روش تحقیق پیشینه تحقیق

رشته: فقه و مبانی حقوق

چکیده

در این فصل ما به ضرورت بررسی پیشینه تحقیق پرداخته ایم و می خواهیم روشن نمائیم که هدف ما از بررسی پیشینه تحقیق چیست. بررسی پیشینه تحقیق نقدی از دانش موجود درباره موضوع پژوهش است. از این رو به دنبال این هستیم که بدانیم، در ارتباط با این موضوع چه کسانی، در چه سطحی و چه زمانی چه کارهایی انجام داده اند.

ما در بررسی پیشینه تحقیق اهدافی را دنبال می کنیم که عبارتند از:

1- محدود کردن مساله               2- قرار دادن تحقیق در یک چارچوب معین

3- اجتناب از دوباره کاری          4- انتخاب روش های جدیدتر

ما در بررسی پیشینه تحقیق با دو منبع اطلاعاتی رو به رو هستیم:

1- منابع دست اول: مثل: گزارش ها- سفرنامه ها- سخنرانی

2- منابع دست دوم: نمایه ها- چکیده ها- مجلات علمی

مهم در این گونه پیشینه تحقیق ها منابع دست اول و نو می باشد اما منابع دست دوم نیز می توانند مهم باشند.

و اما فرایند پیشینه روش تحقیق نیز از نکات اساسی در بررسی پیشینه است که، محقق باید آن ها را انجام دهد که از جمله آنها:

1- مشخص کردن کلید واژه ها

2- مشخص کردن منابع

3- غربال کردن منابع مفید از نامفید

4- یادداشت اولیه از عناوین

5- گزینش و طبقه بندی

6- آغاز فیش برداری

بسمه تعالی

ما در این فصل می خواهیم ضرورت بررسی پیشینه تحقیق را بیان کنیم پس در ابتدا به بررسی این موضوع می پردازیم که، هدف ما از بررسی پیشینه تحقیق چیست؟ در پاسخ به این سوال ما اهداف خود را از بررسی پیشینه تحقیق بیان می کنیم:

1- تعریف و تحدید مساله:

یعنی این که ما با بررسی پیشینه تحقیق فقط به دنبال موضوع خاص مورد نظر خود هستیم و موضوع های فرعی مشخص خود جدا می کنیم، بنا به عبارتی موضوع یا مساله خود را محدود کرده ایم و از وارد شدن موضوعاتی که به موضوع ما ربطی ندارد جلوگیری نموده ایم. پس اگر مساله از مورد نظر ما محدود شود، محقق بهتر می تواند به بررسی موضوع تحقیق بپردازد.

2- قرار دادن یافته های تحقیق در چارچوب تحقیقات قبلی:

یعنی محقق رابطه تحقیق خود را با داش موجود در آن زمینه روشن نماید و بیان کند که تحقیق وی چه مهمی در روشن نمودن مساله مورد بررسی داشته است و همچنین سهم تحقیقات گذشته در این موضوع چقدر بوده است و نهایتا بیان نماید که تحقیق اگر در گسترش علم و دانش درباره موضوع مورد بحث چقدر مفید خواهد بود.

3- اجتناب از دوباره کاری:

بررسی پیشینه تحقیق این امکان را به محقق می دهد که از دوباره کاری های ناخواسته خودداری نماید. اگر تحقیقی در موضوعی صورت گرفته باشد و محقق دیگری این موضوع را دوباره مورد تحقیق قرار دهد، تحقیق بازده علمی نخواهد داشت، مگر اینکه محقق، اهداف دیگری را از تحقیق این موضوع دنبال کند، مثلا: بخواهد که از نتایج تحقیق اطمینان پیدا کند و یا بخواهد که تحقیق درباره این مساله را به روشی دیگر انجام دهد و مقایسه کند که آیا نتایج به دست آمده از دو تحقیق، نتیجه یکسانی دارد یا خیر. به هر حال بررسی پیشینه تحقیق از دوباره کاری جلوگیری می نماید و محقق را آگاه می سازد که او به بررسی موضوع دیگری که بدیع شد بپردازد والا اگر تحقیقی در مورد موضوعی انجام شود که قبلا تحقیق در مورد آن انجام شده است این تحقیق فاقد بار علمی خواهد بود و فقط یک دوباره کاری بیهوده صورت گرفته است.

4- انتخاب روش ها و ابزار اندازه گیری دقیق تر

در اینجا محقق با بررسی پیشینه تحقیق می تواند روش ها و ابزارهایی را که در تحقیقات قبلی از آن ها استفاده شده است را بشناید و اگر در روش یا اندازه گیری کافی بوجود آمده است، او با روش و ابزاری دقیق تر به بررسی موضوع بپردازد. و موضوع را از نارسایی های احتمالی خارج سازد.

برای بررسی پیشینه تحقیق ما به برخی منابع اطلاعاتی نیازمندیم که برای بررسی پیشینه از آنها استفاده می نمائیم، این منابع به دو دسته تقسیم می شوند:

1- منابع دست اول: که نوشته های یک شاهد زنده است در یک واقعه خاص است. این منابع شامل تمام گزارش تحقیق یک شاهد یا ناظر است و به همین دلیل می توان مفصل و یا فنی باشد. از جمله این منابع می توان به موارد زیر اشاره نمود:

الف: برخی از پایان نامه ها

ب: مطالعات تجربی نشسته شده در مجله ها

ج: گزارش های تحقیق

د: تک نگاری های اندیشمندانه

2- منابع دست دوم: ادبیات نظری و تجربی قبلی است، به این معنا که قبلا انجام شده و شخص یا اشخاصی در گذشته شاهد یک واقعه بوده اند یا چیزی را کشف نموده اند و اکنون زمان زیادی از آن گذشته است و آنون آن موضوع یا نوشته مورد نظر در یک کتاب- دایره المعارف و یا مقاله فشرده می شود گرچه در بررسی پیشینه تاکید بر این است که تا جایی که ممکن است از منابع دست اول استفاده شود ولی منابع دست دوم نیز می تواند مفید باشد.

و اما منابع تحقیقات روانشناسی و علوم تربیتی:

این منابع به دو دسته کلی تقسیم می شوند:

الف: منابع انتشار یافته در ایران

ب: سایر منابع

منابع انتشار یافته در ایران شامل موارد زیر است.

نمایه ها و چکیده ها

مجله های علمی و فصلنامه ها.

نمایر: مجله نمایه، ماهنامه ای است که فهرست مندرجات برخی از مجله های جاری علوم انسانی و اجتماعی را منتشر می کند و توسط وزارت ارشاد اسلامی منتظر می شود. برخی از موارد آن به شرح زیر است: 1- نمایه موضوعی            2- نمایه نقد     3- نمایه گفتگو

4- نمایه کتاب های ماه            5- نمایه ناشران کتاب ها و...

چکیده ها: این نشریه توسط مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران چاپ می گردد و به صورت فصلنامه می باشند و شامل دو بخش 1- چکیده های پایان نامه های ایران

2- چکیده پایان نامه های فارغ التحصیلان ایرانی خارج از کشور می باشد. چکیده های حاوی نکات مهم و کلیدی پایان نامه ها است که با حداقل کلمات و عبارات ممکن تهیه شده است. چکیده ها در 5 موضوع کلی مرتب شده اند.

1- ادبیات و علوم انسانی، علوم پایه، علوم پزشکی، فنی مهندسی و کشاورزی

کتاب هفته: این نشریه توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتشار می یابد و شامل فهرست موضوعی کتابهایی است که هر هفته در کشور منتشر می شود.ژ

با مراجعه به این نشریه می توان از کتاب های منتشر شده در زمینه روانشناسی و علوم تربیتی آگاهی یافت.

ب: سایر منابع:

منظور از سایر منابع در منابع تحقیقات روانشناسی و علوم تربیتی، منابعی است که به زبان انگلیسی انتشار می یابد که شامل نقد کتاب ها، گزارش های علمی، دایره المعارف ها و... می باشد.

این نوع نشریه ها به صورت ماهانه و یا فصلی منتشر می شود و آخرین اطلاعات پژوهشی را به صورت چکیده، از طریق فهرست الفبایی یا موضوعی در دسترس پژوهشگران قرار می دهد.

این نشریات را می توان به دو دسته منابع دست اول و منابع دست دوم تقسیم کرد:

منابع دست اول: از جمله این منابع می توان به این موارد اشاره نمود:

الف- نمایه جاری مجله های علوم تربیتی: از 1969 به صورت ماهانه و هر 6 ماه به صورت تجمعی توسط مراکز اطلاعاتی منابع آموزشی اریک منتشر می شود. این نمایه تقریبا از 80% نشریه ها فراهم می کند.

ب: منابع تعلیم و تربیت: نشریه ای است که توسط اریک ERIC به طور ماهانه یا 6 ماهه منتشر می شود. و مواردی غیر از مجله ها را پوشش می دهد، مداری مثل: سخنرانی ها و مقاله های ارائه شده در کنفرانس های علمی.

چکیده های روان شناختی و جامعه شناختی و چکیده بین المللی پایان نامه ها و ... نیز از جمله منابع دست اول محسوب می شوند.

ب: منابع دست دوم:

این منابع به مراجع عمومی و تخصصی تقسیم می شود:

از جمله مراجع عمومی: مجله بازنگری تحقیقات تربیتی دانشنامه بین المللی در تعلیم و تربیت. از جمله مراجع تخصصی: شامل: دانشنامه ارزیابی آموزشی، سالنامه تعلیم و تربیت کودکان استثنایی. و اما یکی از مهم ترین مباحث در بررسی پیشینه تحقیق فرایند آن است.

به این معنا که به منظور بررسی تحقیقات قبلی باید منابع اطلاعاتی مرتبط با موضوع تحقیق جایابی شده و مورد تحلیل قرار گیرد.

به این خاطر پژوهشگر باید مراحلی را طی نماید که عبارتند از:

1- مشخص کردن کلید واژه ها: یعنی واژه های کلیدی مرتبط با مساله را مشخص نماید.

2- مشخص کردن منابع از قبیل: نمایه ها، چکیده نامه ها

3- یافتن عنوان مقاله های مرتبط با موضوع تحقیق

4- جایابی نسخه مقاله ها یا گزارش ها برای بررسی(برداشتن نسخه هایی از مقاله های مورد نظر)

5- حذف مقاله های نامربوط(مقاله های مربوط به موضوع را جدا و بقیه را حذف می کنیم).

6- طبقه بندی مقاله ها(برحسب روش، متغیرها، ابزارها و... دسته بندی می شوند.

7- تهیه چکیده( پس از مطالعه منابع، چکیده ای از آنها تهیه می شود)

8- تهیه کتاب شناسی کامل(در این مرحله، فهرست کاملی از منابع مورد استفاده تهیه می شود.

9- تهیه مقاله های منتخب( یعنی نقد کردن مقاله ها)

10- تدوین چارچوب نظری تحقیق(با توجه به اطلاعات به دست آمده از پژوهش های قبلی فراهم می شود.

و اما تنظیم گزارش پیشینه تحقیق:

هر منبع از مطالعه چکیده سازی و رده بندی می شود. از این مطالعه، محقق می تواند فهم قابل قبولی از مساله پیدا کند.

چکیده سازی یک گزارش یا مقاله دارای مراحل زیر است:

1- نخست مطالعه چکیده، تا لزوم مطالعه مقاله کاملا روشن شود.

2- اگر منبع اندازه کافی با مساله مربوط باشد به نکات اصلی توجه بیشتر شود.

3- مشخصات کتابشناسی دقیقا روی کارت ضبط شود. متداول ترین سبک، سبک«APA» است. پس گزارش بررسی پیشینه به بخش های زیر تقسیم می شود.

الف: مقدمه= هدف بررسی می شود.

ب: نقد تحقیقات قبلی= اساسی بررسی، نقد، پیشینه است.

ج: خلاصه= دانش موجود را درباره موضوع مورد بررسی بیان و کمبودهای آن را مشخص می کند.

بررسی پیشینه با کلی ترین منابع اطلاعاتی که کمترین رابطه را با مساله دارند شروع می شوند و باعث درباره مرتبط ترین مرجع خاتمه می پذیرد.

روش های گردآوری اطلاعات:

به دو بخش کتابخانه ای و میدانی تقسیم می شود:

در بخش کتابخانه ای: مراجعه به کتابخانه است و بسته به نوع سند و موضوع تحقیق ممکن است با استفاده از فیش یا جدول یا نقشه و کروکی و یا فرم ها شبیه پرسشنامه انجام پذیرد.

در بخش روشهای میدانی: مشهورتر از کتابخانه اند و عبارتند از: روش پرسشنامه ای، روش مصاحبه، روش مشاهده ...

حفظ اعتبار اطلاعات بسته به دو مورد است:

الف: اصل صحت: یعنی محقق از درستی اطلاعات و داده های خود اطمینان حاصل نماید.

ب: اصل دقت: یعنی در جابه جایی یا کابری و یا ارتباط با دیگران در منابع بی احتیاطی نشود که موجب دستکاری شود و منابع ارزش خود را از دست بدهند.

گام اول در مهارت تحقیق کتابخانه ای، آشنایی با نحوه استفاده از کتابخانه است.

و اما نکاتی درباره کتابخانه ها:

نکته اول: نظام ها و سیستم های طبقه بندی کتابخانه ها پیچیده است. در حال حاضر سیستم غالب در روشهای کتابداری سیستم دیویی و سیستم کنگره است.

نکته دوم: شیوه جستجوی کتاب است: که کتابخانه ها برگه دان ها یا کارتهای ویژه ای در اختیار دار مذکر به سه شکل تنظیم شده اند: 1- براساس عنوان کتاب  2- براساس موضوع

3- براساس نام مولف

نکته سوم: هر کتابخانه آئین نامه و مقررات خاصی دارد و محقق باید با مفاد آن آشنا باشد. و علاوه بر موارد فوق نکات دیگری که محقق باید دو روش کتابخانه ای با آنها آشنا باشد.

و حال مبحثی درباره انواع سند در مطالعات کتابخانه ای:

الف: کتاب: کتابها گنجینه مکتوب دانش بشری را تشکیل می دهند و...

ب: مقاله ها و مجله ها: این وسایل حاوی نتایج تحقیقات و بررسی های جدید و نوین علمی هستند.

ج: دیسکها و دیسکتهای رایانه ای: وسایلی هستد که حجم بسیار زیادی از اطلاعات و نوشته ها را در خود جای می دهند.

د: سایتها و سیستم های اطلاع رسانی رایانه ای: مثل اینترنت.