پایان نامه بررسی رابطه شیوه زندگیکارگران صنایع ایران بر میزان بهره وری آنها

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی

چکیده :

در این تحقیق به بررسی رابطه میان شیوه زندگی کارگران صنایع ایران و میزان بهره وری آنها در استان قزوین خواهیم پرداخت ، برای سنجش شیوه زندگی از آزمون شیوه زندگی لوگان رایت استفاده شده است که یک نمونه از این آزمون در پیوست موجود است ، این آزمون شامل 43 سئوال میباشد که پس از تعیین جامعه آماری به تعداد 130 نفر شامل ( 70 نفر از زنان و 60 نفر از مردان ) شاغل در صنایع ایران و تعیین نمونه گیری ، آمار بدست آمده با استفاده از نرم افزار spss مورد تحلیل قرار گرفت و نتایج تحقیق بدست آمد ، در انجام فصول این تحقیق از جناب آقای دکتر فروتن و برخی دیگر از دوستان کمک گرفته شد که از زحمات و راهنمایی های بی دریغ آنها تشکر می کنم .

فصل اول

کلیات تحقیق

مقدمه

بیان مسئله

هدف تحقیق

اهمیت تحقیق

فرضیه یا سئوال پژوهشی

متغییر ها

تعاریف عملیاتی

عنوان:

بررسی رابطه میان شیوه زندگی کارگران صنایع ایران و میران بهره وری آنان در استان قزوین

واژه های کلیدی : 

شیوه زندگی ، کارگران ، بهره وری

مقدمه

کوششهای اقتصادی انسان همیشه و همواره معطوف بر آن بوده است که حداکثر نتیجه را از حداقل تلاشها و امکانات به دست آورد ، این تمایل را می توان اشتیاق وصول به (( بهره وری )) افزونتر نام نهاد . جمع اختراعات و ابداعات بشر از ابتدایی ترین ابزار کار در اعصای بدوی گرفته تا پیچیده ترین و بغرنج ترین تجهیزات مکانیکی و الکترونیکی زمان حاضر ، متاثر از همین تمایل و اشتیاق می باشد .

رسالت اصلی علم مدیریت دستیابی به بهره وری بیشتر است و این امر همواره مورد توجه دولتمردان ، سازمانها ، موسسات و ... بوده و حتی در سطح کوچکترین واحد اجتماعی یعنی خانواده رسوخ کرده و دسترسی به بهبود کیفی زندگی و رفاه بیشتر که نمودهایی از بهره وری است ، سبب تلاش بیشتر و هدفمند تر خانواده ها گردیده است .

بهره وری مفهومی است جامع و کلی که افزایش آن به عنوان یک ضرورت ، جهت ارتقای سطح زندگی ، رفاه بیشتر و آرامش و آسایش انسانها ، که هدفی اساسی برای همه کشور های جهان محسوب می شود ، همواره مد نظر دست اندرکاران سیاست و اقتصاد و دولتمردان بوده و میباشد .

از بهره وری تعاریف بسیاری شده است و اگر چه هر کدام از این تعاریف به جای خود می توانند صحیح و کارآمد باشند ، اما اگر نتوانند مفاهیم اساسی و اصلی بهره وری را بر اساس شعور ، آگاهی ، فرهنگ و آداب مخاطبان مختلف خود بیان کنند ، تعاریفی ناقص میباشند ، بدون شک هر چه آگاهی و فرهنگ مخاطب و گروهی که می خواهند از واژه بهره وری استفاده کنند ، بیشتر باشد ، نیاز به تعریفی ژرف نگر تر و عمیق تر برای این واژه بوجود خواهد آمد .

مسئله بهره وری ( Productivity ) و یا استفاده بهتر از منابع در جهت تحصیل اهداف از جمله مباحث پر طرفداری است که از نیمه دوم قرن بیستم به طور گسترده در سطح اقتصاد بین الملل مورد توجه قرار گرفت و بدان پرداخته شد. برای واژه بهره وری تعاریف فراوانی وجود دارد .استفاده بهتر از منابع یا افزایش ستاده ها در برابر کاهش یا ثابت ماندن داده ها و یا کاهش هزینه و در مقابل آن افزایش درآمد که باید لازم و ملزوم یکدیگر باشند همه و همه از جمله تعاریفی هستند که برای این واژه مطرح می شوند. اما مناسب تر است این بار به جای شناخت نوع سیاست ها و مد ل های بهره وری که هم کم نیستند و هم در فضای اقتصادی و مدیریتی کشور کم بدانها پرداخت نمی شود [1] کمی به خود واژه بهره وری و فرهنگ آن در جامعه در حال توسعه ای چون ایران بپردازیم. اشاره ای هر چند کوتاه و شاید ناپخته که می تواند به روشن شدن برخی جنبه های مبهمی بپردازد. اما برای آشنایی خواننده گرامی به طور کلی سه مدل مهمی اصلی در سطح بین الملل جهت اعمال سیاست های بهره ورانه و به طور کلی تعالی سازمانی مطرح می باشد و مورد توجه قرار می کیرد که عبارتند از: [۱] ۱– مدل مالکوم بالدریچ (Malcolm Baldridge Model ) یا مدل آمریکایی که در قالب جایزه ای به همین نام از سال ۱۹۸۷ در آمریکا طراحی شد و سه هدف اصلی کمک به ۱- ۱: افزایش عملکرد ها و افزایش توانمندی ها. ۱- ۲: افزایش توان رقابتی و از سوی دیگر تعامل بیشتر و بهتر میان شرکتهای آمریکایی . ۱- ۳: ایجاد ابزار های مدیریتی با هدف پیاده سازی آموزشها و بر نامه ریزیها . نمره نهایی این مدل ۱۰۰۰ می باشد که به گونه ای مشخص در جداولی مشخص شده است. ۲- مدل دمینگ (Deming Model ) مدل دمینگ یا مدل ژاپنی که در سال ۱۹۵۰ و با دعوت ژاپنی ها از دکتر ادوارد دمینگ آمریکایی و مطالعات صورت گرفته ارائه شد. چهار راهبرد اصلی مدل دمینگ عبارتند از : ۲- ۱ : برنامه ریزی ( Planinig ) ۲-۲ : اجرا ( Do) ۲-۳ : بازبینی ( Check ) ۲- ۴ : اقدام ( Action ) و یا به طور خلاصه (PDCA ). این جایزه به طور کلی یکی از مهمترین عوامل کنترل و ارتقاء کیفیت در سازمانهای ژاپنی می باشد. ۳- مدل (EFQM )  (European Foundation of Quality Management) مدلی با خواستگاه اروپایی و ارائه شده در سال ۱۹۸۹ با زیر مدلی به نام ( SME) برای سازمانهای کوچکتر . این مدل بر ۹ معیار استوار است که ۵ تای آن معیارهای توانمند سازی و ۴ تای دیگر آن معیارهای نتایج می باشند.  

بیان مسئله :

یکی از مهمترین تقاضاهای جوامع، ارائه الگوهای سبک زندگی از صاحبان دیدگاههای مختلف است. درواقع در جدال بین سنت و مدرنیزم، این الگوسازی ها نقش مهمی را در فاصله گیری از سنت و نسبت دارشدن با مدرنیزم ایفا می کند

بهبود بهره وری موضوعی بوده است که از ابتدای تاریخ بشر و در کلیه نظامهای سیاسی و اقتصادی مطرح بوده است. اما تحقیق در مورد چگونگی افزایش بهره وری بطور سیستماتیک و در چهارچوب مباحث علمی تحلیلی از حدود ۲۳۰ سال پیش به این طرف بطور جدی مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است . [2] در عصر حاضر بهره وری را یک روش ، یک مفهوم و یک نگرش درباره کار و زندگی می نامند و در واقع به آن به شکل یک فرهنگ . یک جهان بینی می نگرند ، [3] اگر ما در هر مورد نسبت خروجی به ورودی را محاسبه کنیم . بهره وری عبارت است از به حداکثر رساندن استفاده از منابع، نیروی انسانی و تمهیدات به طریق علمی به منظور کاهش هزینه ها و رضایت کارکنان، مدیران و مصرف کنندگان. تعاریف دیگر، بهره وری نیروی انسانی را حداکثر استفاده مناسب از نیروی انسانی به منظور حرکت در جهت اهداف سازمان با کمترین زمان و حداقل هزینه داشته اند. تر اساس دیدگاه سازمان بهره وری ملی ایران، بهره وری یک نگرش عقلانی به کار و زندگی است. [4] از تعاریف بالا اینگونه برداشت می شود که این مشابه یک فرهنگ بوده که هدف آن هوشمندانه تر کردن فعالیتها برای یک زندگی بهتر و متعالی است. بهره وری عبارت است به دست آوردن  حداکثر سود ممکن از نیروی کار، توان، استعداد و مهارت نیروی انسانی، زمین، ماشین، پول، تجهیزات زمان، مکان و ... به منظور  ارتقاء رفاه جامعه، به گونه ای که افزایش آن به عنوان یک ضرورت، در جهت ارتقاء سطح زندگی انسانها و ساختن اجتماعی همواره مدنظر صاحبنظران سیاست، مدیریت و اقتصاد قرار دارد.

اهمیت و ضرورت تحقیق :

حداکثر استفاده از منابع فیزیکی، نیروی انسانی و سایر عوامل به روشهای علمی بطویکه بهبود بهره وری به کاهش هزینه تولید، گسترش بازارها، افزایش اشتغال و بالا رفتن سطح زندگی همه آحاد ملت ، منجر شود. [5]

بررسی رابطه میان سبک زندگی کارگران و میزان بهره وری آنها در جوامع صنعتی همیشه بسیار مهم بوده و در ادوار مختلف جوامع صنعتی به دنبال رسیدن به یک رابطه معنی دار میان این دو متغییر بوده اند ، در آلمان پژوهش انجام شده بر روی شیوه زندگی کارگران خودرو سازی و بهره وری آنها نشان داد که این دو متغییر با یکدیگر رابطه معنی دار دارند ( هیلمن ، 1983 ) ، از دید مرکز بهره وری ژاپن ، بهره وری یک اولویت و انتخاب ملی است که منجر به افزایش رفاه اجتماعی و کاهش فقر می گردد. مرکز بهره وری ژاپن از زمان تأسیسش در سال ۱۹۵۵ نهضت ملی افزایش بهره وری در این کشور را تحت سه اصل رهنمون ساز به جلو هدایت نموده که عبارتند از : افزایش اشتغال ، همکاری بین نیروی کار و مدیریت و توزیع عادلانه و برابر ثمره های بهبود بهره وری در میان مدیریت، نیروی کار و مصرف کنندگان. [6]

افزایش قابل توجه بهره وری در تعدادی از کشور ها در دهه های اخیر موجب شده است که ارتقاء سطح بهره وری ملی بعنوان یک اولویت در سطح کشور مطرح باشد. بطور مثال در دوره زمانی (۱۹۷۴- ۱۹۶۷) کشور ژاپن بهره وری ملی خود را ۶/۹۹% افزایش داد در حالی که در همان مدت مدیریت بهره وری ملی در کشورهای آلمان غربی و ایلات متحده امریکا به ترتیب ۳/۴۳ و ۲۵/۲۹% افزایش یافت [7]

هدف های کلی تحقیق :

هدف کلی در این پژوهش بدست آوردن بک رابطه معنی دار شیوه زندگی کارگران و هدف کلی در این تحقیق بررسی رابطه میان شیوه زندگی کارگران و بهره وری آنان .

فرضیه ها :

فرضیه اصلی :

بین  شیوه زندگی و بهره وری کارگران بخش تولید صنایع ایران  رابطه معنی داری وجود دارد .

متغییر های تحقیق :

متغییر مستقل

بهره وری

متغییر وابسطه :

شیوه زندگی

تعاریف عملیاتی  متغییر ها :

بهره وری :

بهره وری عبارت است از رابطه بین مقدار ستاده و مقدار نهاده بکار رفته برای تولید آن ستاده ، به عبارت دیگر    ، بهره وری به ما میگوید که از یک واحد نهاده چند واحد ستاده ، می توان بدست آورد . ( رحیم نژاد ، 1381 )

شیوه زندگی :

سبک زندگی دال بر شیوه زندگی متمایز جامعه یا گروه اجتماعی است … شیوه ای که بدان طریق مصرف کننده خرید می کند. و شیوه ای که بدان طریق کالای خریداری شده مصرف می شود بازتاب کننده سبک زندگی مصرف کننده در جامعه است ( هالمن ، 1991 )

تعریف علمی متغییر ها :

بهره وری :

بهره وری مفهومی جامع و است  و افزایش آن به عنوان یک ضرورت ، جهت ارتقای سطح زندگی ، رفاه بیشتر ، آرامش و آسایش انسانها هدف اساسی برای همه کشور های جهان محسوب می شود و همواره نیز مد نظر دست اندر کاران بوده است . ( گیدنز [8] ، 1991 )

شیوه زندگی :

شیوه زندگی معرف ثروت و موقعیت اجتماعی افراد و غالبا به عنوان شاخصی برای تعیین طبقه اجتماعی به کار می رود . ( چاپین[9]1955 ،  چاپمن [10] 1935 )

فصل دوم

ادبیات تحقیق

مطالعه پیشینه تحقیق

تجزیه و تحلیل و ارزیابی تحقیقات انجام شده

چهارچوب نظری تحقیق

پیشینه تحقیق :

در تحقیقی ، رشد بهره وری 201 کارگاه صنعتی در آمریکا در سالهای 1984-1990 با استفاده از تحلیلی پوششی داده ها و شاخص مالمکوئیست اندازه گیری شده است ، و نتیجه بدست آمده نشان داده است که رشد بهره وری کارکنان با میزان دریافتی های حقوقی و پاداش های کاری آنها رابطه معنی دار دارد . .

در تحقیق دیگری که بر روی کارکنان صنایع ترکیه انجام شده ، با اندازه گیری تغییرات بهره وری و با استفاده از شاخص مالمکوئیست به بررسی نتایج سیاست های اعمال شده از دهه هشتاد بر صنایع ترکیه پرداخته شده و نتیجه حاصله نشان می دهد که رشد بهره وری در کارکنان با میزان ساعت کاری روزانه و وضعیت کاری آنها رابطه معنی دار دارد  .

در تحقیق دیگری به بررسی کارآیی کارکنان در صنایع یونان با استفاده از نسبت های مالی طی سالهای 1997 – 1999 و با به کارگیری تحلیل پوششی داده ها پرداخته شده است . نتایج حاصل با نتایج تجزیه و تجلیل گسترده نسبت های مالی مورد مقایسه قرار گرفته است که نشان می دهد تحلیل پوششی داده ها می تواند در کنار تجزیه و تحلیل نسبت ها به عنوان مکمل آنها برای ارزیابی عملکرد سازمان به کار رود ، نتیجه حاصله از تحقیق صورت گرفته بر روی کارکنان صنایع در یونان نشان داد که بهره وری با وضعیت زندگی و سلامت روحی و روانی کارکنان رابطه معنی دار دارد .

در یک پژوهش با استفاده از مدل SBM که یکی از مدل های تحلیل پوششی داده ها میباشد ، تاثیر عوامل کلان اقتصادی و قانونی روی کارآیی سیستم بانکداری هنگ کنگ مورد بررسی قرار گرفته است ، نتایج بدست آماده در این تحقیق در قیاس با تحقیقات سایر کشور های متفاوت نبود و آن نیز نشان از رابطه معنی دار بهره وری کارکنان با وضعیت زندگی و رفاه اجتماعی آنها داشت  .

سوبل که شاید مفصل ترین متن درباره تعریف سبک زندگی را نوشته  Sobel‚1981 معتقد است که «… تقریبا هیچ توافق تجربی یا مفهومی درباره این که چه چیز سازنده سبک زندگی است وجود ندارد (P.2) برخی دیگر هم معتقدند که می توان این مفهوم را بسته به موضوعی که مطالعه میشود ، به طرق مختلف تعریف کرد و ارائه تعریفی از آن ، نافی بقیه شیوه های استفاده از این مفهوم نیست، فقط لازم است تا زمینه ای را که در آن از این مفهوم استفاده می شود تعریف کرد (Loove & Miegel‚1990:P.21) . و برخی نظیر روبرتز معتقدند که کسی حق ندارد مشخص کند که باید چه تعریفی از این مفهوم داشت. به نظر وی مفاهیم ملک خصوصی جامعه شناسان یا روانشناسان یا هر کس دیگری نیستند. فقط هرکس مجبور است اهمیت تعریفی را که پذیرفته است با نشان دادن یافته های جدید حاصل از آن توجیه کند (Roberts‚1990:P.195) .این موضع گیریها دشواری ارائه تعریفی از سبک زندگی را نشان میدهند.