مقدمه
درادوار مختلف تاریخ بشری یکی از مولفه های مهم حیات اجتماعی انسان ها دین بوده است . کمتر جامعه ای را سراغ داریم که دین با اشکال و تعاریف مختلف در هویت فردی و اجتماعی آن سهم وافری نداشته باشد. دین نه تنها از زندگی انسان امروزی کنار نرفته بلکه همچنان یکی از ارکان مهم اجتماعات بشری باقی مانده است. به طوریکه تعمیق تداوم حیات دینی از یک سو گرایش فطری و ذاتی انسان عصر کنونی از سوی دیگر موجب شده دین و گرایشات دینی در زمره مهمترین دغدغه های عصر کنونی باشد.
بازگشت جهانی اندیشه های دینی و جنبش های اجتماعی یکی از غیر منتظره ترین رویدادهایی است که قرن حاضر با آن مواجه است. امری که ظهور و بروز دیدگاهها و موانع مختلف در این حوزه را به دنبال داشته است این امر برای جوامع دینی همچون جامعه ما اگر چه فاکتور بسیار مثبتی قلمداد می شود تلاشهای بسیاری را نیز در این حوزه به یاری می طلبد چرا که حفظ و صیانت از روشهای دینی – اسلامی و دفاع از حقانیت این شریعت آسمانی مسئولیت تک تک آحاد جامعه را خاطرنشان ساخته و وظایف خطیر برنامه میزان نظام را یادآور میشود.
بیان مساله
رشد فزاینده هنجارها و ارزشهای غیر دینی وگاها ضددینی در کنار بی تفاوتی رو به گسترش جامعه در خصوص باورهای مذهبی از جدی ترین مسائلی است که در حال حاضر جامعه ما را با چالشهای جدی مواجه ساخته است. آمیختگی انگاره های دینی –مذهبی با ارزشها وهنجارهایی که ماهیتا محتوای دینی نداشته و از عوامگرایی صرف ناشی می شود ، باعث شده حقیقت دین بر اغلب اعضاء جامعه پوشیده مانده و بستر مساعدی را در جهت دین گریزی ودین ستیزی از سوی برخی اعضاء جامعه و بویژه تحصیل کردگان فراهم آورد بطوریکه برای پاره ای از افراد جامعه این تصور قالبی را ایجاد کرده که دین ودانش در تعامل با هم بوده و قابل تلفیق نمی باشند. این مسائل درمحیط های آموزشی بویژه دانشگاه بیش از هر فضای دیگری نمودیافته است به گونه ای که با گذرزمان شاهد کمرنگ شدن پایبندی دانشجویان به دین و سستی در اعتقادات مذهبی آنها هستیم . این امر در کنار اهمیت نقش سرنوشت ساز قشر تحصیل کرده جامعه درآینده کشورو چشم داشتها و مطالبات روزافزون جامعه از آنان برای پیشبرد اهداف جامعه در عرصه های گوناگون بویژه در بعد فرهنگی – که مذهب از زیر ساختهای اساسی آن است ، بیشتر نمود می یابد. آنهابیتبتتت
گذشته از آن عدم استفاده بهینه از سرمایه های مادی و معنوی موجود در محیط دانشگاه و بی توجهی مسئولین و برنامه ریزان آموزشی نسبت به این سرمایه ها برای پرورش اندیشه های دینی و تحکیم زیر بناهای مذهبی دانشجویان از مسائل مسلمی است که پیشاوری جامعه است بویژه متأسفانه ذهنیت منفی برخی از اعضاء جامعه نسبت به محیط دانشگاه و مشخصاً دانشگاه آزاد در خصوص ضعف و سستی در پایبندی دانشجویان به دین و معارفت دینی در این قبیل دانشگاهها باعث شده این امر بیش از پیش مسأله ساز شود در کنار آن شکلگیری و رشد فضای فکری دانشجویان در محیطی که آنچنان که انتظار می رود عهده دار رسالت آموزش و تحکیم زیربناهای دینی نیست علاوه بر آنکه پاسخی به کنکاش های ذهنی دانشجویان در این زمینه نداده و چالشی را مرتفع نمی سازد هزاران چالش جدید را ایجاد نموده و با انتقال آن به جامعه مسائلی جدیدتری در سطح بسیار وسیع فراهم خواهد آورد.
این مسائل توجه جدی و تدقیق روز افزون به بررسی میزان پایبندی دانشجویان دانشگاه را به دین آشکار می سازد چرا که با اطلاع از میزان پایبندی دانشجویان دانشگاه به دین و معارف دینی علاوه بر آنکه از مخاطرات آتی جامعه پیش گیری راه حل مناسبی برای مسائل مطرح شده در فوق پیش روی، قرار خواهد داد. امید اینکه این تحقیق و تحقیقاتی از این دست گام مؤثری در این راستا باشد.
ضرورت تحقیق:
دانشگاه با گسترش وسیع آموزشی و حجم زیاد مخاطبانش از عرصه هایی است که نقش کلیدی در اندیشه سازی و اندیشه پروری در جامعه ها دارد. اهمیت غیر قابل انکار دانشگاه در تعمیق ارزشها و هنجارهای اجتماعی واقعیتی است که به یقین از نگاه تیز بین مسئولین و سیاست گذاران آموزشی پنهان نمانده و کوشش های گوناگون در اصلاح و بهبود کیفیت فضا و محتوای آموزشی در دانشگاه ها از مصادیق بارز آن است . لیکن تلاشهای صورت گرفته از سوی مسئولین در مقایسه با اهمیت سرمایه های مادی و معنوی که دانشگاه چه در بعد مادی و چه در ابعاد انسانی در اختیار سیاست گذاران و متولیان امر آموزشی قرار می دهد، بسیار اندک است لذا مغنتم دانستن این سرمایه ها و استفاده بهینه از آنها از ضرورت های اساسی است که لزوم تحقیق و پژوهش در ارتباط با میزان مقید و پایبندی دانشجویان به دین را آشکار می سازد.
همچنین محیط دانشگاه از بهترین عرصه هایی است که بستر لازم جهت ایجاد و ابقاء اندیشه های دینی را در ذهن دانشجویان فراهم می آورد و به دلیل برخورداری از امکانات گوناگون فرصت آشنایی هر چه بیشتر و عمیق تر دانشجویان با معارف دینی را در اختیار آنان قرار می دهد از دیگر سوی کمیت و کیفیت سرمایه انسانی که در اختیار دانشگاه است یعنی دانشجو و بویژه شرایط خاص سنی و روحی- روانی که دانشجویان در سنین تحصیل در دانشگاه از آن برخوردارند قابلیت انعطاف و تأثیر پذیری بیشتری را در آنها ایجاد نموده که این می تواند بعنوان مهمترین امکان توسط مسئولیت مورد استفاده بهینه قرار گرفته و به ارتقاء و رشد فکری دانشجویان در زمینه مسائل دینی کمک کند.
این موارد در کنار انتظار جامعه از نقش غیر قابل انکار دانشگاه در ایجاد زیر بناهای فکری و شخصیتی جوانان و مطالبات به حق جامعه از دانشگاه در تأمین فضای فکری سالم و ترویج آن به سایر ابعاد زندگی اجتماعی دلیل دیگری است که دقت نظر در حوزه مذکور و بررسی های لازم در این خصوص را می طلبد. گذشته از موارد ذکر شده در فوق موج گسترده تبلیغات منفی علیه باور داشتها و انکارهای دینی در کشورهای مسلمانان و بویژه در کشورها که از سوی دشمنان و رسانه های خارجی به طور همه جانبه ذهن و فکر اقشار مختلف و بویژه جوانان را هدف قرار داده، واقعیتی است که غفلت از آن عواقب وخیمی برای جامعه در ابعاد گوناگون به بار خواهد آورد لذا توجه به این امر و مقابله با آن از طریق آگاهی از میزان پابندی دانشجویان دانشگاه به دین و انگاره های دینی و برنامه ریزی اصولی در جهت حفظ و ارتقاء مؤلفه های دینی، ضرورت پرداختن به این موضوع را بطور جدی خاطر نشان می سازد.
اهداف پژوهش:
اهداف پژوهش حاضر در دو بعد اهداف کلی و اهداف فرعی قابل تجزیه است:
نخستین هدف کلی پژوهش حاضر عبارت است:
الف) عوامل درون دانشگاه مؤثر در پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین، که اهداف فرعی زیر را در بر می گیرد.
بررسی میزان تأثیر ضوابط و مقرران مربوط به مسائل اسلامی در محیط دانشگاه بر پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین.
بررسی میزان تأثیر برگزاری مراسم مذهبی در ایام خاص در محیط دانشگاه بر پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین.
بررسی میزان تأثیر وجود امکانات لازم در جهت رشد فضای فکری دانشجویان در محیط دانشگاه بر پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین.
بررسی میزان تأثیر کیفیت متون آموزشی دانشگاه بر پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین.
بررسی تأثیر برگزاری مراسم مذهبی در ایام خاص در محیط دانشگاه بر میزان پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین.
بررسی تأثیر برگزاری مراسم نماز جماعت در محیط دانشگاه به میزان پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین.
بررسی تأثیر پایبندی اساتید دانشگاه به دین و مؤلفه های دینی بر میزان پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین.
بررسی تأثیر کیفیت پوشش و وضعیت ظاهری اساتید و سایر دانشجویان بر میزان پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین.
دومین هدف کلی پژوهش حاضر عبارت است:
ب) بررسی عوامل برون دانشگاهی مؤثر در پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین که اهداف فرعی زیر را در بر می گیرد:
1- بررسی تأثیر تعامل و ارتباط با همسالات کم اعتقاد بر میزان پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین.
2- بررسی تأثیر میزان مطالعه کتب مذهبی توسط دانشجویان دانشگاه آزاد بر پایبندی آنان به دین.
3- بررسی تأثیر کیفیت پوشش دانشجویان دانشگاه آزاد بر میزان پایبندی آنان به دین.
4- بررسی تأثیر میزان رعایت موازین اسلامی توسط دانشجویان دانشگاه آزاد بر میزان پایبندی آنان به دین
5- بررسی میزان تقید و پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به فرائض دینی از جمله نماز و تأثیر آن بر میزان پایبندی آنان
6- بررسی تأثیر سطح تحصیلات خانواده بر میزان پاپبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین
7- بررسی تأثیر منطقه سکونت دانشجویان دانشگاه آزاد بر میزان پایبندی آنان به دین .
8- بررسی تأثیر میزان برخورداری دانشجویان دانشگاه آزاد از رفاه اقتصادی بر میزان پایبندی آنان به دین.