پایان نامه بررسی رابطه لکنت زبان و سلامت روان دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان قزوین در سال تحصیلی 88-87

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی

چکیده 

هدف از تحقیق  حاضر بررسی  رابطه  بین سلامت روان  و لکنت زبان  در بین دانش آموزان  مقطع ابتدایی  شهرستان قزوین است. در این راستا  فرضیه  های زیر مطرح شدند: 1)ا بین  لکنت زبان و سلامت روان رابطه معنی داری  وجود دارد. 2)  بین  لکنت زبان و وضعیت روحی دانش آموزان رابطه  وجود دارد.   جامعه مورد مطالعه  در تحقیق  حاضر عبارتند از  دانش آموزان  مقطع ابتدایی  شهرستان   قزوین است  که صد  نفر  به عنوان  نمونه انتخاب گردیده  که آزمون  سلامت روان  بر روی آنها اجرا گردید.  نتایج  بدست آمده  حاکی  از آن  است که میان لکنت زبان دانش آموزان و سلامت روان دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد .

فصل یک

کلیات تحقیق

 مقدمه

سال‌های مدیدی است که لکنت زبان مورد توجه متخصصین بوده و در زمینه‌های شناخت و سبب‌شناسی و درمان آن تحقیقات زیادی انجام گرفته است. لکنت زبان نوعی اختلال گفتار است که آن را تحت عنوان اختلالات ناروانی گفتار1 و یا به‌عبارتی روان‌ نبودن گفتار مطرح نموده‌اند. مشکل عمده‌ای که در لکنت زبان وجود دارد عدم توانایی برقراری ارتباط به شکل آسان، با سرعت مناسب، و به‌طور پیوسته می‌باشد. در نتیجه شخص نمی‌تواند در انتقال پیام موفق باشد. تعاریف زیادی از لکنت زبان ارائه شده است.   اصلاح  محیط اجتماعی  یکی از عواملی  است که والدین  در لکنت زبان  خود باید  به آنها توجه  داشته باشند .  به این صورت  که اگر کودکان  در محیط اجتماعی  ناسالم  قرار گرفته باشند  با برخوردهای  درست و خوشایند  آنها را از عواقب  بد محیط  آگاه سازند  و انگیزه ی  آنها را برای  ادامه ی زندگی  به طور صحیح  مشخص نمایند .

به طور کلی  می توان گفت  والدین و مربیان جزء اصلی ترین عامل تربیت کودک  هستند و   ایجاد  تغییرات  رفتاری  با واسطه مربیان  تربیت یا والدین  می تواند  انگیزه ی کودک  را برای  رسیدن  به تحول  آفرینی  و سازندگی دچار  اختلال کنند  . (قائمی امیری – 1385)                                                             

 لکنت زبان  والدین  میتواند  با استناد به  سلامت روان  در کودکان روندی مثبت  و به جا باشد زیرا که  پرورش انگیزه  از نوع پیشرفت  در کودکان                                      باعث   افزایش  خود شناسی و  اعتماد به نفس  می باشد  که این موضوع  در به کار گیری  روحیات  مثبت  جوانان  اثر خوب  و منطقی  خواهد داشت  از طریق  شیوه های  تربیت  پذیری مثل :  اقتدار طلبی و آزادی  می توان  تجارب نسل  گذشته  را با روحیات  نسل جدید  هماهنگ کرد  تا در رسیدن  به رشد  و توسعه و خود یابی  جوانان و نوجوانان  اقدام کرد . (قائمی امیری – 1385)                                                             

بیان مساله :

بررسی رابطه میان لکنت زبان و سلامت روان دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی شهرستان قزوین ، میزان شیوع لکنت در جمعیت کلی حدود 1% می‌باشد. اما میزان بروز آن را نزدیک به 3% تخمین زده‌اند. لکنت معمولاً در بین کودکان خردسال بیشتر شایع است و در سنین بالاتر و بزرگسالان معمولاً رفع شده است. 50 تا 80% از کودکان مبتلا به لکنت به‌طور خود‌بخودی بهبود می‌یابند. در برابر هر 3 یا 4 پسر مبتلا به لکنت یک دختر مبتلا وجود دارد. یعنی 4/3 افراد مبتلا جنس مذکر و 4/1 آن را مؤنث تشکیل می‌دهد. بیماری معمولاً در خانواده‌هایی که در آنها کودک مبتلا یا افراد مبتلا وجود داشته است بیشتر ظهور می‌کند.

بدین سان  که یادآوری  میشود  تربیت و شیوه  ی مساله ی تربیتی  امری ضروری  و مفید انسان است  که ضرورتش  بدان  حد است که  انسان فاقد  تربیت  همه چیز  است  از دید دیگر انسان  را موجودی  متعالی  و دارای استعداد  و کمال  بدانیم  تربیتی لازم است  تا این  سیر تکاملی  را هدایت بخشد  و جهت دهد ، زیرا متعالی  بودن ، کسب آمادگی برای  سیر تکاملی  لازم دارد  و این  نیازمند  به اعمال  قدرتی و یا  نفوذ دادن  شیوه ی مساله  ی تربیتی قوی  و مستمر  است تا انگیزه مالی  درونی  مثل خرد یابی  و رسیدن به  هدف و یا انگیزه  پیشرفت در تحصیل را در فرزند  بیشتر وبیشتر  کند  که گاهی اوقات ممکن  است شیوه های  تربیتی  اگر اصولی  و منطقی  نباشد  مشکلات  جبران ناپذیری  را به وجود  بیاورد  زمانی که کودک  به دنیا  می آید  در حالی که تمام  آگاهیها  و اطلاعات  مربوط  به این جهان  و جهان بعدی  عاری است  و در فاصله کوتاه و یا طولانی  باید حامل  میراثی عظیم  از تاریخ و فرهنگ ره آورد  مساله ی  جامعه  گذشته  و حال گردد.

 این از راه آموزش  شیوه ی  مساله ی  صحیح  تربیتی  می توان  موثر باشد  و فرزند  را به اوج  و یا برعکس  ان هدایت  نماید و این  شیوه  مساله ی تربیتی  از طریق  عاملان  تربیت  که همانهایی هستند  که نقش اجرایی  در تربیت کودک  بر عهده  دارند  به گونه ای  در او  سازندگی  ایجاد  می کنند . (اصغری ، مجد -1383).

 اهمیت و ضرورت تحقیق :

لکنت زبان و تربیت کودکان  در بین والدین  یکی از مهم ترین  وظیفه ای  است که والدین  بر عهده  دارند  وظیفه ی آنها  در بین فرزندان  سازندگی  و آفرینندگی  و سازمان  دادن  فرزند  در جهت رسیدن  به انسانی کامل  و متحرک  ومؤثر  بوده  که جهت بقای وجود ،  صیانت نفس  و انجام وظایف  والدینی  و اجتماعی آماده شوند  بدین گونه  که قادر باشند  زندگی خود  و دیگران را دلنشین  سازند  شیوه های  لکنت زبان  الز طریق والدین  باید  با در نظر گرفتن  اصول و قوانین  مشخص شده  باشد که خدای ناکرده  مشکلات حل نشدی  را با گذشت زمان  برای  فرزند به وجود نیاورد .

 پرورش فردی که  مولد  به معنای اعم کلمه  است  وجهت رفع  نیاز مندی های   فرزند است  باید  از لحاظ  مورد سنجش  و مطابقت  با روحیه  فرزند  قرار بگیرد   و توجه به انگیزه  مساله ی درونی  فرزند از همان  دوران  کودکی بر عهده  والدین  است  که با توجه  به انگیزه  مساله ی درونی  فرزند  و لکنت زبان  بتواند در  جهت رسیدن  فرزندان به اوج  سعادت اقدامات  لازم  را به عمل آورد  که با توجه  به این تحقیقات  و ارائه مطالب  جدید  جهت بررسی  شیوه ی مساله  ی تربیتی  والدین  می توان  میزان  موفقیت  فرزندان را گسترش داد .(شعاری نژاد ،1383)

اهداف تحقیق :

هدف از تحقیق  حاضر  بررسی و رابطه ی بین  سلامت روان  تحصیلی  و شیوه  مساله ی لکنت زبان  است  و اینکه آیا سلامت روان  با نوع تربیت  و شیوه  مساله ی  تربیتی والدین  می تواند  رابطه  داشته باشد .

فرضیه های  تحقیق :

فرضیه کلی (اصلی ) :

1. بین  سلامت روان  و لکنت زبان  رابطه وجود دارد . 

فرضیه های فرعی :

2.  بین لکنت زبان  و اقتدار طلبی  رابطه  وجود دارد .

3. بین لکنت زبان و آزادی طلبی  رابطه وجود دارد .

متغیرهای تحقیق :

سلامت روان : متغیر وابسته

لکنت زبان: متغیر مستقل

مقطع تحصیلی و جنس : متغیر کنترل

 تعاریف عملیاتی :

تعاریف  نظری  لکنت زبان : عبارتند از  شیوه مساله  و راهکار مساله  که جهت  پرورش  عضوی  مفید برزای  جامعه  از طریق  والدین  انجام می گیرد  و یا عبارتند از   شیوه مساله  از یک عمل  عمدی و آگاهانه و دارای هدف  که به منظور  رشد دادن ، ساختن و دگرگون کردن  و شکفتگی  استعدادهای  مادر زادی  او انجام  می گیرد . (لطف آبادی -1385)

 تعرف عملیاتی  لکنت زبان :  عبارتند از  نمره ای که آزمودنی  از آزمون  شیوه مساله  ی لکنت زبان  به دست آورد .

 تعریف نظری  سلامت روان : عبارتند از  هدف و انگیزه  ی درونی  فرد که نسبت  به رسیدن اوج  و خود یابی  و عرصه های مختلف  را در ذهن  می پروراند   و روبرو شدن  با تمام  خواسته ها  و ناکامی  ها جهت رسیدن  به هدف نهایی (علاقه مند -1383)

تعریف عملیاتی  سلامت روان :  عبارتند از نمره ای  است که آزمودنی  از آزمون  سلامت روان  به دست آورده  است .

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

مبانی نظری:

سبب‌شناسی [1]

علت دقیق لکنت زبان هنوز به‌طور دقیق و بدرستی شناخته نشده است. اما در این مورد نظریات و فرضیات مختلفی ارائه شده است. مهمترین نظریات به‌شرح زیر است: (کاپلان و دیگران، 1994، ص1906)

1- etiology

1.3.1. مدل‌های روانزادی

مدل روانزادی یکی از مدل‌های اولیه سبب‌شناسی لکنت‌زبان است. در گذشته چنین فرض می‌شد که لکنت به‌عنوان پاسخی در مقابل تعارضات، ترس، و یا نوروز (اختلال عصبی) ایجاد می‌شود. اما داده‌های تجربی این امر را ثابت نمی‌کنند. در واقع هیچ شاهدی مبتنی بر اینکه تعارضات یا اضطراب سبب اصلی لکنت باشد وجود ندارد. همچنین هیچ مدرکی مبنی بر اینکه افراد مبتلا به لکنت بیش از افراد مبتلا به اختلالات دیگر گفتار دارای مشکلات روانی و عصبی باشند وجود ندارد. با این وجود عواملی مانند اضطراب و فشار روانی به‌نوعی تشدید کننده ناروانی‌های فرد مبتلا می‌باشند و لکنت زبان ممکن است در موقعیات تنش‌زا وخیم‌تر شود.

2.3.1. مدل‌های یادگیری

نظریات یادگیری که در مورد علت لکنت زبان بیان شده‌اند عبارتند از: نظریه سمانتوژنیک2 و نظریه شرطی‌سازی سنتی3. در نظریه اول اعتقاد بر این است که لکنت در اصل یک پاسخ اکتسابی به ناروانی‌های طبیعی کودک می‌باشد و در واقع در صورتی‌که به ناروانی‌های دوران کودکی برچسب لکنت زده شود لکنت رشد می‌یابد. جانسون (1953-1955) متوجه شد که لکنت در اثر انتقاد بیجای والدین به‌وجود می‌آید اگر در مورد ناروانی‌ها چیزی گفته نشود خودبه‌خود از بین می‌رود و درصورتی‌که به آن توجه بیش از حد شود تثبیت شده و به لکنت زبان تبدیل می‌شوند. بر اساس این مدل یک روش درمانی به‌وجود آمده که در آن به بیمار کمک می‌کنند تا آسان‌تر لکنت کند (کاپلان و دیگران، 1980، ص 2580). مدل دیگر که بر شرطی‌سازی سنتی تأکید می‌کند معتقد است که لکنت با توجه به عوامل محیطی شرطی می‌شود.

3.3.1. مدل‌های ارگانیکی

در این مدل‌ها تأکید بر این امر است که لکنت زبان بر اثر سمت‌گیری ناقص مغز یا برتری مغزی نابهنجار به‌وجود آمده است. در واقع زیاد بودن تعداد افراد چپ دست و دو دستی‌ها در میان افراد مبتلا به لکنت زبان همچنین کنش ضعیف این افراد در آزمون‌های شنود دو گوشی تأییدی است بر این مدل. البته این پدیده‌ها در تمام موارد دیده نمی‌شود و نمی‌توان آنها را به همه افراد تعمیم داد. نظریه تسلط مغزی نابهنجار بر پایه این اصل استوار است که در لکنت زبان بین دو نیمه مغز جهت کنترل کارکردهای زبانی کشش وجود دارد. تفاوت‌های جنسی چشمگیر در لکنت زبان و مطالعه دوقلوها نیز نشان می‌دهد که لکنت زبان تا چه حدی دارای پایه ژنتیکی می‌باشد. به هر حال مدل‌های ارگانیکی به دلیل کم بودن مطالعاتی که روی مغز افراد مبتلا به لکنت انجام گرفته پیشرفت چندانی نکرده است.

4.3.1. مدل‌های سایبرنتیک

در این مدل‌ گفتار به‌عنوان یک فرآیند قلمداد می‌شود که جهت تنظیم و کنترل به یک پس‌نورد یا فیدبک مناسب بستگی دارد و لکنت زبان در نتیجه اختلال یا از هم‌گسیختگی در حلقه پس‌نورد به‌وجود می‌آید. افراد مبتلا به لکنت زبان در فیدبک 1- feedback loop شنوایی دچار ناپایداری هستند و این ناپایداری سبب بروز مشکلاتی در کنترل علائم خروجی گفتار می‌شود.

عده‌ای معتقدند که فرد مبتلا به سیستم فیدبک شنوایی نسبت به سایر فیدبک‌ها اتکای بیشتری دارد. در حقیقت این امر، که به‌کارگیری نوفه سفید و پس‌نورد شنیداری همراه با تأخیر1 موجب کاهش لکنت در افراد مبتلا می‌شود اما در افراد عادی لکنت ایجاد می‌کند، موجب افزایش اعتبار بالقوه این نظریه شده است.

5.3.1. نظریه نارسایی تفکر زبانی

اساس این نظریه بر این عقیده بنا شده است که افراد مبتلا به لکنت دارای مشکلی در پردازش افکار و اندیشه‌های خود در قالب زبان می‌باشند و این مشکل که نارسایی تفکر زبانی- نظری به آن اطلاق می‌شود منجر به لکنت زبان می‌گردد. مدافعان این نظریه معتقدند که «ورای هر لکنت» اختلال ناپختگی و نارسایی در تکامل زبان وجود دارد و افراد مبتلا به لکنت زبان افرادی هستند که در شکل دادن به اندیشه خود در قالب زبان دچار مشکل هستند. ادوارد پیشون و سوزان بورل معتقدند که دو شیوه تفکر انسانی وجود دارد. شیوه تفکر حسی- عملی که تجسم ذهنی به کمک تصاویر یا خاطرات حسی و یا تصور حرکات در ذهن است. و شیوه تفکر زبانی- نظری که در آن، تفکر کلمات را به خدمت می‌گیرد و فقط این نوع تفکر مخصوص انسان است و تفکر در آن به‌صورت کلام درمی‌آید. در این صورت فرد باید واجد «بی‌واسطگی زبان» باشد. یعنی افکار او بدون واسطه شکل کلمات را به‌خود بگیرند و شخص بدون مکث خارج از حد طبیعی بتواند تفکر خود را مطابق الگوهای زبانی اظهار کند. طراحان این نظریه معتقدند که افراد مبتلا به لکنت فاقد «بی‌واسطگی زبان» هستند و در آنها ابتدا فکر پدید می‌آید و سپس در قالب کلمات شکل می‌گیرد مثل این‌که این افراد مجبور به ترجمه زبانی هستند که به آن تکلم می‌کنند. عوامل نارسایی تفکر زبانی نظری را توارث، دوزبانه بودن، عوامل روان‌شناختی، تأخیر در گفتار، نارسایی ذهنی عمومی و فعالیت بیش از حد تفکر حسی- عملی نسبت داده‌اند (محمدزاده، 1373، ص 85-86).

هم اکنون عقیده بر این است که لکنت زبان احتمالاً بر اساس یکسری متغیرها که روی هم تأثیر متقابل دارند به‌وجود آمده است. این متغیرها شامل عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی می‌شوند.