روش تحقیق بررسی افت تحصیلی

مقدمه

افت تحصیلی و مردودی، شاید یکی از قدیمی ترین و شناخته شده ترین مسائل آموزشی باشد و با این حال به عنوان یک مسئله جدی هنوز مطرح است. شکست و رد شدن در امتحانات هنوز برای دانش آموزان مصیبتی به شمار  می رود  و این در حالی است که در هیچ کشوری تا کنون راه حل تضمین شده ای را برای مسأله افت، ترک تحصیل، مردودی و ... نیافته است.

نظام آموزشی کشور ما نیز همانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه یا توسعه یافته با مسأله افت تحصیلی روبروست. افت تحصیلی موجب به هدر رفتن منابع مالی و انسانی فراوانی می شود و بهبود کارایی نظام های آموزشی تا حد زیادی به جلوگیری از اتلاف یا کاهش افت تحصیلی بستگی دارد. خسارات ناشی از شکست تحصیلی، مطالعه جامع و پیگیرانه وضعیت آموزشی و تحصیلی دانش آموزان را می طلبد تا با شناخت عوامل احتمالی ایجاد کننده افت، راه موفقیت بیشتر دانش آموزان هموار گردد.

در همین راستا و با توجه به اهمیت موضوع، تحقیقات بی شماری در خصوصافت تحصیلی توسط متخصصین تعلیم و تربیت و دانشجویان علوم تربیتی در داخل و خارج از کشور انجام شده و عوامل بسیاری که در ایجاد این پدیده نقش دارند شناسایی شده است. با توجه به نتایج تحقیقات، علل و عوامل ایجاد افت تحصیلی را می توان به سه دسته زیر تقسیم کرد: 

الف) عوامل شخصی یا فردی

ب) عوامل درونی نظام آموزشی

ج) عوامل بیرونی

وسعت آماری افت تحصیلی در منطقه بندر امام خمینی و بخصوص در درس فلسفه و منطق و کمبود مطالعات عمیق برای ریشه یابی و مبارزه با این مسئله، پژوهشگران را بر آن داشت تا عللو عوامل اصلی افت تحصیلی در درس فلسفه و منطق پایه ی سوم رشته ادبیات و علوم انسانی را از دیدگاه دبیران این درس و دانش آموزان بررسی نموده و راههای عملی در رابطه با جلوگیری از این معضل را ارائه نمایند.

بیان مسئله

          کشور ایران با جمعیت دانش آموزی 18 میلیون نفر، یکی از جوانترین جوامع معاصر می‌باشد و لذا در جامعه ای با این ساختار جمعیتی، بهداشت آموزش دو موضوع مهم پیش روی برنامه ریزان و سیاستگذاران خواهد بود. از سویی کودکان، سرمایه های اصلی کشور هستند و پرورش آن ها از هدف های اصلی برنامه های توسعه اجتماعی، اقتصادی می‌باشد. برای دستیابی به اهداف توسعه باید تامین بالاترین سطح سلامت جسمی، روانی، اجتماعی ومعنوی کودکان به عنوان ضرورت و اولویت برنامه های توسعه ای مورد توجه قرار گیرد. بعد از خانواده، مدرسه مهمترین نقش را در سلامت کودک دارد. دانش آموز در مدرسه علاوه بر یادگیری مهارت خواندن و نوشتن دانش ها، نگرش ها و رفتارهای جدید را می‌آموزد این رفتارها علاوه بر تاثیر بر سلامت فردی، نقش تعیین کننده در سلامت خانواده و جامعه دارد. برای توسعه سلامت دانش آموزان و کارکنان مدرسه، خانواده ها و افراد جامعه مدرسه جایگاه ویژه ای است. کودک ساعات زیادی را در مدرسه بسر می‌برد، در آنجا رشد می‌یابد و تکامل پیدا می‌کند. بنابراین آشنا ساختن کارکنان رده های مختلف بهداشتی با بهداشت مدارس امری ضروری است. تا ضمن کسب توانایی لازم برای اجرای مطلوب برنامه های بهداشت مدارس، قادر باشند با انجام وظایف خود در جنبه آموزش معلمین و خانواده ها در باره موضوعات بهداشتی مدارس و دانش آموزان، رسالت خویش را در تحقق اهداف بهداشتی محقق سازند. این بخش به گونه ای تدوین شده است که فراگیر پس از مطالعه با برخی مفاهیم و اصول کلی بهداشت مدارس آشنا شده و قادر به ارائه آن ها به گروه هدف باشد.

پیشینه ی تحقیق

در تحقیقی کرمی و عساکره (1386) با عنوان «شناسایی علل افت تحصیلی دانش آموزان دختر سال اول متوسطه بندر امام خمینی (ره)» که بوسیله ی پرسشنامه ی محقق ساخته ی 30 سؤالی انجام شد با جامعه ی آماری 610 نفری و نمونه ی آماری 291 نفری دختران پایه ی اول متوسطه ی منطقه ی بندر امام خمینی (ره) مهمترین علل افت تحصیلی از دیدگاه  دانش آموزان عبارت بوده است از:

1- عامل شخصی و خانوادگی با 16 ماده.                       

2- عامل معلم با 10 ماده.

3- عامل نظام مدرسه ای با 4 ماده.

در این تحقیق مهمترین عوامل ایجاد کننده افت تحصیلی از دیدگاه معلمان عبارت بوده است از 1- ضعف انگیزه و بی هدفی دانش آموزان، 2- توجه روزافزون به مد و آرایش،  3- عدم اعتماد به نفس،  4- عدم ارتباط صحیح با دبیران و کم توجهی بعضی از دبیران به   دانش آموزان پر تلاش.

در تحقیقی دیگر جباری (1385) با عنوان «بررسی علل و عوامل افت تحصیلی درس ریاضی دوره راهنمایی از دیدگاه دانش آموزان و دبیران منطقه بندر امام خمینی» که به وسیله ی پرسشنامه ی محقق ساخته 34 سؤالی انجام شد با جامعه ی آماری 1557 نفری دانش آموز و  30 نفر دبیر و نمونه آماری 409 نفری دانش آموزان دوره ی راهنمایی منطقه ی بندر امام خمینی چنین بدست آوردند که:

عامل افت تحصیلی درس ریاضی از دیدگاه دانش آموزان دو عامل مؤثر 1- عامل معلمبا 17 ماده ، 2- عامل شیوه های مطالعه با 6 ماده، مهمترین عوامل و ماده هایی هستند که از دیدگاه

دانش آموزان باعث افت تحصیلی در درس ریاضی می باشند. در این تحقیق مهمترین عوامل  ایجاد کننده  افت تحصیلی از دیدگاه معلمان عبارت بوده است از عدم ممارست و تمرین کافی دانش آموزان در منزل، کم بودن ساعات تدریس هفتگی، نداشتن علاقه و انگیزه ی تحصیلی در  دانش آموزان ، وجود تک ماده (تبصره) در سالهای قبل در درس ریاضی، عدم وجود وسایل کمک آموزشی سمعی- بصری در مدارس، توجه دانش آموزان به مسائل غیر رسمی در حین تدریس معلم، امکانات و فضای آموزشی نامناسب کلاس های درس.

پولادی (1375) در پایان نامه ی خود با عنوان بررسی عوامل افت تحصیلی در  دبیرستان های پسرانه شهرستان اهواز که بوسیله ی پرسشنامه انجام گرفت با جامعه آماری کلیه ی دانش آموزان پسر اول تا چهارم رشته های مختلف دبیرستانهای پسرانه شهرستان اهواز در سال تحصیلی 73-72 و نمونه ی آماری 400 نفر 10 عامل به عنوان عوامل مهم افت تحصیلی در دبیرستانهای اهواز استخراج شد. که در مجموع این 10 عامل به مقدار 47% از کل واریانس افت تحصیلی را تعیین  می کنند  عناوین 10 عامل انتخاب شده عبارتند از: 

1- مسائل مربوط به برنامه ریزی آموزشی.

2- مشکلات خانوادگی و سلامتی.

3- مشکلات محیطی – آموزشگاهی.

4- مسائل مربوط به رشد.

5- مسائل اجتماعی- رفتاری.

6- مسائل مربوط به امتحان.

7- مسائل مربوط به کتب درسی.

8- مسائل آموزشی.

9- مسائل عمومی.

10- اختلافات خانوادگی.

سؤالات پژوهش

1-  علل افت تحصیلی درس فلسفه و منطق از دیدگاه دانش آموزان پسر و دختر سال سوم رشته ادبیات وعلوم انسانی کدام است؟

2-    علل افت تحصیلی درس فلسفه و منطق از دیدگاه دبیران این درس کدام است؟

روش تحقیق

روش تحقیق در این پژوهش توصیفی از نوع پیماشی است. در تحقیق توصیفی پژوهشگر به مطالعه ی جامعه می پردازد بدون اینکه دخل وتصرفی در آن بنماید.

جامعه ی آماری

در پژوهش جامعه ی آماری به کلیه افرادی اطلاق می شود که عمل تعمیم پذیری به آنان صورت می گیرد(دلاور، 1371).

جامعه ی آماری این پژوهش شامل کلیه ی دانش آموزان دختر و پسر سال سوم متوسط رشته ی ادبیات وعلوم انسانی منطقه ی بندر امام خمینی در سال تحصیلی87-1386که172نفر هستند همچنین جامعه ی آماری این پژوهش شامل کلیه ی دبیران درس فلسفه ومنطق در سال تحصیلی87-86 می باشد که 6 نفر می باشد.

در این پژوهش حجم نمونه کل حجم جامعه درنظر گرفته شده است.

ابزار گردآوری اطلاعات

          در این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه ی «شناسایی علل افت تحصیلی درس فلسفه و منطق از دیدگاه دانش آموزان» و پرسشنامه ی « شناسایی علل افت تحصیلی درس فلسفه و منطق از دیدگاه دبیران استفاده شده است. این دو پرسشنامه محقق ساخته بوده است  و برای تهیه ی آن ابتدا مطالعه ی مقدماتی بر روی 30 نفر از دانش آموزان انجام گرفت، از               

دانش آموزان خواسته شده بود که علل افت تحصیلی را بصورت تشریحی بنویسند. پس از             جمع آوری پاسخهای تشریحی، پاسخها طبقه بندی شد و 40 عامل استخراج گردید. این عوامل به عباراتی تبدیل شد و پرسشنامه ی 40 عبارتی ایجاد شد. پاسخ دهندگان می بایست میزان موافقت خود را با هر عبارت مشخص می کردند. پاسخها بصورت «کاملاً موافقم»، «موافقم»،  «تا حدودی موافقم»، «موافق نیستم» می باشد. برای پرسشنامه ی شناسایی علل تحصیلی از دیدگاه دبیران نیز چنین فعالیتی انجام شد.

پایایی پرسشنامه

          ضریب پایایی پرسشنامه «شناسایی علل افت تحصیلی از دیدگاه دانش آموزان» با روش آلفای کرونباخ  86/0 و ضریب پایایی «پرسشنامه ی شناسایی علل افت تحصیلی از دیدگاه دبیران» 93/0 می باشد.

روایی پرسشنامه

روایی دو پرسشنامه توسط اساتید دانشگاه پیام نور بندر امام خمینی (ره) مورد بررسی و تأیید قرار گرفت.  

روشهای تجزیه و تحلیل آماری

          تجزیه و تحلیل داده های این پژوهش در سطح آمار توصیفی صورت گرفته است. در سطح آمار توصیفی از شاخص های آماری نظیر فراوانی، درصد، میانگین وزنی و نمودار استفاده شده است و کلیه ی داده های آماری با کمک نرم افزار SPSS 11 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

یافته های پژوهش

          سؤال 1- علل افت تحصیلی درس فلسفه و منطق از دیدگاه دانش آموزان پسر و دختر  سال سوم رشته ی ادبیات و علوم انسانی کدام است؟