق است، انطباق یکی از تعدیل کننده های اصلی استرس در نظر گرفته می شود، از این رو بر اساس نظریه اپستاین افرادی که در کنار آمدن با استرس موفق ترند، معمولا سازنده تر فکر می کنند و افرادی که تفکرشان تخریبی است دچار استرس می شوند [5]. از این رو اپستان و مایر برای آزمون این نظریه پرسشنامه ای به نام پرسشنامه تفکر سازنده[5] برای اندازه گیری توانایی های تجربی ابداع کردند. این پرسشنامه در مورد اینکه افراد هنگام برخورد با مشکلات روزانه به طور سازنده فکر می کنند یا مخرب، شاخصی فراهم می آورد. پرسشنامه دارای شش مقیاس انطباق هیجانی، انطباق رفتاری، تفکر طبقه بندی شده، تفکر خرافی، خوش بینی خام، و تفکر منفی است. دو مقیاس اول (انطباق هیجانی و انطباق رفتاری) بهترین شاخص برای انطباق هستند، چهار مقیاس باقی مانده (یعنی تفکر طبقه بندی شده، تفکر خرافی، خوش بینی خام و تفکر منفی) همه شاخصی از تفکر غیر انطباقی هستند. هیچ کدام از این چهار نوع تفکر، دیدی منطقی در مورد دنیا به ما ارایه نمی دهد [5].

به عبارت دیگر مطالعه مقیاس های تفکر سازنده شاخص هایی را در مورد تفاوت بین افراد با تفکر سازنده و افراد با تفکر مخرب نشان می دهد. تفاوت اصلی هنگام دریافت پیامدهای منفی رخ می دهد، هر دو گروه خواهان نتایج مثبت اند، اما افراد با تفکر مخرب، بعد ار دریافت پیامد منفی، بیشتر گرایش به تعمیم دهی بیش از حد نسبت به خود دارند، عزت نفس آنها کاهش می یابد، احساس افسردگی و نسبت به عملکرد آتی احساس درماندگی می کنند[5].

حال با توجه مطالب ذکر شده تحقیق حاضر در صدد پاسخ به این سوال می باشد که آیا نظم جویی شناختی هیجانی[6]، تفکر مخرب و سارنده و حمایت اجتماعی ادراک شده در بین افراد معتاد مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد و افراد عادی متفات است؟

پیشینه پژوهش  (در بیان مختصر پیشینه پژوهش  دانشجو باید به کلیه مراجع ذکرشده در بخش فهرست مراجع اشاره کند رجوع به مراجع باید براساس شماره مرجع یا حروف اول نام نویسندگان  باشد بدیهی است که در صورت استفاده از هریک از حالت های فوق، مراجع معرفی شده در بخش فهرست مراجع نیز باید برحسب شماره مرجع یا حروف اول نام نویسندگان مرتب شده باشد):

هاشمی و همکاران، (1389) نقش باورهای غیرمنطقی، ادراکات خودکارآمدی و حمایت اجتماعی در عود اختلال سومصرف مواد، را به محک زدند نتیجه پژوهش نشان داد دریافت حمایت اجتماعی و مشارکت در فرآیند ترک مواد باعث افزایش تاب آوری در معتادان بهبود یافته شده است. [7]

حسینی المدنی و همکاران (1391) پیش بینی عضویت نوجوانان و جوانان در گروههای معتاد و غیرمتعاد بر اساس حمایت اجتماعی ادراک شده، سبک های دلبستگی، سبک های هویتی و صفات شخصیتی انجام دادند، نتایج نشان داد، هویت هنجاری، حمایت اجتماعی ادراک شده و مسؤولیت پذیری به ترتیب بیشترین نقش را در تمایز دو گروه معتاد و غیرمعتاد داشتند. [4]

پور آقارودبرده و همکاران (1389) ارتباط احساس قدرت و حمایت اجتماعی ادراک شده با سلامت روان دانشجویان تازه وارد انجام دادند و نتایج تحقیق نشان داد که سلامت روان دانشجویان تازه وارد با بالا رفتن میزان حمایت اجتماعی ادراک شده افزایش خواهد یافت. [2]

بابایی و همکاران (1391) در پژوهش خود تحت عنوان تأثیر آموزش مهارت نظم جویی هیجان مبتنی بر رفتار درمانی دیالکتیک در وسوسه ی افراد مبتلا به سوء مصرف مواد، نتیجه گرفتند آزمودنی های مداخلات آموزشی نظم جویی هیجان مبتنی بر رفتار درمانی دیالکتیک می تواند در انتخاب راهبردهای مقابله ای با وسوسه مؤثر واقع شود و تلویحات کاربردی مطلوبی در زمینه درمان و پیشگیری از بازگشت سوء مصرف مواد دارد. [1]

حسنی و همکاران (1392) در پژوهش خود تحت عنوان نقش سبک های دلبستگی و راهبردهای نظم جویی شناختی هیجان و اضطراب اجتماعی نوجوانان، نتیجه گرفتند از بین راهبردهای سازش نایافته نظم جویی شناختی هیجان، راهبردهای نشخوارگری، ملامت خویش، و فاجعه سازی توانستند مولفه های اضطراب اجتماعی را پیش بینی کنند. [3]

مشهدی و همکاران (1390) در پژوهش خود تحت عنوان نقش راهبردهای نظم جویی شناختی هیجان در اختلال های درونی سازی کودکان، نتیجه گرفتند یکی از عوامل مهم در بروز اختلا لهای روان شناختی کودکان راهبردهای شناختی است که آنها برای نظم دهی هیجان های خود بعد از تجربه رویداد تهدید آمیز به کار می گیرند. بنابراین در برنامه های درمانی باید توجه خاصی به راهبردهای شناختی به ویژه راهبردهای ناسازگارانه از قبیل ملامت خود، نشخوارگری، پذیرش و فاجعه سازی صورت گیرد. [6]

فرانکن (1936) در کتاب خود تحت عنوان انگیزش و هیجان، به تشریح تفکر مخرب و سازنده پرداخته و آنها را مولفه های اصلی در رابطه با استرس معرفی می کند. [5]

شریبر (2012) در پژوهش خود تحت عنوان تنظیم احساسات و تکانشگری در افراد جوان،کنترل احساسات و نظم جویی شناختی هیجانی روش موثر در کاهش اضطراب در دختران جوان ارزیابی می کند. [2]

آدلر کانستانتینسکو (2013) حمایت اجتماعی ادراک شده و خود کارآمدی درک شده در دوران بلوغ، تجزیه و تحلیل آماری این پژوهش نشان داد روابط مثبت معنی داری و همچنین اختلاف معنی داری بین نوجوانان دارای خود کارآمدی درک شده و حمایت اجتماعی درک شده در آغاز نوجوانی، با نوجوانانی که از این حمایت برخوردار نبودند وجود دارد. [8]

فرضیه ها:

فرضیه کلی:

نظم جویی شناختی هیجانی، تفکر مخرب و سازنده و حمایت اجتماعی ادراک شده در بین افراد معتاد مراجعه کننده به مرکز ترک اعتیاد و افراد عادی متفاوت است.

فرضیه های جزئی:

افراد معتاد مراجعه کننده به مرکز ترک اعتیاد نظم جویی شناختی هیجانی کمتری در مقایسه با افراد عادی دارند.

بین افراد معتاد مراجعه کننده به مرکز ترک اعتیاد و افراد عادی از نظر تفکر مخرب و سازنده تفاوت وجود دارد.

بین افراد معتاد مراجعه کننده به مرکز ترک اعتیاد و افراد عادی از نظر حمایت اجتماعی ادراک شده تفاوت وجود دارد.

اهداف پژوهش:

هدف کلی:

مقایسه نظم جویی شناختی هیجانی، تفکر مخرب و سازنده و حمایت اجتماعی ادراک شده در بین افراد معتاد مراجعه کننده به مرکز ترک اعتیاد و افراد عادی.

هدف های جزئی:

تعیین تفاوت نظم جویی شناختی هیجانی در بین افراد معتاد مراجعه کننده به مرکز ترک اعتیاد و افراد عادی.

تعیین تفاوت تفکر مخرب و سازنده در بین افراد معتاد مراجعه کننده به مرکز ترک اعتیاد و افراد عادی.

تعیین تفاوت حمایت اجتماعی ادراک شده در بین افراد معتاد مراجعه کننده به مرکز ترک اعتیاد و افراد عادی.

جنبه نوآوری یا هر ویژگی جدید تحقیق فعلی نسبت به تحقیقات قبلی  ( توسط استاد راهنما تکمیل شود):

مطالعه نوع تفکر افراد معتاد و مقایسه آن با افراد عادی و نیز نظم جویی شناختی هیجان و حمایت اجتماعی ادراک شده بطور توام اولین بار است که مورد مطالعه قرار می گیرد و این نشانگر نوآوری این پژوهش است.

روش کار:

الف – روش پژوهش :

 طرح پژوهشی حاضر با توجه به ماهیت موضوع و اهداف مورد نظر از نوع علی- مقایسه ای می باشد، بدین منظور آزمودنی هایی که دارای رفتار مورد مطالعه هستند با آزمودنی هایی که این رفتار در آنها مشاهده نمی شوند مقایسه می شوند این روش را غالبا پژوهش پس رویدادی می نامند زیرا اشاره به مواردی دارد که در آنها علت از پیش رخ داده است و مطالعه آن در حال حاضر از طریق اثری که بر متغیر دیگری که معلول خوانده میشود گذارده و بر جا مانده است (دلاور 1386). جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه افراد دارای سومصرف مواد هستند که در بهار 1393 جهت اخذ خدمات درمانی ترک سومصرف مواد به مراکز ترک اعتیاد تبریز مراجعه نموده و افراد نرمال که از نظر سن و جنس با افراد مبتلا همتاسازی شده است. نمونه آماری پژوهش افراد دارای سومصرف مواد هستند، که برای انتخاب نمونه از روش نمونه‌گیری در دسترس استفاده خواهد شد. لذا تعداد 40 نفر (20 نفر فرد دارای سومصرف مواد و 20 نفر افراد سالم) از جامعه مورد مطالعه انتخاب خواهد گردید، که برای طرحهای مقایسه ای انتخاب حداقل 15 نفر کافی است انتخاب بیشتر نمونه به خاطر افزایش قدرت تعمیم به جامعه است(دلاور، 1386).

ب – روش گرد آوری اطلاعات :

به منظور گردآوری ادبیات تحقیق از روش کتابخانه ای و اطلاعات حاصل از روش میدانی از پرسشنامه استفاده خواهد شد. بدین صورت که ابتدا نمونه مورد مطالعه با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده، بعد از انتخاب نمونه ابتدا پرسشنامه های مربوطه بر روی هر یک از آزمودنی ها اجرا و سپس داده های خام  بدست آمده با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

ج – ابزار گرد آوری اطلاعات:

پرسشنامه نظم جویی شناختی هیجان (CERQ)

این پرسشنامه توسط گارنفسکی، کرایج و اسپینهاون[7] (2001) در کشور هلند تدوین شده و دارای دو نسخه انگلیسی و هلندی است. این پرسشنامه یک پرسشنامه چند بعدی است که جهت شناسایی راهبردهای مقابله ای شناختی افراد پس از تجربه کردن وقایع یا موقعیتهای منفی مورد استفاده قرار می گیرد . برخلاف سایر پرسشنامه های مقابله ای که به صورت آشکار بین افکار فرد و اعمال واق عی وی تمایز قایل نمی شوند، این پرسشنامه افکار فرد را پس از مواجهه با یک تجربه منفی یا وقایع آسیب زا ارزیابی می کند. این پرسشنامه یک ابزار  خودگزارشی است و 36 گویه دارد. این پرسشنامه دارای پایه تجربی و نظری محکمی بوده و از 9 زیرمقیاس تشکیل شده است. زیرمقیاسهای مذکور عبارتند از : راهبرد شناختی خود سرزنشگری، پذیرش، نشخوارگری، تمرکز مجدد مثبت، تمرکز مجدد بر برنامه ریزی، ارزیا بی مجدد مثبت، کم اهمیت شماری، فاجعه نمایی و دیگر سرزنش گری. نسخه فارسی پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان در نسخه فارسی پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان در (1388، 1390) و حسنی (1389) اعتبار یابی شد. ضرایب آلفای کرونباخ را برای خرده مفیاسها از 67/0 تا 89/0 گزارش نمود. ضرایب همبستگی بین نمره های تعدادی از شرکت کنندگان در پژوهش ( 43 زن، 36 مرد) در دو نوبت با فاصله دو تا چهار هفته برای زیرمقیاسهای پرسشنامه از 57/0=r تا 76/0=r محاسبه شد. روایی محتوایی 3 پرسشنامه برای خرده مقیاسها از 81/0 تا 92/0 گزارش شد.

پرسشنامه تفکر سازنده:

این پرسشنامه توسط اپستان و مایر[8] ابداع شده است. این پرسشنامه در مورد اینکه افراد هنگام برخورد با مشکلات روزانه به طور سازنده فکر می کنند یا مخرب، شاخصی فراهم می آورد. پرسشنامه دارای شش مقیاس انطباق هیجانی، انطباق رفتاری، تفکر طبیقه بندی شده، تفکر خرافی، خوش بینی خام، و تفکر منفی است. دو مقیاس اول (انطباق هیجانی و انطباق رفتاری) بهترین شاخص برای انطباق هستند، چهار مقیاس باقی مانده (یعنی تفکر طبقه بندی شده، تفکر خرافی، خوش بینی خام و تفکر منفی) همه شاخصی از تفکر غیر انطباقی هستند.

پرسشنامه حمایت اجتماعی:

واکسی و همکاران[9]، این پرسشنامه را تهیه کرده اند، ساختار نظری این مقیاس مبتنی بر این توصیف است که حمایت اجتماعی به میزان بهره مندی از محبت، مساعدت و توجه به اعضای خانواده، دوستان و سایرین بستگی دارد. پرسشنامه حمایت اجتماعی دارای سه خرده مقیاس است؛ خرده مقیاس حمایت خانواده و دوستان هریک دارای هشت گویه و خرده مقیاس حمایت سایرین هفت گویه دارد. ابراهیم قوامی، این آزمون را به فارسی ترجمه کرده و با نمره گذاری 0 و 1 روی 300 آزمودنی اجرا کرد و آلفای کرونباخ کل پرسشنامه را در دانشجویان 90/0 و پایایی بازآزمایی آن را پس از 6 هفته 81/01 گزارش کرد.

لینک دانلود پایان نامه این پروپوزال