روش تحقیق بررسی علل افزایش نا هنجاری های اجتماعی در روستای ساقی بیک

  فصل اول :

 کلیات

ناهنجاری (1)                                                                   

  ناهنجاری « حالتی است که در آن فرد نبود قانون و قاعده را احساس می کند . این حالت برخاسته از شرایطی در گروه یا جامعه است که در آن ساختار اجتماعی فرو ریخته ، فقدان عمومی ارزش های اجتماعی و انحلال  هنجارهای فرهنگی دیده می شود ».(2)                                                                                                                 

      ناهنجاری « به وضعیتی اطلاق می شود که جامعه همبستگی آرمانی خود را از دست داده و افراد فاقد الگوها و هنجارهای تعمیم یافته به اکثریت جامعه باشند»(3). در مفهومی دیگر ناهنجاری « به وضعیت آشفته ای در جامعه گفته می شود که هنجارهای اجتماعی از بین رفته و یا در تضاد قرار گرفته باشند ، درچنین شرایطی همبستگی و وابستگی فرد و جامعه از بین می رود و ارزش ها و هنجارهای سنتی قدرت و نفوذ خود را در جهت حمایت از افراد از دست می دهند».(4)                                                                                                                                   

       با توجه به مفاهیم و تعاریف صورت گرفته از ناهنجاری ، امکان ایجاد و وقوع آن در هر جامعه ای وجود دارد  اما میزان وقوع ناهنجاری ها در جوامع مختلف متفاوت است . روستای « ساقی بیک»(5) نیز بعنوان جامعه ای کوچک از این امر مستثنی نبوده و گاه دچار ناهنجاری می گردد که در برخی موارد این ناهنجاری ها باعث بوجود آمدن لطمات و خسارات جبران ناپذیری گردیده است.                                                                                  

       از آنجایی که کمک به همنوعان ، که در دین مبین اسلام نسبت به آن بسیار تاکید می گردد ، وظیفه ی تک تک افراد جامعه است ، نگارنده سعی نموده با نگارش این مقاله ، خدمتی هرچند ناچیز به زادگاه خویش ارائه نموده تا شاید بدینوسیله بخشی از دین خود را نسبت به موطن خود و اهالی خونگرم آن ادا نماید. لازم به ذکر است به دلیل کوچکی جامعه و آشنایی اهالی با هم ، جهت احترام به حقوق همه افراد اسامی بکار رفته در متن مستعار می باشد.                

نه تنها در این مقاله که در هر تحقیق و پژوهشی برای شناخت مسائل و مشکلات ابتدا باید علل و یا عوامل آن                                                                                                                        

       مسائل را جستجو نمود که از آن تحت عنوان پرسش آغازین یاد می شود . در این تخقیق پرسش آغازین بدین صورت در نظر گرفته شده است : « چه علل ویا عواملی باعث ایجاد و افزایش ناهنجاری های اجتماعی در روستای ساقی بیک بین سال های 84 الی 87 گردیده است ؟»                                                                                          

      در بررسی علل و عوامل افزایش ناهنجاری های اجتماعی سئوالاتی در ذهن نقش می بندد که می توان در گروه بندی های اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی وتا حدودی سیاسی به کنکاش و آسیب شناسی آن ها پرداخت از جمله :        

افزایش سریع امکانات ارتباطی در روستا ، چه نقشی در افزایش ناهنجاری های اجتماعی داشته است ؟                 

آیا نهادها و الگوهای آموزشی در افزایش ناهنجار های اجتماعی در روستای ساقی بیک نقش داشته اند ؟               

جمعیت بالای خانوارها و فشارهای اقتصادی چگونه باعث ایجاد و افزایش ناهنجاری های اجتماعی در روستا  گردیده اند؟                                                                                                                                       

شیوع و گسترش استفاده از مواد مخدر ، دخانیات و مشروبات الکلی به چه میزان در افزایش ناهنجار های   اجتماعی در روستای ساقی بیک موثر بوده است ؟                                                                                     

نقش طلاق ، بویژه افزایش آن در سال های  اخیر در روستا در افزایش ناهنجاری های اجتماعی چگونه بوده است؟  رابطه بالا رفتن سن ازدواج و عدم توانایی جوانان در تشکیل خانواده با رشد ناهنجاری های اجتماعی در روستا به چه شکلی بوده است ؟                                                                                                                                                                                                                                                               اگر چه عوامل فرهنگی و اجتماعی در افزایش ناهنجاری های اجتماعی در روستای ساقی بیک در سال های 84 تا 87 دارای نقش بسزایی بوده اند اما به نظر می رسد : افزایش طلاق ، پر جمعیت بودن خانوارها و فشارهای اقتصادی ، نهادهای آموزشی ، اعتیاد و کاهش ارائه ی آگاهی های لازم علل اصلی افزایش ناهنجاری های اجتماعی در بین مردم روستا گردیده است .                                                                                                          

درفصول آینده به تفصیل درباره ی این علل سخن خواهیم گفت .                                                       

فصل دوم

خانواده                                                               

  خانواده بعنوان نخستین محیط و اجتماعی است که فرد پس از تولد وارد آن گردیده و خلق و خوی ها ، منش و رفتارهای انسان در آن شکل می گیرد . به عبارت بهتر می توان از خانواده بعنوان مهم ترین و اولین قالبی نام برد که تشکیل دهنده ی فرم و شخصیت انسان هاست . « به عقیده ی هوارد جونز(1) ، تمام نظریه های اصلی روانشناختی عمدتا بر خانواده تکیه دارد . اگر خانواده بتواند به صورت یک واحد زنده و متشکل ، نقش تربیتی و حفاظتی خود را انجام دهد نابسامانی های جوانان حتی اگر در خارج هم تقویت شود زود گذر است و به نتایج وخیم منجر  نمی شود».(2)                                                                                                                                  

         با اندک تاملی در سخنان جونز ، می توان به اهمیت خانواده در تربیت افراد پی برد ، تربیت صحیحی که حتی می تواند انحرافات ، مسائل و مشکلات بیرون را خنثی نموده یا حتی المقدور کاهش دهد . اما آیا همه ی     خانواده ها می توانند با نظریه ی جونز مطابقت کرده و مصداق آن به شمار آیند؟                                                

     « اگر چه خانواده در شکل دهی به زندگی و رفتار فرد تا حد زیادی موثر است، اما اگر خانواده با مشکلات و آسیب های عدیده ای مواجه باشد ، روند جامعه پذیری خانواده مختل می شود ».(3) و هر گاه چنین اتفاقی افتاد ، در این صورت ناسازگاری ها بروز کرده و ناهنجاری ها  شکل می گیرد. برخی عواملی وجود دارد که باعث تسریع آسیب پذیری خانواده می گردد از جمله :                                                                                                  

وضعیت وسلامتی اعضای خانواده بویژه والدین ، محل اسکان خانواده ، میزان جمعیت خانواده و . . .   .                 

        بی شک سلامتی اعضای خانواده و مخصوصا والدین ، نقش انکاار ناپذیری در کیفیت اخلاق و رفتار واعمال دیگراعضای خانواده دارد . به این معنا که غالبا در خانواده ای که والدین یا دیگر اعضای خانواده دارای  مشکل یا بیماریی از جمله اعتیاد هستند ، نسبت انحراف اعضای  این خانواده ها در مقایسه با دیگران بسیار زیاد هست . یا

                                                                                                                               والدینی که دچار وسواس بوده و نسبت به رفتار فرزندان سختگیری می کنند. طی بررسی ای انجام شده درباره مسئله فرار دختران بعنوان یک نوع ناهنجاری ،« والدین 70 درصد در فرار دختران از خانه موثراند».(1)  عامل دیگر ، محل اسکان خانواده است یعنی « اگر کانون خانواده در منطقه ای قرار گرفته باشد که بروز بزهکاری در آن فراوان باشد ، احتمال برخورد کودک با نمونه های متعدد بزهکاری بیشتری است ، همچنین آپارتمان نشینی محیط بسیار مناسبی برای رشد پاره ای از رفتارهای زشت و نابهنجار شده است».(2)                                                         

       جمعیت زیاد خانوارها  نیز عامل موثری در رشد ناهنجاری های اجتماعی به شمار می آید . « در خانواده های پر اولاد ، مشکلات ، مسئولیت ها و عواطف خانوادگی و پیوندهای گوناگونی که بین آن وجود داردافراد خانوده را تحت تاثیر قرار می دهد و گاه آن ها را به وادی فساد و  بزهکاری می کشاند».(3) پس می توان گفت در خانواده های پر اولاد افراد تحت تاثیر مشکلاتی از قبیل فشارهای اقتصادی قرار گرفته که برای جبران این فشارها دست به اعمالی چون سرقت می زنند.                                                                                                                          طلاق که از آن در احکام اسلامی بعنوان  منفورترین حلال ها یاد می شود ، عامل موثری در افزایش ناهنجاری های اجتماعی از طرق مختلف می باشد. « سابقه ی این امر [طلاق] به نخستین روزهای تشکیل خانواده و ایجاد جوامع انسانی  بر می گردد».(1)                                                                                                           

       افزایش طلاق رابطه ی مستقیمی با ناهنجاری های اجتماعی دارد ، « متفکران و جامعه شناسان طلاق را یکی از آسیب های اجتماعی به شمار آورده بالا رفتن آن را نشانه ی بارز اختلال در اصول اخلاقی و به هم خوردن آرامش خانوادگی و در مجموع دگرگونی در هنجارهای اجتماعی محسوب می دارند ».(2)                                             

       متاسفانه طی چند سال اخیر با رشد نرخ طلاق در روستای ساقی بیک ، که درصد زیادی از طلاق ها در دوره عقد رخ داده و عاملی در جهت رشد و تسریع ناهنجاری می گردد. گاهی طلاق زمانی رخ می دهد که غیر از زن و شوهر ، شخص سومی نیز  بعنوان فرزند در درون خانواده زندگی می کند ، « طلاق خیلی از اوقات کودک را ضعیف و آسیب پذیر می سازد  و این باعث می شود کودک با بکار بردن مکانیسم های جبرانی از طریق اعمال   بی پروا و شدید احساس قدرت و نیرو کند » (3) و این احساس و نیرو را در راه های نادرست ده نماید. نقش طلاق در رشد بزهکاری افراد وتسریع ناهنجاری های اجتماعی انکار ناشدنی است ، تا آنجا که « آسیب شناسان اجتماعی یکی ازعلل مهم بزهکاری و انحرافات افراد جامعه را ستیز در خانواده می دانند و معتقدند جدایی والدین نقش بسیار منفی و تخریب کننده ای در شخصیت افراد خانواده دارد و زمینه ی ارتکاب  بزهکاری را فراهم می آورد».(4)             گاهی در خانواده ستیز و کشمکش هایی وجود دارد،اما هیچ یک از زوجین بنا به دلایلی حاضر به جدایی و طلاق نمی باشند که در این صورت آن ها روزهای عمر خود را با سوختن و ساختن سپری می کنندو ضربات این امر چه در والدین و چه در فرزندان اگر بیشتر از طلاق نباشد کمتر از ان نیز نخواهد بود.                                                  

       محمد نوجوانی است که به پای درد و دل نشسته و از درگیری های روزانه پدر و مادرش  در منزل می گوید: نسبت به  دیگر همکلاسی هایم احساس حسادت می کنم ، وقتی  دلیلش را پرسیدم با حالتی معصومانه و شرمگین جواب داد: هر دانش آموزی برای پیشرفت در درس نیاز به آرامش دارد اما انگار آرامش با خانه ی ما غریبه است پدرو مادم هر شب به بهانه های  جزیی سر وصدا راه انداخته و اکثر موارد با کتک کاری پایان می پذیرد و تنها دیدن و شنیدن ناله های مادرم کافی است تا مدت ها نتوانم به درس و مشقم برسم.                                                      

       نمونه ی دیگر مصطفی است ، وی که پدرش اصالتا ساکن روستای ساقی بیک نیست می گوید: پدر و مادرش حدود ده سال قبل از هم جدا شدند و بالاجبار از روستای پدری خود به ساقی بیک آمدند و امروز بجای آنکه وی مانند دیگران با کیف و کتب مدرسه بوده و به تحصیل اشتغال داشته باشد ، برای تامین مخارج خود و خانواده باید بر سر زمین های مردم کارگری کند . و بدین صورت آینده ی او در هاله ای ازابهام قرار دارد.                                      

دلایل وقوع طلاق را می توان در دو سطح خرد و کلان به صورت زیر تقسیم بندی نمود : (1)                                  

سطح کلان بحران هایی نظیر بیکاری ، فقر و نابرابری ، مهاجرت ، اعتیاد ، بزهکاری و انحرافات اجتماعی ، بحران

هویت. در سطح خرد : عدم آگاهی طرفین از حقوق و وظایف زناشویی ، پایین بودن سن ازدواج ، اختلاف سنی بیش از حد زوجین ، سوء ظن طرفین ، دخالت والدین ، انتظار اطاعت کامل زن از سوی شوهر ، عدم مشورت زن با همسر ، عدم تمکین طرفین ، رابطه ی نامشروع یکی از طرفین و . . .   .                                                        

      « گاه جوانان به دلیل کمی سن ، در آغاز زندگی اجتماعی فریفته ی مال و ثروت زنان سالخورده می شوند و یا بالعکس ، زیان این چنین ازدواجی جز ایجاد سوء ظن بین زوجین و یا زوجه نبوده و این بد بینی بر زندگی آنان سایه طلاق می افکند و آنان را دچار هولناک ترین اختلاف می کند». (2)                                                                

      مطمئنا ، رفع اختلافات خانوادگی ، سازش زوجین و جلوگیری از طلاق می تواند مانع ازبروز بسیاری از مسائل و مشکلاتی شود که در صورت وقوع طلاق ، هر پیشامد و هر شخص فدا شده ی طلاق می توانند حتی جامعه ای را به لبه ی پرتگاه و نابودی بکشانند.                                                                                                          

      سید احمد حسینی ، رئیس شورای حل اختلاف روستای ساقی بیک در باره علل وقوع طلاق در روستا  می گوید : « اکثر مواقع ازدواج هایی که منجر به طلاق مشود به دلیل پایین بودن سن وجین و عدم آگاهی آنان از مسائل زناشویی و مشکلات پیش و روی در زندگی اقدام به ازدواج کرده و چون با واقعیت ها رو به رو می شوند تنها چاره کاررا در جدایی و طلاق می بینند ». (3)