پرسش اصلی پژوهش:
1- آیا آموزش مهارت های زندگی در تعامل با شیوه های فرزندپروری بر عزت نفس و سازگاری رفتاری در کودکان دوره پیش دبستانی تاثیر دارد؟
بیان مسئله:
دوران کودکی هر فردی از تأثیر گذارترین دوران زندگی است.همه مکاتب روان شناسی و علوم وابسته به آن بر نقش مهم وسرنوشت ساز این مرحله در چگونگی پی ریزی مراحل بعدی زندگی تاکید کرده اند.یکی از مراحل مهم این دوران،دوره پیش دبستانی است. کودکان در حدود هفت سالگی (پیش دبستانی ) حل مسائل به صورت ذهنی را شروع می کنند و در این جریان از راهبردهای شناختی سود می برند که پیش از این آنها را مورد استفاده قرار نمی دادند .کودکان دراین محدوده سنی می توانند با مشکلات مقابله نمایند و نقطه نظرهای دیگران را در نظر بگیرند و به برقراری روابط پیچیده بیندیشند. این دوره از لحاظ رشد اجتماعی و سازگاری رفتاری کودک در آینده آن چنان دارای اهمیت است که باید آن را دوره اصلاح و تصحیح رفتار کودکان نامید (ساجدی،1379 ؛هربرت، ترجمه فیروز بخت،1384). سازگاری عبارت است از رفتار مفید و موثر در تطبیق با محیط فیزیکی و روانی به گونه ای که تنها با تغییرات محیطی همرنگی نکرده و به پیروی ناهشیار از آن کفایت نمی کند بلکه خود نیز می تواند در محیط تاثیر گذاشته و آن را به گونه ای مناسب تغییر دهد (نقل از جعفری،1390) البته رشد اجتماعی و سازگاری رفتاری کودکان به تعاملات بین والدین و کودکان نیز بستگی دارد و این تعاملات علاوه بر سازگاری رفتاری و اجتماعی بر جنبه های دیگر زندگی کودکان تاثیر می گذارد،از جمله در عزت نفس آنان.درواقع عزت نفس یکی از مهمترین عوامل موثر در رشد مطلوب شخصیت کودکان است.عزت نفس[1] از نگاه کوپراسمیت[2] (1967)عبارت است از ارزشیابی فرد درباره خود ویا قضاوتهای شخصی در مورد ارزش خود.
به عبارت دیگرعزت نفس ازسوی دیگر یکی ازساز و کارهای اساسی شخصیت هر فرد به سمت خود شکوفایی است واز تفاوت بین خود پنداره[3] (یک نظر عینی از خود) وخودآرمانی [4] (آنچه که شخص می خواهد داشته باشد) نشات می گیرد واز سوی دیگر ازنحوه برخوردها وارتباط خانوادهبا کودک تاثیر می پذیرد(پپ[5]،الیس[6]،مک هال[7]،1989؛ گزارش سازمان ملی جوانان،1381،به نقل از دوکانه ای فرد،1386 ).
همچینین علاوه برنحوه برخوردها و تعاملات خانواده با کودکان ،شیوه های فرزندپروری آنان نیز بر عزت نفس کودکانشان تاثیر دارد.شیوه های فرزندپروری را می توان مجموعه ای ازرفتارها دانست که تعاملات والد فرزند را در طول دامنه گسترده ای از موفقیت ها توصیف می کند(علیزاده و اندرایس،2004).مطالعات زیادی در خصوص تاثیر شیوه های فرزند پروری بر عزت نفس و سازگاری کودکان صورت گرفته است.کامرس وهمکاران،(2012) در تحقیقی استرس خانواده،سبکهای فرزندپروری وسازگاری رفتاری را درسن پیش دبستانی بررسی کردند نتایج نشان داد که رابطه کلی بین فرزند پروری استبدای واسترس خانواده با مشکلات رفتاری کودکان وجود دارد ودر تحقیقی دیگر ساندسترم وجردن(2008)نشان داد که شیوه های فرزند پروری والدین باعث عزت نفس وسازگاری رفتاری در کودکان پیش دبستانی می شود .وهمچنین بورنستن وزلتونیک (2008) در تحقیقی با بررسی سبکهای فرزند پروری و اثرات آن،نشان داد که شیوه های فرزند پروری در مراحل ابتدایی کودکی آشکار است و بر خلق وخو،روابط دلبستگی،موفقیت تحصیلی و توسعه روانی تاثیر گذار است.
نتایج این مطالعات نشان می دهد که بین شیوه های فرزندپروری با عزت نفس و ،سازگاری رفتاری کودکان رابطه وجود دارد.
وهمچنین شیوه های فرزند پروری (مقتدر)،معمولا برای ایجاد حس مسئولیت ،هدفمندی واستقلال در فرزندان خویش،آنان را با کفایت و
با اعتماد به نفس بار می آورند(هربرت،مارتین1384).علاوه بر شیوه های فرزند پروری عوامل دیگری نیز در عزت نفس و
سازگاری کودکان تاثیر دارد.یکی از این عوامل تاثیر گذار مهارتهای زندگی هستند.مهارتهای زندگی به گروه بزرگی از مهارتهای
روانی،اجتماعی و بین فردی اطلاق می شود که می تواند به افراد کمک کند تا تصمیمات خود را با آگاهی اتخاذ نمایند ،و بطور موثر
ارتباط برقرارکنند و زندگی سالم و بارآوری داشته باشند(سپاه منصور،1386). یونیسف ( 2003 )در آخرین طبقه بندی از مهارتهای
زندگی،سه طبقه کلی همراه با زیر طبقات آن بشرح زیر ارائه کرده است:1)ارتباط و روابط میان فردی که شامل مهارتهای میان
فردی،مهارتهای مذاکره و نه گفتن،همدلی،مشارکت وکارگروهی و مهارت طرفداری کردن است؛ 2)مهارت تصمیم گیری و تفکرانتقادی
که شامل مهارتهای حل مشکل،تصمیم گیری و مهارتهای انتقادی است؛ 3)مهارت مقابله و مدیریت شخصی که شامل مهارتهای برای
افزایش منبع کنترل،مهارتهای مدیریت احساسات و مهارت مدیریت استرس است.هدف از آموزش مهارتهای زندگی افزایش توانایی های
روانی،اجتماعی وارتقای سلامت روانی است.بطوری که انتظار می رود هر فرد پس از دریافت آموزش مهارتهای زندگی ،به تواناییهای
از جمله کسب خودآگاهی،عزت نفس،برقراری ارتباط با دیگران، توانایی همکاری،توانایی کنارآمدن با احساسات و فشارهای روحی
،توانایی ابراز آرزوها و امیدها دست یابد.ونتایج بسیاری از تحقیقات نیز بیانگر همین موضوع و تاثیرات می باشند (صبحی و رجبی،1389؛سپاه منصور،1386؛حقیقی و همکاران،1385؛به پژوه و همکاران،1386،ساجدی و همکاران،1387؛اندریس و همکاران2 ،2012؛بوتوین3 وهمکاران،2006).
وپژوهش حاضر درصدد یافتن این ارتباط صورت گرفته است ودرصدد پاسخ گویی به این سوال است که :آیا آموزش مهارتهای زندگی و شیوه های فرزندپروری والدین بر عزت نفس وسازگاری رفتاری کودکان پیش دبستانی تاثیر دارد؟
ضرورت و اهمیت تحقیق:
خانواده اولین ومهمترین نهاد در تاریخ و تمدن انسانی است که افراد بشری در آن باشیوه های زندگی فردی وجمعی آشنا می شود.خانواده مناسبترین بستر فعلیت یافتن قابلیت ها و استعدادها وتوانایی انسانی است و بخش عظیمی از ابعاد شخصییت افراد همچون رفتارها،سازگاری ،مسولیت پذیری،تحمل پذیری در برابر دیگران و واکنش های عاطفی در آن شکل می گیرد(نوابخش وفتحی،1390).
نقش خانواده در مورد سازگاری رفتاری کودک بسیار مشهود است وبسیاری از تحقیقات نیز موید این نقش می باشند (نوابخش و فتحی،1390؛زهرا کار،1387).در واقع نحوه سازگاری و رفتارکودکان به تعاملات و ارتباطات والدین با آنها بستگی زیادی دارد و کودکانی که از این تعاملات و ارتباطات بیشتر برخوردارند از نظر روانی نیز سالم ترهستند (علیمردانی ،1384 به نقل از حقیقی و همکاران ،1385).یکی از این جنبه های روانی،عزت نفس است.عزت نفس قضاوتهایی است که درباره ارزش خود واحساس های مرتبط با این قضاوت ها می کنیم (برک،1385 ).رشد وپرورش عزت نفس در افراد با عوامل زیادی در ارتباط است اما یکی از تاثیر گذارترین آنها که تحقیقات زیادی را نیز به خود معطوف کرده است شیوه های فرزند پروری است .مطالعات زیاد نشان داده اند که شیوه های فرزند پروری می تواند عزت نفس کودکان را افزایش یا کاهش دهد (فلیگر وواسونی ،2006؛به نقل از حسینییان و همکاران،1386؛آقاجری،1374؛ دوکانه ای فرد،1388؛ کامرس وهمکاران،2012؛بورنستن وزلتونیک،2008؛ذبیحی حصاری وحجازی،1390؛ساندسترم وجردن،2008).
همچنین علاوه برشیوه های فرزند پروری ،مهارتهای که کودکان در طی زندگی کسب می کنند نیز تاثیر بسزایی در عزت نفس آنها دارد،از جمله این مهارتها،مهارتهای زندگی [8]می باشد .مهارتهای زندگی به مجموعه بزرگی از مهارتهای روانی ،اجتماعی و بین فردی اطلاق می شود که می تواند به افراد کمک کند تا تصمیمات خود را با آگاهی اتخاذ نمایند ،و به طور موثر ارتباط برقرار کنند و زندگی سالم و پرباری داشته باشند (سپاه منصور،1386 ) وتحقیقات بسیاری نیز تاثیر این مهارتها را بر عزت نفس،سلامت روانی و سازگاری نشان داده اند(صبحی ورجبی،1389؛آقاجانی،1381؛اندریس و همکاران،2012؛بوتوین وهمکاران،2006؛ سپاه منصور،1386؛حقیقی و همکاران،1385 ؛به پژوه و همکاران ،1386 ).بنابراین با توجه به تاثیر این مهارت بر زندگی افراد علی الخصوص کودکان آموزش آن برای بالا بردن عزت نفس وسازگاری یک ضرورت می باشد و همچنین بررسی رابطه ی این مهارتها به شیوه های که والدین برای پرورش کودکان خود به کار می گیرند و تاثیری که این شیوه ها بر سازگاری وعزت نفس کودکانشان می گذارد،ضروریت دیگری
می باشد و هدف این پژوهش بررسی تاثیر آموزش مهارتهای زندگی وشیوه های فرزند پروری بر عزت نفس و سازگاری رفتاری کودکان پیش دبستانی می باشد.
پیشینه وپژوهش:
نوابخش وسروش(1390)با بررسی شیوه های فرزند پروری و سازگاری اجتماعی فرزندان ونتایج حاصل از این بررسی نشان داد:چهار نوع شیوه های تربیتی در خانواده ها والدین بر فرزندان اعمال می کنند که عبارتند از:1)شیوه تربیتی استبدادی 2)شیوه تربیتی قاطع 3)شیوه تربیتی سهل انگار4)شیوه تربیتی مسامحه کار.هر کدام از شیوه های تربیتی حاکم بر خانواده ها که والدین در جهت تربیت فرزندان بکار می گیرند خود دارای تاثیراتی در جهت سازگاری اجتماعی فرزندان دارد
ذبیحی حصاری و حجازی(1390)با بررسی نقش میانجیگرعزت نفس در رابطه با شیوه های فرزند پروری وهجوم به این نتیجه رسیدند که شیوه های فرزند پروری مقتدرانه بر عزت نفس مثبت بوده در حالی که اثر شیوه های فرزندپروری وعزت نفس در پرخاشگری منفی است.
قهرمالکی صبحی ورجبی(1389) با بررسی آموزش مهارتهای زندگی در افزایش سلامت روان و عزت نفس به این یافته رسیدند که آموزش مهارتهای زندگی روش خوبی در کاهش علایم اختلالات روانی در میان دانش آموزان مشکوک به اختلال روانی است.
ساجدی وهمکاران (1388) با بررسی آموزش مهارتهای زندگی بر روابط بین فردی ،عزت نفس وابرزوجود به این نتیجه رسیدند که آموزش مهارتهای زندگی بر عزت نفس و ابراز وجود تاثیر مثبت داشته ولی بر روابط فردی آنها تاثیری نداشته است.
زهرا کار(1387) با بررسی رابطه شیوه های فرزند پروری والدین وسلامت روانی نوجوانان شهر اسلامشهربه این نتیجه دست یافت که شیوه های فرزندپروری دموکراتیک باعث افزایش سلامت روانی و شیوه های استبدادی و آسان گیرانه باعث کاهش سلامت روانی افراد می شوند.به عبارت دیگر نتایج رگرسیون نشان می دهد که 53درصد از واریانس مولفه علائم جسمانی به وسیله شیوه های فرزند پروری استبدادی و آسان گیرانه قابل توجیه است وبه ترتیب 67 درصد،66 درصد،و57 درصد،واریانس اضطراب و اختلال خواب ،اختلال در کارکرد اجتماعی و افسردگی بوسیله هر سه شیوه فرزندپروری قابل توجیه و تبیین می باشد
به پژوه وهمکاران ( 1386) نشان دادند که آموزش مهارتهای اجتماعی بر بهبود عزت نفس دانش آموزان پسر نابینا ،در گروه آزمایشی موثر بوده است و بیانگر این است که اجرای برنامه آموزشی مهارتهای اجتماعی به دانش آموزان کمک کرده ا ست تا در تعامل با
همسالان خود با عزت نفس بالایی رفتار کنند.
سپاه منصور(1386) با بررسی آموزش مهارتهای زندگی برانگیزه پیشرفت،خود احترامی وسازگاری اجتماعی نشان داد که آموزش مهارتهای زندگی،در ارتقای میزان انگیزه پیشرفت ،خود احترامی وسازگاری دانشجویان موثراست
.دوکانه ای فرد(1386) با بررسی تاثیرآموزش مهارتهای زندگی بر افزایش عزت نفس وکاهش کم رویی نشان داد که آموزش مهارتهای زندگی برافزایش عزت نفس دانشجویان تاثیر ندارد اما بر کاهش کم رویی دانشجویان موثر است .
حسینییان و همکاران (1386) با بررسی رابطه بین شیوه های فرزند پروری مادران و عزت نفس دانش آموزان دختر نا شنوا و شنوا نشان داد که رابطه مثبت و معنادار بین شیوه های فرزند پروری و عزت نفس است.
لینک دانلود پایان نامه این پروپوزال