مقدمه :
خشم یک نوع احساس است که همواره بین دوحالت متغیراست. خشم می تواند عصبانیت ناراحتی جزئی ویا درنوع حاد آن ، واکنش جنون آمیزباشد .طبق نظر دکترچارلز اسپلیر گر خشم احساس است نظیر احساسات دیگر ووقتی فرد عصبانی می شود درواقع آثار فیزیولوژیک خشم دربدن ظاهر می شود.
خشم نوعی هیجان است مه اغلب براثر واکنش شخص نسبت به رفتارناشایست در دیگران بروز می کند خشم پدیده ه ای کاملاً طبیعی است اما هنگامی که از کنترل حژخارج شود می تواند به یک حس مخرب وویرانگر تبدیل شود .وپیامدهای ناگواردرمحیط کار، روابط شخصی درتمامی عرصه های زندگی بوجود آورد.خشم عکس العمل طبیعی دربرابر تهدید ، خطرو.....است که به مااین اجازه رامی دهد که درشرایط بحرانی از خود دفاع کنیم ولی نباید فراموش کردکه برخورد فیزیکی باافراد ومورادی که مارا خشمگین می کنند.از لحاظ قانونی ومعیارهای اجتماعی ناهنجارتلقی می گردد وپیامدهائی منفی خواهد داشت.
بیرون ریختن خشم برسردیگران ومحیط اطراف به حالت تهاجمی هم گرچه شاید لحظه ای آرامش بیاورد ولی نتایج نامعلومی به دنبال خواهد داشت. گاهی اوقات خشم اکتسابی است واز والدینی که همواره با عصبانیت حرف خود را به کسی نشانده اند آموخته شده وحالت عادت شدهاست که با انقباض چهره بادادوفریاد ابراز می شود. که همگی آموخته شدهاند
از ویکی پدیا دانشنامه آزاد:
خشم وضعیتی روانی است که درگستره آزردگی اندک تا غصب شدید می گنجد .هنگامی که شخص خودآگاهانه تصمیم به اقدام می گیرد تا بلافاصله رفتارتهدید کننده نیروی بیرونی دیگری رامتووفق کند، خشم احساس غالب (رفتار-ذهنی –کالبدشناختی) دروی می شود.
نمودهای خارجی خشم را درحالات چهره وبدن ،واکنش های کالبدشناختی وگاه رفتارهای تهاجمی درملآ عام می توان یافت به عقیده برخی روانکاوان خشم وخشونت مواردومحصول موقعیتها وشرایط نامطلوب از قبیل دلتنگی – اندوه است.
عده ای اعتقاد دارند که خشم الگویی رفتاری است که برای زنهاردادن به تعرض طراحی شده است تا از رفتارتهدید کننده شان دست کشند .درگیری فیزیکی بدون ابراز پیشاپیش خشم توسط یکی از طرفهای درگیرخیلی به ندرت رخ می دهد.
چکیده :
خانواده ومدرسه به ترتیب کوچک ترین وبنیادترین واحداجتماعی وعامل انتقال فرهنگ ها وارزشها هستند .این دو نهاد کانونی هستند که درشکل دهی شخصیت اعضای خونقش مهمی دارند.خشم نیزازجمله مواردی است که منشأء آن خانواده وچگونگی رفتاربااعضااست کودکان پرخاشگر ازاین رفتاربرای رسیدن به مقصود خوداستفاده می کنندو والدین درصدد کنترل یا کاهش آن هستند. ما دراین تحقیق علل بروز خشم را توضیح داده ویک آزمونی را دربین عده ای از دانش آموزان انجام دادیم درپایان این آزمون متوجه شدیم که 13 درصد این افرادخشن هستند اما تصورمی کنندکه نیستند42 درصد افرادمنطقی واز خشم خود آگاه هستندو38 درصد افرادجلوی احساسات خودرا نمی گیرند ودرنهایت پیشنهادات ونظراتی که برای برطرف کردن این مشکل ارائه داده ایم همکاری والدین ،مربیان ،دولت وخود دانش آموزان رامی طلبد البته درقسمتی از این تحقیق نیزبیان کردیم که میزان خشم دردختران وپسران دانش آموزمتفاوت بوده است.
بیان مسئله :
اولین سؤالی که درمورد خشونت وخشم مطرح می شود این است که علل خشونت وچگونه وبه چه طریقی می توان آن راکنترل کرد.
از مطالعه وبررسی میزان خشم دانش آموزان منطقه واستفاده از نظریات صاحبنظران می توان به عوامل شخصیتی مربوط به خود فرد عوامل اجتماعی –عوامل خانوادگی وهمچنین عوامل آموزشگاهی که درمدرسه پیش می آیند اشاره کرد.
نداشتن وضع روحی مطلوب –برخی بیماریهای –بلوغ –غرورموجب بروز خشم می شود از طرفی عوامل خانوادگی مثل سختگیریها- تحقیرهای والدین اثرات نامطلوب برساختارشخصیتی نوجوانان داشته ونتیجه آن خشونت وناسازگاری درمدرسه خواهدبود.
همچنین با پیشرفت تحصیلی ، ضعف وناکامی درمدرسه نیزهمراه است دعواهای حیاط مدرسه خودنشانه هائی دراین پرخاشگریها است گاهی نمی توان آنها راکنترل کرد خشم دراشکال مختلف درمدارس وجود داردو معمولاً مورد اعتراض اولیا قرارنمی گیرد اما معلمان ومدیران مدرسه ها نسبت بهآن حساس می باشند .تراکم دانش آموز درکلاس درس شایدمعماری خودمدرسه ، میزنیم کتها – کمبود فضای ورزشی – برنامه های خشک درسی – سخنرانی های طولانی وخسته کننده معلم ومربی دانش آموزرابه عصیان وعصبانیت وامی دارد. وخشم آنهارا برمی انگیزد البته جامعه شناسان معتقدند که خانواده بیش از محیطهای دیگروظیفه تربیت اخلاقی ومعنوی دانش آموز وبه همبستگی متقابل فردوجامعه از میان برود و فردنتواند به کمک مکانیزم هاوابزارهایی که جامعه دراختیارش قرارمی دهد به اهدافش دست یابد درنتیجه از راهای دیگری که خلاف است سعی می کندبه آن اهداف برسد. یکی از این نابهنجاریها گرایش نوجوان به خشونت وتخریب است که شامل تخریب اموال عمومی –دیوارها باشد . تخریب اموال عمومی جنبه مادی دارداما مهمتراز آن عوارض انسانی یابه عبارتی خشوت با دیگران است که در درجه اهمیت بالاتری قراردارد.
بنابراین شناخت میزان وعلل ناهنجاریها از جمله خشونت درمدرسه درهراجتماعی درتصحیح روند جامعه پذیری ونظم اجتماعی مؤثر می باشدتحقیقات متعدد نشان دهنداین است که عوامل مختلف فردی واجتماعی دربروزخشونت دانش آموز موثراز جمله گروه همسالان وقت گذراندن درکوچه ومحله ،تعاریف والدین –ناسازگاری والدین سطح تصحیلات والدین با توجه بهاین مطالب تحقیق حاضر بدنبال بررسی میزان خشونت نوجوانان درمحیطهای آموزشی شناخت عوامل موثردر آن است.
اهمیت وضرورت تحقیق:
نوجوانی یکی از بهترین مراحل زندگی آدمی محسوب می شود دوره ای که نوجوان به هوّیت واقعی خویش دست می یابد دراین مرحله شایدوالدین نتوانند به او کمک چندانی بکنند. زیرا او الگوهای خودرادرجای دیگرجستجو می کند.میل به اظهاروجودواثبات خودیکی از طبیعی ترین حالت روانی دوره نوجوانی است اوباید خودرا برای زندگی مستقل اجتماعی اماده کند تحقیق این موضوع پیش از هرچیز مستلزم یافتن هویت خویش است .اینک اگروالدین ومربیان این دوره راخوب بشناسند وبا آنان برخوردی مناسب داشته باشندهم نوجوان به هویت خویش دست می یابد وهم والدین ومربیان کمتراحساس نگرانی می کنند از این رو بیشترخشونت دوران جوانی ریشه درناکامی های اولیه زندگی دارد.وپیش از هرچیز باید به عوامل بوجود آورنده وزمینه های خشم توجه داشت وبرای مقابله باآن چاره سازی کرد.پس شناخت نظری خشم از دیدگاه صاحبنظران شناخت این تحقیق می باشد.درکناراین طرح ترویج رفتارهای سالم برای جلوگیری از خشونت کلاسهای آموزشی ،برنامه های منزل باعث کاهش میزان خشم دانش آموزان می شود. وهمچنین براساس بررسی وارزیابی های که از شایعترین مشکلات درجامعه شده از طرف مدراس دبیرستان مشکلات رفتاری وعمدتاً میزان کنترل خشم دردانش آموزان بوده است لذابا توجه به این موضوع لازم است خشم و کنترل آن دردانش آموزان بطورعلمی ودقیق موردبررسی قرارگیرد ونتایج آن اگردراختیارمربیان –مشاورین واولیای دانش آموزان قرارگیرد بسیارمفید خواهد بود.وبا مورادی که باعث بروز شم دردانش آموزان می شود.آشنا شده ودرپیشگیری آن ودرمان تلاش کنند.نظربه اینکه تعداد دانش آموزان خشونتگردرجامعه آماری کم نمی باشد وباید تأکیدشود تا مسئولین درجهت کم کردن میزان آن یا کنترل آن تلاش کنند. خشم درنوجوانان موجب می شود که نوجوانان دائماً درحالت تدافعی قرارگیرند که این امربه نوبه خودمانع رشد وشکوفائی ظرفیتهای وتوانائیها وحسن تفاهم اجتماعی شده
اهداف تحقیق: هدف اصلی این تحقیق خشم دردانش آموزان ومیزان کنترل آندرمدراس راهنمائی است.
سوالات تحقیق : میزان کنترل خشم درمدارس جقدراست؟
متغیرهای تحقیق: دراین تحقیق متغیرهای وابسته خشم وخشونت دردانش آموزان وعوامل مثل خانواده – عوامل مدرسه ای که دربروزیا کنترل خشم نقش دارندمتغیرهای مستقل هستند.
فرضیه های تحقیق:
کنترل خشم دانش آموزان درمدراس به چه میزان است؟
فصل دوم
ادبیات وپیشینه تحقیق
مقدمه :
همه ما با حالت روحی خشم آشنا هستیم ودرزندگی بارها آن راتجربه به کرده ایم خشم نوعی هیجان روحی است که اغلب براثرواکنش شخص نسبت به رفتارناشایست دیگران بروزمی کند.خشم می تواند یک رنجش یا ناراحتی زودگذرباشد یا یک عصبانیت توأم عیار،باشد خشم می تواند به دلیل حوادث و رویدادهای بیرونی ویا تغییرات درونی باشد رفتارهایی که هرکس بعدازاحساس خشم از خودنشان می دهد درزمانی درطی دوران زندگی آموخته شده ، پس می تواند بازآموزی شده وبا الگوهای رفتاری درست جایگزین شود. ماگاهی خشم راسرکوب می کنیم . خشم را بیرون می ریزیم وگاه آن را می توانیم کنترل کنیم وبا موفقعیت ویا فردی که موجب آن بصورتی مناسب روبروشویم .
نظریانی درموردخشم :
«تبلهیم » می گویدهنگامی که کودک را از قیدمحدویتها آزادمی سازیم وواردمدرسه می وشود زندگی برایش آسانترولذتبخش تر می شود اما دراین آزادی اوباید با خلق وخوهای متناقض ومکانیزه های درونی مخالفی که وجود دارد سازگار شود .اما اوهنوز برای تسلط برچنین تغییر رفتارهاورشد شخصیت بسیار کوچک است بنابراین هنوز تا مدتها نیازمند داشتن تصویرثابت جهت تقویت احساس ایمنی یاهویت گزینی خویش است درغیراینصورت دچارخشم واظطراب می شود. » ژاک بوشار(درکتاب کودکان دُژمشق ) درمورد تأثیرمحیط خانوادگی وحالت عاطفی می گوید بسیاری از کودکان به هنگام تولد خویش دارای نیم رخ خشم ویژ ه ای از لحاظ وراثتی هستند امااین شانس راپیدامی کنندکه درمحیط خانوادگی سالمی زندگی کنند.محیطی که درآن عواطف بدون هیچ گونه اختفایی جریان دارد وهریک از افراد عواطف خود راابراز می دارند دستخوش عواطف دیگری نیست اما همیشه وضع بدین منوال نیست زیرا چه بسا که این محیط دچارازهم پاشیدگی شوداین مطلب تقریباً در50 % مواردصاق است مثلاً فقدان پدرومادریاوجودناپدری یانامادری باعث ایجادناملایماتی درکوردکان وبروزخشونت به اطراف می باشد.
(دکترباری ای –مک نامه را درکتاب کلیدهای رویا روئی باپدیده خشونت می گوید. ) تفاوت خشونت درپسران ودختران درکیفیت آن است نه درکیفیت ومیزان آن وروشهای خشونت بارپسران تفاوت دارد. پسران تمایل بیشتری به خشونت فیزیکی دارند واستفاده از قدرت راروش سریعی برای رسیدن به اهداف خود می د اند و از حالتهائی مثل هل دادن پاره کردن لباس ،زورگفتن است.به اما رفتارناسازگاری دردختران به سختی قابل شناسائی است واز روش های مثل ترساندن طرف مقابل –قهر- شرکت ندادن او درکارهای گروهی خود- دعوت نکردن اوبه مهمانی –یا شایعه پراکنی برای اذیت طرف معتقدند که این مقابل باقی می ماند مخصوصاً دختران که از روحیه حساستری برخوردارهستند.
به جاست دراین جه یکی از نویسندگان (مونتاگو1976) را ذکرنماییم که می گوید؛ مابه یکی دیگر حمله می کنیم ،آسیب می رسانیم وگاهی هم یکدیگررامی کشیم درواقع مابا دشنام دادن یا کوشش درجهت بی آبروکردن دیگران به صورت کلامی خشمگین می شویم.
لوزنرجانورشناسی مشهورسوئدی با وجودآنکه مانند فرویدخشم را ذاتی وهدرولیکی
می د اند برخلاف وی آن را سازنده ومثبت تلقی می کند .به عقیده لورنزخشم بویژه درحیوانت وسیله ای است برای حفظ حریم و قلمروزندگی وطبیعاً حفظ حیات موجود زنده او می گوید هرگاه فردی درراه رسیدن به هدف ناکام شود این ناکامی بلافاصله واکنش بصورت خشم بدنبال داردخشم واکنشی طبیعی دربرابرناکامی است بویژه وضعیت قابل مشاهده کودکان که از سنین آغازین کودکی واکنش های پرخاشگررانه دارند، بیانگرهمین جنبه های ذاتی خشم است.
ترنروکیلیان 01970) تأثیرتماشای مسابقات ورزشی بسکتبال وفوتبال میزان خشم درنوجوانان افزایش یافته ولی با تماشای مسابقات کشتی میزان بروزکاهش یافته است.
والدین دانش آموزان به شدت پرخاشگرغالباً به هنگام اعمال قواعد و معیارها خشونت دارند وپرخاشگرند. یکی ازپیچیده ترین وجامع ترین روش هائی که بای درک خشم درکودکان به کاررفته تحقیق «جرالدیاترسون» وهمکارانش درمرکز یادگیری اجتماعی «شهراورگون » بوده است.انان برای مطالعه الگوهای کنش متقابل خانوادگی درخانه ومدرسه وارتباط آن با مشکلات رفتاری دانش آموزان مشاهدات مستقیمی انجام داده اند
افرادموردمطالعه از خانواده هایی بودند که به دلیل مشکلات رفتاری مثل پرخاشگری –دزدی وسایررفتارهای ضداجتماعی یا فرزندانشان به درمانگاه رجوع کرده بودند.
بازرگان وهمکراان (1383) فراوانی وعلل پدیده وخشونت کلامی در498 دانش آموز دختروپسر مدارس راهنمایی شهر تهران وواکنش مسئولین مدرسه درمقابل این پدیده را موردمطالعه قراردادند .یافته هایشان دادکه خشونت کلامی از سوی دانش آموزان نسبت به یکدیگرواز سوی دیگرمعلمان وسایرمسئولین مدرسه نسبت به آنها از فراوانی بالا وقابل توجهی برخورداراست.
ومیزان خشونت درمدارس پسرانه به مراتب بیش از مدارش دخترانه است.وپسران بیش از دختران خشم خودراباخشونت بدنی نشان می دهند.دانش آموزان مهمترین عوامل پدیدآورنده خشونت کلامی در مدرسه ویژگی های فردی دانش آموز، افت تحصیلی ،ناتوانی درسی وحجم زیادکتب درسی می دانند آنها ویژگی های فردی معلمان ،شلوغ بودن وجو نامناسب کلاس راموجب خشونت دانش آموزان ذکرکردند .آنها معتقدند مسئولین مدرسه معمولاً درمقابل خشونت دانش آموزان حق رابه معلمان می دهند.درصورتی که درسال 78 درشیراز درباره دانش آموزان دبیرستانی انجام گرفته است. 82 درصددانش آموزان گفته اند معلم به ماشخصیت نمی دهدواین موضوع باعث بروزخشم می شود.
طی یک مروری برادبیات والویس وهمکارانش (2002) عوامل مرتبط با خشم را درشش طبقه جای دادند عوامل خانوادگی –مدرسه –دوستان –معلم- زندگی وعوامل موقعییتی -از این روتلاش برای پیشگیری می بایست براساس رویکردهای بین رشته ای و سازمانی صورت گیرد .باید از دوران راهنمایی شروع شود وتا دوران دبیرستان ادامه یابد واین امرمستلزم یک سیستم ارزشیابی قوی وپایداراست .
نتایج تحقیق شکری (1373) حاکی از آن است که عومال فردی (سن ،جنین ،قدرت وعوامل ژنتیک) عوامل (ترس –خودپسندی –نفرت ،هستری )وعوامل محیطی (خانواده نابه سامان خشم ،طلاق ،کمبودمحبت بیش از حد ،سابقه همکاری والدین بیکاری) به نحوی دربروزخشم مؤثرند.
درتحقیقی تحت عنوان (بزهکاری –خشونت،عوامل وراههای ) (خیری 1372)
نتایج زیربدست آمد.
خانواده
دوستان ناباب
الگوهای نامناسب
جهالت
فقراقتصادی
محیط اجتماعی نامناسب
این عوامل مهمترین واصلی ترین دلایل خشونت دانش آموزان درمدرسه است .
درتحقیقی که به بررسی عوامل اجتماعی مؤثربرخشونت نوجوانان اصفهان (1373) پرداخته شده است .
نتایج زیرقابل ملاحظه است .
پایگاه اجتماعی خانواده خشن ودرآمدما هیانه درمقابله با فردی که خشونت از خود نشان نمی دهد پائین تربوده است.
میزان گسیختگی درخانواده هائی که دارای فرزندان خشن هستند از خانواده های که این خصوصیت راندارند بیشتر است.
میزان آگاهی والدین از وضعیت دوستان ومعاشرت فرزندان درخانواده هائی که فرزندخشن دارندنسبت به خانواده های که فرزند آرامی ارند کمتر است.
میزان رسیدگی وتوجه والدین دانش آموزان که خشونت از خود نشان می دهد کمتر است.
وهمچنین نتایج نشان می دهدکه تاثیراستفاده از ماهواره –ویدئو-تماشای تلویزیون برخشونت مثبت است . ماهواره بیش از تلویزیون برافزایش خشونت دانش آموزان تأثیرمی گذارد.
برخی نتایج خارجی دراین زمینه نیزنشان می دهدکه:
ارتباط دوستان منحرف برپیدایش خشونت درفردمؤثراست (مستروکروهن 1990)
همبستگی اعضای خانواده به عنوان یک عامل کنترل کننده از خشونت می باشد (ویزه 1994)
گروههای همسالان ودیگران مهم بررفتارانحرافی نوجوانان تأثیردارد (ماشورا 1992)
وقت گذراندن درسرکوچه ومحله بر بروزخشم نوجوانان تأثیر دارد (همگان وکارتی1992)
نوجوانانی که دچار بی خوابی های مکرر هستند .درآینده از نظرروحی آسیب پذیرترند وپرخاشگرند (2008-march 9thمنتشرشده )
نتایج سایرتحقیقات مطرح شده دراین زمینه حاکی از آن است که :
بین دلبستگی های نوجوانان به ویژه پسران به دوستان ناباب خودورفتارخشونت باررابطه وجود دارد(شیری 1376)
دخترانی که موفقیت تحصیلی درمدرسه نداشته اند یا عضو خانواده نابسامان بوده اند . خشونت از طرف آنها افزایش داشته است (همان )
میان ستیز والدین –سطح تسهیلات خانواده وپایگاه اجتماعی خانواده وخشونت دانش آموزان رابطه وجود دارد( نقدی 1374 )
میان اعتقادات – تجربیاتوالتزام مذهبی باخشونت دانش آموزان رابطه معکوس ومعنادرای وجود دراد. (طالبان 1378)
(بازرگان وهمکارانش -1383) یکی از مهمترین دلیل بروز خشم درنوجوانان رانسبت به معلمان واطرافیان عدم وجودیک شناخت صحیح ودرست از دنیای اطراف ونحوه تعاملشان با سایرین است. ویکی از دلایل پرخاشگری دانش آموزان درمدرسه حس روکم کنی و ضایع کردن معلمان است.
فردی بنام بندورا(1973) معتقداست که بروز خشم جنبه تقلید دارد و از را ه مشاهده کسب می شود. اومی گوید با توجه به فزونی بروز خشم درجامعه صنعتی وشهری امروزی برخی برای توجیه این پدیده وسایل ارتباط جمعی را مسئول می دانند زیرا مجله ،روزنامه ، تلویزیون – ماهواره حاوی تصاویرومطالبی است که درآن اشاره به خشونت وتهاجم بسیاردیده می شود. واین موضوع برای نوجوانان جنبه تقلید دارد.
فردی بنام آیزنگ مدعی است که بین ویژگیهای شخصیتی مثل غرور –ماجراجوئی – برون گرائی – وبروزخشم ارتباط وجود دارد.فردخشن بدون تأمل از ناکامی های بنیادی یا یادگیری ومشاهدات محیطی است.