1- آبیاری بارانی قرقره ای
دستگاه آبیاری بارانی قرقره ای برای آبیاری گیاهان کوتاه و بلند در زمینهای رسی و شنی هموار و ناهموار استفاده می شود ولی باید توجه داشت که برای آبیاری خاکهای رسی و گیاهانی که بذر آنها ریز و کوچک است نیاز به رعایت نکاتی است که بعداً توضیح داده خواهد شد .
با این روش می توان زمینهایی را که شیب آنها حداکثر 10 درصد باشد ، با عوض کردن نازل آبیاری نمود به این ترتیب که تا شیب 3 درصد ، از نازل معمولی و از شیب 3 تا 10 درصد از نازل کوچکتر و فشار بالاتر استفاه نمود .
بزرگ بودن قطر پاشش و پخش حجم زیاد آب باعث شده که این روش به فشار بیشتری برای انجام آبیاری نیاز داشته باشد .
آبپاش بزرگ این دستگاه که گان نام دارد آب را به صورت دایره به شعاع 40 تا 50 متر پخش نموده و به وسیله یک لوله پلی اتیلن نیمه سخت که طول آن 300 متر است به بدنه اصلی دستگاه وصل می شود .
برای ایجاد فشار آب در داخل لوله ها ، از الکتروموتور با برق سه فاز ویا موتور دیزل استفاده می شود . آب تحت فشار قرار گرفته ، در حین ورود به دستگاه یک توربین را به کار انداخته و سپس وارد لوله 300 متری پلی اتیلن شده و از طریق آبپاش گان ( که شبیه تفنگ است ) و روی ارابه ای نصب شده است پخش شده و آبیاری انجام می شود .
قسمتهای مختلف دستگاه آبیاری بارانی قرقره ای
این دستگاه از قسمت های زیر تشکیل شده است ( شکل 1 ) :
1- توربین 2- جعبه دنده3 - قرقره 4- لوله پلی اتیلن 5- آبپاش گان
(1 (دستگاه آبیاری بارانی قرقره ای همراه آبپاش گان
وظایف و طرز کار قسمتهای مختلف دستگاه آبیاری بارانی قرقره ای
1-1 توربین و جعبه دنده
وقتی آب با فشار وارد دستگاه می شود ، یک توربین را سرراه خود به حرکت در می آورد ( شکل 2 ) . چرخش این توربین توسط جعبه دنده و زنجیر به قرقره منتقل شده و آن را می چرخاند . در نتیجه لوله پلی اتیلنی دورقرقره جمع می شود .
در این حالت آبپاش بزرگ ( گان ) ضمن آبیاری مزرعه آرام آرام به طرف قرقره نزدیک می شود . اگر سرعت چرخش قرقره زیاد باشد لوله سریعتر جمع شده و آب کمتری توسط آبپاش پخش می شود . برعکس اگر آهسته تر جمع شود آب زیادتری توسط آبپاش پخش می شود .
(تصاویر در فایل اصلی قابل مشاهده است)
چرخش قرقره به کمک جعبه دنده صورت می گیرد . با کمک این جعبه دنده می توان گردش قرقره را طوری تنظیم کرد که آب به اندازه مورد نظر در مزرعه پخش شود . اگر جریان آب به هر علتی قطع شود ، توربین از کار افتاده و قرقره هم از چرخش می افتد . در این حالت دستگاه
متوقف می شود .
2-1 قرقره
قرقره یک استوانه بزرگ لبه دار است که می تواند لوله های پلی اتیلنی را به دور خود جمع کرده و از گره خوردن آن جلوگیری نماید . جمع شدن لوله روی قرقره باید به صورت کاملاً منظم انجام شود . این کار توسط وسیله ساده ای به نام راهنمای لوله انجام می شود . راهنمای لوله با حرکت به چپ و راست لوله را به صورت ردیف های منظم روی هم قرار می دهد.
قرقره روی شاسی قرار دارد و می توان آن را به اندازه یک دایره کامل به چرخش درآورد .
در زمان آبیاری یک قطعه ، قرقره ، موازی مسیر آبیاری قرار می گیرد . پس از پایان آبیاری قطعه مورد نظر ، می توان جهت قرقره را نصف دایره چرخاند و طرف مقابل را آبیاری کرد .
3- 1 لوله پلی اتیلن
لوله پلی اتیلن از جنس نیمه سخت با قیمت گران است که آب را از قسمت شاسی به آبپاش می رساند ( شکل 4 ) .
به علت گران بودن قیمت لوله ، باید در زمان استفاده ، دقت زیادی بعمل آید تا نیاز کمتری به تعویض یا تعمیر آن باشد .
(تصاویر در فایل اصلی قابل مشاهده است)
به عنوان مثال ، وقتی خاک زبر و ساینده است ، ایجاد یک پوشش گیاهی در مسیر حرکت لوله مانع آسیب رساندن به آن می شود .
در پایان فصل آبیاری هم ، باید آب داخل لوله را خالی کرده و آنرا در انبار نگهداری نمود . توجه به این نکته مهم ضروری است که در موقع جابجایی دستگاه ، قرقره در جهت حرکت قرار داشته باشد .
4-1 آبپاش
آبپاش مهمترین قسمت دستگاه است و در روی پایه ای به نام ارابه قرار دارد ( شکل 5 و 7 )
در این روش آبیاری ، شعاع پخش آب 40 تا 50 متر است و قطر آبپاش گان به 3 سانتیمتر می رسد ( شکل 5 ) یک آبپاش گان را نمایش می دهد .
در این روش آبیاری ، آبپاش آب را به صورت دایره و نیم دایره پخش می کند ولی بهتر است آن رابه گونه ای تنظیم نمود تا آب را به صورت نیم دایره پخش نماید . در این صورت در مسیر حرکت رو به عقب ارابه زمین خشک بوده و حرکت ارابه راحتتر انجام می گیرد ( شکل 6 ) .
شکل (6) نحوه آبیاری به وسیله دستگاه قرقره ای
مدت زمان لازم برای یک دور چرخش آبپاش گان و انجام آبیاری 2 تا 5 دقیقه است . سپس آبپاش خیلی سریع و ناگهانی به جای اول خود برگشته و این عمل تکرار می شود . به همین دلیل توصیه می شود در هنگام کار ، هیچگاه آبپاش سرویس یاتنظیم نشود.
(تصاویر در فایل اصلی قابل مشاهده است)
در صورتی که در زمینهای رسی و سنگین ، محصولاتی که بذر آنها ریز و کوچک باشد ( مانند یونجه ) کاشته شده باشد ، بهتر است برای جلوگیری از سله بستن خاک ، بجای آبپاش گان از بوم آبپاش ( مجموعه چند آبپاش کوچک که برروی یک لوله نصب شده اند را بوم آبپاش گویند ) استفاده کرد و اگر بوم آبپاش در دسترس نبود ، باید از نازل کوچکتر استفاده کرد و فشار ابتدایی دستگاه را هم زیاد نمود تا آب به صورت بسیار ریز پخش شود و زمین کوبیده نشود .
5-1 شیوه کار دستگاه
ابتدا دستگاه توسط تراکتور به محل آبیاری منتقل شده و قرقره آن در جهت محل آبیاری قرار می گیرد . سپس ارابه و آبپاش روی آن از شاسی جدا و به انتهای زمین برده می شوند . مرحله بعد اتصال لوله رابط خرطومی به شیر آبگیر است ( لوله رابط خرطومی ، آب تحت فشار را به دستگاه می رساند ) و مرحله آخر هم روشن کردن پمپ و درگیر کردن جعبه دنده است . با ورود آب به داخل لوله ها ، آبیاری شروع می شود .
با ورود آب به داخل لوله ها ، توربین داخل دستگاه به حرکت در می آید . حرکت توربین از طریق جعبه دنده و زنجیر به قرقره منتقل شده و آنرا می چرخاند ، چرخش قرقره باعث می شود تا لوله پلی اتیلن به آهستگی دور قرقره جمع شده آبپاش را به طرف خود بکشد . زمانی که ارابه و آبپاش روی آن به قرقره رسیدند ، آبیاری آن قسمت تمام شده و بطور خودکار ، قطع می شود . این کارها برای قطعه های بعدی نیز انجام می گیرد تا تمام سطح مزرعه آبیاری شود .
مقدار آب لازم برای آبیاری ، بستگی به نوع خاک ، آب و هوا ، نوع گیاه و مرحله رشد آن دارد . با تغییر سرعت چرخش قرقره مقدار آب لازم برای آبیاری تنظیم می شود .
6-1 نکات ضروری
1- قبل از فصل آبیاری ، باید قسمتهای متحرک دستگاه را بازدید نمود و در صورت نیاز آنها را گریس و یا روغن کاری نمود .
2- اگر از آب استخر برای آبیاری استفاده می شود باید با قرار دادن یک توری در مسیر لوله ورود آب به دستگاه ، از وارد شدن کاه و کلش ، شن و گل و لای به داخل توربین و آبپاش جلوگیری نمود .
3- آبپاش باید به اندازه کافی از کابلهای برق فاصله داشته باشد تا مشکلی ایجاد نشود .
4- هنگام آبیاری باید از برخورد اجسام و لباس افراد با چرخ دنده ها و زنجیرها جلوگیری نموده و از تنظیم دستگاه در حال کار خودداری شود .
5- هنگام جابجایی آبپاش دقت شود تا جعبه دنده درگیر نباشد .
6- در مناطق خیلی گرم اگر آبیاری به مدت طولانی متوقف شود باید لوله را جمع و آب آن را خارج نمود تا آب داغ باقی مانده در لوله باعث ایجاد سوختگی در محصول نشود و در هنگام سرمای شدید ، ماندن آب در لوله باعث ترکیدن لوله یا توربین می شود .
7- دقت شود تا پیچیدن لوله به دور قرقره ، بطور صحیح انجام گیرد و در صورت بروز اشکال ، باید آنرا کاملاً باز نموده و پس از رفع اشکال دوباره جمع کرد .
8- پس از پایان فصل آبیاری باید آب را از تمام قسمتهای دستگاه خارج کرده ، قطعات متحرک را تمیز و گریس کاری نمود و تا فصل آبیاری بعدی آنرا در انبار نگهداری کرد .
9-1 مزایای آبیاری بارانی با دستگاه قرقره ای
1- در روش سنتی آب از نهرها گذشته و وارد مزرعه می شود . در نتیجه تا رسیدن آب به مزرعه مقداری از آن بخار شده و مقداری در نهرهای خاکی فرورفته و مقداری هم به صورت هرزآب از مزرعه خارج می شود ، ضمن آنکه بذر علفهای هرز نیز وارد مزرعه می شود .
ولی در روش آبیاری بارانی قرقره ای به علت هدر نرفتن آب ، در مقدار مصرف آن صرفه جویی شده و می توان زمینهای بیشتری را زیر کشت برد .
2- این دستگاه می تواند طوری تنظیم شود که به اندازه نیاز گیاه ، زمین آبیاری شده و آب در سطح مزرعه روان نشود . در نتیجه خاک و مواد غذایی هم از زمین خارج نمی شود .
3- آبیاری با این روش ، هزینه های کارگری را کاهش می دهد .
4- با این روش آبیاری می توان زمینهای هموار ، نا هموار ، شیبدار ، رسی و شنی که گیاهان کوتاه و بلند در آن کشت شده باشند را آبیاری نمود .
5- با نصب یک مخزن می توان سم و کود را هم به راحتی و بطور یکنواخت در زمین پخش کرده و هزینه ها را کاهش داد .
10-1 محدودیت های گسترش استفاده از دستگاه آبیاری بارانی قرقره ای
1- خرید این دستگاه نیاز به سرمایه اولیه دارد .
2- برای استفاده از این دستگاه ، نیاز به وجود برق یا گازوئیل می باشد ، بنابراین باید قبل از سرمایه گذاری ، از وجود آنها اطمینان حاصل گردد .
3- در صورت استفاده از آب به صورت حقابه ، باید نسبت به احداث استخر ذخیره آب اقدام شود .
4- در مناطقی که باد شدید می وزد و یا هوا خیلی گرم و خشک است ، باید از آبپاش مناسب استفاده نمود و آبیاری را به زمان دیگری موکول کرد .
5- از آب شور نباید استفاده کرد ، زیرا پس از بخار شدن آب ، نمک باقی مانده برروی برگها به گیاه صدمه می رساند .
6- با این روش آبیاری ، برگ گیاهان شسته شده و امکان استفاده گیاه از نور خورشید ، زیادتر می شود . در نتیجه گیاه قادر خواهد بود که غذای بیشتری را آماده کند .
7- بعلت اینکه این دستگاه می تواند به راحتی توسط تراکتور جابجا شود ، وسیله مناسبی برای آبیاری قطعات کوچک و پراکنده است .
8- از این دستگاه می توان برای آبیاری تکمیلی ، در کشتهایی مثل گندم و جو در زمان کم آبی استفاده نمود ( هنگام گل دادن ، خوشه و دانه بستن که بارندگی کم است ) .
9- چون دستگاه آبیاری بارانی قرقره ای در اندازه های کوچک ، متوسط و بزرگ ساخته می شود ، لذا می توان با توجه به مقدار آب ، مساحت زمین و نوع گیاه ، اندازه مناسب دستگاه را با راهنمایی کارشناسان با تجربه انتخاب نمود .
(تصاویر در فایل اصلی قابل مشاهده است)