خلاصه مطالب:
فرآیند رشد انسانها , در کودکی , تاثیر بسزایی در شخصیت آنان دارد.عقیده بسیاری از متخصصان تعلیم و تربیت بر این است که شخصیت هر انسان در ۷ سال اول زندگی او شکل می گیرد , فرآیند رشد کودک در سالهای اولیه زندگی متاثر از عوامل بسیاری است.فعالیت , به عنوان عامل اصلی رشد و یادگیری کودک فرآیندی است که در ارتباط با فضا و محیط کودک , رشد همه جانبه او را موجب می گردد.فضاهای مرتبط با فعالیت کودکان باید دارای شرایط مناسب و مطلوب برای رشد فیزیکی , ذهنی , عاطفی و اجتماعی آنان باشد.تحقق این امر از طریق بکارگیری المانهای طراحی معماری ای که منطبق با شرایط جسمی و روانی کودک باشد , امکان پذیر است و ثابت می شود استفاده از رنگهای شاد،خصوصاً گرم در طراحی اتاق کودکان ما را در دستیابی به این هدف یاری می کند.
مقدمه:
اکنون بیش از ۱۰۰ سال است که مفهوم آموزش و پرورش در مراکز اجتماعی هنوز به عنوان سر فصلی داغ مورد بحث است.آموزش و به تبع آن فضاهای آموزشی بیشترین اثر و نقش را بر ذهنیت و تمدن سازی این گونه جوامع به عهده دارند.فضاهای آموزشی و در عمده ترین بخش آن , مدارس دوره زمانی طولانی تری از عمر انسان ها را در خود جای می دهد.هدف یاداشت حاضر یافتن کالبدی جدید برای اصلاح فرایند آموزش و پرورش می باشد.فرایندی که جهت گیری آن به سوی رشد مسئولیت پذیری , کار پربار و تداوم در امر آموزش می باشد.هر چند آموزش پرورش , سیاستگذاریهایش تا کنون نتوانسته است شرایطی فراهم کند که موجب پرورش بیش از پیش استعداد های دانش آموزان شود.
امروز واژه انسان استادآموز جای خود را به انسان خودآموز و مسئولیت پذیر داده است . از این رو الگو و روشی که بدان نیاز داریم , نگارشی جدید و بهبود یافته نسبت به الگو های قدیمی نمی باشد بلکه نیاز , مفهومی کاملا متفاوت از آموزش خواهد بود و البته نظریاتی فراتر از تئوری. هدف ایجاد فضائی بهینه در امر آموزش و یادگیری می باشد.ماهیت فضا های آموزشی ,لازمه سر مشقی منحصر بفرد برای پژوهش و ایجاد کنش و واکنش صحیح جهت آموزش و پرورش می باشد.
به شرط آنکه تعاملی صحیح و مستمر مابین سه اصل آموزش و پرورش دانش آموز و فضای آموزشی بر قرار باشد.
هدف تحقیق:
فرضیه:
در طراحی اتاق بازی کودکان استفاده از رنگهای شاد وگرم برای حفظ روحیه ی شاد کودک الزامیست.
اهداف کلی:
اثبات الزامی بودن استفاده از رنگ های شاد به خصوص رنگ های گرم در طراحی اتاق بازی کودکان که با روحیه وعملکرد آنها رابطه ی مستقیمی دارد.
اهداف جزئی:
اثبات اینکه رنگ های خنثی، سیاه،سفید وخاکستری نقش منفی ای را در زمینه ی عملکرد و روحیات کودک ایفا می کنند.
روش کار و گردآوری:
در این پژوهش از طریق مرور کاربردهای کیفی،همبستگی و چند روشی و نیز با تکیه برتکنیک های جمع آوری اطلاعات از طریق نمونه گیری تصادفی ساده که با تهیه ی نوعی پرسش نامه ی تصویری(برای آسان تر پاسخ دادن کودکان تدارک دیده شد) و تکنیک مشاهده در تحقیق صورت گرفته،همچنین با مرور سابقه ی تحقیق از طریق اینترنت وسایتها و کتابهای مختلف وبا توجه به نظرات کودکان توانستیم آنچه را که به عنوان فرضیه مطرح بود،به نظریه وسپس به یک فلسفه یا اصل کلی تبدیل کنیم.
نتیجه:
در نظر گرفتن رنگ به عنوان عنصری تأثیر گذار در معماری و رابطه ی مستقیم رنگها با عملکرد و روحیات کودکان اثبات شد و نتیجه این شد که از رنگهای گرم وشاد در طراحی اتاق بازی کودکان به دلیل برانگیختن احساس و عواطف کودک و ارتقای عملکرد مثبت در آنها استفاده کنیم.
بیان مسئله:
موضوع تحقیق:
بررسی رنگ در اتاق بازی کودکان 3تا 6 سال مهد کودک های بلوار سجاد
مسأله ی تحقیق:
در طراحی اتاق بازی کودکان 3تا 6 سال کودکستان های بلوار سجاد مشهد به رنگ توجهی نشده است.
پرسش تحقیق:
کودکان 3تا 6 سال مهد کودک های بلوار سجاد در رابطه با رنگ اتاق بازیشان چه نظری دارند؟
نمونه گیری:
جامعه ی آماری:
کودکان 3تا 6 سال کودکستان های بلوار سجاد مشهد.
نمونه های انتخابی:
مهد کودک گلها ی زندگی واقع در:حاشیه ی بلوار سجاد
مهد کودک مهر رضا و زهرا واقع در: پامچال 5
مهد کودک دنیای فرشتگان واقع در: حاشیه ی بلوار سجاد
نحوه ی پرسش:
به این علت که کودکان قادر به پاسخگویی به سوالات کمی و کیفی نیستند،بر این شدیم تا با ارائه ی بروشورهایی از نمونه های متفاوت اتاق های بازی کودکان میزان علاقه ی آنها را نسبت به رنگها بسنجیم.
یافته ها:
۱.طراحی اصولی شکل کلی فضای معماری
معماری تنها هنری است که ما را در بر گرفته است و انسانها بیش از آنکه بر فضا تاثیر بگذارند , از آن تاثیر می پذیرند.از این رو شکل کلی فضای معماری اهمیتی خاص دارد.یک فضای نا منظم و تکراری , بی نظمی و ناهنجاری را القاء می کند و یک ساختمان حجیم , قدرت و پول را به رخ می کشد.فضایی هندسی و منظم , نظم را القاء می کند.سابقآ فضای هندسی در معماری آنچنان اهمیت داشته است که مهندس باشی با بهره وری از علم هندسه و نجوم , فرای حضور معمار باشی و ناظر باشی وظیفه طراحی بسیاری از عناصر, از جمله شکل کلی فضای معماری را بعهده داشته است.روش معماران گذشته ایرانی در راستای آن بوده است تا از جذابیت فرم کاسته شود و به غنای فضا افزوده شود.
۲.ساختن فضای آموزشی با عملکرد بالا
ضرورت به تفکر واداشتن کودکان در کتابخانه ها قلب یاد گیری خواهد بود.در کشورهای پیشرفته امروزی , نقش کتابخانه و نسبت و رابطه کتابخانه را با آموزش و پرورش را , از لحاظ تکنولوژی و جامعه شناسی مورد بررسی قرار دادند و سپس بر تعریف معینی از این کلمه در میان اقشار جامعه پرداخته اند و سپس صراحتآ هدف و روش های یاد گیری در کتابخانه را مورده تحلیل و ارزیابی قرار دادند. و به وضوح دریافته اند که کتابخانه ها که تنها ۵ درصد از فضای فیزیکی را اشغال میکنند ,
تاثیر ۱۰۰ درصد دارند و این درجه بزرگی از عملکرد است. هدف اولیه آنها ایجاد مدلی قابل اطلاق به دیگر مدارس است و نه ایجاد جعبه یا اتاق و یا قفسه ای جهت کتابها , بلکه آنها در ایجاد فضایی که در ارتباط پیوسته میان مدرسه و کتابخانه باشد میکوشند.آنها در اولین قدم کتابخانه را از طبقه ای که در انزوا قرار گرفته بود و همچنین مطالعه را که در حاشیه قرار داشت به کلاسهای درس منتقل کردند و بدین ترتیب به مطالعه و یادگیری به عنوان دو اصل متعامل تاکید ورزیدند.
۳.ارائه آموزشهای غیر مستقیم و گروهی با ایجاد کارگاه های جنبی
معماران در بررسیهای جامعه شناختی و روانشناختی در یافتند با ایجاد کارگاه های جنبی آموزشی در کتابخانه , در زمینه های فراگیری کار با رایانه و فراهم کردن سرگرمیها و هرآنچه در ایجاد تحولی آزادانه در رشد و تحول شخصیت کودک و شناسایی استعداد های آنها موثر می باشد , خواهند توانست فضائی فعال و پویا را ایجاد نمایند.در این چنین محیط هائی اغلب آموزشها به طورغیرمستقیم و به صورت آموزشهای گروهی به کودک داده میشود.آنچنانکه مکانهایی با چنین مشخصاتی خواهند توانست پذیرای کودکان برای فعالیتهای ذسته جمعی و گروهی باشد.بدین طریق مدرسه به عنوان محیطی جهت ایجاد کنش در دانش آموزان نسبت به مفهوم پژوهش خواهد توانست محیطی فعال , به رشد رسیده و پویا را ایجاد نمائید.
۴. ایجاد فضایی مطلوب و منطبق با شرایط جسمی و روانی دانش آموزان
فضاهای مرتبط با فعالیت آنان باید دارای شرایط مناسب و مطلوب برای رشد فیزیکی , ذهنی , عاطفی و اجتماعی آنان باشد.تحقق این امر از طریق بکارگیری ضوابط طراحی معماری ای که منطبق با شرایط جسمی و روانی کودک باشد , امکان پذیر است.اهداف اساسی طراحی و مناسب سازی فضاهای کودکان را می توان به ترتیب زیر برشمرد:
۱-۴محیط دلپذیر:
استادمحمد تقی جعفری در کتاب زیبایی هنر از دیدگاه اسلام می گوید: (( دلپذیری و جذابیت هر پدیده , نتیجه فرایندی است بین معیارهای وجودی فرد با عینیت واقع در محیط , که حاصل آن ایجاد تمایل و احساس وابستگی با پدیده مورد نظر است.))
نقاشیهای کودکان نشان میدهد که کودکان در تصوراتشان , فضا را چگونه می بینند.آنها بطور دقیق و کامل , ( بعنوان کاربر ) فضا را قبول کرده و آن را با جزئیات در ترسیماتشان بیان می کنند , که باعث تعجب است.
۲-۴ وضوح و خوانایی :
از دیگر شرایط دلپذیری محیط , تامین وضوح و خوانایی است.کوین لینچ می گوید : تصویری شایسته از محیط به شخص نوعی احساس امنیت می دهد.وی همچنین غرض از داشتن تصویر روشن از محیط را چنین عنوان می کند که فرد
بتواند به آسانی اجزای محیط را بشناسد و آنها را در ذهن خود , در قالبی به هم پیوسته ارتباط دهد.در واقع , سامان یافتگی و امنیت روانی حاصل از این دو فرایند است که احساس دلپذیری را در محیط ایجاد می کند.
۳-۴در نظر گرفتن فضای بازی :
بازی یکی از مهم ترین عوامل در شکوفایی و بالندگی جسم و روان کودکان است.بزرگترین بخش های بازی های انفرادی و گروهی کودکان باید در فضاهای باز صورت گیرد , زیرا این فضاها اولین مکان برخورد مستقل کودک با جهان خارج از خانه است.برنامه ریزی و طراحی زمین بازی باید پاسخگوی نیازهای کودکان و نوجوان در دوره های گوناگون رشد باشد.از دیدگاه برخی روان شناسان , ماهیت دوران کودکی , بازی و اکتشاف است.اما این دو فعالیت باید در محیطی امن صورت گیرد که این کار با تمهیداتی در طراحی فضاها امکان پذیر خواهد بود.محیط خارجی به طور طبیعی تحریکات حسی را ایجاد می کند.کودکان محیط پیرامون خود را با جزئیات درک می کنند.رنگ ها , بافت ها , شکل هل و در نهایت طرح زمین بازی , کودک را برای ایجاد ارتباط با محیط و فراگیری بیشتر ترغیب می کند.
۴-۴تنوع :
تنوع و غنی بودن محیط , که تمرینی در جهت کاربرد و حواس گوناگون مانند بینایی , شنوایی , و لامسه است و از این طریق ایجاد تنوع در رنگ , صدا , بافت و....تامین می شود.
۵-۴مشخص کردن محدوده ها به وسیله کف سازی :
کفسازی مشخص , روش موثری برای تعیین یا ایجاد ارتباط بین سطوح مختلف یک سایت است.مثلآ یک محوطه ورودی برخوردار از نوع کفسازی , که متشکل از الگوی خاص و مصالح معینی باشد , به فضاهایی که در تقابل این محوطه قرار می گیرند وحدت و هویت خواهد بخشید و در ایجاد احساس قلمرو در کودکان سهیم خواهد شد.در ضمن بر میزان تنوع و مطلوبیت بصری محیط نیز خواهد افزود.
۶-۴طراحی جزئیات فضاها با توجه به الگوهای رفتاری کودکان :
لازم است شعاع حرکت و حیطه طبیعی تحرک گروه های مختلف سنی بررسی شود و طراحی جزئیات فضاها متناسب با توانایی های جسمی و ویژگیهای روانی و هماهنگ با الگوهای حرکتی و رفتاری آنان طراحی شود.
۷-۴ایجاد حس کنجکاوی و خلاقیت :
آنچه مسلم است، معماری حس کنجکاوی و خلاقیت را برمی انگیزد.با انتخاب هوشمندانه و استفاده از ابزارهای مشخصی همچون مصالح ، فرم ، بافت می توان به غنای فضا افزود .
۸-۴رعایت عوامل زیبائی شناسی :
عوامل زیبائی شناسی در آن باید طوری طراحی شوند که کودک را به آموزش ترغیب کند.از این رو باید محیطی شاد و سرشار از انرژی را , با توجه به هر گروه سنی , توسط رنگها و حجمها پدید آوریم.
۹-۴رعایت قیاس و مبلمان :
طراحی فضا ی منطبق با شرایط کودکان به طور قطع بستگی به شناخت کافی از ویژگی های رشد آنان دارد.خصوصیات جسمی و روانی کودکان در مراحل مختلف رشد , اساس برنامه ریزی فضا و طراحی برای آنان است.اندازه میز و صندلی , کمد های اسباب بازی و نیز ارتفاع مناسب دستگیره درها , دستشوئی ها , شیر ها و .. ضروری است.اگر فضا و عناصر آن متناسب با اندازه های کودکان باشد (از جمله : قطعات متنوع مبلمان , نیمکت , میز و صندلی , تابلوها , قفسه ها و غیره), آن ها به سادگی می توانند از فضا ها و وسایل مربوط به خود استفاده کنند.به همین سبب کودکان اثاثیه و مبلمانی هایی را که با مقیاس و در حد و اندازه آنان ساخته می شود و در تقابل و مرتبه چشمانش است را بیشتر دوست میدارند , بطوریکه دیگر مجبور نیستند برای استفاده ازآنها قد بکشند.
۱۰-۴همسازی با اقلیم منطقه :
جهت همسازی با اقلیم منطقه می بایست با مطالعه در عوامل اقلیمی و فرهنگی و اقتصادی آن منطقه , از طریق برداشت جذابیت های طبیعی و الگوهای شهری همان منطقه , خرده فرهنگ های محلی را لحاظ کرد.
این امر باعث می شود دانش آموزان از لحاظ فکری , فرهنگی , اقتصادی و سیاسی ارتباط عمیقتری با پیرامون خود و به دنبال آن با محیط آموزشی به دست آورند.
معماران سقف را به صورتی طراحی کردند که نمادی از آسمان با ابرهایش باشد و با تشبیه ملزومات نورپردازی و روشنائی به کتابهایی که در حال بال زدن میباشند حسی از کوشش و فعالیت را در فضا القاء کردند.