فصل اول
طرح تحقیق
عنوان – بیان مسئله
آیا اضطراب در میزان یادگیری دانش آموزان در
مدرسه تیزهوشان و مدارس عادی تاثیر دارد؟
مقدمه :
اضطراب یکی از رایج ترین اختلالات در بین دانشآموزان است که
میتوان به عنوان ریشه بعضی از مشکلات از آن نام برد.
بسیار شنیدهایم که کودکان به دلیل اضطراب به مدرسه نرفتهاند. یا اضطراب از امتحان باعث افت درسی آنها شده است یا یک اضطراب اجتماعی به کنارهگیری آنان انجامیده است ، کم نیستند دانشآموزانی که حتی یک کلمه سرکلاس حرف نمیزنند.
و یا در یک بازی دستهجمعی شرکت نمیکنند ، اگر به همه این رفتارها توجه کنیم ریشهای از اضطراب را درآنها میبینیم ، قرن بیستم را قرن " اضطراب" نامیدهاند. در جوامع صنعتی انسانها دائماً در معرض حوادث گوناگون قرار دارند و نگران حال و آینده خود هستند به عبارت دیگر زندگی مدرن امروزی با پیچیدگی خاص خود شرایط زیستی بشر را تغییر داده و موجب شده است تا آدمی شیوه زندگی گذشته را رها کند و برای سازگاری با شرایط جدید تلاش نماید. کودکان و نوجوانان که بیش از هر گروه دیگر در معرض خطر روزافزون ناشی از اضطراب قرار گرفتهاند. اثر آن را میتوان در رفتارهای اجتماعی و فعالیتهای ذهنی آنها مشاهده کرد ، در یادگیریهای کلامی نوجوانان مضطرب پاسخهای نامربوط و نامفهوم میدهند و هر قدر مطلب مورد یادگیری دشوارتر باشد این نوع پاسخها شدت زیادتر میخواهند داشت گاه حتی صدای و تکلم او را نیز تحت تاثیر قرار میدهد بدیهی است که اضطراب در نوجوانان مزاحمت بیشتری ایجاد خواهد کرد (عظیمی- 1363) [1]
اساساً خانواده ، مدرسه و جامعه، سه عامل مهم در بروز و ظهور اختلالات رفتاری در افراد محسوب میشوند. محیط زندگی ، طرز رفتار اطرافیان ، تصویرهایی را در ذهن نوجوان به جای میگذارد. که ممکن است اثرات مطلوب و نامطلوب آن در تمام مدت زندگی باقی بماند و نتایج آن هم تنها به خود فرد منتهی نمیشود. بلکه در چگونگی روابط او با افراد دیگر هم تاثیر میگذارد ، علمای امر تعلیم و تربیت در مورد نقش مدرسه و نوع نگرش دانشآموزان به محیط مدرسه و اهمیت تاثیر نوع روابط بین دانشآموزان و مربیان ، معتقدند که هرگاه نوجوان از اعتماد به نفس ، آرامش درون ، صفای قلب و نگرش مثبت به مربی خود ، برخوردار است آموزش نیز برایش لذت بخش خواهد بود و بالعکس ، موجب اضطراب و دلهره و مدرسه گریزی وی میگردد.
تعریف و بیان مسئله :
اضطراب در یادگیری نقش مهمی دارد. اضطراب ، ذکاوت و هوش انسانی را فعال میکند و راه حل مستحکمی برای تمرکز و رسیدن به نتیجه و پاداش رضایت بخش است. ناراحتی ناشی از اضطراب متوسط ، ما را وادار میکند تا راههای مختلف دوری از اضطراب را کشف کنیم و این فی نفسه یک فرآیند یادگیری است. با وجود این بین اضطراب و یادگیری ارتباطی پیچیده وجود دارد. افزایش اضطراب تا میزان معینی ، محرکی است برای بالابردن یادگیری ، ولی پس از این میزان معین افزایش اضطراب باعث کاهش دریادگیری میشود و اگر میزان اضطراب بازهم افزایش یابد ، باعث عدم وجود محرک یادگیری شده و به ایجاد خطر بیشتر در خطاها و اشتباهات منجر خواهد شد. این موضوع بدان معنی است که یک سطح مطلوبی از اضطراب برای یادگیری بهینه وجود دارد ، که پس از این سطح افزایش اضطراب نتیجه معکوس داده و ضد سازنده است.
اضطراب بسیار کم مساوی است با رخ ندادن چیزی و اضطراب بسیار زیاد مساوی است با اشتباه کردن.
در مورد هر فردی سطح مطلوب اضطراب از زمانی به زمان دیگر و از موقعیتی به موقعیت دیگر تغییرمییابد ، این تفاوت ناشی از تجارب قبلی یادگیری است که میتواند فرد را به مقدار زیاد یا کم اضطراب ، حساس کند. (راس. میچل)[2]
(ارمنست- ر- هیلگارد) گاهی اضطراب را مقدم بر هر چیز و یک حالت ترس و نگرانی و ناراحتی میداند.
اضطراب با ترس ارتباط نزدیک دارد اما ترسی است که گاهی در مقابل امر مبهم به وجود میآید و زمانی موضوع معینی ندارد. خلاصه میتوان گفت اضطراب گاهی به معنای ترس مبهم است و گاهی به معنای یک ترس مبهم محدود نیز استعمال میشود و آن ترس از ناامنی است. اضطراب در این معنی جنبه اجتماعی دارد و از لحاظ منشاء امری است اجتماعی که از کودکی شروع میشود ، محرومیت از محبت یا غفلت والدین از این لحاظ و فقدان محبت در کودک احساس نامنی به وجود
میآورد ، در دوره بالاتر در موقع حمله و تعرض ، موقعی که درمعرض آسیب بدنی قرار میگیرد و از این که در انجام کارها متکی به والدین است دچار اضطراب و ناراحتی میشود. شریعتمداری- 1369)[3]
در این پژوهش نیز از آنجا که تصور میشود دانشآموزان تیزهوش با توجه به ویژگیها و تفاوتهایی که در بعضی از زمینهها به ویژه درسی با دانشآموزان عادی دارند برآن شدیم تا ببینیم که آیا از نظر وجود اضطراب و میزان آن در یادگیری در دو گروه دانشآموزان تیزهوش و عدای در دوره راهنمایی تفاوت معناداری وجود دارد ؟
لذا این سئوالات مدنظر است :
آیا در بین دانشآموزان دختر تیزهوش و عادی از نظر اضطراب در مقطع راهنمایی تفاوت معنا داری وجود دارد ؟
آیا بین دانشآموزان دختر عادی و تیزهوش در پایههای مختلف تحصیلی (دوره راهنمایی) تفاوت معناداری وجود دارد؟
اهمیت و ضرورت تحقیق :
از آنجا که سن نوجوانی مخصوصاً دوره راهنمایی تحصیلی یکی از بحرانیترین مرحله از زندگی هر نوجوان است لذا باید برآن باشیم تا خصوصیات فردی در نوجوان را دراین دوره از زندگی او بدقت بشناسیم و درباره آن تحقیق کنیم تا در برخورد و روبرو شدن با نوجوانان که این برهه بسیار حساس زندگی خود را
میگذرانند هوشیارانه و با اطلاع کافی عمل نمائیم.
از طرفی وجود اضطراب در نوجوانان اگر از حد متوسط آن بالاتر رود باعث میشود که روی یادگیری و پیشرفت تحصیلی آنها تاثیر گذارد و باعث به وجودآمدن پیآمدهای ناگوار و گاهی غیرقابل جبران میگردد.
این پیامدها ممکن است به اشکال گوناگون مانند : خلق و خوی نامناسب – بدبینی- زودرنجی- نارضایتی- احساس گناه- نفرت از خود- اتهام به خود- گوشهگیری از اجتماع – بیتصمیمی و مشکلات در تصمیمگیری- اختلال در خواب و خوراک- بی اشتهایی و اشتغالات ذهنی بروز کند.
این موارد که ذکر گردید میتواند موانعی در سر راه پیشرفت نوجوان باشد. لذا شناخت انواع اضطرابها و نگرانیها ، انسان را بدنبال راههای مقابله با آن راهنمایی خواهد کرد.
در این تحقیق به دنبال آن هستیم که عواملی را که باعث بروز اضطراب در دختران دانشآموز دوره راهنمایی میشود را بیابیم و از آنجا که دانشآموزان تیزهوش و با استعداد از بسیاری جنبههای ذهنی و فکری با همسالان عادی خودشان تمایزاتی دارند در این زمینه یعنی اضطراب تفاوت آن را در این دو گروه از دانشآموزان مورد بررسی قرار دهیم.
اهداف تحقیق
اضطراب اثرات نامطلوب زیادی بر پیشرفت تحصیلی ، سلامت روانی و کارکرد دانشآموزان دارد ، دانشآموز در حالت اضطراب اعتماد به نفس و آرامش خود را از دست میدهد. دانشآموزان بیخیال و خونسرد میتوانند مقدار زیادی فشار عصبی را قبل از این که به حد اضطراب بر سند تحمل میکنند. اما برخی که احتمالاً حساستر بوده و دارای قوه تخیل قویتر هستند ، بیشتر از خود واکنش نشان میدهند ، سریعتر مضطرب و پریشان شده و میزان اضطراب آنها نیز بیشتر خواهد شد.
یکی از اهمیتهای این تحقیق در مورد اثری است که " اضطراب"
میتواند بر روی یادگیری و نهایتاً " پیشرفت تحصیلی" داشته باشد. از طرف دیگر اولیاء و مربیان میخواهند بدانند که چه عواملی کنجکاوی دانشآموزان را برای " یادگیری" برمیانگیزند ، و چه مسائلی بر سر راه پیشرفت آنها " مانع" ایجاد میکند زیرا آنها نه تنها برای علاقه انگیزش و آرامش روانی در مدرسه ارزش قائلند بلکه اثرات مثبتی که این عوامل در دراز مدت بر عزت نفس دانشآموزان میگذارد نیز واقف هستند (اسکینر وبلمونت 1993) با توجه به اینکه کودکان " تیزهوش" به عنوان منابع انسانی هر کشوری محسوب میشوند و میدانیم که منابع انسانی میهن ما به هیچ وجه محدودتر از منابع غنی طبیعی آن نیست و در عین حال به دلیل محدودیت این نعمتها باید به خوبی از آنها طبق
برنامهریزیهای علمی بهرهگیری شود ، باید نهایت مراقبت به عمل آید تا استعدادها شکوفا و خلاقیت این نوجوانان به ثمر رسد و یافتههای حاصل از این پژوهش بتواند گامی در جهت رشد و پرورش این سرمایه ارزشمند حیاتی باشد.
فرضیه های تحقیق
بندرت اتفاق میافتد که در خلال دوره نوجوانی ، بحرانهای اضطراب مشاهده نگردد. گاهی این اضطراب به طور ناگهانی و زمانی به صورت تدریجی ظاهر میشود ، گاهی هفتهها طول میکشد و زمانی بالعکس فقط در خلال چند ساعت پایان میپذیرد.
اما صرف نظر از چگونگی بروز ، شدت و مدت آن ، اضطراب یک احساس بنیادی است که کمتر نوجوانی با آن بیگانه است.(دادستان. 1370)
اضطراب به میزان کم غالباً اثرات سازندهای دارد و به عنوان محرکی برای خلاقیت حل مسائل و فعالیت موثر میباشد. اضطراب در نوجوانی علل مختلفی دارد ، گاهی ناشی از رفتار غلط والدین و در اثر شکستهای مکرری است که برای فرد پیشآمده و یا در اثرسرزنش وتحقیر و یا در اثر برداشت غلط و تعبیر و تفسیر های نادرستی میباشد که نوجوان از خود دارد در تحقیقی که تحت عنوان شناسایی و تنوع و فراوانی ناهنجاریهای دانشآموزان کشور در سال 71- 70 توسط سازمان مشاوره و تحقیق وزارت آموزش و پرورش با نظارت خانم شکوه نوابی نژاد انجام شده از میان انواع اختلافات رفتاری در میان
دانشآموزان استان اصفهان ، یک نوع اختلال ، اضطراب ، است.
ما در این تحقیق برآنیم تا فرضیههای زیر را ثابت کنیم .
فر ضیه ها :
1-1 بین دانش آموزان دختر تیزهوش و عادی از نظر اضطراب در مقطع راهنمایی تفاوت معناداری وجود دارد.
2-1 بین دانش آموزان دختر تیزهوش و عادی از نظر اضطراب در پایههای مختلف تفاوت معناداری وجود دارد.
2- توقع بیش از حد والدین در میزان اضطراب در دانشآموزان تیزهوش و عادی موثر است.
روابط اعضای خانواده با یکدیگر در میزان اضطراب در دانشآموزان عادی موثر است.
مشکلات اجتماعی و خانوادگی در میزان اضطراب در دانشآموزان عادی و تیزهوش موثر است.
دانشآموزان مدرسه تیزهوشان از دانشآموزان مدارس عادی اضطراب بیشتری دارند.
شیوه تدریس معلم در میزان اضطراب دانشآموزان تیزهوش و عادی تاثیر دارد.
میزان سواد والدین در اضطراب دانشآموزان دختر تیزهوش و عادی تاثیر دارد.